%0 Journal Article %T کتاب آرایی و تذهیب در نسخه های خطی نفیس دوره قاجار %J کتابداری و اطلاع‌رسانی %I سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی %Z 1680-9637 %A عظیمی, حبیب الله %D 2022 %\ 01/21/2022 %V 24 %N 4 %P 205-235 %! کتاب آرایی و تذهیب در نسخه های خطی نفیس دوره قاجار %K کتاب‌آرایی %K تذهیب %K مکتب هنری قاجار %K کتاب‌آرایی دوره قاجار %R 10.30481/lis.2021.260786.1781 %X هدف: هدف از پژوهش حاضر بررسی انواع و ویژگی‌های آرایه‌های به کار رفته در نسخ خطی دوره قاجار در بخش درون متن و بررسی نقوش و رنگ‌های پرکاربرد در کتاب‌آرایی نسخه‌های خطی این دوره است. روش: روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی است که با شیوه استقرایی مشخصه‌های مشترک صفحات آرایه‌دار نسخه‌های منتخب، توصیف شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در این تحقیق به روش نمونه‌گیری هدفمند، تعداد 77 نسخه هنری رقم‌دار و تاریخ‌دار دوره قاجار در موضوعات مختلف از مخزن نفایس کتابخانه ملی انتخاب و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج و یافته‌ها: نیمی از قرآن‌های مورد پژوهش دارای چهار یا دو صفحه بدرقه آرایه‌دار می‌باشند. صفحات افتتاح تمامی نسخه‌های قرآن و ادعیه و 76 درصد نسخه‌های ادبی و 90 درصد نسخه‌های علمی منتخب دارای سرلوح و کتیبه است. طراحی غالـب سرلوح‌هـا همان نقـش گنبدی و یا محرابی اسـت. گل‌های رنگین مرصّع گونه در متن تذهیب و گاهی در صفحه‌آرایی سرلوح‌ها به وفور استفاده شده است. میـان سـطور در صفحات افتتاح تمامی قرآن‌ها و ادعیه و 7/51 درصد نسخه‌های ادبی و 10 درصد نسخه‌های علمی منتخب، طلاانـدازی شـده اسـت. اوراق میانی تمامی نسخه‌های مورد بررسی، مجدول هستند. تمامی قرآن‌ها و ادعیه و 35 درصد نسخه‌های ادبی و 50 درصد نسخه‌های علمی منتخب دارای حاشیه‌های آرایه‌دار در صفحات افتتاح هستند. در حاشـیه‌های مذهـّب و مرصّـع نسخه‌ها، انـواع گل و برگ‌های ختایـی و نقوش اسـلیمی طلایـی و لاجـوردی بـر زمینه طلایـی یا لاجورد و یا بر زمینه خـود کاغـذ رسـم شده‌اند. %U https://lis.aqr-libjournal.ir/article_131328_a4a2970e6963b0f49c009aa96fb8fe3d.pdf