نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناس ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی
2 استادیار دانشگاه اصفهان
چکیده
کلیدواژه‌ها
مقدمه
«نشریه‌های ادواری به دلیل ویژگیهایی که دارند، امروزه از منابع اطلاعاتی و علمی بسیار مهم در دنیا محسوب می‌شوند» (فتاحی، 1385: ص.17).
مجله‌ها به منزلة مجرای ارتباط اهل دانش و پژوهش، پیوسته در کانون توجه مجامع علمی، مراکز پژوهشی و علاقه‌مندان علم و تحقیق قرار داشته‌اند. «از نظر افراد غیر متخصص و عموم مردم نیز، نشریه دارای جاذبه‌هایی است که در کتاب کمتر می‌توان یافت. به همین دلیل، مخاطبانی دارد که الزاما از لحاظ کمّی و کیفی با مخاطبان کتابها یکسان نیستند.کوتاهی و فشردگی مطالب، روزآمد بودن نسبی اطلاعات و گاه زبان و بیان آسانتر در نشریه‌های ادواری غیر تخصصی و همچنین اطلاعات اصیل، اندیشه‌های نو و ایجاز در نشریه‌های ادواری تخصصی سبب شده است امروزه شمارگان و تنوع قابل ملاحظه ای داشته باشند و به همین نسبت به تعداد مراکز توزیع و انتشار آنها نیز افزوده می‌شود.» ( سرمدی، 1383: ص.2).
بسیاری از مراکز و مجامع علمی و فرهنگی می‌کوشند مجله‌ای برای اشاعه اطلاعات مورد نظر خود یا مجرایی برای ارتباط با مخاطبان بالفعل و بالقوه خویش منتشر کنند. امروزه با توجه به نیاز زیاد محققان به اطلاعات روزآمد و دسترسی به موقع به آن، لزوم استفاده از نشریه‌های ادواری، امری بسیار بدیهی است. از طرفی، به سبب حجم بسیار زیاد تولیدات علمی، تحلیل موضوعی این تولیدات و به عبارتی دسته‌بندی موضوعی آنها برای دسترسی سریعتر و آسانتر و بدون وقفه به اطلاعات، امری ضروری است.
تعریف مسئله
«نشریات ادواری از مهمترین ابزارهای اطلاع‌رسانی و رشد دانش در جهان محسوب می‌شوند و حجم کثیری از اخبار و اطلاعات متنوع، هرروزه از طریق انواع نشریه‌های ادواری منتقل می‌شوند.» (فتاحی،1381: ص.15).
از این رو، نشریه‌ها به واسطة جایگاه مهمی که در نظام آموزشی کشور دارند، مورد توجه دقیق علمی و ارزیابیهای موشکافانه قرار می‌گیرند تا باروری متداومی داشته باشند.
در حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی چند نشریه در داخل کشور منتشر می‌شود که «نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی» از جمله آنهاست. فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، نخستین نشریه علمی- پژوهشی در حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی است که هم اکنون در میان کتابخانه‌ها و مراکز بزرگ علمی- فرهنگی ایران و یازده کشور جهان، محبوبیت خاصی دارد. با توجه به اینکه این نشریه نخستین نشریه علمی- پژوهشی کتابداری در سطح کشور است که جایگاهی تعیین‌کننده و اثرگذار بر جامعه علمی کشور دارد، در این تحقیق تلاش می‌شود نمایی کلی از روند حاکم بر شمارگان منتشر شده از بهار 1377 تا بهار 1387 همراه با پرداختن به کمّ و کیف جزئی آن در چندین مؤلفه از جمله «رتبه‌های علمی مؤلفان»، «مشارکت نهادهای علمی»، «مدت زمان پذیرش مقاله‌ها»، «تفکیک مقاله‌ها برحسب منبع استخراجی» و «دستاوردهای نشریه» ارائه گردد. این پژوهش در تلاش است تا به بررسی این قضیه بپردازد که آیا فرایند انتشار نشریه طی این دوره 10 ساله روندی رو به رشد داشته است؟
اهمیت پژوهش
از طریق این تحقیق می‌توان تصویر روشنی از روند حاکم بر شمارگان منتشر شده نشریه در خلال یک دوره ده ساله ارائه نمود تا محققان، استادان و دانشجویان این حوزه از وضعیت کمّی و کیفی نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی به عنوان اولین نشریة علمی- پژوهشی کتابداری در سطح کشور، آگاه شوند. همچنین، نتایج این تحقیق می‌تواند برای دست‌اندرکاران مجله اعم از صاحب امتیاز، سردبیر و هیات تحریریه مجله مفید واقع شود و به آنها در بهبود وضعیت کمّی و کیفی نشریه کمک نماید. در کل، نتایج این پژوهش می‌تواند به قضاوتی در مورد کیفیت و کمیت مقاله‌های این نشریه بینجامد و بدین وسیله به مجموعه‌سازان و جامعه استفاده‌کنندگان کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی در امر انتخاب نشریه‌ها کمک کند.
هدف پژوهش
هدف اصلی این تحقیق، تعیین وضعیت کمّی و کیفی نشریة کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی از بهار 1377 تا بهار 1387 است.
سؤالهای پژوهش
1- روند حاکم بر شمارگان منتشر شدة نشریة کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی از نظر شمار مقاله‌های چاپ شده در نشریه به تفکیک سال، از بهار 1377 تا بهار 1387، چگونه بوده است؟
2- سهم مشارکت نهادها از نظر شمار مقاله‌های به چاپ رسیده در نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی از بهار 1377 تا بهار 1387 چه اندازه است؟
3- رتبه‌ها و مدارک علمی نویسندگان مقاله‌های منتشر شده در نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی از بهار 1377 تا بهار 1387 چگونه است؟
4- سهم موضوعی مقاله‌ها در نشریه کتابداری و اطلاع رسانی آستان قدس رضوی از بهار 1377 تا بهار 1387 به چه صورت است؟
5- روشها و تکنیکهای به کار گرفته شده در مقاله‌های نشریة کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی از بهار 1377 تا بهار 1387 چگونه است؟
6- منابع و مآخذ مقاله‌های منتشر شده در نشریة کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی از بهار 1377 تا بهار 1387 از نظر زبان، نوع و تعداد چگونه است؟
7- میزان مشارکت گروه‌های علمی- تخصصی از لحاظ شمار مقاله‌های چاپ شده در نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی از بهار 1377 تا بهار 1387 چقدر است؟
8- سهم مقاله‌ها بر حسب منبع استخراجی آنها در نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی از بهار 1377 تا بهار 1387 چقدر است؟
9- نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی از بهار 1377 تا بهار 1387 چه دستاوردهایی داشته است؟
10- کیفیت جلد و صحافی شمارگان مختلف نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی از بهار 1377 تا بهار 1387 چگونه است؟
11- شیوة دسترسی به شمارگان نشریة کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی از بهار 1377 تا بهار 1387 به چه صورت است؟
مروری کوتاه بر پیشینة پژوهش
«کوفوگیانکیس»[1]، «اسلتر»[2] و «کروملی»[3] (2004) تحقیقی با عنوان «تحلیل محتوای تحقیقات کتابداری» انجام دادند. هدفاین مطالعه تحلیل محتوای نشریه‌های سال 2001 کتابداری و اطلاع رسانی بود. روش پژوهش پیمایشی، روش گردآوری اطلاعات مشاهدة مستقیم و ابزار گردآوری اطلاعات چک لیست بود.جامعه پژوهش شامل 2664 مقاله از 107 نشریه کتابداری بود. در این پژوهش، نشریه‌های مورد بررسی از لحاظ ارائه بیشترین میزان مقاله‌ها رتبه‌بندی شدند که اولین نشریه در این رتبه‌بندی نشریه [4]JASIST بود. 807 مقاله، یعنی 3/30% مقاله‌ها، پژوهشی بودند. از بین این 807 مقاله بیشترین درصد یعنی 329 مورد، پژوهش توصیفی هستند. مبدأ بیشترین درصد مقاله‌ها از ایالات متحده آمریکا بوده است. از لحاظ روش پژوهش، بالاترین درصد به روش پژوهش توصیفی و کمترین درصد به روش ارزیابی برنامه‌ها تعلق یافت. در این پژوهش همچنین جدولهایی در مورد بیشترین تعداد مقاله‌ها در هر موضوع بر اساس نشریة ارائه دهنده مقاله ارائه شده است که در آنها نشریه‌ها از لحاظ ارائه بیشترین مقاله‌ها در هر موضوع رتبه‌بندی شده‌اند.
«محمدی و متقی دادگر» (1385) در مقالة پژوهشی خود به تحلیل استنادی مقاله‌های منتشر شده در 30 شماره از نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس در فاصله سالهای 1376-1384 پرداخته‌اند. در این پژوهش که با استفاده از روش تحلیل استنادی صورت گرفت، تمام مقاله‌های منتشر شده در فصلنامه در این فاصله زمانی تجزیه و تحلیل شد. بررسی مقاله‌ها در دو بخش صورت گرفته است؛ بخش اول شامل بررسی مقاله از نظر سال انتشار، تألیفی یا ترجمه‌ای بودن، انفرادی یا گروهی بودن و نظری یا پیمایشی بودن است. از بررسی مقاله‌ها مشخص گردید تعداد مقاله‌های تألیفی از مقاله‌های ترجمه بیشتر است. در بخش دوم، استنادهای مقاله‌های تألیفی مورد بررسی قرار گرفته تا الگوی رفتار علمی پژوهشگران و محققان رشته کتابداری و اطلاع رسانی در استفاده از منابع معیّن شود. نتایج نشان می‌دهد از مجموع استنادهای به کار رفته، بیشترین محملهای اطلاعاتی به ترتیب مربوط به مقاله‌ها، کتابها و پایان‌نامه‌هاست که نشان از مقاله محور بودن محققان این حوزه دارد. منابع انگلیسی زبان نیز در استنادها از منابع فارسی زبان بیشتر است.
«بمانیان، ابافت یگانه و نادری» (1387) در مقالة پژوهشی خود با عنوان «ارزیابی کمّی و کیفی نشریه هنرهای زیبا طی دوره 12 ساله» 370 مقاله در 33 شماره از مجله مذکور را طی یک دوره 10 ساله و با استفاده از 9 مؤلفة سهم موضوعی مقاله‌ها، رتبه‌های علمی مؤلفان، مشارکت نهادهای علمی، مدت زمان پذیرش مقاله‌ها، مشارکت گروه‌های علمی- تخصصی، منابع و مآخذ، تفکیک مقاله‌ها بر حسب منبع استخراجی، روشها و تکنیکهای مورد استفاده و دستاوردهای نشریه بررسی کرده‌اند. روش تحقیق به کار رفته در این پژوهش، تحلیل محتوای کمّی است. نتایج به دست آمده در مجموع تغییرات محسوس کمّی و کیفی رو به پیشرفتی را در 9 مؤلفه مورد بررسی به دست می‌دهد.
روش‌شناسی تحقیق
روش پژوهش پیمایشی، از نوع تحلیل محتواست. داده‌های این پژوهش از طریق چک لیست محقق ساخته و بر اساس مشاهدة مستقیم، گردآوری شده است. جامعه این پژوهش، شمارگان منتشر شده نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی از بهار 1377 تا بهار 1387 و تمام مقاله‌های منتشر شده در آن است. در مجموع، در این پژوهش 39 شماره از این نشریه شامل 339 مقاله، بررسی شده است.
تجزیه و تحلیل یافته‌های پژوهش و بررسی سؤالهای تحقیق
در مجموع، از بهار 77 تا بهار 87 ، 339 مقاله در نشریة کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی به چاپ رسیده است. در این تحقیق، اطلاعات هر یک از مؤلفه‌ها بر اساس چک لیست تهیه شده و از طریق مشاهدة مستقیم مقاله‌ها گردآوری شده است. برای توصیف کمّی مؤلفه‌ها با استفاده از نرم افزار SPSS از ابزارهای جدولهای فراوانی و آمارهای حداقل، حداکثر و میانگین استفاده شده است.
سؤال اول تحقیق: روند حاکم بر شمارگان منتشر شده نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی از نظر شمار مقاله‌های چاپ شده در نشریه به تفکیک سال، از بهار 1377 تا بهار1387، چگونه بوده است؟
جدول 1. فراوانی مقاله‌های منتشر شده در نشریه به تفکیک سال
|
سال |
فروانی |
درصد خام |
درصد معتبر |
فراوانی تجمعی درصد معتبر |
|
1377 |
20 |
89/5 |
89/5 |
89/5 |
|
1378 |
34 |
10 |
10 |
89/15 |
|
1379 |
33 |
73/9 |
73/9 |
62/25 |
|
1380 |
29 |
57/8 |
57/8 |
19/34 |
|
1381 |
35 |
33/10 |
33/10 |
52/44 |
|
1382 |
29 |
57/8 |
57/8 |
09/53 |
|
1383 |
32 |
44/9 |
44/9 |
53/62 |
|
1384 |
31 |
14/9 |
14/9 |
67/71 |
|
1385 |
37 |
92/10 |
92/10 |
59/82 |
|
1386 |
47 |
86/13 |
86/13 |
45/96 |
|
1387 (فقط یک شماره) |
12 |
55/3 |
55/3 |
0/100 |
|
جمع کل |
339 |
0/100 |
0/100 |
|
در پاسخ به سؤال اول تحقیق در خصوص « روند حاکم بر شمارگان منتشر شده نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی از نظر شمار مقاله‌های چاپ شده در نشریه به تفکیک سال»، داد‌ه‌ها نشان داد در 39 شماره مورد بررسی نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی، در مجموع 339 مقاله منتشر شده است. بر اساس داده‌های جدول 1، سالهای 1385 و 1386 به ترتیب با 37 و 47 مقاله بیشترین و سال 1377 با 20 مقاله، کمترین تعداد مقاله‌های منتشر شده را داشتند. علت پایین بودن تعداد مقاله‌های سال 77، انتشار نیافتن مجله در پاییز و زمستان این سال بوده است. همچنین در سال 1387 با توجه به اینکه در این پژوهش یک دورة ده ساله از نشریه یعنی از بهار 77 تا بهار 87 بررسی شده است، فقط شماره اول یعنی بهار 87 بررسی گردید. به طور کلی، میانگین مقاله‌های منتشر شده در هر شماره از نشریه، 69/8 است.
سؤال دوم تحقیق: سهم مشارکت نهادها از نظر شمار مقاله‌های به چاپ رسیده در نشریة کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی از بهار 1377 تا بهار 1387چه اندازه است؟
جدول2. سهم مشارکت نهادها (دانشگاه‌ها و مراکز علمی- پژوهشی)
|
نهادها و مؤسسه‌های علمی |
فراوانی |
درصد خام |
درصد معتبر |
فراوانی تجمعی درصد معتبر |
|||
|
مراکز آموزشی |
دانشگاه‌های دولتی |
دانشگاه تهران |
1 |
3/0 |
3/0 |
3/0 |
|
|
دانشگاه شهید بهشتی تهران |
1 |
3/0 |
3/0 |
6/0 |
|||
|
دانشگاه تربیت مدرس |
6 |
8/1 |
8/1 |
4/2 |
|||
|
دانشگاه الزهرا |
1 |
3/0 |
3/0 |
7/2 |
|||
|
دانشگاه علوم پزشکی ایران |
2 |
6/0 |
6/0 |
2/3 |
|||
|
دانشگاه شاهد |
5 |
5/1 |
5/1 |
7/4 |
|||
|
دانشگاه فردوسی مشهد |
85 |
1/25 |
1/25 |
8/29 |
|||
|
دانشگاه شیراز |
26 |
7/7 |
7/7 |
5/37 |
|||
|
دانشگاه اصفهان |
1 |
3/0 |
3/0 |
8/37 |
|||
|
دانشگاه صنعتی اصفهان |
2 |
6/0 |
6/0 |
3/38 |
|||
|
دانشگاه شهید چمران اهواز |
16 |
7/4 |
7/4 |
1/43 |
|||
|
دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز |
3 |
9/0 |
9/0 |
0/44 |
|||
|
دانشگاه یزد |
3 |
9/0 |
9/0 |
8/44 |
|||
|
دانشگاه بوعلی همدان |
1 |
3/0 |
3/0 |
1/45 |
|||
|
دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان |
2 |
6/0 |
6/0 |
7/45 |
|||
|
دانشگاه تربیت معلم آذربایجان |
1 |
3/0 |
3/0 |
0/46 |
|||
|
دانشگاه تبریز |
1 |
3/0 |
3/0 |
3/46 |
|||
|
دانشگاه زنجان |
1 |
3/0 |
3/0 |
6/46 |
|||
|
دانشگاه علوم پزشکی کاشان |
1 |
3/0 |
3/0 |
9/46 |
|||
|
دانشگاه علوم پزشکی زاهدان |
1 |
3/0 |
3/0 |
2/47 |
|||
|
دانشگاه علوم پزشکی همدان |
1 |
3/0 |
3/0 |
5/47 |
|||
|
دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه |
1 |
3/0 |
3/0 |
8/47 |
|||
|
دانشگاه خلیج فارس بوشهر |
1 |
3/0 |
3/0 |
1/48 |
|||
|
دانشگاه بیرجند |
4 |
2/1 |
2/1 |
3/49 |
|||
|
دانشگاه آزاد اسلامی |
واحد اراک |
1 |
3/0 |
3/0 |
6/49 |
||
|
واحد همدان |
1 |
3/0 |
3/0 |
9/49 |
|||
|
واحد قم |
1 |
3/0 |
3/0 |
1/50 |
|||
|
واحد نیشابور |
1 |
3/0 |
3/0 |
4/50 |
|||
|
واحد تنکابن |
1 |
3/0 |
3/0 |
7/50 |
|||
|
دانشگاه پیام نور |
پیام نور مشهد |
1 |
3/0 |
3/0 |
0/51 |
||
|
پیام نور اصفهان |
1 |
3/0 |
3/0 |
3/51 |
|||
|
دانشگاه پیام نور (بدون ذکر واحد دانشگاهی) |
3 |
9/0 |
9/0 |
2/52 |
|||
|
دانشگاه‌های خارج از کشور
|
اروپا |
دانشگاه شفیلد انگلستان |
4 |
2/1 |
2/1 |
4/53 |
|
|
دانشگاه لندن |
1 |
3/0 |
3/0 |
7/53 |
|||
|
آمریکا |
دانشگاه مک گیل کانادا |
1 |
3/0 |
3/0 |
0/54 |
||
|
دانشکده عالی نظامها و مدیریت اطلاعات کالیفرنیا |
1 |
3/0 |
3/0 |
3/54 |
|||
|
مراکز پژوهشی |
پژوهشگاه‌های داخل کشور |
پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران |
8 |
4/2 |
4/2 |
6/56 |
|
|
پژوهشکده مهندسی جهاد کشاورزی |
1 |
3/0 |
3/0 |
9/56 |
|||
|
پژوهشگاه‌های خارج از کشور |
- |
- |
- |
- |
- |
||
|
سایر مراکز |
سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی |
32 |
4/9 |
4/9 |
4/66 |
||
|
کتابخانه منطقه‌ای علوم و تکنولوژی شیراز |
8 |
4/2 |
4/2 |
7/68 |
|||
|
کتابخانه حسینیه امام رضا |
1 |
3/0 |
3/0 |
0/69 |
|||
|
کتابخانه حاج شیخ عباس تربتی |
1 |
3/0 |
3/0 |
3/69 |
|||
|
مرکز اطلاع‌رسانی و خدمات منطقه‌ای جهاد سازندگی خراسان |
2 |
6/0 |
6/0 |
9/69 |
|||
|
مرکز خراسان شناسی |
1 |
3/0 |
3/0 |
2/70 |
|||
|
مرکز تحقیقات کشاورزی خوزستان |
1 |
3/0 |
3/0 |
5/70 |
|||
|
بنیاد دایرة‌المعارف اسلامی |
1 |
3/0 |
3/0 |
8/70 |
|||
|
کتابخانه ملی ایران |
1 |
3/0 |
3/0 |
1/71 |
|||
|
کتابخانه ملی پرتغال |
1 |
3/0 |
3/0 |
4/71 |
|||
|
مرکز اطلاع‌رسانی و خدمات علمی جهاد دانشگاهی |
1 |
3/0 |
3/0 |
7/71 |
|||
|
کل (بدون احتساب نامشخص) |
243 |
7/71 |
7/71 |
7/71 |
|||
|
نامشخص |
96 |
3/28 |
3/28 |
0/100 |
|||
|
کل |
339 |
0/100 |
|
|
|||
در پاسخ به سؤال دوم تحقیق درباره «سهم مشارکت نهادها در ارائه مقاله به نشریه»؛ از 339 مقاله مورد بررسی در طی 10 سال، 339 محقق (با احتساب نویسنده اول مقاله در مقاله‌های گروهی) و 529 محقق (با احتساب تمامی نویسندگانی که نام آنها به عنوان نویسندگان دوم، سوم، ... و نیز مترجم ذکر شده) مشارکت داشته‌اند. در این راستا، به موازات نویسندگان اول مقاله‌ها، نهاد علمی که محقق به آن وابسته است، بررسی شده تا از این طریق میزان مشارکت هر یک از نهادهای علمی کشور در ارائه مقاله به نشریة کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس مشخص گردد.
در قسمت مراکز آموزشی، از بین دانشگاه‌های دولتی، 85 مقاله (1/25%) از کل مقاله‌ها را دانشگاه فردوسی مشهد به تنهایی به خود اختصاص داده است. از 9/74% باقی‌مانده، به ترتیب دانشگاه شیراز با 26 مقاله (7/7%)، دانشگاه شهید چمران اهواز با 16 مقاله (7/4%) دارای بیشترین تعداد مقاله‌ها هستند. از بررسی سهم مشارکت دانشگاه‌های آزاد نیز مشخص شد در مجموع تنها 5 واحد دانشگاهی هر کدام با یک مقاله (5/1%)، در ارائه مقاله به نشریه مشارکت داشته‌اند. از میان دانشگاه‌های پیام نور نیز واحدهای مشهد و اصفهان هر کدام با یک مقاله، 6/0% از مقاله‌ها را به خود اختصاص داده اند و 3 مقاله (5/1%) نیز توسط دانشگاه‌های پیام نور بدون ذکر واحد دانشگاهی نوشته شده است. همچنین، سهم مشارکت دانشگاه‌های خارج در ارائه مقاله‌ها به نشریه، 7 مقاله (1/2%) بوده است که در بین آنها دانشگاه شفیلد انگلستان با 4 مقاله بالاترین سهم را داشته است. در قسمت مراکز، از میان پژوهشگاه‌های داخل کشور، پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران با 8 مقاله (4/2%) بالاترین سهم را داشته است. از سوی مراکز پژوهشی خارج از کشور مقاله‌ای ارائه نگردیده است. در بخش سهم سایر مراکز، سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی بیشترین سهم مقاله‌ها یعنی 32 مقاله (4/9%) را دارا می‌باشد.
سؤال سوم تحقیق: رتبه‌ها و مدارک علمی نویسندگان مقاله‌های منتشر شده در نشریة کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی از بهار 1377 تا بهار 1387 چگونه است؟
جدول 3. رتبه‌ها و مدارک علمی نویسندگان اول مقاله‌ها
|
رتبه های علمی نویسندگان مقاله‌ها |
فراوانی |
درصد خام |
درصد معتبر |
فراوانی تجمعی درصد معتبر |
|
استاد |
35 |
33/10 |
33/10 |
33/10 |
|
دانشیار |
17 |
5 |
5 |
33/15 |
|
استادیار |
23 |
79/6 |
79/6 |
12/22 |
|
اعضای هیئت علمی بدون ذکر مرتبه علمی |
56 |
52/16 |
52/16 |
64/38 |
|
کل ( اعضای هیئت علمی) |
131 |
64/38 |
64/38 |
|
|
غیر عضو هیئت علمی |
208 |
36/61 |
36/61 |
0/100 |
|
کل نویسندگان |
339 |
0/100 |
0/100 |
|
|
مدارک علمی نویسندگان مقاله‌ها |
فراوانی |
درصد خام |
درصد معتبر |
فراوانی تجمعی درصد معتبر |
|
دکتری |
93 |
4/27 |
4/27 |
4/27 |
|
دانشجوی دکتری |
35 |
3/10 |
3/10 |
8/37 |
|
کارشناسی ارشد |
73 |
5/21 |
5/21 |
3/59 |
|
دانشجوی کارشناسی ارشد |
15 |
4/4 |
4/4 |
7/63 |
|
کارشناسی |
21 |
2/6 |
2/6 |
9/69 |
|
کل (بدون احتساب نامشخص) |
237 |
9/69 |
9/69 |
|
|
نامشخص |
102 |
1/30 |
1/30 |
0/100 |
|
کل |
339 |
0/100 |
0/100 |
|
در پاسخ به سؤال سوم تحقیق دربارة «رتبه‌ها و مدارک علمی نویسندگان» داده های مربوط به جدول 3 نشان می‌دهد از مجموع 339 نویسنده اول مقاله‌ها، بیشترین سهم را نویسندگانی با رتبة استادی (33/10%) داشته‌اند و پس از آن به ترتیب نویسندگان با رتبة علمی استادیاری (79/6%) و دانشیاری (5%) قرار دارند. همچنین، 56 نفر (52/16%) اعضای هیئت علمی بودند که رتبه علمی آنها در مقاله‌ها ذکر نشده بود. در یک نگاه دیگر می‌توان مشخص نمود که میزان مشارکت اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها در 339 مقاله مورد بررسی 131 مقاله (64/38%) از کل مقاله‌ها را شامل می‌شود.
در قسمت مدارک علمی نیز، بیشترین سهم را نویسندگان با مدرک دکتری به تعداد 93 نفر (4/27%) دارا می‌باشند و پس از آن نویسندگان با مدرک کارشناسی ارشد به تعداد 73 نفر (5/21%)، دانشجویان دکتری 35 نفر (3/10%)، نویسندگان با مدرک کارشناسی 21 نفر (2/6%) و در نهایت دانشجویان کارشناسی ارشد 15 نفر (4/4%) قرار گرفته‌اند. مدرک علمی 102 نویسنده از 339 نویسنده نیز مشخص نشده که شامل 1/30% از مقاله‌هاست. همان‌طور که در جدول 3 مشخص شده است، 9/69% مقاله‌ها به دانشجویان و دانش‌آموختگان دوره‌های تحصیلات تکمیلی اختصاص دارد.
اما در نگارش مقاله‌های منتشر شده در نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس، غیر از 339 نویسنده اول، 190 نویسنده دیگر نیز در قالب نویسندگان دوم، سوم و یا مترجم مشارکت داشته‌اند که از این تعداد 54 نویسنده (43/28%)، از اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها می‌باشند که در این میان نویسندگان با مدرک دانشیاری بالاترین سهم یعنی 37/7% را با 14 مقاله دارا هستند و پس از آن نویسندگان با مدرک استادی و استادیاری به ترتیب با 22/4% و 15/3% قرار گرفته‌اند. در قسمت مدارک علمی، از مجموع 190 نویسنده، 55 مقاله یعنی 9/28% مربوط به نویسندگان با مدرک دکتری و 38 مقاله یعنی 0/20% به نویسندگان دارای مدرک کارشناسی ارشد مربوط می‌باشد.
سؤال چهارم تحقیق: سهم موضوعی مقاله‌ها در نشریة کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی از بهار 1377 تا بهار 1387 به چه صورت است؟
جدول 4. سهم موضوعی مقاله‌های چاپ شده در نشریه
|
موضوعات |
فراوانی |
درصد خام |
درصد معتبر |
فراوانی تجمعی درصد معتبر |
|
کتابداری و اطلاع رسانی |
26 |
66/7 |
66/7 |
66/7 |
|
حرفه کتابداری |
25 |
21/7 |
21/7 |
87/14 |
|
کتابخانه ها و مراکز منابع |
45 |
27/13 |
27/13 |
14/28 |
|
استفاده از کتابخانه و مراجعان |
13 |
83/3 |
83/3 |
97/31 |
|
مواد و منابع |
29 |
55/8 |
55/8 |
52/40 |
|
سازمان کتابخانه |
2 |
6/0 |
6/0 |
12/41 |
|
ارتباط اطلاعاتی |
3 |
9/0 |
9/0 |
02/42 |
|
رکوردهای کتابشناختی |
6 |
8/1 |
8/1 |
82/43 |
|
ذخیره و بازیابی اطلاعات رایانه‌ای |
10 |
3 |
3 |
82/46 |
|
فناوری اطلاعات وارتباطات |
24 |
7 |
7 |
82/53 |
|
خواندن |
4 |
2/1 |
2/1 |
02/55 |
|
خدمات مرجع |
9 |
65/2 |
65/2 |
67/57 |
|
وب و اینترنت |
29 |
55/8 |
55/8 |
22/66 |
|
ادبیات کودک و نوجوان |
6 |
8/1 |
8/1 |
02/68 |
|
تحقیق |
20 |
90/5 |
90/5 |
92/73 |
|
فهرستنویسی |
14 |
10/4 |
10/4 |
02/78 |
|
نمایه سازی و چکیده نویسی |
7 |
1/2 |
1/2 |
12/80 |
|
مجموعه سازی |
6 |
8/1 |
8/1 |
92/81 |
|
خدمات اطلاع‌رسانی |
42 |
38/12 |
38/12 |
3/94 |
|
چاپ و نشر |
6 |
8/1 |
8/1 |
1/96 |
|
رکوردهای مدیریت |
10 |
3 |
3 |
1/99 |
|
سایر موضوعها |
3 |
9/0 |
9/0 |
0/100 |
|
کل |
339 |
0/100 |
0/100 |
|
در پاسخ به پرسش چهارم در رابطه با «سهم موضوعی مقاله‌ها» برای تعیین موضوعات، از تقسیم بندی LISA استفاده گردیده است. طبق داده های جدول 4، از 339 مقاله مورد بررسی، بیشترین سهم موضوعی را به ترتیب موضوعات کتابخانه‌ها و مراکز منابع با 45 مقاله (27/13%)، خدمات اطلاع‌رسانی با 42 مقاله (38/12%)، موضوع وب و اینترنت و نیز موضوع مواد و منابع هرکدام با 29 مقاله (55/8%) به خود اختصاص داده‌اند. به این ترتیب، بیشترین سهم موضوعی، یعنی 27/13% ، به موضوع کتابخانه‌ها و مراکز منابع و کمترین سهم موضوعی یعنی 6/0% به موضوع سازمان کتابخانه اختصاص دارد.
سؤال پنجم تحقیق: روشها و تکنیکهای به کار گرفته شده در مقاله‌های نشریة کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی از بهار 1377 تا بهار 1387 چگونه است؟
جدول 5. روشها و تکنیکهای به کار گرفته شده در مقاله‌ها
|
روشها و تکنیکها |
فروانی |
درصد خام |
درصد معتبر |
فروانی تجمعی درصد معتبر |
|
|
کمی |
تاریخی |
- |
- |
- |
- |
|
همبستگی |
- |
- |
- |
- |
|
|
علی معلولی |
- |
- |
- |
- |
|
|
تجربی |
1 |
3/0 |
3/0 |
3/0 |
|
|
تحلیل محتوا |
11 |
2/3 |
2/3 |
5/3 |
|
|
مطالعه موردی |
1 |
3/0 |
3/0 |
8/3 |
|
|
پیمایشی |
100 |
5/29 |
5/29 |
3/33 |
|
|
کیفی |
- |
- |
- |
- |
|
|
نامشخص |
226 |
7/66 |
7/66 |
0/100 |
|
|
کل |
339 |
0/100 |
0/100 |
|
|
در پاسخ به سؤال پنج تحقیق دربارة «روشها و تکنیکهای به کار گرفته شده در مقاله‌ها»، همان‌طور که در جدول 5 مشخص شده، از تعداد 339 مقاله مورد بررسی، تعداد 100 مقاله (5/29%) با روش پیمایشی، 11 مورد (2/3%) با روش تحلیل محتوا و 2 مقاله به روشهای تجربی و مطالعه موردی نوشته شده است. در خصوص این سؤال معیار بررسی، ذکر روش تحقیق توسط نویسنده در مقاله بوده است که نتایج بررسی روشهای تحقیق استفاده شده در مقاله‌های نشریه نشان می‌دهد در کل اصرار چندانی از سوی نویسندگان برای اشاره به روش تحقیق خاص مورد استفاده خود در مقاله‌ها دیده نمی‌شود. از این‌رو، در مجموع 339 مقاله مورد بررسی در 226 مقاله (7/66%)، روش تحقیق از سوی نویسنده ذکر نگردیده است. البته، اکثر 226 مقالة مذکور نیز تابع یک روش تحقیق بود که به دلیل پرهیز از اشتباه در تشخیص نوع روش تحقیق، بدین شکل بیان گردیده است.
سؤال ششم تحقیق: منابع و مآخذ مقاله‌های منتشره در نشریة کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی از بهار 1377 تا بهار 1387 از نظر زبان، نوع و تعداد چگونه است؟
جدول 6. منابع و مآخذ مقاله‌های منتشر شده در نشریه
|
منابع و مآخذ |
فراوانی |
درصد خام |
درصد معتبر |
فراوانی تجمعی درصد معتبر |
|
|
منابع فارسی |
کتاب |
710 |
8/44 |
8/44 |
8/44 |
|
مقالة مجله |
510 |
2/32 |
2/32 |
0/77 |
|
|
مقالة سمینار |
5 |
3/0 |
3/0 |
3/77 |
|
|
مقالة روزنامه |
19 |
2/1 |
2/1 |
5/78 |
|
|
وب‌سایت |
24 |
6/1 |
6/1 |
1/80 |
|
|
مقالة دایرة المعارفی |
9 |
6/0 |
6/0 |
7/80 |
|
|
پایان‌نامه ارشد و دکتری |
238 |
0/15 |
0/15 |
7/95 |
|
|
طرحهای تحقیقاتی |
22 |
4/1 |
4/1 |
1/97 |
|
|
گزارشهای دولتی |
8 |
5/0 |
5/0 |
5/97 |
|
|
سی‌دی‌ها |
1 |
1/0 |
1/0 |
7/97 |
|
|
کارگاه‌های آموزشی |
- |
- |
- |
- |
|
|
سایر منابع |
38 |
4/2 |
4/2 |
0/100 |
|
|
کل |
1584 |
0/100 |
0/100 |
|
|
|
منابع لاتین
|
کتاب |
593 |
5/20 |
5/20 |
5/20 |
|
مقالة مجله |
1380 |
6/47 |
6/47 |
1/68 |
|
|
مقالة سمینار |
105 |
6/3 |
6/3 |
7/71 |
|
|
مقالة روزنامه |
|
|
|
|
|
|
وب‌سایت |
706 |
4/24 |
4/24 |
1/96 |
|
|
مقالة دایرة المعارفی |
21 |
7/0 |
7/0 |
8/96 |
|
|
پایان‌نامه ارشد و دکتری |
26 |
9/0 |
9/0 |
7/97 |
|
|
طرحهای تحقیقاتی |
5 |
2/0 |
2/0 |
9/97 |
|
|
گزارشهای دولتی |
14 |
5/0 |
5/0 |
3/98 |
|
|
سی‌دی‌ها |
3 |
1/0 |
1/0 |
4/98 |
|
|
کارگاه‌های آموزشی |
11 |
4/0 |
4/0 |
8/98 |
|
|
سایر منابع |
34 |
2/1 |
2/1 |
0/100 |
|
|
کل |
2898 |
0/100 |
0/100 |
|
|
|
منابع عربی |
کتاب |
21 |
5/0 |
5/0 |
|
در پاسخ به سؤال 6 تحقیق در رابطه با منابع و مآخذ مقاله‌های منتشر شده در نشریه، داده‌های جدول 6 نشان می‌دهد در مجموع از 4503 منبع برای نگارش، 339 مقاله مورد بررسی در نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی استفاده شده است که از این تعداد 2/35% مربوط به منابع فارسی، 3/64% منابع لاتین و 5/0% منابع عربی بوده است. از تعداد 1584 منبع فارسی، بالاترین سهم را کتابها با 8/44% و پس از آن مقاله مجله‌ها با 2/32% دارا می‌باشند. در میان منابع لاتین نیز از 2898 منبع لاتین، بالاترین سهم را مقالة مجله‌ها با 6/47% و پس از آن کتابها با 5/20% دارا می‌باشند. آن دسته از منابعی که در هیچ‌کدام از انواع دیگر منابع اطلاعاتی ذکر شده نظیر مصوبات، سرفصلهای درسها و تقریرات کلاسی نمی‌گنجید، در ردیف «سایر منابع» آورده شده است.
سؤال هفتم تحقیق: میزان مشارکت گروه‌های علمی- تخصصی از لحاظ شمار مقاله‌های چاپ شده در نشریة کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی از بهار 1377 تا بهار 1387 چقدر است؟
جدول 7. میزان مشارکت گروه‌های علمی ـ تخصصی
|
گروه‌های علمی ـ تخصصی |
فراوانی |
درصد خام |
درصد معتبر |
فراوانی تجمعی درصد معتبر |
|
کتابداری و اطلاع رسانی |
219 |
6/64 |
6/64 |
6/64 |
|
کامپیوتر |
3 |
9/0 |
9/0 |
5/65 |
|
علوم تربیتی |
1 |
3/0 |
3/0 |
8/65 |
|
روانشناسی |
3 |
9/0 |
9/0 |
7/66 |
|
مدیریت |
7 |
1/2 |
1/2 |
7/68 |
|
زبان انگلیسی |
3 |
9/0 |
9/0 |
6/69 |
|
ادبیات فارسی |
1 |
3/0 |
3/0 |
9/69 |
|
باستان شناسی |
1 |
3/0 |
3/0 |
2/70 |
|
تاریخ |
1 |
3/0 |
3/0 |
5/70 |
|
الهیات |
1 |
3/0 |
3/0 |
8/70 |
|
کل (بدون احتساب نامشخص) |
240 |
8/70 |
8/70 |
|
|
نامشخص |
99 |
2/29 |
2/29 |
0/100 |
|
کل |
339 |
0/100 |
0/100 |
|
از بررسی میزان مشارکت گروه‌های علمی– تخصصی در رابطه با پرسش 7، داده‌های جدول 7 نشان می‌دهد مشارکت گروه‌های مختلف در ارائه مقاله به نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس تنوع زیادی ندارد. از مجموع 339 نویسندة مقاله‌های مورد بررسی، 10 گروه علمی – تخصصی در ارائه مقاله‌ها مشارکت داشته‌اند که به جهت تخصصی بودن نشریه، گروه کتابداری سهم عمده ای از کلّ مقاله‌ها یعنی 219 مقاله (6/64%) را به خود اختصاص داده است و پس از آن به ترتیب گروه مدیریت با 7 مقاله (1/7%) و گروه‌های کامپیوتر، روانشناسی و زبان انگلیسی هر کدام با 3 مقاله یعنی 9/0% در رده‌های دوم و سوم قرار دارند. از تعداد 339 مقاله، گروه علمی – تخصصی 99 مقاله (2/29%) مقاله‌ها نامشخص بود.
سؤال هشتم تحقیق: سهم مقاله‌ها بر حسب منبع استخراجی آنها در نشریة کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی از بهار 1377 تا بهار 1387 چقدر است؟
جدول 8. سهم مقاله‌ها بر حسب منبع استخراجی آنها
|
منبع استخراجی |
فراوانی |
درصد خام |
درصد معتبر |
فراوانی تجمعی درصد معتبر |
|
رسالة دکتری |
1 |
3/0 |
3/0 |
3/0 |
|
پایان‌نامه کارشناسی ارشد |
41 |
1/12 |
1/12 |
4/12 |
|
طرح پژوهشی |
6 |
8/1 |
8/1 |
2/14 |
|
ترجمه از مقاله‌های خارجی |
60 |
7/17 |
7/17 |
9/31 |
|
سخنرانی |
3 |
9/0 |
9/0 |
7/32 |
|
گردآوری |
1 |
3/0 |
3/0 |
33 |
|
کل (مقاله‌ها با منبع استخراجی) |
112 |
|
|
|
|
هیچ‌کدام |
227 |
0/67 |
0/67 |
0/100 |
|
کل (مقاله‌های مورد مطالعه) |
339 |
0/100 |
0/100 |
|
در پاسخ به سؤال هشتم تحقیق در مورد سهم مقاله‌ها بر حسب منبع استخراجی آنها، داده‌های جدول 8 نشان داد از 339 مقاله مورد بررسی، در مجموع 112 مقاله از منابع قبلی استخراج شده است که به ترتیب سهم مقاله‌های ترجمه شده از منابع خارجی با 60 مقاله (7/17%) در بالاترین میزان و پس از آن مقاله‌های استخراج شده از پایان‌نامه کارشناسی ارشد با 41 مقاله (1/12%) در ردیف دوم قرار دارد. 227 مقاله دیگر نیز یا از هیچ منبع دیگری استخراج نشده و یا منبع استخراجی آنها ذکر نگردیده است.
سؤال نهم تحقیق: نشریة کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی از بهار 1377 تا بهار 1387 چه دستاوردهایی داشته است؟
در پاسخ به پرسش نهم تحقیق، با عنوان دستاوردهای نشریه، به بررسی افتخارات و دستاوردهایی پرداخته شده که مجله در طول چاپ خود به دست آورده است. این دستاوردها می‌تواند معرف تحولات رو به بهبود مجله در طول انتشار خود باشد. این نشریه که در سال 1376 و با انگیزه بهبود سطح دانش و آگاهی جامعه دانشگاهی در موضوعات کتابداری، اطلاع‌رسانی، کتاب‌شناسی، نسخه‌شناسی، آرشیو و فناوری اطلاعات چاپ و منتشر شد توانست با برخورداری از هیئت تحریریه‌ای کارآمد و عرضه مقاله‌های روزآمد در راه دانش‌افزایی مخاطبان خود گامهای مؤثری بردارد تا اینکه در زمستان 1381 پس از انتشار 19 شماره، از سوی کمیسیون بررسی نشریه‌های علمی کشور، درجه «علمی ـ ترویجی» دریافت کرد. پس از مجله‌های «کتابداری» و «فصلنامه کتاب»، سومین نشریه‌ای بود که به این درجه دست یافته بود، با این تفاوت که این مسیر را خیلی سریعتر طی نمود. قبل از آن «فصلنامه کتاب» پس از انتشار 46 شماره توانست به این موفقیت دست یابد و از همه مهم‌تر اینکه این نشریه در نهایت در بهار 1384 موفق شد از سوی کمیسیون بررسی نشریه‌های علمی کشور درجة علمی ـ پژوهشی را کسب کند و به عنوان نخستین نشریة علمی ـ پژوهشی در حوزة کتابدرای معرفی گردید.
از دیگر دستاوردهای نشریه می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- ایجاد زمینه های ارتقای سطح پژوهش و دانش علمی و فنی در زمینه کتابداری و اطلاع‌رسانی
- معرفی اندیشه‌ها، نوآوری و خلاقیتهای علمی و حرفه‌ای کتابداری و اطلاع‌رسانی
- انتقال و تبادل آموخته‌ها، اندیشه‌ها و تجربه‌ها
- فراهم نمودن زمینه ارتقای درجه‌های علمی برای افراد بخصوص استادان رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی و در نتیجه ایجاد دوره‌های کتابداری در دانشگاه‌هایی که فاقد این رشته بوده‌اند و یا دستیابی به سطوح بالاتر آموزشی مانند دوره‌های تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکتری).
سؤال دهم تحقیق: کیفیت جلد و صحافی شمارگان مختلف نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی از بهار 1377 تا بهار 1387 چگونه است؟
در پاسخ به پرسش 10 در خصوص کیفیت جلد و صحافی شمارگان مختلف نشریه، تمامی 39 شماره نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی از دو جهت «کیفیت جلد» و «کیفیت صحافی» با توجه به استانداردهای تعریف شده‌ای که از منابع مختلف به دست آمد، بررسی گردید. یافته‌های حاصل از بررسی کیفیت جلد نشانگر این بود که تقریباً هر 4 شماره از نشریه که مربوط به یک سال می‌باشد، رنگ و طراحی یکسانی داشته است. آوردن عنوان، آرم، سال انتشار، فصل و دوره بر روی جلد و پشت جلد مجله (به جز فهرست مطالب و شاپا) در تمامی شمارگان رعایت شده است. از شماره نخست بهار 1381 به بعد نیز شماره استاندارد بین‌المللی پیایندها (شاپا)، هم در رو و هم پشت جلد مجله قید شده است. چاپ فهرست مطالب بر روی جلد نشریه تا ابتدای سال 82 رعایت نشده که از شروع سال 82 این مشکل نیز برطرف گردیده است. ذکراطلاعات درج شده بر روی عطف مجله مانند عنوان، سازمان مسئول، آرم و شماره جلد نیز در تمامی شمارگان رعایت شده است. درج فهرست مقاله‌ها به زبان لاتین نیز از شماره نخست سال 82 بر پشت جلد مجله آغاز گردیده است. همچنین، کیفیت چاپ روی جلد نیز در تمامی شمارگان تحت بررسی واضح و خواناست. کیفیت صحافی شمارگان نشریه نیز در وضعیت بسیار مطلوبی قرار دارد. گفتنی است، 6 شماره نخست مورد بررسی، به صورت صحافی شده (4 شماره در یک مجلد)، در دسترس قرار داشت؛ بنابراین، امکان بررسی استاندارهای کیفیت جلد، در مورد این 6 شماره وجود نداشت.
سؤال یازدهم تحقیق: شیوة دسترسی به شمارگان نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی از بهار 1377 تا بهار 1387 به چه صورت است؟
برای بررسی این مؤلفه سه شیوة دسترسی چاپی، الکترونیکی و اینترنتی برای شمارگان تحت بررسی در نظرگرفته شد. بررسیها نشان داد از شماره اول بهار 1383 دسترسی به شمارگان نشریه به صورت تمام متن و با فرمت HTML از طریق وب‌سایت اصلی نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس فراهم شده است. چکیدة مقاله‌های نشریه نیز به جز 8 شماره، از طریق وب‌سایت بانک نشریات کشور با فرمت HTML قابل دسترس است.
همچنین، تمامی شماره‌های نشریه به شکل چاپی از طریق بخش اشتراک نشریة کتابداری و اطلاع‌رسانی هم به صورت جلدهای مجزا و هم صحافی شده (چند جلد در یک مجلد) قابل دسترسی و خریداری است.
غیر از موارد ذکر شده، در حال حاضر دستیابی الکترونیکی به شمارگان نشریه (به صورت لوح فشرده) فراهم گردیده است. در این روش، تمامی شماره‌های تحت بررسی در یک لوح فشرده و با فرمت PDF قرار داده شده است.
بحث و نتیجه‌گیری
- بیشترین تعداد مقاله در سالهای مورد بررسی با 47 مقاله در سال 1386 و کمترین تعداد با 20 مقاله در سال 1377 منتشر شده است. میانگین تعداد مقاله‌های چاپ شده درهر یک از 39 شماره مورد بررسی، 69/8 مقاله است. این میانگین در تحقیق «محمدی و متقی دادگر» که به سالهای 76 تا 84 اختصاص داشت و 30 شماره را پوشش می‌داد، برابر 3/7 مقاله بود. از زمستان 1386 به بعد، در هر شماره از مجله دست کم 12 مقاله منتشر شده است که نشان‌دهنده سیر صعودی در تعداد مقاله‌هایی است که در هر شماره منتشر می‌شود. در آیین نامه تعیین اعتبار نشریه‌های علمی کشور مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، حداقل تعداد مقاله ای که باید در هر شماره منتشر شود، 7 مقاله ذکر شده است. مقایسه این تعداد با تعداد مقاله‌هایی که در هر شماره از مجله مورد بررسی منتشر می‌شود، نشان می‌دهد نشریة کتابداری و اطلاع‌رسانی به لحاظ تعداد مقاله‌هایی که در هر شماره منتشر می‌کند، وضعیت مطلوبی دارد.
دانشگاه فردوسی مشهد با 85 مقاله (1/25%) بیشترین درصد از مقاله‌ها، سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با 32 مقاله، 4/9% از مقاله‌های این نشریه و در مجموع، این دو نهاد که به طور مشترک داخلی تلقی می‌شوند 5/34% از کل مقاله‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. طبق آیین‌نامه تعیین اعتبار نشریه‌های علمی، نشریه‌ای که توسط نهاد یا مؤسسه‌ای منتشر می‌شود، باید حداقل 50/0 مقاله‌های آن، خارج از مؤسسه مادر تولید شده باشد. این موردی است که در مقاله‌های منتشر شده این مجله کاملاً رعایت شده و سهم بیشتری از مقاله‌ها به سازمانهای خارجی اختصاص یافته است.
- نویسندگان با مدرک استادی بیشترین سهم از مقاله‌ها را داشته‌اند. از این لحاظ، نویسندگان با مدرک استادیاری و دانشیاری در مرتبه دوم قرار دارند. در کل، اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها 131 مقاله (64/38%) از مقاله‌های این مجله را تولید کرده‌اند. نویسندگان با مدرک دکتری با 93 مقاله (4/27%) در جایگاه اول و نویسندگان با مدرک کارشناسی ارشد، 73 نفر (5/21%) و دانشجویان دکتری 35 نفر (3/10%) از مقاله‌ها را منتشر کرده‌اند. سهم دانشجویان و دانش‌آموختگان تحصیلات تکمیلی در ارائه مقاله، 9/69% بوده است.
از بررسی مدارک و رتبه‌های علمی نویسندگان دوم و سوم مقاله‌ها نیز مشخص شد در نگارش مقاله‌های منتشر شده در نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس، غیر از 339 نویسنده اول، از 190 نویسنده‌ای که به عنوان نویسندگان دوم، سوم و یا مترجم معرفی شده‌اند، 43/28% اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها هستند که در این میان نویسندگان با مدرک دانشیاری، بالاترین سهم را با 14 مقاله به خود اختصاص داده‌اند. بالاترین تعداد در بین مدارک علمی نویسندگان دوم و سوم مقاله‌ها نیز، نویسندگان با مدرک دکتری هستند.
- بیشترین سهم موضوعی به ترتیب به موضوعات کتابخانه‌ها و مراکز منابع (45 مقاله: 27/13%) و خدمات اطلاع‌رسانی (42 مقاله: 38/12%) و کمترین سهم موضوعی به موضوع سازمان کتابخانه (6/0%) اختصاص دارد. این بررسی نشان داد موضوع کتابخانه‌ها و مراکز منابع در صدر موضوعات تحقیقی قرار دارد.
100 مقاله (5/29%) از روش پیمایشی، 11 مقاله (2/3%) از روش تحلیل محتوا و 2 مقاله (3/0%) به روش مطالعه موردی و روش تجربی انجام گرفته است. در 226 مقاله روش تحقیق از سوی نویسندگان به صراحت بیان نشده است، اما به هر حال از روش تحقیق مشخصی استفاده کرده‌اند.
- از مجموع 4503 منبع ذکر شده در پایان مقاله‌ها، 2898 منبع (3/64%) به منابع لاتین و 1584 منبع (2/35%) به منابع فارسی اختصاص یافته است. از لحاظ بالا بودن تعداد منابع به زبان انگلیسی، بین یافته‌های این تحقیق و تحقیق «محمدی و متقی دادگر» همخوانی وجود دارد. در آن تحقیق نیز منابع لاتین با اختصاص 869 منبع از مجموع 1748 منبع، در رتبه نخست قرار داشت (محمدی، متقی دادگر، 1386، ص 27). در 339 مقاله، در مجموع به 4503 منبع استناد شده بود که میانگین استناد برای هر مقاله 28/13 منبع می‌باشد.
- در مؤلفة «میزان مشارکت گروه‌های علمی تخصصی» تاحدودی تنوع گروه‌های علمی مختلف به چشم می‌خورد که از عمق قابل رویتی برخوردار نیست. از 339 مقاله به چاپ رسیده در نشریه، 219 مقاله (6/64%) توسط نویسندگانی که با گروه‌های کتابداری در ارتباط هستند، نوشته شده است. تخصصی بودن این نشریه از یک سو و نخستین نشریه دارای رتبه علمی ـ پژوهشی در حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی بودن از سوی دیگر، این مورد را توجیه می‌کند.
- 112 مقاله (03/33%) از 339 مقاله استخراج شده از منابع علمی ـ پژوهشی مانند رسالة دکتری و پایان‌نامه کارشناسی ارشد، طرحهای پژوهشی، ترجمه از مقاله‌های خارجی و سخنرانیهاست و مابقی 227 مقاله دیگر نیز یا از هیچ منبع دیگری استخراج نشده و یا منبع استخراجی آنها ذکر نگردیده است. با عنایت به اینکه از 339 مقاله مورد بررسی تنها 60 مقاله حاصل ترجمه از مقاله‌های خارجی بود، به‌طور میانگین در هر شماره 17/0% از مقاله‌های منتشر شده ترجمه هستند که شاخصی قابل توجه می‌باشد، زیرا بیشترین مقاله‌ها حاصل پژوهشهای داخلی است. «حرّی» (1384، 17) معتقد است رفتن به سوی نشر مقاله‌های ترجمه شده موجب می‌شود تا به هنگام ارزشگذاری برای مجله، اعتبار کمتری به آن داده شود. همچنین، در آیین‌نامه تعیین اعتبار نشریه‌های علمی کشور، به صراحت ذکر گردیده 70/0% مقاله‌هایی که در یک مجله علمی‌ـ پژوهشی منتشر می‌شود، باید مقاله‌های پژوهشی اصیل باشد. بنابراین، درصد پایین مقاله‌های ترجمه‌ای در نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس بیانگر این است که گردانندگان مجله از آغاز به این نکته توجه کافی را مبذول داشته و تنها مقاله‌های ترجمه‌ای را که حاوی اندیشه نو یا روش پژوهشی نوینی هستند، منتشر می‌کنند.
- نشریه کتابداری و اطلاع رسانی پس از انتشار 19 شماره توانسته است در سال 1381 درجه علمی‌ـ ترویجی را از سوی کمیسیون بررسی نشریات علمی کشور به عنوان سومین نشریة علمی‌ـ ترویجی پس از مجله‌های «کتابداری» و «فصلنامه کتاب»، در حوزه کتابداری دریافت کند. اما این نشریه بسیار سریعتر از دو مجلة دیگر کتابداری به درجه ترویجی دست یافته است. این مجله در بهار 1384 به عنوان نخستین نشریة علمی ـ پژوهشی کتابداری در سطح کشور معرفی شد، حال آنکه دو مجله دیگر همچنان در سطح علمی ترویجی باقی مانده‌اند. این هر دو مورد سبب شد تا سطح پژوهش و دانش علمی و فنی در زمینة کتابداری و اطلاع‌رسانی ارتقا یابد؛ بر نشر اندیشه‌ها، نوآوری و خلاقیتهای علمی و حرفه‌ای بیشتر تأکید شود؛ بستر مناسب برای ارتقای درجه دانشگاهی اعضای هیئت علمی رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی فراهم آید و در پی آن امکان راه‌اندازی دوره‌های تحصیلات تکمیلی کتابداری در دانشگاه‌هایی که فاقد این رشته بودند، فراهم آید. بسیاری از افراد با نشر مقاله در این مجله، به نیاز دانشگاه‌ها برای نشر مقاله قبل از دفاع پایان‌نامه پاسخ داده و بسیاری از افراد با نشر مقاله در این مجله، امکان استخدام به عنوان عضو هیئت علمی و یا امکان شرکت در دوره دکتری خود را افزایش می‌دهند.
- کیفیت جلد و صحافی نشریات از معیارهای سنجش اعتبار نشریه‌هاست. یکی از معیارهایی که برای سنجش کیفیت جلد در نظر گرفته شد، ذکر شماره استاندارد بین‌المللی پیایندها (شاپا) در رو و پشت جلد مجله است که این مورد از شماره نخست سال 81 رعایت گردیده است. این نشریه تقریباً تمامی استانداردهایی را که برای سنجش کیفیت جلد و صحافی شمارگان آن تعریف گردیده، دارا می‌باشد. با بررسی 39 شماره از نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی، مشخص شد این نشریه از لحاظ کیفیت جلد و صحافی، وضعیت بسیار مطلوبی دارد.
دسترسی اینترنتی به مقاله‌های نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی از طریق وب سایت سازمان کتابخانه، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی از بهار 1383 به بعد، به صورت متن کامل مقاله‌ها و با فرمت HTML فراهم گردیده است. با تماسی که با دفتر مجله گرفته شد، اعلام گردید مقاله‌های شماره‌های قبلی این مجله نیز در مرحلة الکترونیکی شدن هستند و به وب‌سایت اضافه خواهند شد. در شماره های تحت بررسی، به جز مقاله‌های 8 شماره، با فرمت HTML از طریق وب‌سایت بانک اطلاعات نشریه‌های کشور (magiran) نیز در دسترس است. همچنین، امکان دسترسی به تمام شمارگان نشریه به صورتهای چاپی و الکترونیکی (لوح فشرده با فرمت PDF) فراهم گردیده است.
بدین ترتیب، نشریه کتابداری و اطلاع‌رسانی آستان قدس رضوی، هم به لحاظ کمّی و هم به لحاظ کیفی، وضعیت مطلوب دارد و همین معیارهاست که تأثیرگذاری آن را بر روی رشته بسیار چشمگیر ساخته است. در عین حال، حداقل می‌توان بر دو نکته تأکید داشت:
از نویسندگان مقاله‌ها درخواست شود تا روش تحقیق خود را به وضوح شرح دهند و دلایل اندک بودن مقاله‌های اعضای هیئت علمی، دانش‌آموختگان و دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی و پیام نور بررسی گردد.
)