نویسندگان
1 دانشیار جغرافیا دانشگاه فردوسی مشهد و مدیر گروه پژوهشی برنامه‌ریزی شهری-منطقه‌ای جهاد دانشگاهی مشهد
2 کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری دانشگاه فردوسی مشهد
3 مدرس گروه جغرافیا دانشگاه پیام نور جهرم
چکیده
کلیدواژه‌ها
«تولید اطلاعات» از عمده‌ترین شاخصهای رشد و توسعه در کشورها به شمار می‌آید و در عرصه‌ها و حوزه‌های مختلف علمی، مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد (حمیدی و همکاران، 1388). یکی از نیازهای اساسی هر جامعة علمی، ارزیابی عملکرد فعالیتهای علمی آن جامعه به طور مستمر، بی‌طرف و همه جانبه است که نقش بازخورد را در رفع موانع پیشرفت علمی ایفا می‌کند. بر این اساس، ارزیابی عملکرد نشریات علمی کشور، راهکاری مؤثر و علمی در ارتقای سطح کیفی دانش به شمار می‌آید (زنگی‌آبادی و سلطانی، 1388: 177). نقد و ارزشیابی معقول و منطقی از هر نوشته به‌ویژه از نوع تحقیقی آن، بسیار ارزنده است. زیرا از این وادی، هم نویسنده و تهیه‌کنندة مطلب اصلی (گزارش تحقیقی) با برملا شدن نقاط ضعف و قوّت کارش، نفع می‌برد و هم منتقد و تحلیلگر از طریق پی بردن به ماهیت ریزه‌کاریهای تحقیق و دشواریهای آن و نیز روشهایی که در تأمین این ریزه‌کاریها و یا مقابله با دشواریها ضرورت دارد، بینش و آگاهی می‌یابد (بهبودی). در ارزیابی مقالههای علمی باید به موضوع پژوهشی مربوط و فهرست مجله‌هایی که این‌گونه مقاله‌ها را در ISIمنتشر می‌کنند، نیز توجه نمود (صبوری،1382: 78). بررسی مقالههای منتشر شده در یک مجله، نشان‌دهندة روند و مسائلی است که بر نظم آن اثر می‌گذارد (Cokley,2001: 426). فرایند داوری در اکثر مجله‌ها و کنفرانسهای علمی معتبر اغلب از گامهای زیر تشکیل میشود؛ ابتدا مقالة دریافتی توسط هیئت ممیزه یا شورای سردبیری به صورت اجمالی بررسی و چنانچه حداقل شرایط مورد نظر را نداشته باشد، رد میشود. در غیر این صورت، مقاله به صورت محرمانه به سه داور خبره ارجاع می‌گردد و چنانچه حداقل دو تن از این سه نفر مقاله را قابل چاپ تشخیص دهند، چاپ خواهد شد (جعفرزاده و همکاران، 1388: 20). در هنگام تجزیه و تحلیل مجله‌ها علمی، تحلیل استنادی و نظرسنجی از کارشناس مورد استفاده قرار می‌گیرد (Schlogel,et al, 2004: 1156).
به دلیل اهمیت نقد و ارزشیابی مقاله‌ها، تسریع در فرایند داوری، بررسی نقاط قوّت و ضعف نگارندگان و همچنین استقبال زیاد نویسندگان و محققان از مجلة «جغرافیا و توسعة ناحیهای» (تعداد مقالههای واصله به این مجله از ابتدا تاکنون در طی 14 شماره منتشر شده؛ همچنین حدود 900 مقاله به دفتر مجله واصل شده که در نوع خود جالب توجه است) بر آن شدیم تا محتوای علمی مقالههای ارسالی به مجلة «جغرافیا و توسعة ناحیهای» را نقد و ارزیابی و نویسندگان را با روند ارزیابی مقاله‌ها و طریقة داوری و نتایج آن و عوامل مؤثر بر پذیرش مقالههای آشنا کنیم.
بیان مسئله
در دنیای امروز، توسعة اقتصادی و فرهنگی به میزان زیادی به تحقیق بستگی دارد. بر این اساس است که درصد قابل توجهی از سرمایه‌های ملی، صرف حمایت از برنامه‌های تحقیقی میشود. نتیجة تحقیق، اطلاعاتی است که باید به طور مؤثر، سریع و کافی در دسترس دیگران قرار گیرد (دیّانی و شیردل به نقل از مهدوی، 1388: 38). نیاز به آگاهی و در نتیجة آن تسلط مطلوب به تمام یا بخشی از جهان پیرامون، بشر امروز را ناگزیر از ابزارهای کندوکاو و پژوهشهای علمی وابسته ساخته است. به موازات بهره‌گیری از این ابزارها، پیوسته نیم نگاهی نقّادانه به نتایج حاصل از این کندوکاوها و نحوة به کارگیری ابزارهای علمی در نیل به نتایج تولید شده دارد. بنابراین، ابزارهای علمی نه تنها خود وسیله‌ای برای شناخت و آگاهی به شمار می‌آیند، بلکه در تلاشی دوباره و مستمر برای ارزیابی نتایج حاصل شده، به کار گرفته می‌شوند (بمانیان و همکاران، 1387: 136). یکی از زمینه‌های اجتماعی که تقریباً بیشتر ادعاهای معرفتی علمی از خلال آن می‌گذرد، ارزیابی از سوی یک مجلة تخصصی از آن حوزه از معرفت است. همان‌گونه که هر اجتماع علمی دارای هنجارها، اخلاق، قوانین پیشرفت، ملاکهای حقیقت، توجیهات، رد کردن، پذیرفتن‌ها و ارج‌گذاریهاست (ارشاد و همکاران،1384: 4 به نقل از توکل،1370: 36). هر مجلة علمی نیز ضمن رعایت ملاکهای متعارف، سبک و هدفهای خاصی را نیز دنبال می‌کند (ارشاد و همکاران،1384: 4). مجلة «جغرافیا و توسعة ناحیهای» نیز که در ردیف مجله‌های علمی- پژوهشی است، از این امر مستثنا نیست و علاوه بر ارزیابی مقاله‌ها بر مبنای هدفهای مرتبط با سیاست مجله، به میزان پایبندی نویسندگان مقاله‌ها و توصیه‌های داوران در رعایت اصول علمی توجه دارد. بدین منظور، بر اساس جدول ارزیابی مقاله‌ها توسط داوران که مرکب از 9 شاخص است، به هریک از شاخصها ضریب اهمیتی داده شده و همزمان نیز شاخصها بر اساس طیف لیکرت به 5 وجه تقسیم شدهاند؛ بدین ترتیب که برای وجه «خیلی ضعیف» یک، «ضعیف» دو، «متوسط» سه، «خوب» چهار و «عالی» پنج در نظر گرفته میشود. برای محاسبة امتیاز نهایی، مقاله با هر کدام از این معیارها سنجیده میشود. سپس در مقابل هر معیار بر اساس جهات خیلی ضعیف تا عالی و با توجه به چگونگی اعمال ریزه‌کاریها از طرف محقق، دربارة معیار یا ویژگی مورد نظر در ستون مناسب علامت‌گذاری میشود. سپس امتیاز هر کدام از معیارها در ضریب آن ضرب میشود. در نهایت، امتیاز نهایی از طریق جمع امتیازها به دست می‌آید. ملاک انتخاب مقاله‌ها برای چاپ در مجله، امتیاز 50 از 75 امتیاز نهایی است. با توجه به حجم زیاد مقالههای ارسالی به مجله و طولانی شدن روند ارزیابی و چاپ مقاله‌ها و احتمال رد شدن بخش زیادی از مقاله‌ها، ضرورت ارزیابی محتوای داوری مقاله‌ها به روش علمی به منظور کمک به نویسندگان در بهبود کیفیت و کمّیت مقالههای ارسالی به منظور جلوگیری از عدم پذیرش مقاله‌ها در مرحلة داوری، زمینة به کارگیری مدلهای علمی برای این تحقیق را فراهم آورد.
روشهای سنتی (فعلی) ارزیابی مجله‌های علمی- پژوهشی کاستیهایی دارد که استفاده از این روشها، روند داوری مقاله‌ها را با مشکلاتی همراه می‌سازد که عبارتند از:
1- نگارندگان دقیقاً متوجه نقاط قوّت و ضعف خود نمی‌شوند و ممکن است احساس بی‌عدالتی کنند.
2- شیوه برآیندگیری کنونی از نظر داوران (شرط حداقل دو نظر موافق) به اندازة کافی دقیق نیست.
3- امکان ارزیابی عملکرد داوران و محاسبة میزان اریبی نظرهای آنها نسبت به دیگران، به راحتی امکان‌پذیر نیست.
4- تهیة پایگاه داده‌ای با جزئیات کافی از ویژگیهای مقالههای ارسالی و سوابق افراد و داوران، بسیار مشکل است.
5- به علت کمّی نبودن فرایند ، پایش روند بهبود مجله یا کنفرانس برای گردانندگان مشکل است؛ زیرا مقایسة شماره‌های مختلف نشریه با یکدیگر، به آسانی امکان‌پذیر نیست (جعفرزاده و همکاران، 1388: 20).
بر این اساس، مسئله تحقیق همانا بررسی محتوایی امتیازهای شاخصهای ارزیابی مقاله‌ها و تلاش در راستای ارتقای کیفیت علمی مجله به سمت خلاقیتهای نوآورانه و کاربردی است.
هدف اصلی پژوهش، ارزیابی کمّی و کیفی مقالههای مجلة «جغرافیا و توسعة ناحیهای» از آغاز انتشار (1382) تا سال 1390 با استفاده از جدولهای بقاء کاپلان مایر و رگرسیون کاکس است. همچنین، از هدفهای فرعی این پژوهش، بررسی حداقل، حداکثر و میانگین امتیاز مقاله‌ها در دورة مورد بررسی بر اساس شاخصها و معیارهای تعیین شده با توجه به ضریبهای هر کدام از شاخصها و تعیین اهمیت شاخصهای ارزیابی در رد و یا پذیرفته شدن مقاله‌ها برای انتشار است.
1- تفاوت معناداری بین امتیاز کلی مقالههای پذیرفته و رد شده به لحاظ آماری وجود ندارد.
2- بین امتیازهای شاخصهای 9 گانة ارزیابی مقاله‌ها تفاوت معناداری وجود ندارد.
روش مورد استفاده توصیفی- تحلیلی و از نوع تحقیق کاربردی است. شیوة گردآوری اطلاعات از نوع تحلیل محتواست. تحلیل محتوا روشی است که در آن پژوهشگران به آزمون دستاوردهای ارتباطات اجتماعی انسانها که نوعاً از جنس اسناد و مدارک (مکتوب و غیر مکتوب) است، می‌پردازند (زکی، 1385: 48). تجزیه و تحلیل محتوای مجله به ما اجازه میدهد تا انواع موضوعهای مرتبط با زمینة خاص مجله را بررسی کنیم (Cokley, 2001: 426). داده‌های مورد استفاده در این پژوهش از طریق انتخاب، بررسی، ارزیابی و تحلیل 100 مورد (70 مورد از مقالههای عدم تصویب و 30 مورد مقالههای پذیرفته شده) از فرمهای داوری مقالههای ارسالی به مجلة «جغرافیا و توسعة ناحیهای» از آغاز انتشار مجله (1382) تاکنون (1390) (جمع مقالههای ارسالی تاکنون 900 مورد میباشد) از 14 شمارة مجله به صورت نمونه انتخاب شدهاند. در نهایت، با استفاده از مدل جدولهای کاپلان مایر، مدل آنالیز واریانس یک‌‌طرفه (OnewayAnalysis) و آزمون کاکس به ارزیابی و تحلیل کمّی و کیفی مقالههای انتخاب شده، پرداخته شده است.
جامعة آماری این پژوهش، شامل 900 مقاله از مجلة «جغرافیا و توسعة ناحیهای» است. از بین این تعداد مقاله، 100 مورد (70 مقالة رد شده و 30 مقاله تصویب شده) به طور تصادفی انتخاب شدهاند.
«اردلان افتخاری و چشمه سهرابی» (1388) به ارزیابی کمّی و کیفی نشریة «کتابداری و اطلاعرسانی آستان قدس رضوی» از بهار 1377 تا بهار 1387 پرداخته و نمایی کلی از روند حاکم بر شمارگان منتشر شدة این مجله را از بهار 77 تا بهار 87ارائه کرده‌اند.
یافته‌های تحقیق «زنگی‌آبادی و سلطانی» (1388) نشان از آن دارد که در مقالههای چاپ شده در فصلنامة «تحقیقات جغرافیایی» تعادل چندانی میان گرایشهای مختلف دیده نمی‌شود و از توزیع جغرافیایی مطلوبی برخوردار نیست. میان کانونهای تولید علم جغرافیایی نیز توزیع مطلوبی مشهود نیست و در نهایت سهم مطالعات فراملی اندک است.
«دیانی و شیردل» (1388) به بررسی و مقایسة چکیده فارسی مقالههای مجله‌های علمی - پژوهشی حوزة علوم انسانی با «استاندارد ایزو 214» پرداختند و به این نتیجه دست یافتند که چکیده‌های علوم انسانی بیشتر از نوع چکیدة راهنماست و در حوزه‌های علوم انسانی، چکیده‌های راهنما بیشتر از چکیده‌های تمام‌نما با استاندارد ایزو 214 مطابقت دارند. همچنین، اطلاعات ارائه شده در الگوی مجله برای نوشتن چکیده، عناصر محدودی از استاندارد ایزو 214 را منعکس می‌کند.
«بمانیان و همکاران» (1387) در مقالة خود با عنوان «ارزیابی کمّی و کیفی نشریه هنرهای زیبا» طی دورة 12 ساله، 370 مقاله را در 33 شماره و با استفاده از 9 مؤلفة سهم موضوعی مقاله‌ها، رتبه‌های علمی مؤلفان، مشارکت نهادهای علمی، مدت زمان پذیرش مقاله‌ها، مشارکت گروه‌های علمی- تخصصی، منابع و مآخذ، تفکیک مقاله‌ها بر حسب منبع استخراجی، روشها و تکنیکهای مورد استفاده و دستاوردهای نشریه بررسی کرده‌اند.
«جوکار و رضایی» (1387) مقالههای رایگان وب را از دیدگاه اعضای هیئت علمی دانشگاه شیراز ارزیابی کرده‌اند. در این پژوهش، شش معیار در نظر گرفته شده بود که به ترتیب اولویت عبارتند از: روزآمد بودن، کیفیت محتوایی، کنترل مستندات، وجود فهرست منابع، وجود پیوندهای درون متنی و موثّق بودن اطلاعات است. همة این معیارها مورد توجه و استفاده اعضای هیئت علمی دانشگاه شیراز میباشد.
«شیبانینیا و همکاران» (1385) به این نتیجه دست یافتند که کاستیهای عمده‌ای در مقالههای دندانپزشکی منتشره وجود دارد. انجام اقدامهای لازم برای کاهش موارد اشتباه در متدولوژی نگارش مقاله‌ها، سبب افزایش اعتبار مقاله‌ها و به کارگیری نتایج صحیح پژوهشها خواهد شد.
«زکی» (1385) به این نتیجه دست یافته است که اولویتهای انتشاراتی در مجموع چهار مجلة علمی - تخصصی تحقیق، به ترتیب عبارتند از: مباحث نظری در سازمان (12%)، عملکرد سازمانی (9%)، کلیات سازمان و مدیریت (7%)، شش حوزه ساختار و طراحی سازمانی، نگرشهای شغلی، تغییر و تحول سازمانی، بازار کار و اقتصاد سازمانی و سایر موارد هر کدام دارای 6% و مباحث تحقیق سازمانی (5%).
«ارشاد و همکاران» (1384) به این نتیجه دست یافتند که عمده‌ترین اشکالهای وارد شده از سوی داوران در مجلة جامعه‌شناسی ایران، به ترتیب اهمیت، ابعاد محتوایی و ساختاری (صوری) مقاله‌ها را در بر می‌گیرد.
یکی از مدلهایی که احتمال تداوم فعالیت یک سازمان یا نهاد و یا زنده ماندن یک پدیده را تضمین می‌کند، بهره‌گیری از مدلهای احتمال بقای کاپلان مایر و رگرسیون کاکس است. برای مثال، در حوزة جمعیت‌شناسی، احتمال بقای نوزادان را از زمان تولد می‌توان تعیین کرد که به منحنی احتمال بقاء مشهور است. در سایر فعالیتها نیز می‌توان از این مدلها برای تداوم فعالیتها استفاده کرد. برای مثال، می‌توان احتمال پایدار ماندن مشتریان را نسبت به خدمات ارائه شده توسط شرکتها از جمله شرکتهای بیمه، مخابرات و ... محاسبه کرد (Kleinbaum, 1996). یا اینکه احتمال خطا در جذب مشتریان تازه وارد را بر اساس تحلیلهای احتمال بقای کاپلان مایر و رگرسیون کاکس در پرداخت وام مؤسسات مالی و بانکی محاسبه کرد که مشتریان جدید در چه گروهی بر اساس شاخصهای اجتماعی و اقتصادی طبقه‌بندی می‌شوند؟ آیا جزء مشتریهای خوش حساب هستند و یا بدحساب؟ یا اینکه یک مشتری چقدر احتمال دارد حاضر به بهره‌گیری از خدمات شرکتهای عرضه‌کنندة خدمات رقیب باشد. برای مثال، ایرانسل و یا همراه اول را می‌توان محاسبه و برآورد کرد ((Norusis, 2004.
در تحلیل بقاء، با استفاده از جدولها و نمودارهای کاپلان مایر، اطلاعات ذیل در مورد تک تک افراد تحت مطالعه ثبت میشود: سن فرد یا زمان آخرین مشاهده، وضعیت فرد از نظر نقطة پایان در زمان آخرین مشاهده، احتمال تجمعی بقای، تعداد تجمعی افرادی که به نقطة پایان رسیده‌اند و تعداد افراد باقی‌مانده از هر مشاهده.
معادلة رگرسیون کاکس: معادلة رگرسیونی کاکس یک روش آماری نیمه پارامتریک (Simi-Parametric) برای تعیین عوامل خطر و نیز میزان خطر نسبی هریک از این عوامل است. از این رو، معادلة رگرسیون خطر نسبی (Proportional hazards Regression) نیز نامیده میشود. لزومی به تبعیت زمان بقاء از توزیع نرمال وجود ندارد. خطر وقوع مرگ (در اینجا رد شدن مقاله‌ها) یا ظهور عارضة مورد نظر در زمان t می‌تواند تابع چندین متغیر (X1تاXn) باشد. به گونه‌ای که این خطر برابر است با:
H(t)=h0(t)× exp(b1x1+b2x2 + …+bnxn)
که در آن h(t) عبارت است از خطر مرگ در زمان t و h0(t) عبارت است از خطر اولیه یا پایه، چنانکه مقدار کلیه متغیرهای x1 و xn برابر صفر باشندh(t) برابر با h0(t) خواهد شد و آن عبارت است از خطر وقوع مرگ بدون وجود عوامل خطر. نحوة محاسبه تابع خطر و معادلة کاکس بر اساس بهبود لگارتیم درست‌نمایی و بر مبنای اصول رگرسیون لوجستیک میباشد که در اینجا از ذکر آن خودداری می‌گردد (Hosmer, and. Lemesho ,1999).
مجلة «جغرافیا و توسعة ناحیهای» با شروع انتشار از پاییز سال 1382 تا تداوم آن در سال 1390، تعداد 14 شماره از آن انتشار یافته است که به طور میانگین در هر شماره 7/9 مقاله (حداقل 8 و حداکثر 11 مقاله) به چاپ رسیده است. تعداد مقالههای چاپ شده تا شماره 14 این مجله 136 مورد است.
نمودار 1 وضعیت مقالههای ارسالی به مجلة «جغرافیا و توسعة ناحیهای» را از ابتدای شروع (1382) تاکنون (1390) نشان میدهد. تعداد کل مقالههای ارسال شده به مجله 900 مورد است که 51% (460 مقاله) پذیرفته نشده‌اند. همچنین 15% (136 مقاله) پذیرفته شده و در شماره‌های مختلف مجله چاپ شدهاند و در نهایت 34% (304 مقاله) از مقالههای ارسال شده به مجلة در دست بررسی است.
برای تحلیل عوامل مؤثر بر پذیرش و رد شدن مقاله‌ها، از بین 900 مقالة ارسالی به مجله به صورت تصادفی 100 مورد انتخاب شده که از این تعداد 70 مورد رد شده و 30 مورد تصویب شدهاند. مبنای تحلیل عوامل مؤثر بر پذیرش مقاله‌ها، جدول ارزیابی مقاله‌ها بوده که شامل 9 شاخص با وزنهای مختلف (حداقل 1 و حداکثر 3 امتیاز) و طبقه‌بندی اهمیت شاخصها بر مبنای طیف لیکرت از ضریب خیلی کم (امتیاز 1 تا خیلی زیاد امتیاز 5) میباشد. شاخصها و ضریبها و امتیاز طیفی آنها، در جدول 1 مشخص شده است.
جدول 1. محاسبة میانگین امتیاز مقالههای مورد بررسی بر اساس معیارها و شاخصها
|
معیارها و شاخصها |
ضرایب
|
آستانه
|
میانگین امتیاز عدم تصویب |
میانگین امتیاز تصویب |
|
تازگی، ضرورت و اولویت موضوع |
2
|
10
|
8/5
|
3/7
|
|
تجانس میان عنوان و محتوای مقاله |
1
|
5
|
6/2
|
8/3
|
|
روش علمی تحقیق |
3
|
15
|
5/8
|
5/11
|
|
مستند بودن مقاله و بهرهوری از منابع معتبر |
2
|
10
|
9/5
|
8/7
|
|
رعایت شیوة ارجاع به منابع مورد پذیرش مجله |
1
|
5
|
9/2
|
9/3
|
|
نوآوری در تحلیل موضوع و تئوریها |
2
|
10
|
4/5
|
8/6
|
|
ارتباط میان مطالب (عنوانبندی، چکیده و...) |
2
|
10
|
5
|
5/7
|
|
روانی و شیوایی سبک نگارش |
1
|
5
|
5/1
|
7/3
|
|
تناسب مقاله با ارتقای سطح آموزش و پژوهش |
1
|
5
|
8/2
|
5/3
|
|
جمع
|
14
|
75
|
4/40
|
8/55
|
چنانکه از جدول فوق پیداست، نسبت ضریب اهمیت «شاخص روش علمی تحقیق» به کل شاخصها امتیاز 3 است و اگر در حداکثر امتیاز مربوط ضرب شود، معادل 15 امتیاز خواهد شد که 20% کل امتیازهاست. با توجه به اینکه میانگین امتیاز مقالههای پذیرفته شده عدد 50 امتیاز است، شاخص «روش تحقیق علمی» به تنهایی 30% امتیازهای کلیة شاخصها را به خود اختصاص میدهد و 4 شاخص به طور میانگین هر یک 20% امتیازها و 4 شاخص باقی‌مانده هر یک به طور میانگین 10% امتیازها را به خود اختصاص داده‌اند. بنابراین پذیرش یک مقاله منوط به کسب 67% کل امتیازهای شاخصهای مقاله است (50 امتیاز از 75 امتیاز).
در جدول 2 میانگین امتیاز مقالههای مورد بررسی و مقایسة آن با آستانه تعیین شده به وسیلة مجله بر اساس شاخصهای مورد تأیید مجله (با توجه به ضریب اهمیت هر شاخص) بررسی شده است. بیشترین میانگین امتیازهای شاخصهای مقالههای تصویب شده، امتیاز 5/11 و مربوط به شاخص «روش علمی تحقیق» و پس از آن میانگین مربوط به شاخص «مستند بودن مقاله و بهرهوری از منابع معتبر قدیم و جدید» با امتیاز 8/7 است. بقیة شاخصها در رتبه‌های بعدی قرار دارند. همچنین، در بین مقالههای تصویب شده، کمترین میانگین مربوط به شاخص «تناسب مقاله با ارتقای سطح آموزش و پژوهش» (5/3) میباشد. نمودار 2 وضعیت حداکثر (آستانه) امتیازهای شاخصهای مقالههای پذیرفته و رد شده را نشان میدهد.
گفتنی است، تعداد نویسندگان مقالههای مورد بررسی 204 نفر است. میانگین نویسندگان مقاله‌ها در کل برابر 04/2 نویسنده بوده که این نسبت در بین مقالههای پذیرفته شده، برابر 2 نویسنده و در مقالههای رد شده برابر 05/2 میباشد. چنین می‌توان نتیجه گرفت کیفیت مقاله‌هایی که نویسنده بیشتری داشته‌اند، پایین‌تر است.
نتایج حاصل از کاربرد جدولهای کاپلان مایر و مدل رگرسیون کاکس
در جدولها و نمودارهای ذیل، نتایج کاربرد جدولهای عمر کاپلان مایر و رگرسیون کاکس در خصوص تعیین احتمال بقاء مقالههای پذیرفته و رد شده و عوامل مؤثر بر رد و پذیرش مقاله‌ها، مشخص شده است.
جدول 2 خلاصه تحلیل داده را نمایش میدهد. چنانکه از جدول پیداست، 69 مورد مقاله رد شده (Event)، 30 مقاله چاپ شده (Censored) و یک مورد مقالة نامشخص (Missing valu) نشان میدهد. جدول در این مرحله نشان از کارآیی مدل در برآورد دقیق داده به تفکیک مقالههای رد و پذیرفته دارد. متغیر وابسته (Dependent Variable) کل امتیازهای مقاله است که با جمع‌بندی حاصل از 9 شاخص به دست آمده است.
جدول 2. خلاصه فرایند تحلیل متغیرها
|
|
N
|
Percent
|
|
|
Cases available in analysis
|
Eventa
|
69
|
69% |
|
Censored
|
30
|
30% |
|
|
Total
|
99
|
99% |
|
|
Cases dropped
|
Cases with missing values
|
1
|
1% |
|
Cases with negative time
|
0
|
0%
|
|
|
Censored cases before the earliest event in a stratum |
0
|
0%
|
|
|
Total
|
1
|
1% |
|
|
Total
|
100
|
100% |
|
همچنین در جدول 3، ابتدا میانگین و میانة احتمال بقاء مقاله‌ها به تفکیک رد شده و پذیرفته شده، نشان داده شده است. میانگین امتیازهای مقالههای پذیرفته شده برابر 067/52 امتیاز و مقالههای رد شده برابر 855/36 امتیاز و تمامی مقاله‌ها اعم از رد و پذیرفته شده، 465/41 امتیاز میباشد. همچنین، خطای استاندارد (Std Error) و باند پایین (Lower Bound) و باند بالای (Upper Bound) احتمال بقاء مشخص شده است.
جدول 3. میانگین و میانه احتمال بقای مقالههای پذیرفته و رد شدة مجلة «جغرافیا و توسعة ناحیهای»
|
Cod
|
Meana
|
Median
|
||||||
|
Estimate
|
Std. Error
|
95% Confidence Interval
|
Estimate
|
Std. Error
|
95% Confidence Interval
|
|||
|
Lower Bound
|
Upper Bound
|
Lower Bound
|
Upper Bound
|
|||||
|
accepted
|
52/067
|
1/127
|
49/857
|
54/276
|
52/000
|
1/628
|
48/808
|
55/192
|
|
Unaccepted
|
36/855
|
0/720
|
35/444
|
38/266
|
38/500
|
1/154
|
36/239
|
40/761
|
|
Overall
|
41/465
|
0./929
|
39/643
|
43/286
|
41/000
|
0./829
|
39/376
|
42/624
|
در جدول 4، نتایج آزمون Log Rank که امکان مقایسة آماری میزان بقای افراد دو جنس میسر شده را نشان میدهد. در این جدول، امکان مقایسة آماری بین مقالههای پذیرفته و رد شده در دو گروه عمده به‌طور کلی فراهم آمده است.
جدول 4. مقایسة آماری میزان بقای مقالههای پذیرفته و رد شده
|
Step |
-2 Log Likelihood |
Overall (score) |
Change From Previous Block |
||||
|
Chi-square |
df |
Sig. |
Chi-square |
df |
Sig. |
||
|
9 |
201/346 |
167/958 |
9 |
000/.
|
523/108 |
9 |
0/000 |
بر اساس نتایج حاصل از جدول 3، مقدار p در آزمون Log Rank برابر 000/. (کمتر از p=05/. ( است که پس از 9 مرحله محاسبه، مؤید وجود تفاوت در بین دو گروه مقالههای پذیرفته شده و رد شده است.
جدول 5 نیز برازش کلی مدل بین 9 متغیر مؤثر بر امتیازهای کلی را نشان میدهد. مقدار p در آزمون Log Rank برابر 000/. میباشد که وجود تفاوت بین متغیرها برای امتیازهای کلی را تبیین می‌کند.
جدول 5. مقایسه کلی امتیازهای متغیرهای 9 گانه با مجموع امتیازهای مقالههای رد و پذیرفته شده
|
|
Chi-Square
|
df
|
Sig.
|
|
Log Rank (Mantel-Cox)
|
75/863
|
1
|
0/000
|
|
Breslow (Generalized Wilcoxon)
|
56/614
|
1
|
0/000
|
|
Tarone-Ware
|
66/224
|
1
|
0/000
|
نتایج حاصل از کاربرد رگرسیون کاکس در جدول 6 مشخص شده است که در آن متغیرهایی را که مرحله به مرحله وارد معادلة رگرسیونی کاکس شدهاند، نشان میدهد. چنانکه از جدول پیداست، هیچ یک از 9 متغیر مورد مطالعه حذف نشده‌اند. مقادیر ضرایب بتا (B) و سطح اطمینان (Sig) و مقدار بتای مورد انتظار ((B) Exp) که عمده و مهم‌ترین نتیجة حاصل از این محاسبه است، در جدول مشخص شده است. همان‌طور که از جدول پیداست، شاخص«روش علمی تحقیق» دارای بیشترین ضریب و مقدار ضریب مورد انتظار آن برابر 428/. میباشد. به دنبال آن، شاخص «نوآوری در تحلیل موضوع و تئوریها» با ضریبی برابر با 124/. میباشد. پس از آن، شاخص «تازگی، ضرورت و اولویت موضوع» با ضریب برابر 039/. در مرحلة سوم قرار دارد و پس از آن ضرایب سایر متغیرها مشخص شدهاند.
جدول 6. متغیرهای مورد محاسبه در معادلة رگرگسیونی کاکس
|
متغیرها (شاخصها)
|
B
|
SE
|
Wald
|
df
|
Sig.
|
Exp(B)
|
95.0% CI for Exp(B)
|
||
|
Lower
|
Upper
|
||||||||
|
Step 9
|
تازگی،ضرورت و اولویت موضوع
|
544/3-
|
536/.
|
794/43
|
1
|
000/.
|
039/.
|
010/.
|
083/.
|
|
تجانس میان عنوان و محتوای مقاله
|
538/3-
|
554/.
|
816/40
|
1
|
000/.
|
029/.
|
010/.
|
086/.
|
|
|
روش علمی تحقیق
|
587/3-
|
526/.
|
489/46
|
1
|
000/.
|
428/.
|
010/.
|
078/.
|
|
|
مستند بودن مقاله و بهرهوری از منابع معتبر قدیم وجدید
|
594/3-
|
539/.
|
421/44
|
1
|
000/.
|
028/.
|
010/.
|
079/.
|
|
|
رعایت شیوة ارجاع به منابع مورد پذیرش مجله
|
599/3-
|
562/.
|
986/40
|
1
|
000/.
|
027/.
|
009/.
|
082/.
|
|
|
نوآوری در تحلیل موضوع و تئوریها
|
578/3-
|
533/.
|
079/45
|
1
|
000/.
|
128/.
|
010/.
|
079/.
|
|
|
ارتباط میان مطالب (عنوانبندی، چکیده و..)...
|
598/3-
|
534/.
|
395/45
|
1
|
000/.
|
027/.
|
010/.
|
078/.
|
|
|
روانی و شیوایی سبک نگارش
|
589/3-
|
565/.
|
290/40
|
1
|
000/.
|
028/.
|
009/.
|
084/.
|
|
|
تناسب مقاله با ارتقای سطح آموزش و پژوهش
|
543/3-
|
558/.
|
357/40
|
1
|
000/.
|
029/.
|
010/.
|
086/.
|
|
علاوه بر جدول فوق، در نمودارهای زیر احتمال بقای مقالههای پذیرفته و رد شده به صورت کلی و به تفکیک با توجه به مجموع امتیازهایی که کسب کرده‌اند، مشخص شده است. نمودار 3 احتمال بقای کاپلان مایر را به صورت کلی نشان میدهد. در محور x ها کل امتیازهای مقاله‌ها اعم از پذیرفته و رد شده، نمایش داده شده است. در محور Yها درصد تجمعی احتمال بقاء میباشد که منحنی احتمال بقاء تا حدود 42 امتیاز دارای احتمال بالای نزدیک 1 است و از آن به بعد یک دفعه به صورت خطی کاهش می‌یابد و احتمال بقاء به حدود 0 می‌رسد، زیرا میانگین مقالههای پذیرفته شده، 06/52 امتیاز بوده است.
علاوه بر نمایش احتمال بقای کلی امتیازهای مقاله‌ها، در نمودار 4 احتمال بقای مقاله‌ها به تفکیک مقالههای پذیرفته شده (Accepted) و رد شده (Un accepted) به صورت مقایسه‌ای نمایش داده شده است. چنانکه از نمودار پیداست، به طور کلی احتمال بقای مقالههای پذیرفته شده در مقایسه با رد شده بیشتر است. احتمال اینکه امتیازهای مقالههای پذیرفته شده به حدود 52 امتیاز برسد، حدود 100% است. از آن به بعد با شیب نسبتا زیادی این احتمال کاهش می‌یابد و چنانچه امتیاز مقاله‌ها بخواهد به حدود 60 امتیاز برسد، احتمال آن به حدود 02/. کاهش می‌یابد و چنانچه بخواهد به حدود 70 امتیاز برسد، احتمال به 0 کاهش می‌یابد. همچنین، در این نمودار منحنی احتمال بقای مقالههای رد شده نیز نشان داده شده است. احتمال اینکه امتیازهای مقالههای رد شده به حدود 30 امتیاز برسد، در حد 1 یا 100% است. چون میانگین مقالههای رد شده برابر 32 امتیاز بوده است، ولی از آن به بعد احتمال تداوم امتیازهای مقالههای رد شده به شدت کاهش می‌یابد و احتمال بقای امتیازهای مقالههای رد شده در حدود 45 امتیاز، به عدد 0 کاهش می‌یابد. بنابراین، از مقایسة دو نمودار می‌توان نتیجه گرفت که تفاوت معناداری به لحاظ احتمال بقای امتیازها بین مقالههای رد شده و پذیرفته شده وجود دارد و با افزایش امتیازها، احتمال بقاء کاهش می‌یابد.
نهایت اینکه، مدل کاپلان مایر به خوبی توانست در ابتدا احتمال بقاء مقاله‌ها را به صورت کلی اعم از رد و یا پذیرفته تبیین نماید. همچنین مشخص شد که احتمال بقاء مقاله‌ها تا حدود 36 امتیاز، در حد 1 یا 100% است و از آن به بعد با افزایش امتیازها مقاله‌ها کاهش می‌یابد. به طوری که از حدود 55 امتیاز به بعد، احتمال بقاء مقاله‌ها به حدود صفر نزدیک میشود؛ چیزی که در واقعیت نیز چنین است.
نکتة اساسی دیگر، رابطه بین تعداد نویسندگان در بین مقالههای پذیرفته شده و رد شده است. میانگین نویسندگان در بین مقالههای پذیرفته شده برابر 2 نویسنده است، حال آنکه در بین مقالههای رد شده برابر 1/2 می باشد و در بین تمامی مقاله‌ها، اعم از پذیرفته شده و رد شده، برابر با 04/2 میباشد. یعنی می‌توان چنین نتیجه گرفت که کیفیت مقاله‌ها با افزایش نویسندگان، کاهش می‌یابد. در صورتی که قاعدتا باید کیفیت آنها بالاتر برود.
نتایج حاصل از محاسبه میانگین تمامی مقاله‌ها، اعم از رد شده و پذیرفته شده، برابر 466/41 امتیاز است که نتایج حاصل از مقایسة میانگین امتیاز مقالههای رد (9/36 امتیاز) و تصویب شده (7/52 امتیاز) است و نشان از ردّ فرضیة اول تحقیق مبنی بر تفاوت معناداری بین امتیاز کلی مقالههای پذیرفته و رد شده به لحاظ آماری دارد.
همچنین، نتایج حاصل از امتیازهای شاخصهای 9 گانة ارزیابی مقالههای مؤثر بر امتیازهای کلی مقاله‌ها (جدول5) نشان میدهد که مقدار p در آزمون Log Rank برابر 000/. میباشد که وجود تفاوت بین متغیرها را برای امتیازهای کلی تبیین می‌کند.
شاخص «روش علمی تحقیق» دارای بیشترین ضریب و مقدار ضریب مورد انتظار آن برابر 428/. میباشد. به دنبال آن، شاخص «نوآوری درتحلیل موضوع و تئوریها» با ضریبی برابر با 124/. میباشد. پس از آن شاخص «تازگی، ضرورت و اولویت موضوع» با ضریب برابر 039/. در مرحلة سوم قرار دارد. بنابراین، با توجه به موارد فوق، دومین فرضیة پژوهش که مبنی بر نبود امتیازها بین شاخصهای 9 گانة ارزیابی مقاله‌ها بود، رد میشود.
همچنین، هدف عمدة تحقیق، بهره‌گیری از نتایج کاربرد مدل کاپلان مایر و رگرسیون کاکس در اولویت‌بندی شاخصهای ارزیابی مقالههای مجله به لحاظ تأثیرگذاری آنها بر کیفیت پذیرش مقاله‌ها و مقایسة ضریب و امتیاز جایگاهی این شاخصها با ضریبهای پیشنهادی استاندارد مجله در فرم شاخصهای ارزیابی است. ضریبهای حاصل از کاربرد مدل، با امتیاز شاخصهای مجله تفاوت معناداری دارد. در مجله، حداکثر امتیاز مربوط به روش علمی مقاله (15 امتیاز) است و چهار شاخص دیگر دارای وزن برابر 10 امتیاز استاندارد می‌باشند. در رگرسیون کاکس، به دلیل امتیاز بالای شاخص روش تحقیق علمی، تفاوت جایگاهی این شاخص با سایر شاخصها حفظ شده است که میانگین امتیاز اکتسابی آن برابر 5/11 امتیاز برای مقالههای پذیرفته شده و 5/8 امتیاز برای مقالههای رد شده با سایر شاخصهاست. در حالی که در نتایج حاصل از کاربرد مدل کاپلان مایر و رگرسیون کاکس (جدول 6)، این شاخص (روش علمی تحقیق) دارای بیشترین ضریب مورد انتظار است و مقدار آن برابر 428/. میباشد. به دنبال آن، شاخص«نوآوری درتحلیل موضوع و تئوریها» با ضریبی برابر با 124/. میباشد. پس از آن، شاخص «تازگی، ضرورت و اولویت موضوع» با ضریب برابر 039/. در مرحله سوم قرار دارد. هرچند دو متغیر ذکر شده جزء 4 متغیر مرحلة دوم در جدول ارزیابی مقاله‌ها به امتیازهای بالا می‌باشند، دو شاخص دیگر«مستند بودن مقاله و بهرهوری از منابع معتبر قدیم و جدید» و«ارتباط میان مطالب ـ عنوانبندی، چکیده و ...»ـ اولویت ندارند. بنابراین، چنین به نظر می‌رسد که تکیه بر شاخصهایی که بر جنبه‌های خلاقیت و نوآوری در مقاله‌ها تأکید دارند، از نظر ارزیابان مهم‌تر است و باید در اولویت قرار گیرند تا شاخصهای پیشنهادی مجله (بر اساس نتایج جدول 6). لذا تجدید نظر در امتیازبندی شاخصهای مجله و به‌ویژه وزنهای آنها، ضروری به نظر می‌رسد.
بنابراین، پیشنهادهایی به شرح زیر برای بهبود کیفیت مجله برای چاپ مقاله‌ها ارائه میشود:
1- میانگین کلی امتیازهای مقاله‌ها به طور نسبی پایین است. بهتر است نویسندگان نسبت به بهبود کیفیت مقاله‌ها تلاش گسترده‌ای کنند.
2- مقاله‌هایی که توسط نویسندگان بیشتری ارائه میشود، به لحاظ کیفیت، در مقایسه با مقاله‌هایی که توسط یک یا حداکثر دو نویسنده نوشته شدهاند، سطح پایین‌تری دارند. لذا ارتقای کیفیت این مقاله‌ها توصیه میشود.
3- وزن نسبتاً زیاد شاخص در روش تحقیق علمی در تصویب و عدم تصویب مقاله‌ها (حداکثر 30% امتیاز) نیازمند بازنگری است و حداکثر وزن 2 برای این شاخص پیشنهاد میشود تا وزن سایر شاخصها از جمله «تازگی ضرورت و اولویت موضوع و نوآوری در تحلیل موضوع و تئوریها» با امتیاز موجود (2 امتیاز) برجسته‌تر شود و مقالههای مجله به سمت نوآوری و بدیع بودن سوق یابند.
)