سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضویکتابداری و اطلاعرسانی1680-963712220090622تحلیل توزیع فضایی کتابخانههای عمومی در شهر مشهد72843610FAJournal Article20170226<strong>این مقاله با هدف مطالعة پراکنش فضایی کتابخانهها در شهر مشهد با استفاده از مدلهای تحلیل فضایی و تکنیکهای مربوط به خود همبستگی فضایی در نرم افزار </strong><strong>GIS</strong><strong> و </strong><strong>GEO DA</strong><strong> نگارش یافته است. دادهها شامل نقشه کتابخانهها و اطلاعات مربوط به نواحی شهر مشهد است</strong><strong>.</strong><strong> در مجموع در 51 ناحیه شهر مشهد، اطلاعات 35 کتابخانه وارد پایگاه اطلاعات مکانی گردید، که از این تعداد، 17 کتابخانه محلهای، 11 مورد ناحیهای، 6 مورد منطقهای و یک </strong><strong>کتابخانه </strong><strong>شهری بوده است. </strong><br /> <strong>بر این اساس، به منظور تحلیل توزیع مکانی کتابخانهها در سطح شهر مشهد، از </strong><strong> GIS</strong><strong>و بویژه تکنیکهای «خود همبستگی فضایی»<strong>[1]</strong> و شاخصهای موران و ضریب گری<strong>[2]</strong></strong><strong>استفاده شده است.</strong><br /> <strong>در این تحقیق، مشخص شد که از نظر نسبت جمعیت به ازای کتابخانه، میانگین شهر مشهد مشابه میانگین استان است، اما از میانگین کشور پایینتر بوده و به لحاظ شاخص سرانة زیربنا، از میانگین استان و کشور بالاتر میباشد. بیتردید، نقش آستان قدس رضوی</strong><strong> در تأمین </strong><strong>این فضاها و بویژه کتابخانه مرکزی، بیتأثیر نبوده است. </strong><br /> <strong>نتیجة حاصل از کاربرد تحلیل مدل خود همبستگی فضایی پراکنش کتابخانهها در سطح نواحی شهر مشهد، نمایانگر الگوی پراکنده<strong>[3]</strong> </strong><strong>در سطح مشهد و توزیع ناعادلانه کتابخانهها در سطح نواحی و ناهمگنی و نبود شباهت و ناپیوستگی واحدهای ناحیهای به لحاظ شاخص کتابخانه بر اساس وسعت آنهاست. همچنین، </strong><strong>تحلیل خود همبستگی دو متغیره موران نیز بیانگر رابطة منفی بین تراکم جمعیت و الگوی توزیع کتابخانه در سطح نواحی شهر مشهد </strong><strong>است.</strong><br /> <strong> </strong><br /> <br clear="all" /><br /> <br /> 3. Spatial Auto-Correlation.<br /> <br /> <br /> 4. Gary Ratio Cو Moran’s I.<br /> <br /> <br /> 5. Dispersed.سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضویکتابداری و اطلاعرسانی1680-963712220090622مکانیابی کتابخانههای عمومی شهرستان اهواز با استفاده از سامانة اطلاعات جغرافیایی (ساج)294443611FAرضا مختارپوردانشجوی کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه شهید چمران اهوازایوب تقی زادهدانشجوی کارشناسی ارشد سنجش از دور و GIS دانشگاه شهید چمران اهواز.کاظم رنگزناستادیار گروه سنجش از دور و GIS دانشگاه شهید چمران اهواز.Journal Article20170226<strong>محل استقرار کتابخانههای عمومی و نحوة توزیع آنها در سطح شهرها، در میزان مراجعه و استفاده از اینگونه کتابخانهها، به شکل مستقیم یا غیرمستقیم دخالت دارد. در پژوهش حاضر، وضعیت استقرار کتابخانههای عمومی شهرستان اهواز در قالب دو معیار «سازگاری» و «مرکزیت»، و با کمک «سامانة اطلاعات جغرافیایی» (ساج) بررسی و ارزیابی و مناطق بهینة احداث کتابخانههای عمومی جدید در سطح شهرستان، در قالب نقشه مشخص گردیده است.</strong><br /> <strong> </strong><br /> <strong> </strong>سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضویکتابداری و اطلاعرسانی1680-963712220090622چگونه میتوان از امکانات یک برنامه رایانهای در راستای طرّاحی رابط کاربری آن استفاده نکرد؟!455643612FAمرتضی کوکبیاستاد گروه کتابداری دانشگاه علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمرانJournal Article20170226<strong>سیستم جامع کتابخانة ملی (رسا) نظامی است که از شهریور ماه سال 1385 در سازمان اسناد و کتابخانة ملّی جمهوری اسلامی ایران، به کار گرفته شده است. نوشته حاضر بر آن است تا رابط کاربری این نرمافزار را مورد بررسی قرار دهد. هدف از بررسی این است که مشخص شود آیا رابط کاربری این نرمافزار از امکانات مارک ایران و یونی مارک بهرة بهینه را برده است یا نه. به نظر میرسد با اینکه نرمافزار رسا، حدّاقل به ادّعای طرّاحان آن، مبتنی بر مارک ایران است اما در آن، از تواناییهای مارک ایران و یونیمارک استفاده بهینهای نشده است. این نرمافزار میتواند با بهرهمندی از امکانات مارک ایران و یونیمارک و حداقل با بهرهگیری از فیلدهای بلوک </strong><strong>6<sup>__</sup></strong><strong> و </strong><strong>7—</strong><strong> بسیار بهتر از آنچه اکنون هست، باشد. این نرمافزار به یک طراحی دوباره، مبتنی بر تمامی تواناییهای مارک ایران و نیز روزآمدهای جدید یونیمارک نیازمند است. </strong><br /> <strong> </strong>سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضویکتابداری و اطلاعرسانی1680-963712220090622بررسی انگیزههای انتشار آثار علمی توسط کتابداران577443613FAعلی منصوریکارشناس ارشد علوم کتابداری و اطلاعرسانی، دانشگاه شیراز0000-0003-4047-2697میترا پشوتنی زادهکارشناس ارشد علوم کتابداری و اطلاعرسانی، دانشگاه شهید چمراننورالله کرمیکارشناس ارشد مرکز منطقهای اطلاعرسانی علوم و فناوری شیرازJournal Article20170226<strong>شناخت عوامل مؤثر و مشوّق و حتی بازدارندة فعالیتهای علمی کتابداران، در برنامهریزی برای ارتقای شناخت جامعه از حرفة کتابداری و افزایش تولیدات علمی کتابداران مفید است. نتایج کاربردی این پژوهشها به ارتقای همه جانبه حرفه کتابداری و اطلاعرسانی و در نتیجه سهیم شدن در توسعه پایدار کشور منجر میشود. هدف این پژوهش، شناسایی عوامل انگیزشی تألیف و ترجمه و به طور کلی فعالیتهای علمی و پژوهشی کتابداران ایرانی است که با ابزار پرسشنامه از نویسندگان حوزه کتابداری و اطلاعرسانی جمعآوری و شناسایی شده است. نتایج پژوهش نشان داد، از میان عوامل مورد بررسی در تأثیرگذاری در تألیف، عوامل غیر مادی بیشترین تأثیر را داشته و مشوقهای اصلی ایجاد انگیزه در کتابداران برای تألیف یا ترجمه به شمار میآیند. </strong><br /> <strong> </strong>سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضویکتابداری و اطلاعرسانی1680-963712220090622معیار توانمندی یک نرمافزار کتابخانهای جهت پوشش دادن نیازهای بخش امانت با تأکید بر مدیریت اطلاعات759443614FAحمید قاضی زادهدانشجوی دکترای کتابداری و همکار گروه کتابداری دانشگاه علامه طباطباییJournal Article20170226<strong>هر نرمافزار کتابخانهای از چند بخش تشکیل شده که هر یک به تناسب وظیفة مشخص، یاری دهندة بخشهای کتابخانه میباشد. اما اینکه تا چه حد امکانات موجود در نرمافزارهای کتابخانهای، با نیازهای کاربران همخوانی داشته، مبحثی است که مدنظر این نوشتار است و تمرکز اصلی آن بر بخش امانت نرمافزار کتابخانهای پارس آذرخش میباشد. هدف آن است تا امکانات موجود در بخش امانت این نرمافزار بررسی و قابلیتهایی برای آن پیشنهاد شود. در این مقاله، معیار توانمندی نرمافزار کتابخانهای پارس آذرخش در پنج قسمت «اخطار دیرکرد»، «تغییر در زمان امانت»، «رزرو منابع»، «جریمه دیرکرد» و «تسویه حساب» بررسی شده و برای بهبود روند گردش کار نرمافزار در بخش مزبور متناسب با خواستههای کتابدار، پیشنهادهایی ارائه شده است.</strong><br /> <strong> </strong>سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضویکتابداری و اطلاعرسانی1680-963712220090622بررسی میزان و عوامل مؤثر بر رضایتمندی استفادهکنندگان از خدمات بخش اطلاعرسانی مرکز اطلاعرسانی و کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد9511843617FAوجیهه حسینیدانشجوی کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی مشهداکرم فتحیاندانشجوی کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه فردوسی مشهدJournal Article20170226<strong>پژوهش حاضر با هدف </strong><strong>بررسی میزان و عوامل مؤثر بر رضایتمندی استفاده کنندگان از خدمات بخش اطلاعرسانی کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی به روش پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه انجام شده است. در این پژوهش، متغیرهای رشته، مقطع و محل فعالیت مراجعان، امکان دسترسی به منابع الکترونیکی، تجهیزات فیزیکی بخش و نقش کتابدار در جستجو، بازیابی و آموزش کاربران بررسی شد. جامعة آماری، شامل کلیة افرادی است که به قصد جستجو و بازیابی اطلاعات به این بخش مراجعه کردهاند که بر اساس جدول «مورگان»، 70 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند.</strong><br /> <strong>نتایج پژوهش نشان داد کاربران تا حد زیادی از امکان دسترسی به منابع الکترونیکی و پایگاهها و مهارتهای اطلاعاتی و ارتباطی کتابدار رضایت داشتهاند؛ اما از تجهیزات فراهم شده و ساعت کار بخش، ناراضی بودهاند.</strong><br /> سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضویکتابداری و اطلاعرسانی1680-963712220090622بررسی وضعیت تولید اطلاعات علمی توسط اعضای هیئت علمی پژوهشگاه صنعت نفت در سالهای1382ـ 136811914443618FAفریده عصارهاستاد گروه کتابداری و اطلاعرسانی دانشگاه شهید چمرانفرح باویکارشناس ارشد شرکت ملی نفت ایرانJournal Article20170226<strong>این پژوهش با هدف بررسی وضعیت تولید اطلاعات علمی توسط اعضای هیئت علمی پژوهشگاه صنعت نفت طی سالهای 1382-1368 انجام گرفته است. در این مطالعه، روند تولید اطلاعات علـمی، میزان تولید این اطلاعات به تفکیک نوع مدارک (طرحهای تحقیقاتی خاتمه یافته، مقالههای ارائه شده، کتابهای تالیف و ترجمه شده و پایاننامههای هدایت شده) و گرایش موضوعی تولیدات علمی پژوهشگاه صنعت نفت در سالهای فوق بررسی شده است. گردآوری دادهها با استفاده از پرسشنامه و جستجو در پایگاههای الکترونیکی صورت گرفته است. نتایج تحقیق نشان داد، در طول سالهای مورد مطالعه مجموعاً 3192 اثر علمی تولید شده است. از این بین، 1665عنوان (2/52%) مقالـه، 1412عنوان (2/44%) طرح تحقیقاتـی خاتمه یافته، 103عنوان (2/3%) پایاننامه هدایت شـده و 12عنوان (4/0%) کتاب میباشد. به طور کلی، تولید اطلاعات علمی طی سالهای 1368 الی 1377، روندی افزایشی داشته است. از سال 1377 به بعد، روند تولید اطلاعات علمی نسبتاً ثابت مانده و نسبت به سال 1377 کاهش نیز نشان میدهد. برخی از دلایل این کاهش در متن ذکر شدهاند. 22% از مقالههای ارائه شده در نشریههای معتبر داخلی و خارجی منعکس شده است. بیشترین تعداد مدارک علمی تولید شده در سه موضوع پتروشیمی، مهندسی شیمی و مخازن هیدروکربوری است. سه پژوهشکدة «اکتشاف و تولید»، «شیمی و پتروشیمی» و «پالایش نفت» بالاترین رقم تولیدات علمی را داشتهاند. </strong><br /> <strong> </strong>سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضویکتابداری و اطلاعرسانی1680-963712220090622دستهبندی نتایج جستجو بر مبنای ویژگیهای مدارک و امکانسنجی استفاده از الگوریتمهای خوشهبندی مختلف در سطح وب14517443621FAشعله ارسطوپوردانشجوی دکترای علوم کتابداری و اطلاعرسانی دانشگاه فردوسی مشهدJournal Article20170226<strong>بازآرایی و به نظم درآوردن نتایج جستجو در بازیابی اطلاعات، بخصوص وقتی حجم منابع بازیابی شده بسیار زیاد است. به کاربران در تسهیل امر بازیابی اطلاعات کمک میکند. بازآرایی و سازماندهی مدارک همواره بر اساس ویژگیهای هر مدرک صورت میپذیرد. بنابراین، بازسازی نتایج جستجو نیز منوط به ویژگیهای مذکور است. ویژگیهای مدارک را میتوان به دو گروه ردیف اول و ردیف دوم دستهبندی کرد. در این مقاله، با اشاره به انواع ویژگیهای مطرح برای مدارک و اشاره به این نکته که خوشهبندی یکی از روشهای رایج در دستهبندی نتایج جستجوست تلاش شده تا فصل مشترک میان این ویژگیها و نیز روشهای مختلف خوشهبندی مشخص گردد. در نهایت، با توجه به اینکه خوشهبندی نتایج جستجو از فناوریهای نسبتاً رایج در سطوح وب بوده و طراحان موتورهای جستجو برای بهبود نتایج، پژوهشی تکمیلی به منظور امکانسنجی و بررسی وجود ملزومات (نمایهسازی ویژگیها) در جهت دستهبندی نتایج نشان دهندة آن است که با وجود توجه به ویژگیها و نمایهسازی آنها توسط موتورهای جستجوی مختلف، و نیز ساده بودن الگوریتمهای خوشهبندی مورد نیاز در جهت بازآرایی نتایج بر مبنای این ویژگیها (خوشهبندی مسطح)، حتی موتورهای جستجوی خوشهساز نیز از این ویژگیها در بازآرایی نتایج خود استفاده نمیکنند. </strong>
<strong> </strong>سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضویکتابداری و اطلاعرسانی1680-963712220090622بررسی میزان استفاده از نشریههای غیرفارسی موجود در دانشگاه علوم پزشکی کرمان با توجه به عامل دسترسپذیری17518643622FAفاطمه معتمدیدکترای علوم کتابداری و اطلاع رسانی؛ استادیار دانشگاه علوم پزشکی کرمانمنیژه آریاییکارشناسی ارشد مدارک پزشکی؛ عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمانJournal Article20170226<strong>با توجه به رشد سریع مجلهها و افزایش قیمت آنها، به کارگیری شیوههای عینی مبتنی بر اصول کتابسنجی، از راههای مؤثر و سودمند در بررسی میزان بهرهوری نشریههاست. از سوی دیگر، لزوم دستیابی متخصصان و محققان به نشریهها ایجاب مینماید عوامل جانبی از جمله دسترسپذیری نیز مد نظر قرار گیرد تا زمینه را برای غلبه بر محدودیتها و عوامل بازدارنده در تأمین نیازهای آموزشی و پژوهشی، فراهم سازد. این پژوهش در سال 1377 با هدف تعیین میزان استفاده از نشریهها با توجه به عامل دسترسپذیری و به روش تجربی و پیمایشی انجام گرفت. جامعة پژوهش 399 عنوان و 3871 شماره مجلههای لاتین سال 1997 موجود در کتابخانة مرکزی دانشگاه علوم پزشکی کرمان بود که از این تعداد، 1/15% عنوانها و 1/11% شمارهها در دسترس استفادهکنندگان قرار گرفت. تعداد دفعات استفاده با برچسبگذاری روی جلد مجلهها و تأثیر عامل دسترسی در استفاده با انتقال مجلههای دندانپزشکی به محل این دانشکده (به عنوان نشریههای در دسترس در مقابل نشریههای سایر رشتهها که به عنوان نشریههای دور از دسترس در کتابخانة مرکزی نگهداری میشد) بررسی شد. اطلاعات بر اساس شاخصهای آمار توصیفی و استفاده از دو نرمافزار </strong><strong>Spss</strong><strong> و </strong><strong>Epi6</strong><strong> تجزیه و تحلیل گردید. برای آزمون فرضیة پژوهش مبنی بر تأثیر داشتن عامل دسترسپذیری بر استفاده، از آزمون معنادار بودن درصد دو نمونه (</strong><strong>z</strong><strong> در سطح 5/0=</strong><strong>α</strong><strong>) استفاده شد. </strong><strong> </strong>
<strong>یافتهها نشان داد در طول اجرای طرح 5/31% عنوانها و 3/36% شماره ها استفاده شده است. بیشترین درصد استفاده از هر عنوان، به دانشکدة پزشکی (4/33%) و بیشترین درصد استفاده از هر شماره به گروه علوم پایه (8/43%) مربوط بود؛ در حالی که کمترین درصد استفاده از هر عنوان (5/23%) و نیز کمترین درصد استفاده از هر شماره (9/17%) به گروه زنان و مامایی تعلق داشت. به طور کلی، از مجموع مجلههای مورد بررسی، 126 عنوان استفاده شد که از این تعداد 19 عنوان به مجلههای در دسترس مربوط بود. فرضیة پژوهش در مقایسة دانشکدة دندانپزشکی با دو دانشکدة بهداشت و داروسازی تأیید و در مورد سایر دانشکدهها رد شد. نتایج تحقیق در مورد نشریههای دور از دسترس، مبیّن اهمیت عامل دسترسپذیری است، اما نتایج مربوط به استفاده نکردن از برخی نشریههای در دسترس، مبیّن میزان اهمیت آن نشریه از دید استفادهکننده است. بنابراین، برای غلبه بر محدودیت دسترسپذیری و استفادة بهینه از نشریهها، به کارگیری دستاوردهای مؤثر فناوری اطلاعات از جمله تسهیلات شبکه و اشتراک منابع و نیز در نظر گرفتن دیدگاهها و نظرهای متخصصان موضوعی در گزینش نشریههای مهم به منظور تأمین مناسب و منطبق بر نیازهای اطلاعاتی استفادهکنندگان، پیشنهاد شد.</strong>
<strong> </strong>سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضویکتابداری و اطلاعرسانی1680-963712220090622ترسیم نقشه فازی عناصر کیفی، رویکردی جدید در تبیین مسیر تعالی کیفیت خدمات کتابخانه18721643623FAسید محمود زنجیرچیعضو هیئت علمی دانشگاه یزدحسین صیادی تورانلودانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت دانشگاهحسین منصوریدانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت دانشگاه یزدJournal Article20170226<strong>کتابخانههای دانشگاهی میتوانند کانون اصلی تأمین منابع اطلاعاتی مورد نیاز محققان و پژوهشگران باشند، مشروط بر آنکه هم روزآمد بوده و هم از لحاظ کمّی و کیفی جوابگوی نیازهای رو به رشد جامعة استفاده کننده باشند. </strong><strong>بنابراین، شناسایی نقاط قوّت و ضعف کیفیت خدمات کتابخانههای دانشگاهی، به مدیران در پالایش سیستم موجود برای ارتقای خدمات کتابخانهای، کمک شایانی مینماید. </strong><strong>در این مقاله سعی شده با ترسیم نقشة فازی عناصر کیفی، نقاط حیاتی موفقیت و شکست کیفیت خدمات کتابخانهای در دانشگاه یزد، شناسایی و زمینههای بهبود کیفیت خدمات را در کتابخانههای دانشگاه یزد فراهم آورد. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که مهمترین عامل حیاتی موفقیت، آمادگی کارکنان برای پاسخگویی به سؤالهای استفادهکنندگان، و مهمترین عامل حیاتی شکست کیفیت خدمات، متناسب بودن ساعت کار کتابخانه با نیاز استفادهکنندگان، است. </strong>
سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضویکتابداری و اطلاعرسانی1680-963712220090622رفتار اطلاعاتی انسان و طراحی، توسعه و ارزیابی نظامهای بازیابی اطلاعات: آرمان یا واقعیت؟21724243625FAحمید کشاورزکارشناس ارشد علوم کتابداری و اطلاعرسانی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایرانJournal Article20170226<strong>رفتار اطلاعاتی، از جمله مهمترین زمینههای پژوهشی در رشتة اطلاعرسانی است و میتواند به عنوان عاملی اثرگذار در فرایند طراحی، توسعه و ارزیابی نظامهای بازیابی اطلاعات مورد توجه قرار گیرد. هر چند در گفتمان کلاسیک اطلاعرسانی، به پیوند این دو موضوع کمتر پرداخته شده است، اما در سالهای اخیر و تحت تأثیر ارتباط بیشتر رشتة اطلاعرسانی با دیگر رشتههای مرتبط، این پیوند مورد شناسایی و توجه بیشتر قرار گرفته است. مقالة حاضر در صدد است با معرفی رویکردی موسوم به «رفتار اطلاعاتی انسان» که در اثر تحولات پیشگفته پدید آمده است و با مرور ادبیات موجود، به ارتباط بین یافتههای پژوهشی رفتار اطلاعاتی و رویکردهای موجود در فرایند طراحی، توسعه و ارزیابی نظامهای بازیابی اطلاعات بپردازد. در ادامه، به چندین روش نوین طراحی که در آنها به این ارتباط توجه میشود پرداخته شده و در پایان نکات برخاسته از نگرش انسانمدارانه در فرایند ارزیابی نظامهای بازیابی اطلاعات بررسی گردیده است. </strong>
<strong> </strong>سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضویکتابداری و اطلاعرسانی1680-963712220090622مهندسی خودکار هستی شناسی: امکان سنجی استخراج روابط معنایی از متون فارسی و تعیین میزان پیدایی آنها24326343626FAعاطفه شریفدانشجوی دکترای کتابداری واطلاع رسانی دانشگاه فردوسی مشهدJournal Article20170226<strong>در این مقاله ضمن تبیین فرایند مهندسی هستی شناسیها، استخراج روابط معنایی با تکیه بر روشهای مبتنی بر الگو، مطالعه شده است. نمونهای از متون تخصصی فارسی در حوزة ربط تحلیل و روابط معنایی موجود در آن استخراج و دستهبندی گردید. همچنین، تعیین میزان پیدایی روابط معنایی در نمونة مورد تحلیل، در پاسخ به دومین پرسش پژوهش انجام پذیرفت. امکان استخراج و تعیین روابط معنایی در نمونه مورد تحلیل، تأیید شد. این در حالی است که میزان پیدایی روابط، در سطح پایین ارزیابی میشود.</strong>
<strong> </strong>