مقایسة کارایی طرح فراداده‌ای هستة دوبلین و قالب فراداده‌ای مارک 21 در سازماندهی منابع اطلاعاتی شبکة جهانی وب

مقدمه

در این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی، قابلیتها و توانمندی دو طرح «فراداده­ای هسته دوبلین» و «قالب فراداده­ای مارک 21» را ارزیابی و آنها را با هم مقایسه می‌کنیم. معیارهای مقایسه و ارزیابی که در این پژوهش استفاده می­شود، برخی بر اساس پژوهشهای پیشین و برخی بر دیدگاه نگارنده مبتنی‌اند.

بررسیهای نگارنده نشان می‌دهد در زمینة مقایسة این دو طرح، پژوهشهای کمی صورت گرفته و تنها در برخی از آن پژوهشها - که تعداد آنها نیز بسیار معدود است ـ به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، کارایی دو طرح مذکور، ارزیابی شده است. در ادامه، به مهمترین این پژوهشها اشاره می‌کنیم. «راشل هیری» (1996) در مقالة خود، ضمن بررسی ویژگیهای منابع اطلاعاتی شبکه­ای و مرور قالبهای فراداده­ای مختلف ـ از جمله هستة دوبلین و مارک 21، به طور غیرمستقیم و با به‌کارگیری معیارهایی از جمله نوع گروه کاربری[1]، سهولت ایجاد[2]، محتوا و ... این دو طرح را مقایسه کرده و مزایا و معایب هر دو را بر می­شمارد.  یافته‌های او نشان داد مارک 21 ساختار و اجزای کاملتری دارد (Heery, 1996 )[3].  «مگدا ال شربینی» (2001) چند طرح­ فراداده­ای، از جمله «هسته دوبلین»، «مارک 21»، «خدمات مکان یاب اطلاعات دولتی [4](GILS)»، «کمیتة داده­های جغرافیایی فدرال [5](FGDC)»، و «پروژة کتابخانه دیجیتالی کلورادو [6](CDP)» را با هم مقایسه کرده و در پایان، قالب مارک 21 را از نظر تعدد و تنوع عناصر توصیف، قالبهای مختلف برای انواع مواد، سابقة به‌کارگیری و ... ، بهترین قالب فراداده­ای ارزیابی می‌کند                   (El-Sherbini, 2001). «بیسواناز دوتا» (2003) در مقالة خود با عنوان «فهرستنویسی مدارک وبی با استفاده از هسته دوبلین و مارک 21»، ضمن توصیف فراداده و طرحهای فراداده­ای، با استفاده از جدولهایی تطبیقی و مقایسه­ای بر اساس معیارهای سطح توصیف، گسترش پذیری و ... به طور مستقیم، توانایی و قابلیتهای دو طرح فراداده­ای هستة دوبلین و مارک 21 را برای فهرستنویسی مدارک وبی مقایسه کرد. او نیز نتیجه گرفت که عناصر مارک 21، کارایی بیشتری برای سازماندهی اطلاعات دارند (Dutta, 2003). «مایکل گورمن» (2004) در مقالة خود با عنوان «کنترل مستند در بستر کنترل کتابشناختی در محیط الکترونیکی»، طرح فراداده­ای هستة دوبلین و قالب مارک 21 را از لحاظ تعداد عناصر توصیف، قالبهای مخصوص انواع مدارک و مواد اطلاعاتی، قابلیت بازیابی منابع اطلاعاتی شبکة وب و بویژه، کنترل داده‌های مستند، بررسی کرده است و در قالب نقدی تند و شدید، «طرح فراداده­ای هستة دوبلین» را بسیار ضعیف، غیرقابل اعتماد و غیرقابل مقایسه با قالب مارک می‌خواند (Gorman, 2004). در ایران، «تقی‌پور» (1384) در پایان نامة خود با عنوان «بررسی تطبیقی عناصر ابرداده‌های عمومی صفحات وب» طرحهای اَبَرداده از جمله مارک 21 و دابلین کور را بررسی و با هم مقایسه کرده است.

مقایسة «طرح فراداده­ای هسته دوبلین» و «قالب فراداده­ای مارک 21»

1.  ویژگیهای منابع اطلاعاتی شبکه­ای

به نظر مناسب می‌آید پیش از مقایسة هستة دوبلین و مارک 21، ویژگیهای منابع اطلاعاتی محیط وب و تفاوت آنها با منابع فیزیکی (مانند منابع چاپی، و منابع الکترونیکی ذخیره شده روی رسانه­های فیزیکی، مانند دیسک فشرده، و ...)، منابع الکترونیکی موجود در شبکه­های محلی را بررسی کنیم.

الف) محل (مکان) منابع اطلاعاتی شبکة جهانی وب: منابع اطلاعاتی که از طریق شبکة جهانی وب در دسترسند، اغلب دو ویژگی عمده دارند: نخست اینکه در مکانهای مختلفی (وب‌سایتها، و...) بر روی شبکه قرار گرفته­اند، و دیگر آنکه، شیوه­های دسترسی به آنها متفاوت است­ (برخی از طریق پروتکلهای FTP, HTTP، و برخی از طریق روشهای محدود دسترسی، مانند استفاده از کلمه عبور). بنابراین، یک پیشینة فراداده­ای، باید هم حاوی اطلاعات مربوط به مکانهای مختلف یک منبع باشد (یعنی شبیه یک فهرستگان مجازی عمل کند) و هم اطلاعات مربوط به شیوه یا شیوه­های دسترسی به منبع را داشته باشد.

ب) قالبهای مختلف نسخه­های مربوط به یک منبع: یک منبع اطلاعاتی در محیط وب، ممکن است در قالبهای مختلفی (PDF, HTML, XML, WORD, etc.) ارائه شده باشد. سؤالی که اینجا مطرح می‌شود، آن است که با هر یک از این نسخه­ها در قالبهای متفاوت، چگونه باید برخورد کرد. در محیطهای سنتی (فیزیکی) برای هر یک از نسخه­ها یک پیشینة مستقل تهیه می­شود؛ اما در بیشتر طرحهای فراداده­ای جدید، نسخه­های متفاوت یک منبع (از لحاظ قالب)، در یک پیشینه توصیف می‌شوند.

ج) نبودِ ثبات: داده­های محیط وب، معمولاً عمر کوتاهی دارند. برخی از داده­ها از بایگانیهای پایگاه­های وب ـ پایه حذف می‌شوند و همراه با آنها، نشانی اینترنتی آنها نیز حذف می‌شود. بسیاری اوقات نیز پدیدآورندگان منابع، نسخه­ها یا ویرایشهای جدید یک منبع را در همان نشانی اینترنتی قبلی ارائه می­کنند.

اما آیا پیشینة فراداده­ای، به تنهایی می‌تواند چنین تغییراتی را منعکس کند، یا این کار از عهدة مجموعه­ای از پیشینه­ها برمی‌آید؟ آیا در صورت حذف نشانی اینترنتی منبع، پیشینة فراداده­ای، به ارجاعی کور تبدیل نمی‌شود؟ آیا این ویژگیها تفاوت عمده با محیط فیزیکی ندارد؟

د) افزونگی داده­ها:برخی موارد نسخه­های قدیمی یک منبع (مدرک)، با وجود تولید نسخه­ها و ویرایشهای جدید، روی شبکه باقی می­مانند. این امر، موجب حشو و افزونگی داده­ها می­شود و بدین معناست که حتی اطلاعاتی که از لحاظ زمانی، کهنه و منسوخ شده­اند، روی وب باقی می­مانند. در این میان، داده­های توصیفی پیشینه­های فراداده­ای، باید روزآمدسازی شود؛ یا پیشینة جدیدی تهیه گردد؟

هـ) تکه تکه بودن منابع: در محیطهای سنتی (فیزیکی)، نمایه‌سازان و فهرستنویسان باید در مورد سطح تحلیل یک منبع (مدرک) بر اساس اینکه منبع، یک کتاب، فصلی از یک کتاب و یا یک مقاله است، تصمیم بگیرند. این تصمیم بر مبنای قالب پیشینة کتابشناختی گرفته می‌شود. رسانه­های فیزیکی مختلف (کتاب چاپی، دیسک فشرده، نوار کاست، ...) معمولاً در یک سطح توصیف می‌شوند و فهرستهای همگانی پیوسته کتابخانه­ها نیز پیشینه­هایی  در همین سطح را شامل می شوند. برای توصیف بیشتر منابع فیزیکی، امکان پیوست فهرست مندرجات یا چکیدة منبع به پیشینة کتابشناختی آن وجود دارد.

در مورد منابع شبکه­ای نیز باید در مورد سطح توصیف تصمیم گیری شود. ممکن است منابع اطلاعاتی در وب، از طریق ابزارهایی مانند راهنماهای موضوعی و یا موتورهای کاوش، به‌طور عمومی، دسترس‌پذیر باشند. در این حالت، آیا باز هم باید برای این منابع، پیشینة فراداده­ای تهیه شود؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، چه سطحی برای  توصیف باید برگزید؟ از سوی دیگر، هنگامی که یک منبع اطلاعاتی در شبکة وب به افراد، اشیا، جزئیات فنی و ... ارجاع می دهد (به صورت پیوندهای فرامتنی)، برای توصیف بهینة این منبع، چه پیشینه­ای باید تهیه کرد؟ آیا این منبع، یک منبع است یا چند منبع؟

و) ماهیت اطلاعات مربوط به دسترسی منابع: یکی دیگر از ویژگیهای منحصر به فرد منابع وب، آن است که برای دسترسی به این منابع، علاوه بر نشانی اینترنتی (URL)، یا شناساگر منبع (URI)، باید اطلاعات دیگری در مورد شرایط دسترسی به منبع (مانند محدودیتهای دسترسی، یا نحوه­های برقراری ارتباط برای پشتیبانی کاربر) ـ که اطلاعاتی غیرکتابشناختی هستند) تهیه شود. در برخی کشورها، استانداردهای سازماندهی اطلاعات (مانند مارک آمریکا) قالب موجودی خود  را  بدین منظور تدوین کرده‌اند، اما بسیاری از کشورها فاقد چنین امکاناتی هستند (Heery, 1996).

2. معیارهای مقایسه

برای انجام هر مقایسه­ای، باید معیارها و ملاکهایی در نظر گرفت. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، به دلیل وجود نداشتن آثار پژوهشی در مورد مقایسة در دو قالب فراداده‌ای مورد بررسی در این مقاله، به میزان لازم، معیارهای چندان متنوعی در دست نیست. نگارنده ضمن استفاده از تمامی معیارهای پژوهشهای اشاره شده در پیشینة پژوهش، معیارهای چندی را نیز با بررسیهای خود، برای تحلیل بهتر، لحاظ کرده است.

تعداد عناصر توصیف (محتوای پیشینه­ها) در قالبهای فراداده­ای هستة دوبلین و مارک 21

یکی از ملاکهای مؤثر و مهم برای ارزیابی قالبهای فراداده­ای ـ که توانایی و غنای آنها را در توصیف، شناسایی، و کشف منابع نشان می­دهد ـ تعداد عناصر پیشینه­هاست. مقایسة طرح فراداده­ای هسته دوبلین و قالب فراداده­ای مارک 21، با استفاده از این معیار، نشان می‌دهد مارک 21، از تعداد فیلدهای به مراتب بیشتری برای توصیف منابع اطلاعاتی استفاده می کند (LC. NDMSO, 2001 ;Gorman, 2004; El-Sherbini, 2007). تعداد عناصر فعلی هستة دوبلین در سطح ساده، پانزده عنصر و در سطح ویژه، 22 عنصر است؛ گرچه بنابر آنچه در هدفهای هستة دوبلین و در نشان[7] آن ذکر شده، این طرح، طرحی گسترش‌پذیر است، اما همان‌گونه که «ال- شربینی» نیز می‌گوید، این خاصیت هستة دوبلین، آن را به همان قالب «مارک لیکن» با نامی دیگر، تبدیل خواهد کرد (El-Sherbini, 2004).

گذرگاه تطبیقی[8] عناصر فراداده­ای و توضیحگرهای هستة دوبلین با مارک 21(Using Dublin Core -

 Dublin Core Qualifiers, 2005; LC. NDMSO, 2005a; 2005b; 2005c; 2001)

چنانکه مشاهده می­شود، ستون اول جدول، به عناصر سطح ساده و ویژه (مقید به توضیحگر) هستة دوبلین، ستون دوم به توضیحگرهای این عناصر و ستون سوم به فیلدهای مارک 21 اختصاص یافته است. در مقابل هر یک از عناصر هستة دوبلین، توضیحگر مرتبط با آن عنصر و سپس فیلد یا فیلدهایی از مارک 21 که محتوای آنها ارزشی برابر با همان عنصر را دارد، آمده است. بررسی دو طرح مذکور، در قالب این جدول نشان می­دهد:

- به ازای تمامی عناصرـ چه در سطح ساده و چه در سطح ویژه ـ هستة دوبلین، منطقة (فیلد) مرتبط در مارک 21 موجود دارد؛ بنابراین، در طرح فراداده­ای هستة دوبلین نسبت به مارک 21 برتری از لحاظ عناصر دیده نمی­شود.

- در مقابل بیشتر عناصر هستة دوبلین، چند فیلد مارک قرار گرفته است. این ویژگی موجب توصیف بهتر و دسترس‌پذیری بیشتر منابع اطلاعاتی خواهد شد و حاکی از غنای پیشینه­های مارک 21 است.

- در مارک 21، شکلها و انواع گوناگون یک عنصر (مانند عنوان) متمایز شده و از طریق نشانگرهایی مشخص، در فیلدهای فرعی هر پیشینه ثبت می­گردند. این امر، باعث تقویت کیفی پیشینه­های مارک می‌شود؛ در حالی که تمایز بین گونه­های مختلف عناصر و نیز روش ثبت آنها در هستة دوبلین، مدنظر قرار نگرفته و باعث یکدست نبودن ثبت عناصر در پیشینه­های فراداده­ای شده است.

سهولت ایجاد پیشینه‌های فراداده­ای 

سهولت ایجاد پیشینه­های فراداده­ای، از این نظر اهمیت دارد که سبب می‌شوند برای تولید پیشینه، مهارتهای ویژه کمتری لازم باشد. مقایسة هر دو طرح فراداده­ای نشان می دهد که تولید پیشینه­های هستة دوبلین، از پیشینه­های مارک 21 ساده‌تر است. این خصیصه هستة دوبلین، یکی از هدفهای اصلی این طرح، عنوان شده است.

بر مبنای این ویژگی، هر شخصی، حتی خود پدید­آورندگان منابع اطلاعاتی، می‌توانند فراداده­های اثر خود را ایجاد کنند؛ در حالی که پیشینه­های مارک 21 به مهارتهای ویژه نیاز دارد. اما آیا این ویژگی هستة دوبلین می تواند توجیه مناسبی برای چشم پوشی از مزایای پیشینه­های مارک 21 باشد؟ از سوی دیگر، آیا تولید پیشینه­های هستة دوبلین به هیچ مهارت خاصی نیاز ندارد و هر شخصی بدون آموزش­ می‌تواند این پیشینه‌ها را ایجاد کند؟ با وجود احساس نیاز به استفاده از توضیحگرها و به تبع آن، استفاده از منابع استاندارد سازماندهی اطلاعات، از جمله بایگانیهای مستند که برای انسجام ایجاد پیشینه­ها و ثبت عناصر توصیف، تهیه شده­اند­ (Heery,1996; El-Sherbini, 2001).

البته «ویبل» (Wieble, 1997) خاطر نشان می‌کند که دابلین کور نمی‌خواهد به مدلهای پیچیده‌ای چون مارک بدل شود؛ بلکه قصد دارد بستری واحد از عناصر هسته فراهم آورد که توصیف یکپارچة منابع وبی را عملی کند.

محتوای پیشینه­های فراداده­ای و کنترل مستند

بایگانیهای مستند، با هدف ایجاد انسجام و یکدستی در ثبت عناصر توصیف کتابشناختی به وجود آمدند تا جامعیت و مانعیت نظامهای ذخیره و بازیابی اطلاعات را بهبود ببخشند. زمانی که طرح فراداده­ای هسته دوبلین به وجود آمد، چون پدیدآورندگان طرح، یکی از هدفهای اصلی خود را سهولت استفاده ذکر می‌کردند، از مزایای استفاده از بایگانیهای مستند، غافل بودند. شاید دلیل اصلی این امر، آن بود که به‌ کار بردن این ابزارها به فراگیری مهارتهای خاصی نیازمند است؛ بنابراین، اگر سهولت ایجاد پیشینه­ها و توانایی پدیدآورندگان، در ایجاد آنها مدنظر باشد، استفاده از این ابزارها مانع این امر است؛ اما گذشت زمان و مشکلات ناشی از به کار نبردن این ابزارها ضرورت استفاده از آنها را نشان داد؛ مشکلاتی مثل عدم جامعیت و مانعیت نظامهایی که از پیشینه­های فراداده­ای هستة دوبلین استفاده می کردند و یا عدم جامعیت و مانعیت ابزارهای عمومی کاوش در اینترنت و نیز غنی نبودن پیشینه­های فراداده­ای، از بُعد معناشناختی. استفاده از این ابزارها مشکلات مذکور را حل خواهد کرد؛ اما به نوبة خود بر سهولت ایجاد این پیشینه­ها تأثیر منفی خواهد گذاشت (Heery, 1996 ; Gorman, 2004; Shien-Chiang, 2003).

تهیه کنندگان پیشینه­های فراداده­ای

تخصص و توانایی تهیه کنندگان پیشینه­های فراداده­ای تعیین‌کنندة کیفیت، صحت، جامعیت، و غنای پیشینه­هاست. پیشینه­های فراداده­ای که اشخاص غیرمتخصص در حوزة سازماندهی اطلاعات ایجاد می‌کنند، از لحاظ موارد ذکر شده، تفاوتهای بسیاری خواهند داشت؛ حتی پیشینه­هایی که پدیدآورندگان منابع اطلاعاتی برای آثار خود تهیه می‌کنند، لزوماً بهترین پیشینه نیست (سلطانی و راستین، 1379، ص 127). پیشینه­های مارک 21 را باید افراد متخصص فراهم کنند و این، خود، تفاوت کیفیت پیشینه­های دو طرح مورد بررسی را مشخص می‌کند (El-Sherbini, 2004; Gorman, 2004).

پروتکلها و ابزارهای کاوش اینترنت  (بستر نحوی پیشینه­ها)

از ملاکهای مهم دیگری که می­تواند در بررسی قالبهای فراداده­ای مد نظر قرار گیرد، قابلیت قالبها در انتقال آنها با پروتکلهای اینترنتی است. این قابلیت، کاربردپذیری طرحهای فراداده­ای و سهولت دسترسی به پیشینه­های فراداده­ای را افزایش می‌دهد و از سوی دیگر، قابلیت نمایه سازی پیشینه­های فراداده­ای توسط ابزارهای عمومی کاوش در اینترنت (موتورهای جستجو و راهنماهای موضوعی) و نیز دسترسی به پیشینه­ها و به تبع آن منابع اطلاعات را تسهیل و تسریع می‌کند. دو قابلیت ذکر شده، کاملاً به بستر نحوی پیشینه‌ها وابسته است. از آنجا که طرح فراداده­ای هستة دوبلین، از همان آغاز امکان پیاده‌سازی در قالبهای مختلف (HTML, XML, PDF, RDF, etc.) را داشت، پیشینه‌های مبتنی بر این طرح، به راحتی با ابزارهای عمومی کاوش در اینترنت، نمایه‌سازی می‌شوند. البته، هیچ‌ کدام از موتورهای کاوش، داده­های تمامی برچسبهای قالبها را نمایه‌سازی نمی­کنند. نتایج دو پژوهش «صفری» (Safari, 2005) و «شریف» (1386) نشان می دهد که موتورهای کاوش عمومی، حتی به حضور یا عدم حضور عناصر فراداده‌ای هستة دوبلین چون «عنوان» و «موضوع» بی‌توجهند و بر مبنای حضور این عناصر، تغییری در رتبه‌بندی نتایج کاوش، اعمال نمی‌کنند؛ در حالی که پیشینه­های مارک 21 به منابع اطلاعاتی، پیوست می‌شد، و اغلب، در پایگاه­هایی که برای ورود به آنها به کلمة عبور، نیاز است، به کار می‌رفت.

از این رو، با ابزارهای عمومی کاوش در اینترنت، امکان دسترسی به داده­های این پیشینه­ها وجود نداشت. اما در حال حاضر، با توجه به امکان پیاده‌سازی پیشینه­های مارک 21 در قالب زبان نشانه‌گذاری گسترش‌پذیر (XML)، قابلیت نمایه‌سازی با ابزارهای عمومی کاوش در اینترنت، به وجود آمده و دسترسی به محتوای این پیشینه­ها نیز از طریق این ابزار، امکان‌پذیر خواهد بود (شیری، 1379، ص136؛ Heery, 1996).

دامنه (گسترة) کاربردها (قالبهای داده­ای و نیز قالبهای ویژة انواع مواد اطلاعاتی متناسب با آن مواد)

طرح فراداده­ای هستة دوبلین، نه تنها از لحاظ تعداد عناصر توصیف، نسبت به مارک 21 قابلیتهای کمتری دارد، بلکه از لحاظ انواع قالب برای انواع اطلاعات و نیز انواع قالب برای انواع مواد اطلاعاتی، با قالب مارک 21، قابل مقایسه نیست.  در حال حاضر، قالب مارک 21، قالبهای مختلفی برای انواع اطلاعات ارائه می دهد که عبارتند از: اطلاعات کتابشناختی، قالب مستندات، اطلاعات رده بندی، اطلاعات جامعه و اطلاعات مربوط به موجودی همچنین، از آنجا که مارک 21، بر اساس قواعد فهرستنویسی انگلو – امریکن طراحی شده، قالبهای خاص هر نوع رسانة اطلاعاتی را از چاپی تا مواد سمعی و بصری و منابع الکترونیکی، شامل می‌شود؛ در صورتی که هستة دوبلین، فقط منحصر به منابع الکترونیکی است و سایر رسانه‌های اطلاعاتی را پشتیبانی نمی‌کند و برای اطلاعات خاص فاقد قالب خاص نیز هست (;DCMI Glossary, 2005 MBIC, 2003).

حرکت به سوی توافقهای بین‌المللی

قابلیتها و ویژگیهای مختلف یک طرح فراداده‌ای، در گسترة کاربردپذیری آن نقش بسزایی ایفا می‌کند. هم‌اکنون، سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) طرح فراداده‌ای هسته دوبلین را به عنوان یک استاندارد بین المللی (ISO 15836) پذیرفته است. این امر به اقبال و  افزایش گسترة استفاده از هستة دوبلین در سازماندهی اطلاعات وب، بسیار کمک کرد؛ اما همان‌طور که پیشتر نیز اشاره شد، طرح هستة دوبلین، رفته‌ رفته با گذشت زمان و افزایش استفادة سازمانهای ارائه دهندة اطلاعات روی شبکة جهانی وب از آن، نواقص و ضعفهای خود را نشان می‌دهد.

این اشکالات که در پژوهش حاضر به آنها اشاره شد، اقبال عمومی را بار دیگر به قالب مارک 21 جلب کرده است. البته باید در نظر داشت، تحولات و پیشرفتهایی که قالب مارک 21 برای پاسخگویی به نیازهای جدید اعمال کرد، در این موضوع، نقش بسزایی داشته است. طراحی قالب مخصوص، توصیف منابع الکترونیکی و افزودن فیلد 856 به این قالب، توجه خاص قالب مارک 21 را به سازماندهی منابع شبکه‌ای نشان می‌دهد. امکان پیاده‌سازی مارک در زبان نشانه‌‌گذاری گسترش پذیر در مدلهای مختلف                          (METS[9] MADS,[10] MODS,[11] MARCXML,)، کارایی قالب مارک 21 را در ذخیره، پردازش، تبادل، و بازیابی منابع اطلاعاتی شبکة جهانی وب، در مقایسه با طرح فراداده‌ای هستة دوبلین نشان می‌دهد ) http://www.loc.gov/marc/ ; Heery, 1996 ; http://www.dulincore.org).

کلام آخر

همان‌طور که مقایسة انجام گرفته در پژوهش حاضر نشان می‌دهد قالب فراداده­ای مارک 21 برای ذخیره، پردازش، تبادل، و بازیابی منابع شبکة جهانی وب، مناسب‌تر و کارآمدتر است. تعدد عناصر کتابشناختی، وجود قالبهای مختلف اطلاعات، سابقة دیرینة تولید و کاربرد قالب مارک، همراه با تعدد ویرایشها، تهیه‌کنندگان پیشینه­ها، گسترة کاربردها، اجماع بین‌المللی و امکان کنترل نامها و موضوعها، از مهمترین دلایل برتری مارک 21 نسبت به «هسته دوبلین» است. به طور کلی، پژوهشها و بررسیهای اخیر، نشان می‌دهد که گرچه محیط و رسانه­های جدید (از جمله شبکة جهانی وب) با محیط و رسانه‌های سنتی، تفاوت بسیار دارد؛ اما استانداردها و ابزارهای سازماندهی اطلاعات که قبل از ظهور محیط و رسانه­های جدید به وجود آمده­اند، با هماهنگی، سازگاری و تطابق با نیازهای جدید، همچنان کارایی و توانمندی خود را در تسهیل و تسریع دسترسی به منابع دانش بشری، حفظ خواهند کرد؛ در حالی که ابزارها و استانداردهای جدید، هنوز مراحل آزمایشی و تکامل خود را طی می‌کنند و برای بهینه شدن راهی بس طولانی پیش رو دارند. به عنوان مثال، همان‌طور که در این پژوهش بررسی شد، استاندارد جدیدی مانند هستة دوبلین با قابلیت گسترش پذیری خود – که از ویژگیهای اصلی آن است ـ در حال تبدیل شدن به مارک 21 است، اما با نامی متفاوت (El-sherbini, 2001). با بررسی محتوای منابع اطلاعاتی پژوهشی و نیز طرحهای پژوهشی سازمانها و مؤسسات اطلاع‌رسانی، می‌توان دریافت که گرایش به استفاده از ابزارها و استانداردهای سنتی، همچون اصطلاحنامه­ها، طرحهای رده‌بندی دانش، قواعد فهرستنویسی و ... – که زمانی با ظهور محیط و رسانه­های جدید، سخن از حذف آنها از نظامهای سازماندهی اطلاعات می‌رفت – رشد روزافزون دارد. به‌کارگیری این ابزارها در محیط جدید (شبکة جهانی وب)، نه تنها قابلیتهای بالای آنها را نشان داد، بلکه برای نظامهای اطلاعاتی که از این ابزارها استفاده می‌کنند، ارزش افزوده به ارمغان آورده است. هر چند فراهم آورندگان طرحهای جدید، برای پذیرش و کارآمد نشان دادن این طرحها تلاش بسیار می‌کنند؛ اما تولیدکنندگان نظامهای اطلاعاتی، به تفاوت معنادار استانداردهای پیشین و استانداردهای جدید، پی برده­اند. به نظر می رسد نتیجة حاصل از صرف زمان، هزینه، نیرو و... برای تقویت طرحهای جدید، در نهایت، آنها را به سطح کارایی استانداردهای پیشین می­رساند. بنابراین، اگر این منابع، صرف ارتقای سازگاری نظامهای سنتی شود، ارزش­ افزودة فراوانی برای نظامهای ذخیره و بازیابی اطلاعات، در پی خواهد داشت.

پیشنهادها

۱. مقایسة کارایی دیگر طرحهای فراداده­ای، از جمله خدمات مکان‌یابی اطلاعات دولتی (GILS) و ... به صورت موردی، با قالب فراداده­ای مارک 21، در سازماندهی منابع اطلاعاتی شبکة جهانی وب

2. مقایسة میزان کیفیت کنترل و مدیریت اشیای محتوایی حاوی عناصر فراداده­ای  هستة دوبلین و اشیای محتوایی حاوی عناصر فراداده­ای مارک 21، در بستر «نظامهای مدیریت محتوا» (CMS).