تحلیل طرح معماری کتابخانه ملی ایران از نقطه نظر مسیر حرکتی کاربران

مقدمه و بیان مسئله

یکی از شاخصهایی که کتابداران و اطلاع‌رسانان به آن توجه دارند، صرفه‌جویی در وقت مراجعه‌کننده است؛ موردی که به روشنی در قانون چهارم رانگاناتان تجلی یافته و به دلیل رواج مطلوبیت سرعت ارائة خدمات در جهان معاصر، هر روز بیش از پیش اهمیت می‌یابد. مراجعان کتابخانه‌ها همانند سایر سازمانها، اشخاصی پرمشغله تلقی می‌شوند و بر شاخصهایی که ارائة خدمت در کمترین زمان ممکن را برای آنها میسر می‌سازد، تأکید می‌شود. پژوهشگران این اثر براین باورند که صرفه‌جویی در وقت مراجعان، در طراحی معماری ساختمان کتابخانه نیز می‌تواند به همان اندازه مورد توجه باشد که عواملی نظیر چیدمان درست قفسه‌ها، فهرست‌نویسی درست و طبقه‌بندی متمرکز، خدمات‌دهی بهنگام، استفاده از کتابدار مرجع هوشیار و مسئولیت‌پذیر و ... مدنظر قرار دارند. اینکه مراجعان در مسیریابی داخل کتابخانه و رفت‌وآمد بین بخشها به چه میزان زمان صرف می‌کنند، می‌تواند شاخص با اهمیتی در توجه به صرفه‌جویی در وقت مراجعان در کتابخانه‌های بزرگ مانند کتابخانة ملی ایران باشد؛ موردی که تاکنون در پژوهشهای داخلی به آن کمتر توجه شده است. این موضوعی میان رشته‌ای است که دو حوزة معماری و کتابداری را در برمی‌گیرد و سبب همکاری نویسندگان این مقاله نیز همین بوده است.

این مقاله سازماندهی فضایی کتابخانه را از نظر همجواری و دوری و نزدیکی فضاها که نقش مهمی در بازده راندمان کاربران در هر نوبت مراجعه به کتابخانه بازی می‌کند، به شیوه‌ای علمی، در کتابخانه ملی ایران بررسی کرده است، تا نشان دهد طراحی معماری تا چه حد در صرفه‌جویی در زمان کاربران تأثیرگذار است. کتابخانة ملی به دلایل زیر نمونه‌ای مناسب برای این بررسی است: حجم زیاد اسناد و مواد کتابخانه‌ای، زیربنای زیاد، تعداد زیاد کارکنان و کاربران، ویژگی ساختمان (که پروژه‌ای ملی است^[1]) و اینکه از ابتدا برای کاربری کتابخانه‌ای طراحی شده است. این مقاله، از میان جنبه‌های مختلف معماری کتابخانة ملی ایران، به تحلیل مسیر حرکتی کاربران می‌پردازد. یکی از دلایل انتخاب مسیر حرکتی کاربران برای بررسی، نداشتن انعطاف‌پذیری این بناست. در بنایی با معماری غیرمنعطف، فاصلة فضاها از محدودیتهای ثابت کاربران است که پس از اتمام ساخت، قابل تغییر نیست بلکه در حیطة اختیارات طراح و از مسائل فاز طراحی است. در ساختمانهای منعطف، این قضیه قابل تعدیل است و گذشته از معمار، به مدیریت اداری آن نیز ارتباط پیدا می‌کند.

در یک طراحی معماری ایده‌آل، باید میان مسافت‌ بین مراکز حرکتی و تعداد دفعات استفاده از مسیر تناسبی وجود داشته باشد؛ بدین صورت که هرچه مسیری پراستفاده‌تر باشد، کوتاه‌تر طراحی می‌گردد تا وقت و انرژی کمتری از کاربران هدر شود. بر همین اساس،‌ با بررسی رابطة کمّی میان این دو در کتابخانه‌ ملی ایران، تلاش شده شاخصه‌ای برای نشان دادن میزان بهینه‌بودن سازماندهی فضایی بنا از دیدگاه مسیر حرکتی مورد استفاده‌ کاربران به دست داده شود.

ضرورت انجام پژوهش

اعتماد به دانسته‌ها بدون بررسی علمی، موجب درک ناصحیح واقعیتهاست. پژوهشی لازم بود تا مشخص کند که سازماندهی فضایی کتابخانه ملی ایران، تا چه اندازه در وقت کاربران صرفه‌جویی می‌کند. نتایج این مطالعه می‌تواند کارایی کتابخانة ملی را از دیدگاه مذکور تعیین و اثرات وجود آن را نشان دهد تا در طراحی‌های آتی به کار رود و یا احیاناً باعث اصلاح کاربری برخی فضاها در کتابخانة ملی شود.

افزون بر این، پژوهش حاضر بر آن است تا نمونه‌ای الگووار برای سنجش ارزیابی طراحی بناهای ساخته ‌شده ارائه دهد و در ضمن نکاتی را در مورد طراحی معماری بناهایی آشکار کند که طول مسیر دسترسی در آنها اهمیت ویژه‌ای دارد. پژوهشگران امیدوارند شیوه‌ای که در این تحقیق به کار رفته، مورد توجه و استفادة معماران و کتابداران قرار گیرد و خوانندگان آن را صرفاً به مثابة خرده‌گرفتن بر بنایی ساخته شده که طراحی معماری آن کمابیش تغییرناپذیر است، نپندارند.

پرسشهای پژوهش

1.            کانونهای حرکتی و خطوط مسیرهای ارتباطی کتابخانه ملی از نظر مسیر حرکتی کاربران چگونه است؟

2.            توزیع فراوانی مراجعه کاربران به بخشهای مختلف چقدر است؟

3.            پرمراجعه‌ترین بخشها کدامند؟

4.            طول مسیرهای ارتباطی، کوتاه‌ترین و بلندترین مسیر حرکتی کاربران چه اندازه است؟

5.             توزیع فراوانی مجموع مسافتهای طی شده کاربران کتابخانه ملی در طی یک روز چگونه است؟

6.            متوسط مسافتی که یک کاربر در یک بار مراجعه به کتابخانه ملی طی می‌کند، چه میزان است؟

7.            متوسط سرعت هر کاربر برای تردد بین بخشهای پرتردد (متر/ثانیه) چقدر است؟

پیشینة پژوهش

 در این بخش پیشینة موجود در حوزة پژوهش حاضر، در سطح بین‌المللی و ملی بررسی می‌شود.

از میان منابع خارجی، این پژوهش بیش از همه به شاخصهای مندرج در کتاب رابرت جی. هرشبرگر^[2] توجه دارد و ایده‌های مشابهی را دنبال می‌کند. هرشبرگر (1999) در کتاب خود «برنامه‌ریزی معماری و مدیریت پیش از طراحی»^[3] که یکی از معدود منابع آموزشی آکادمیک در مورد برنامه‌ریزی معماری است، شیوه‌های مختلفی را بررسی می‌کند که باعث می‌شود یک پروژة معماری واقع‌بینانه بوده و با نیازهای کاربران تناسب داشته باشد و در واقع راه‌هایی را مطرح می‌کند که بتوان بدان‌ واسطه، فاصلة میان ذهنیت معمار، ذهنیت کارفرما و نیازهای واقعی و موجود را کاهش داد. وی در فصل «گردآوری اطلاعات» قسمتی را به «مشاهدة تشخیصی» اختصاص می‌دهد تا نشان دهد چگونه می‌توان به شیوه‌ای نظام‌مند، اطلاعات ویژه‌ای در مورد کالبد و نحوة استفاده از یک بنا را مشاهده و استخراج کرد. یکی از زیرشاخه‌های مشاهدة تشخیصی، شیوه‌های مشاهده است که بنا به نظر «هرشبرگر» عبارتند از: مشاهدة کلی، راه رفتن در بنا، فهرست‌برداری از فضاها، بررسی اثرهای به جای مانده بر چهرة بنا، نقشه‌برداری رفتاری و مشاهدة نظام‌مند. نمودار زیر، این تقسیم‌بندی را از دیدگاه وی نشان می‌دهد:

نمودار ۱. زیرشاخه‌های گردآوری اطلاعات از بنا، از دید هرشبرگر:

گردآوری اطلاعات (Information Gathering)

·         مشاهدة تشخیصی(Diagnostic Observation)

1.       گونه‌های مشاهده (Types of Observation)

1.1.     مشاهدة کلی (General Observation)

1.2.     راه رفتن در بنا (Walk-Through)

1.3.     فهرست‌برداری از فضاها (Space Inventory)

1.4.     بررسی اثرهای به‌جای مانده بر چهرة بنا (Trace Observation)

1.5.     نقشه‌برداری رفتاری (Behavioural Mapping)

در بخش مشاهدة نظام‌مند، هرشبرگر شیوه‌های بررسی کانونهای مهم را در ساختمان شرح می‌دهد. این کانونها یا کاربرانی معیّن هستند، یا فضاهایی معین و یا فعالیتهایی معین. در صورتی که استخراج اطلاعاتی در مورد نحوة استفاده از بنا توسط کاربرانی معین مدنظر باشد، می‌توان کاربرانی خاص را در طول روز و به هنگام فعالیت دنبال کرد و شیوة استفاده از فضا توسط آنها را ثبت نمود. به عنوان نمونه‌ای برای دنبال کردن کاربران جهت تعیین مسیرهای حرکتی، هرشبرگر بیمارستان رزلین لیندهایم را مثال می‌زند. ما با الهام از این شیوه‌ سعی کردیم مسیرهای حرکتی را در کتابخانة ملی ایران بررسی کنیم.

 پژوهشگران به منابعی که به‌طور مستقیم به تحلیل معماری کتابخانه‌ای از نقطه نظر مسیر حرکتی کاربران در ایران پرداخته باشد، دست نیافتند.

نوع و روش پژوهش

این پژوهش از نظر هدف کاربردی است و از نظر شیوه‌ گردآوری داده‌ها به روش پیمایشی انجام گردیده است.

جامعة آماری، حجم نمونه و روش نمونه‌گیری

جامعه آماری این پژوهش شامل کاربران کتابخانه ملی ایران در دو دورة متفاوت تابستان و پاییز هستند. از آنجا که غالب مسیرهای دسترسی در این بنا پیشاپیش توسط کالبد بنا معین شده است، تشخیص مسیرهایی که بیشترین تردد را داشته باشند، نمونه‌برداری گسترده‌ای را ایجاب نمی‌کرد. لذا با 60 نفر از مراجعان به کتابخانه، نیمی خانم و نیمی آقا، در طی چند روز در دو فصل تابستان و پاییز مصاحبه و نمونه‌ها به صورت تصادفی انتخاب شد.

ابزار و روش گردآوری داده‌ها

پس از تعیین مسیرها توسط پرسش از مراجعان و انتقال آنها به روی نقشة رایانه‌ای بنا، با اندازه‌‌گذاری دقیق، فاصله‌های طی شده میان مراکز حرکتی با استفاده از اتوکد تعیین شدند. در این فاصله، پژوهشگران به مشاهدة کلی، راه رفتن در بنا، فهرست‌برداری از فضاها، بررسی اثرهای به‌جای مانده بر چهرة بنا، نقشه‌برداری رفتاری و مشاهدة نظام‌مند نیز پرداختند. پس از تحلیل، یافته‌ها به صورت جدولها و نمودارهایی ارائه شد.

روشهای تجزیه و تحلیل داده‌ها

برای تجزیه و تحلیل داده‌ها، از روش آماری (توصیفی و استنباطی) استفاده شد. نرم‌افزار اکسل برای توصیف و تحلیل داده‌ها به کار رفت.

دشواریها و محدودیتهای پژوهش

این پژوهش با محدودیتهای زیر مواجه بود:

¨       نبود پیشینة پژوهشی قابل توجه در داخل کشور

¨       نبود امکان بررسی تطبیقی با ساختمانهایی با وسعت و اهمیت نزدیک به کتابخانة ملی که از ابتدا به قصد کاربری کتابخانه‌ای احداث شده باشند.

¨       عدم راه‌اندازی بخشهایی از کتابخانه که طبیعتاً میزان مراجعه را کاهش می‌دهد.

¨     استفاده از کاربریهای جنبی که نوع استفاده از کتابخانه را تحت تأثیر قرار داده است. برای مثال، تعداد زیادی از کاربران (در واقع اکثریت آنان) از کتابخانه به خاطر آرامش آن جهت مطالعه برای امتحانهای دانشگاهی خود استفاده می‌کنند و مراجعه به مخزن کتاب در کتابخانة ملی، در درجه‌ دوم اهمیت قرار گرفته است.

¨       بدبینی مسئولان نسبت به انجام پژوهشهای انتقادی که اظهارنظر را حق کاربر نمی‌دانند و جلوگیری از توزیع هرگونه پرسشنامه در محوطه‌ کتابخانه.

یافته‌های پژوهش

در این قسمت، یافته‌های پژوهش در پیوند با سؤالهای پژوهش ارائه می‌شود.

سؤال اول پژوهش: کانونهای حرکتی و خطوط مسیرهای ارتباطی کتابخانه ملی از نقطه‌نظر مسیر حرکتی کاربران به چه شکل است؟

تصویر‌های شمارة ۱، 2 و 3 نقشه‌های طبقات منفی تا مثبت یک کتابخانه‌ ملی را نشان می‌دهد که فضاهای مورد استفاده‌ کاربران در آنها واقع شده است. فضاهای نارنجی رنگ، شافتها هستند که راه‌پله‌ها،‌ سرویسهای بهداشتی، آسانسورها و فضاهای تأسیساتی را در خود جای می‌دهند. قسمتهای صورتی‌رنگ، قفسه‌های کتاب و فضاهای ارتباطی را نشان می‌دهد. فضاهای کرمی رنگ همگانی‌اند و برای کاربر قابل دسترس است، در حالی که فضاهای سبزرنگ اداری بوده و از دسترس کاربران خارج است. دایره‌هایی که اعداد را دربرمی‌گیرند، نشان‌دهندة کانونهای حرکتی است و خطوط مسیرهای ارتباطی را نشان می‌دهند (پیوست شماره 1، نحوة شماره‌گذاری بخشها را ارائه می‌دهد).

تصویر 2. نقشة طبقة همکف کتابخانه‌ ملی ایران

تصویر 3، نقشة طبقة مثبت یک کتابخانه‌ ملی ایران

سؤال دوم پژوهش: توزیع فراوانی مراجعة کاربران به بخشهای مختلف چه اندازه است؟

جدول ۱ نشان‌دهندة تعداد دفعات رفت‌و‌آمد میان بخشهای مختلف توسط کل کاربران مورد بررسی است. این جدول مبدأ و مقصد حرکات تمامی افراد مورد بررسی را نشان می‌دهد.

جدول ۱. فراوانی تعداد دفعات رفت‌و‌آمد میان کانونها توسط کل کاربران

چنان‌که دیده می‌شود، برخی مسیرها بارها مورد استفاده قرار می‌گیرند، در صورتی که برخی دیگر صرفاً یک‌بار طی شده‌اند.

سؤال سوم پژوهش، پرمراجعه‌ترین بخشها کدام هستند؟

برای بررسی و تشخیص پرمراجعه‌ترین بخشها، توزیع فراوانی بخشهایی که بیش از 30 دفعه به آنها رجوع شده، مورد توجه قرار می‌گیرند. برای بررسی و تشخیص پرمراجعه‌ترین بخشها، بخشهایی که بیش از 30 دفعه به آنها رجوع شده، در نمودار 2، آمده است.

نمودار 2. فراوانی و درصد فراوانی بخشهایی که بیش از 30 دفعه به آنها رجوع شده است

همان‌گونه که در نمودار 2 دیده می‌شود، تالار مطالعه منابع علوم و فنون، نمازخانه، محل تحویل وسایل آقایان، مسیر ورودی به نمازخانة کتابخانه، تالار مطالعة کتابخانه عمومی، محل تحویل وسایل خانمها، مسیر حرکت از نگهبانی اصلی کتابخانه به سمت کتابخانه، مدخل ورودی به طبقات کتابخانه، ورودی تالار مطالعة کتابخانه عمومی، مسیر ورودی به کتابخانة عمومی و سالن همایش، و محوطه اصلی ورود به کتابخانه به ترتیب از 30 دفعه مراجعه تا 287 مراجعه را دارند. بر اساس داده‌های همین نمودار، پرترددترین بخش کتابخانه ملی محوطة اصلی ورود به کتابخانه، با فراوانی 287، محوطه ورود به کتابخانه عمومی و سالن همایش با فراوانی 136، ورودی تالار مطالعة کتابخانة عمومی با فراوانی 126، مدخل ورود به طبقات با فراوانی 119 مراجعه است. البته، این موضوع بدیهی است چون تمام جابجاییها مبتدی و منتهی به این بخش است. به‌طور کلی، پرترددترین بخشهای کتابخانه در درجة اول محوطه‌ها و مسیرهای ورودی هستند.

پس از این بخشها «محل تحویل وسایل خانمها»، پرمراجعه‌ترین بخش با فراوانی 112 مورد است. از مقایسة این بخش با «محل تحویل وسایل آقایان » که 35 مراجعه داشته (خاطر نشان می‌شود که تعداد افراد نمونه خانم و آقا یکسان انتخاب شده است) این سؤال به ذهن می‌رسد که آیا بیشتر آقایان دست خالی به کتابخانه می‌آیند یا وسایلشان را به گونه‌ای نامحسوس به کتابخانه می‌آورند که لازم نباشد آن را تحویل کتابخانه دهند؟ یا حداقل کمتر از خانمها در طول مدتی که در کتابخانه هستند به وسایلشان مراجعه می‌کنند؟

بخش پرمراجعة بعدی، محوطه ورودی نمازخانه با فراوانی 74 است که این بخش هم با مراجعات به خود نمازخانه که 30 مورد است، اختلاف جالب توجهی دارد.

سؤال چهارم پژوهش: طول مسیرهای ارتباطی، کوتاه‌ترین و طولانی‌ترین مسیر حرکتی کاربران چقدر است؟

طول مسیرها از روی خطوط مسیرهای ارتباطی که در نقشه‌ها نشان دهنده کانونهای حرکتی هستند، محاسبه و در جدول 2، درج شده است. از آنجا که صرفاً بین برخی کانونهای حرکتی رفت و آمد وجود دارد، تمامی خانه‌های جدول پر نشده‌اند.

جدول 2. محاسبه طول مسیرهای حرکتی کل کاربران

 همان‌گونه که از جدول برمی‌آید، کوتاه‌ترین مسیر، مربوط به مسیر حرکتی 20 و 18 (یعنی تالار مطالعه منابع و مراجع عمومی با منابع علوم و فنون) و طولانی‌ترین مسیر مربوط به مسیر حرکتی 30 با 1، 2 و 3 (یعنی مخزن منابع غیر کتابی با درب ورودی سالن اصلی کتابخانه، محل تحویل وسایل آقایان و بانوان) و 31 با 1 (یعنی تالار مطالعه منابع غیر کتابی با درِ ورودی سالن اصلی کتابخانه) و 32 با 1 (یعنی تالار مطالعه منابع غیر کتابی با درِ ورودی سالن اصلی کتابخانه) است.

سؤال پنجم پژوهش: توزیع فراوانی مجموع مسافتهای طی شده کاربران کتابخانه ملی در طی یک روز چگونه است؟

هنگامی که خانه‌های متناظر جدولهای 1 و 2 را در هم ضرب کنیم، می‌توانیم جمع فاصله‌های طی شده در هر مسیر را ببینیم و نحوة مکان‌یابی فضاها را از نظر فاصلة آنها با یکدیگر بسنجیم.

جدول 3. محاسبة مجموع مسافتهای طی شده کل کاربران

همان‌گونه که در جدول ۳ دیده می‌شود، میانگین اعداد این جدول ۶۶۳ متر است، در حالی که بیشینة این جدول ۷۷۶۴ و کمینة آن ۴ است! واریانس این مقادیر ۱۷۶۴۶۵۶ خواهد بود!

سؤال ششم پژوهش: توزیع فراوانی متوسط مسافتی که یک کاربر در یک بار مراجعه به کتابخانة ملی طی می‌کند، چقدر است؟

اگر مجموع مسافتهای طی شده را بر تعداد مراجعان تقسیم کنیم، دیده می‌شود که هر کاربر حدوداً یک کیلومتر «در داخل ساختمان» طی کرده است که رقم قابل توجهی است.

سؤال هفتم پژوهش: متوسط سرعت هر کاربر برای تردد بین بخشهای پرتردد (متر/ثانیه) چه اندازه است؟

براساس مطالعات انجام شده، راه رفتن در افراد به جنسیت و شرایط سنی آنان بستگی دارد. مثلاً نوعی استاندارد پیاده‌روی برای افراد زیر 30 سال و بالای 30 سال تعریف شده که به‌ قرار زیر است:

افراد زیر 30 سال: 94 متر در دقیقه

افراد بین 30 تا 50 سال: 88 متر در دقیقه

در تقسیم‌بندی دیگری، راه رفتن کُند، عادی و تند به‌ قرار زیر است:

عادی: 80 متر در دقیقه

کند: 40 متر در دقیقه

تند: 120 متر در دقیقه.

با توجه به اطلاعات فوق و براساس مشاهدات پژوهشگران، که تقریباً 99% حجم نمونه را افراد زیر 30 سال تشکیل می‌دادند، متوسط سرعت راه رفتن در مسیرهای ارتباطی کتابخانه ملی برای تمامی افراد (اعم از زن و مرد)، 75 متر در دقیقه در نظر گرفته شد. بنابراین، افراد هر متر را در 8/0 ثانیه طی می‌کنند.

با این توضیح، جدول زیر نشان‌دهندة مدت زمان طی مسیر برای بخشهایی است که فاصلة آنها بیش از 70 متر است.

جدول 4. زمان طی مسیر برای رسیدن به بخشهایی که فاصلة آنها بیش از 70 متر است

همان‌گونه که از جدول فوق برمی‌آید، بیشترین دفعات مراجعه به این مسیرهای نسبتاً طولانی و زمان طولانی طی مسیر بین بخشهای 1-7 (درِ ورودی سالن اصلی کتابخانه با مدخل ورودی به طبقات کتابخانه)، 1-53 (درِ ورودی سالن اصلی کتابخانه با تالار مطالعه کتابخانه عمومی)، 2-7 (محل تحویل وسایل آقایان با مدخل ورودی به طبقات کتابخانه)، 3-7 (محل تحویل وسایل خانمها با مدخل ورودی به طبقات کتابخانه)، 3-22 (محل تحویل وسایل خانمها با درِ ورودی اصلی تالار مطالعة پیایندها)، 7-31 (مدخل ورودی به طبقات کتابخانه با تالار مطالعة پیایندها)، 5-32 (سرویس بهداشتی با تالار مطالعه منابع غیر کتابی)، 32-54 (تالار مطالعه منابع غیر کتابی با تالار مطالعة کتابخانه عمومی) و 51-59 (میزهای اینترنت عمومی با قفسه‌های باز تالار مطالعة منابع علوم اجتماعی) است. پیشنهاد می‌شود در صورت امکان این بخشها به بخشهایی که مراجعه به آنها کمتر است، تبدیل شوند و بخشهایی که فاصلة آنها کمتر است و تردد بین آنها کمتر وقت می‌گیرد، به این بخشهای پر رفت‌وآمد تبدیل شوند.

در یک کتابخانة ایده‌آل، انتظار داریم میان تعداد دفعات مراجعه و طول مسیر، رابطه‌ای معنا‌دار وجود داشته باشد؛ بدین‌ترتیب که با افزایش دفعات مراجعه، مسیر طراحی شده کوتاه‌تر شود. در حالت ایده‌آل، انتظار داریم این نسبت عددی کم‌وبیش ثابت را نشان دهد یا دست‌کم اعداد به دست آمده دارای تفاوتهای چشمگیر نباشد. بررسی حاضر نشان می‌دهد کتابخانة ملی از این وضعیت ایده‌آل فاصله دارد.

پراکندگی فضایی نه تنها به معنای اتلاف انرژی و وقت کاربران است، بلکه به معنای سختی استفادة آن برای مراجعان خاص نظیر معلولان و همچنین کارکنان کتابخانه است. از سوی دیگر،‌ دوری نه تنها برخی فعالیتها را دشوار می‌کند، برخی دیگر را ناممکن می‌گرداند. برای مثال، ممکن است کاربران از انجام برخی فعالیتها (نظیر مطابقت دادن دو سند در دو بخش مختلف یا تقاضای یک کتاب خاص، یا جستجوی مجدد یک سند) منصرف شوند. همچنین، جابه‌جایی اشیا در چنین فضایی (نظیر گردآوری کتابها) مشکلات مضاعفی را پدید می‌آورد.

البته، باید در نظر داشت که نتایج حاصل از این بررسی تماماً ناشی از مرحلة طراحی بنا نیست، زیرا عواملی چون مدیریت بنا، سازمان ‌اداری و ... میزان استفاده از فضاها را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.‌ برای مثال، ممکن است کاربری فضایی، پس از طراحی تغییر کند یا دسترسی به یک فضا محدود شود یا کاربران بنا به دلایلی از فضایی، استفاده‌ای به عمل آورند که متناسب با کاربری اصلی آن نیست (برای مثال، مطالعه جهت امتحانات در سالن مطالعه و مراجعه نکردن به مخزنهای کتاب).

پیشنهاد برای پژوهشهای آتی

در پژوهشهای آتی پیشنهاد می‌شود سناریوها برای کاربران مختلف از یکدیگر تفکیک و اعداد برای انواع کاربرانی که از ساختمانهایی مشابه استفاده می‌کنند، محاسبه گردد. در ضمن، با افزایش دامنة داده‌ها می‌توان بر دقت این پژوهش افزود.

پیوست 1: شماره گذاری بخشها

1. درِ ورودی سالن اصلی کتابخانه

2. محل تحویل وسایل آقایان

3. محل تحویل وسایل خانمها

4. جایگاه جستجوی رایانه‌ای منابع خانمها

5. سرویس بهداشتی

6. جایگاه جستجوی رایانه‌ای منابع آقایان

7. مدخل ورودی به طبقات کتابخانه

8 . پله به سایر طبقات

9. محوطة ورود به کتابخانه

10. مسیر حرکت از نگهبانی اصلی کتابخانه به سمت کتابخانه

11. مسیر ورودی کتابخانه عمومی

12. مسیر ورودی به کتابخانه عمومی و سالن همایش

13. سالن همایش

14. مسیر ورودی به نمازخانه کتابخانه

15. نمازخانه

16.چایخانه

17. کتابفروشی

18. تغذیه

19. ورودی جلوخان

20. مسیر پشت دانشکده کتابداری منتهی به ورودی جلوخان

21. بخش خدمات فنی

 2.2 درِ ورودی اصلی تالار مطالعه پیایندها

23. درِ ورودی اصلی تالار مطالعه منابع غیر کتابی

24. برگه‌دانهای دستی تالار مطالعه پیایندها

25. ابتدای تالار مطالعه پیایندها

26. مخزن بسته و میز امانت همجوار کانون نقشه

27. قفسه‌های باز تالار مطالعه پیایندها

28. تالار مطالعه نشریات لاتین

29. قفسه‌های باز تالار مطالعه نشریات لاتین

30. مخزن بسته تالار منابع غیر کتابی

31. تالار مطالعه پیایندهای جاری

32. تالار مطالعه منابع غیر کتابی

33. محل جستجوی دستی تالار مطالعة منابع غیر کتابی

34. درِ ورودی تالار مطالعة نسخ خطی، کتب نفیس و آرشیوها

35. راهنمای تالار مطالعة نسخ خطی، کتب نفیس و آرشیوها

36. تالار مطالعۀ نسخ خطی، کتب نفیس و آرشیوها

37. تالار مطالعۀ منابع علوم و فنون

38. واحد تکثیر

39. میز امانت تالار مطالعه منابع علوم و فنون

40. میز امانت تالار مطالعه منابع و مراجع عمومی

41. تالار مطالعۀ منابع و مراجع عمومی

42. قفسه‌های باز منابع و مراجع عمومی          

43. میز کارمند مرجع اطلاع‌رسانی تالار منابع علوم انسانی

44. تالار مطالعه منابع علوم انسانی

45. مخزن بسته و میز امانت تالار منابع علوم انسانی و هنر

46. قفسه‌های باز تالار منابع علوم انسانی و هنر

47. محل استراحت تالار منابع علوم انسانی و هنر

48. میز امانت تالار منابع علوم اجتماعی

49. محل استراحت تالار مطالعه منابع علوم اجتماعی

50. میز اینترنت شخصی

51. میزهای اینترنت عمومی

52. ورودی تالار مطالعه کتابخانه عمومی

53. تالار مطالعۀ کتابخانه عمومی

54. سرویس بهداشتی طبقه منفی یک

55. انبار تعاونی

56. ورودی تالار اجتماعات شریعت‌زاده

57. سرویس بهداشتی داخلی

58. خروجی تالار اجتماعات 500 نفره

59. قفسه‌های باز تالار مطالعه منابع علوم اجتماعی

60. تالار مطالعه منابع علوم اجتماعی