تجزیه و تحلیل و بررسی وضعیت توسعه‌یافتگی شهرستانهای استان یزد از نظر مؤلفه‌های اطلاع‌رسانی درسالهای84-1380

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه یزد

2 دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت دانشگاه یزد

چکیده

اطلاع‌رسانی به عنوان ابزاری اساسی برای توسعة فرهنگی و متعاقب آن زیرساختی برای توسعه در سایر بخشهای کشور به شمار می‌رود. یک جامعه بدون بهره‌گیری از اهرم توانمند اطلاع‌رسانی، در دستیابی به توسعه با مشکل مواجه خواهد شد. به عبارت دیگر، بهبود شبکه‌های اطلاع‌رسانی عمومی به عنوان پیش‌نیازِ برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری، به بهبود و افزایش توسعه‌یافتگی در تمام جنبه‌های آن منتهی می‌شود. بدین منظور، مقالة حاضر با هدف بررسی و تجزیه و تحلیل توسعه‌یافتگی شهرستانهای استان یزد از نظر شاخصهای اطلاع‌رسانی عمومی و روند تغییرات آن طی سالهای 84-1380 و به منظور برنامه‌ریزی در این بخش، انجام گرفته است. روش تحقیق در این پژوهش «توصیفی- تحلیلی» است و جامعه‌ی آماری آن را شهرستانهای استان تشکیل می‌دهد. برای انجام این تحقیق، پس از تعیین شاخصهای توسعه‌یافتگی اطلاع‌رسانی، آمار و داده‌های آن از سالنامة آماری و سازمان فرهنگ و ارشاد اسلامی این استان تهیه گردیده است. به منظور اندازه‌گیری توسعه‌یافتگی اطلاع‌رسانی این استانها، از روش تاکسونومی عددی و با استفاده از 11 شاخص بهره گرفته شده است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد حدود نیمی از شهرستانهای این استان از امکانات اطلاع‌رسانی کافی محرومند. شهرستانهای ابرکوه، بافق، مهریز و اردکان از نظر شاخصهای اطلاع‌رسانی طی سالهای 84-1380، همواره جزء شهرستانهای برخوردار استان به‌شمار می‌روند. شهرستانهای خاتم، طبس و صدوق نیز شهرستانهای محروم از امکانات اطلاع‌رسانی استان بوده‌اند. سایر شهرستانهای این استان نیز در زمرة شهرستانهای نیمه‌برخوردار به شمار می‌روند.
 

کلیدواژه‌ها


مقدمه

از توسعه ‌فرهنگی به عنوان زیربنای توسعه در سایر جنبه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و ... یاد شده است، به طوری که صاحب‌نظران اغلب توسعه را تحولی فرهنگی قلمداد کرده و بی‌توجهی به مؤلفه‌های آن را باعث شکست در مسیر توسعه می‌دانند (Mexico City,1982). یکی از مهم‌ترین شاخصها و ابزار توسعه‌ فرهنگی که در دهه‌های اخیر توجه ویژه‌ای به آن شده، اطلاع‌رسانی است.

 اطلاع‌رسانی رکن اساسی در تحکیم استقلال و وحدت ملی و پیشبرد هدفهای توسعه در سایر زمینه‌ها به شمار می‌رود (شاه شجاعی، 1378). به عبارت دیگر، در دهه‌های اخیر از اطلاع‌رسانی به عنوان اهرمی توانمند که جامعه را در دستیابی به توسعه‌یافتگی یاری می‌رساند، یاد شده است؛ تا آنجا که رابطه‌ای مستقیم بین آن و عقب‌ماندگی‌های یک کشور قایل شده‌اند (Lee,1978). در فصل چهارم برنامة چهارم توسعه جمهوری اسلامی ایران نیز این مهم مورد توجه قرار گرفته است. در مادة 44 این برنامه، به منظور دسترسی گسترده، امن و ارزان شهروندان به اطلاعات، دولت موظف به حمایت و سرمایه‌گذاری در تولید و عرضة انواع اطلاعات، کسب سهم مناسبی از اطلاعات و ارتباطات بین‌الملل از طریق توسعة مراکز اطلاعاتی و همچنین توسعة زیرساختهای ارتباطی و درنهایت تهیه و تصویب سند راهبردی برقراری امنیت در فضای تولید و تبادل اطلاعات کشور گردیده است. به طور کلی، می‌توان گفت، امروزه اگر چه تولید و ایجاد علم و دانش به عنوان یک ارزش و ضرورت برای پیشرفت و توسعة یک جامعه قلمداد می‌شود، اما توزیع عادلانة اطلاعات و امکان برخورداری تمام اقشار جامعه از آن، میزان اثربخشی و کارایی تولید علم را تضمین می‌کند. در این میان، کتاب وآنچه به آن مربوط می‌شود، از جمله کتابخانه‌ها و بویژه کتابخانه‌های عمومی، نقش شکل دهنده و سازنده‌ای در توسعه فرهنگی دارند. در این میان، آنچه بیش از همه باید تغییر کند ذهنیت جامعه است و ذهنیت یعنی اندیشه، و بستر اندیشه نیز از راه رسانه‌های ارتباطی و اطلاعاتی از جمله کتاب میسر می‌شود.

 

توسعه فرهنگی و اطلاع رسانی

از توسعه در مکاتب مختلف و همچنین دوره‌های زمانی متفاوت تعاریف گوناگونی ارائه شده است (ملانوری شمسی و همکاران، 1382). توسعه در ابتدا به معنای نرخ رشد اقتصادی قلمداد می‌شد، اما بعدها به مفهوم کاهش یا از میان بردن فقر، بیکاری، نابرابریهای اجتماعی و تغییرات اساسی در ساختار اجتماعی گرایش پیدا کرد (زیاری، 1379). «میردال»[1] از توسعه به عنوان حرکت یک سیستم یکپارچة اجتماعی به سمت جلو که مسیر آن را یک مجموعه شرایط تعیین می‌کند، یاد کرده است؛ به طوری که در برابر شکوفایی کامل تواناییهای ذاتی انسان مانعی ایجاد نشود و انسان به هدفهای سه‌گانة «حقیقت»، «خوبی» و زیبایی دست یابد (محمودی و فیض‌پور، 1376). «مایکل تودارو»[2] (1378) توسعه را جریانی چند بُعدی می‌داند که مستلزم تغییرات اساسی در ساختار اجتماعی، طرز تلقی عامة مردم و نهادهای ملی و نیز تسریع رشد اقتصادی، کاهش نابرابری و ریشه‌کن کردن فقر مطلق است (مصری‌نژاد و ترکی 1383). «راجرز و شومیکر»[3] از بزرگان علم ارتباطات، توسعه را برابر با تجددگرایی و نوعی تغییر اجتماعی که در آن عقاید نو در یک اجتماع معرفی می‌شوند تا باعث افزایش درآمد سرانه و سطح زندگی از طریق روشهای تولید بیشتر شود، معرفی می‌کنند (مُحنک، 1373). در تعاریف اخیر از توسعه، بیشتر بر جنبه‌های انسانی زندگی بشر تأکید شده و محتوای اصلی توسعه را بهبود بخشیدن به شرایط زندگی افراد در جامعه می‌دانند. به طور کلی، توسعه در مفهوم عام خود از قوه به فعل در آوردن توانمندیهای افراد جامعه و امری پویا و درون‌زا تعریف شده است (هنری پاول، 1374).

از مفهوم اطلاع‌رسانی نیز تعاریف متعددی ارائه شده است. این واژه در اصطلاحنامة کتابداری، به دانشی که دربارة کیفیت و کاربرد اطلاعات، نیروی حاکم بر جریان اطلاعات و همة ابزار اطلاعات برای دسترس‌پذیری و استفادة مطلوب، اطلاق شده است. اطلاع‌رسانی به گردآوری، سازماندهی، ذخیره، بازیابی، ترجمه، انتقال، تبدیل و کاربرد اطلاعات مربوط می‌شود (سلطانی و راستین، 1372). در تعریف مفصلی که به ویژگیها، عملکرد و هدفهای اطلاع‌رسانی اشاره شده، چنین آمده است: «علم اطلاع‌رسانی دربارة راه‌ها و روشهایی که مردم مختلف اطلاعات را در کارهایشان به کار می‌گیرند، آنها را مطالعه می‌کنند و برای رسانیدن آن‌گونه اطلاعاتی که آنها برای وظایفشان احتیاج دارند روشهای کارآمدی را تدارک می‌بینند، صحبت می‌کند».

 هر نظام اطلاعاتی که دانش را در میان مردم توزیع کند، باید سه نیاز اساسی را برآورده سازد؛ نخست آنکه بتواند به استفاده کننده بگوید اطلاعاتش را از کجا بیابد، دوم آنکه بتواند هر زمان استفاده کننده تصمیم گرفت و خواست، اطلاعات را به او برساند و سوم، باید بتواند در محدوده‌ای از زمان که استفاده کننده تعیین می‌کند، پاسخ بگوید. بنابراین، علم اطلاع‌رسانی با راه و روشهایی سر و کار دارد که مردم مختلف اطلاعات را به‌وجود می‌آورند، نمایه می‌کنند، روی آنها عنوان می‌گذارند، ذخیره می‌کنند، می‌جویند، تحلیل می‌کنند، می‌فرستند، می‌گیرند و آن را به کار می‌بندند (آذرنگ، 1370). به طور کلی اطلاع رسانی را می‌توان فرایند تولید، نگهداری، بازیابی و رساندن اطلاعات تصور کرد (آزاد، 1375). به عبارتی دیگر، اطلاع‌رسانی حوزه‌ای است که به مناسب‌سازی اشاعة اطلاعات می‌پردازد و مناسب سازی ‌شامل تمام فرایندهایی است که سبب می شود اطلاعات به گونه‌ای قابل استفاده در دسترس جویندة آن قرار گیرد (حری، 1369).

در تمام تعاریف ارائه شده دربارة اطلاع‌رسانی، دسترس‌پذیری[4] اطلاعات را حاصل عملکردِ مراکز اطلاع‌رسانی دانسته و به نحوی بر آن تأکید شده است. بنابر‌این، هدف اطلاع‌رسانی در همة تعاریف آن به تسریع و تسهیل دسترس‌پذیری اطلاعات برای نیازمندان آن ختم می‌شود.

چنانکه اشاره شد، توسعة سطح اطلاع‌رسانی در جامعه، به عنوان یکی از پیبش‌نیازهای اساسی برنامه‌ریزی وتوسعه فرهنگی جامعه مطرح است.از آنجا ‌که در برنامه‌ریزی جهت بهبود وضعیت اطلاع‌رسانی در جامعه و تسهیل زمینه‌های توسعه فرهنگی، پایش وضعیت موجود مناطق از لحاظ مؤلفه‌های مختلف اطلاع رسانی از ضروریات است، لذا این تحقیق بر آن است تا وضعیت موجود شهرستانهای استان یزد را از لحاظ سطح و درجه برخورداری از مؤلفه‌های اطلاع‌رسانی و به عبارت دیگر میزان دسترسی به این مؤلفه‌ها را مورد بررسی قرار دهد و بر اساس نتایج حاصل از تحلیل‌ داده‌ها، پیشنهادات لازم را برای توسعه وضعیت شهرستانها از لحاظ اطلاع‌رسانی ارائه دهد.

 

روش تحقیق و جامعة آماری

روش تحقیق در این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی است و جامعة آماری آن را شهرستانهای ده‌گانة استان یزد تشکیل می‌دهد. در این پژوهش، ابتدا با مطالعة کتابخانه‌ای به تعیین شاخصهای توسعه‌یافتگی پرداخته شده و پس از آن طی کار میدانی، داده‌های مورد نیاز از سازمان فرهنگ و ارشاد اسلامی و سالنامة آماری این استان طی سالهای 84-1381 استخراج شده است. شایان ذکر است، در سالنامه آماری، جمعیت استانها تنها در سال 1381 در دسترس بود. اما از آنجا که رویکرد مورد استفاده، به آمار جمعیت در سالهای مورد بررسی نیاز داشت، به منظور دسترسی به جمعیت دقیق این سالها و در نتیجه افزایش دقت نتایج، با اضافه کردن آمار تولد سالهای متوالی شهرستانها به جمعیت فعلی و کسر آمار مرگ و میر هر سال از آن، آمار جمعیتی دقیق شهرستانها در سالهای مورد بررسی به دست آمد.  اگرچه برای تعیین درجه توسعه‌یافتگی مناطق روشهای متعددی وجود دارد (فیض‌پور، 1373) اما در این پژوهش از روش تاکسونومی عددی                       (Numerical Taxonomy Method) که در رتبه‌بندی مناطق کاربرد دارد     (Eghbali, 2007 & Azadeh, 2007)، استفاده گردیده است. این روش از معتبرترین و بهترین روشهای درجه‌بندی مناطق از لحاظ توسعه‌یافتگی و تعیین میزان کیفیت دسترسی مناطق به امکانات مختلف است که برای اولین بار توسط آدنسون[5] در سال 1763 مطرح گردید و در سال 1950 توسط گروهی از ریاضیدانان بسط داده شد. (زیاری، 1378 و آذر و رجب‌زاده، 1381). این تکنیک با استفاده از شاخصهای گوناگون و طی مراحل نُه‌‌گانه‌ به درجه‌بندی مناطق از لحاظ توسعه‌یافتگی می‌پردازد که در ادامه به این مراحل اشاره می‌شود.

1ـ2. روش تاکسونومی عددی

این روش شامل نُه مرحله به قرار زیر است:

مرحله1. مشخص نمودن مناطق مورد نظر برای ارزیابی میزان توسعه یافتگی و تعیین شاخصهای توسعه

در این مرحله، ابتدا مناطق مورد بررسی مشخص شده و سپس شاخصهای سنجش میزان توسعه یافتگی مناطق تعیین می‌گردد.

مرحله2. تشکیل ماتریس داده‌ها

در این مرحله، با بررسی بولتنهای اطلاعاتی و همچنین سا‌لنامه‌های آماری، داده‌‌های مورد نیاز استخراج می‌شود و در ماتریسی که در سطرهای آن مناطق و در ستونها شاخصها آورده شده است، قرار می گیرند. هر درایه[6] در این جدول بیانگر وضعیت منطقه‌ی i از نظر شاخص j می‌باشد.

مرحله3. بی مقیاس کردن[7] ماتریس

برای قابل مقایسه شدن شاخصهای مختلف نسبت به یکدیگر، باید ماتریس داده‌ها بی‌مقیاس شود. بدین منظور، از رابطة Z  نرمال استاندارد به صورت زیر استفاده می‌شود.

 Zij=Xij-Xi/

Xi: میانگین شاخصها یا هر یک از ستونهای ماتریس

: انحراف معیار هر ستون از ماتریس

در این مرحله، بزرگترین عدد موجود در هر ستون در انتهای ستون مشخص شده و به آن ایده‌آل مثبت (DOj) گفته می‌شود.

مرحله4. تعیین فاصلة مرکب بین مناطق

در این مرحله، با داشتن ماتریس استاندارد Z می‌توان فاصلة هر منطقه را از سایر مناطق به نسبت شاخصهای تعیین شده به دست آورد. این فاصله با استفاده از رابطة زیر محاسبه می‌شود:

 

در اینجا a و b دو منطقه‌ی مورد ارزیابی هستند. این عملیات یک نوع محاسبه زوجی بین هر دو منطقه با هم است. از رابطة زیر می‌توان نتیجه گرفت:

  1. فاصلة منطقه‌ی a از b برابر فاصلة  b از a است.
  2. فاصلة هر منطقه از خودش برابر صفر است.

مرحله5. تعیین کوتاه‌ترین فاصله

در این مرحله، کم‌ترین میزان فاصله هر سطر از ماتریس تعیین می‌شود. سپس میانگین هر کدام از مناطق و انحراف معیار آنها به دست آمده و همین کار برای کوتاه‌ترین فاصله نیز انجام می‌شود.

مرحله6. همگن سازی مناطق

ممکن است مناطقی داشته باشیم که دارای فاصله‌های بسیار بیشتر یا کمتر از سایر مناطق باشند؛ به عبارت دیگر، در جامعه مورد بررسی ما منطقة بسیار توسعه‌یافته یا بسیار محروم وجود داشته باشد (تقوایی و رضایی، 1383) که با سایر مناطق ناهمگون باشد. الگوریتم در این زمان حذف این مناطق از گردونه درجه‌بندی را پیشنهاد می‌دهد. بنابراین، به منظور حذف این گزینه‌ها حد بالا و پایین فاصله‌ها را به صورت زیر به دست آورده و چنانچه منطقه‌ای در این فاصله نباشد، حذف خواهد شد.

Or(+)= dr +2      حد بالا                 

   Or(-)= dr -2 حد پایین                

مرحله7. تعیین الگو یا سرمشق مناطق

در این مرحله فاصله‌ی هر یک از مناطق از مقدار ایده‌آل (که در مرحلة 4 تعیین شد) به صورت زیر تعیین می‌شود. فاصله‌ی کم از ایده‌آل، نمایانگر توسعه‌یافتگی و فاصلة زیاد عدم توسعه‌یافتگی را نشان می‌دهد.

مرحله8. درجه‌بندی میزان توسعه‌یافتگی مناطق

در این مرحله، به درجه‌بندی میزان توسعه‌یافتگی مناطق پرداخته می‌شود. میزان توسعه‌یافتگی یک منطقه(Fi)، بر اساس فرمول زیر قابل محاسبه است:

Fi=Cio/Co

Fi: درجة توسعه‌یافتگی مناطق

Cio: سرمشق توسعه‌ی هر منطقه

Co: حد بالای توسعه‌یافتگی.

به منظور محاسبة Co، میانگین و انحراف معیار Cioها مشخص شده و از رابطة زیر استفاده می‌کنیم:

 Co= Cio+ 2

مرحله9. تحلیل نتایج و تعیین کیفیت توسعه یافتگی

در این مرحله Fi های محاسبه شده برای هر منطقه مورد تحلیل قرار می گیرد. در مدل تاکسونومی، Fi بین صفر و یک قرار می‌گیرد و مبنای قرار گرفتن یک منطقه در یکی از طبقات سه گانه:

برخوردار از امکانات (کیفیت بالای توسعه‌یافتگی)

دارای امکانات محدود (کیفیت متوسط توسعه‌یافتگی)

محروم از امکانات (کیفیت پایین توسعه یافتگی)

میزان Fi محاسبه شده است . براساس این مدل، چنانچه عدد محاسبه شده از این روش برای یک منطقه، بین صفر و 775/0 باشد، منطقه را از نظر کیفیت توسعه‌یافتگی برخوردار از امکانات (توسعه‌یافته)، 775/0 تا 884/0 دارای امکانات محدود (نیمه توسعه‌یافته) و 885/0 تا 1 را محروم از امکانات (توسعه‌نیافته) می‌نامند. لازم به ذکر است، روایی مدل تاکسونومی و تعیین دامنه‌های آن  از طریق به‌کار‌گیری متعدد این مدل در پروژه‌های تحقیقاتی متعدد توسط مبتکران آن مورد تأیید قرار گرفته است.

2ـ2. شاخصها

شاخصهایی که در این تحقیق برای اندازه‌گیری میزان توسعه‌، یا توسعه یافتگی اطلاع‌رسانی استانهای کشور به کار گرفته ‌شده، عبارتند از:

  1. تعداد کتابخانه‌های عمومی به ازای هر یک میلیون نفر.

2. تعداد کتابخانه‌های کانون  پرورش فکری کودکان و نوجوانان به ازای هر یک میلیون نفر.

  1. تعداد کتاب‌های کتابخانه‌های عمومی به ازای هر 1000 نفر.
  2. تعداد کتاب‌های کتابخانه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به ازای هر 1000 نفر.
  3. تعداد اعضای کتابخانه‌های عمومی به ازای هر 1000  نفر.
  4. تعداد اعضای کتابخانه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به ازای هر 1000  نفر.
  5. تعداد مراجعان سالانه کتابخانه‌های عمومی به ازای هر 1000  نفر.
  6. تعداد مراجعان سالانه کتابخانه‌های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به ازای هر 1000  نفر.
  7. تعداد نمایشگاه کتاب به ازای هر 1000 نفر.
  8. تعداد بازدیدکننده از نمایشگاه به ازای هر یک میلیون نفر.
  9. تعداد چاپخانه به ازای هر یک میلیون نفر.

در ادامه با ورود مقدار عددی شاخصهای فوق در مدل تاکسونومی، به محاسبة درجة توسعه‌یافتگی شهرستانهای استان یزد از نظر مؤلفه‌های اطلاع‌رسانی و کیفیت توسعه یافتگی آن مناطق  پرداخته می شود. نتایج به‌دست آمده از این تجزیه و تحلیل‌ها در جدولهای بعدی ارائه می‌گردد.

 

نتیجه‌گیری

پس از جمع‌آوری داده‌های مورد نیاز و تحلیل آنها با استفاده از روش تاکسونومی عددی، نتایج زیر حاصل گردیده است. جدول 1 و همچنین نمودار 1، درجة توسعه‌یافتگی استان یزد از نظر شاخصهای اطلاع‌رسانی را به تفکیک شهرستان و سال نشان می‌دهد. در این جدول، روند توسعه‌یافتگی شهرستانهای این استان ارائه گردیده است. وضعیت شهرستانهای استان یزد به تفکیک کیفیت توسعه‌یافتگی اطلاع‌رسانی نیز در جدول 2 آمده است. در جدول 3، تعداد و درصد شهرستانهای استان یزد به تفکیک سالهای مورد بررسی نشان داده شده است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که قریب نیمی از شهرستانهای این استان از امکانات اطلاع‌رسانی کافی محرومند. شهرستانهای ابرکوه، بافق، مهریز و اردکان از نظر شاخصهای اطلاع‌رسانی طی سالهای 84-1380 همواره جزء شهرستانهای برخوردار استان به‌شمار می‌روند. شهرستانهای خاتم، طبس و صدوق نیز از امکانات اطلاع‌رسانی استان محروم بوده‌اند. سایر شهرستانهای این استان نیز در زمرة شهرستانهای نیمه‌برخوردار به شمار می‌روند. در این میان، اگرچه شهرستان یزد در سالهای 82-1380 جزء مناطق برخوردار از امکانات اطلاع‌رسانی بوده، اما در سالهای بعد به شهرستانهای نیمه‌برخوردار پیوسته است. این امر ممکن است به دلیل افزایش جمعیت باشد که اغلب بر اثر مهاجرت به این شهرستانها صورت گرفته است.شایان ذکر است، فاصله میزان توسعه‌یافتگی بین مناطق برخوردار، نیمه‌برخوردار و محروم نیز بسیار زیاد است. این امر حتی در بین شهرستانهای محروم نیز به چشم می‌خورد، به طوری که طبس که در دورترین فاصله از مرکز استان قرار داشته و به تازگی به این استان پیوسته است، از نظر میزان توسعه‌یافتگی اطلاع‌رسانی در مقایسه با سایر شهرستانهای استان در سالهای مورد بررسی اختلاف زیادی دارد. این شهرستان با میزان توسعه‌یافتگی 967/0 در سال 1384، در میان شهرستانهای استان و در سالهای تحت بررسی در نامناسب‌ترین وضعیت قرار داشته است.

جدول 1. درجه توسعه‌یافتگی اطلاع‌رسانی استان یزد به تفکیک شهرستان و سال

                   سال

شهرستان

١٣٨0

1381

١٣٨٢

١٣٨٣

١٣٨٤

ابرکوه

667/0

687/0

618/0

678/0

645/0

اردکان

641/0

723/0

680/0

700/0

718/0

بافق

667/0

725/0

688/0

708/0

616/0

تفت

656/0

784/0

855/0

855/0

851/0

خاتم

915/0

952/0

960/0

939/0

837/0

صدوق

862/0

918/0

758/0

831/0

906/0

طبس

923/0

956/0

950/0

948/0

967/0

مهریز

447/0

708/0

666/0

693/0

629/0

میبد

717/0

821/0

813/0

868/0

800/0

یزد

744/0

734/0

761/0

828/0

728/0

 

نمودار 1. درجه توسعه‌یافتگی اطلاع‌رسانی استان یزد به تفکیک شهرستان و سال

محروم از امکانات (توسعه‌نیافته)

دارای امکانات محدود

 (نیمه توسعه‌یافته)

برخوردار از امکانات (توسعه‌یافته)

 

سال

   

 

          کیفیت توسعه‌یافتگی

جدول2. درجه و کیفیت توسعه‌یافتگی اطلاع‌رسانی استان یزد به تفکیک شهرستان و سال

 

9

10

8

1

2

3

4

5

6

7

رتبه

1380

صدوق

طبس

تفت

بافق

مهریز

ابرکوه

اردکان

یزد

میبد

خاتم

شهرستان

915/0

923/0

862/0

447/0

641/0

656/0

667/0

667/0

717/0

744/0

درجه

8

9

10

6

7

1

2

3

4

5

رتبه

1381

میبد

خاتم

طبس

صدوق

تفت

ابرکوه

مهریز

اردکان

بافق

یزد

شهرستان

918/0

952/0

956/0

784/0

821/0

 

687/0

708/0

723/0

725/0

734/0

درجه

9

10

7

8

1

2

3

4

5

6

رتبه

1382

طبس

خاتم

میبد

تفت

ابرکوه

مهریز

اردکان

بافق

صدوق

یزد

شهرستان

950/0

960/0

 

815/0

855/0

 

618/0

666/0

680/0

688/0

758/0

761/0

 

 

درجه

9

10

5

6

7

8

1

2

3

4

رتبه

1383

خاتم

طبس

یزد

تفت

میبد

صدوق

ابرکوه

مهریز

اردکان

بافق

شهرستان

939/0

948/0

828/0

831/0

855/0

868/0

678/0

693/0

700/0

708/0

 

درجه

9

10

6

7

8

1

2

3

4

5

رتبه

1384

خاتم

طبس

میبد

یزد

صدوق

مهریز

اردکان

تفت

بافق

ابرکوه

شهرستان

906/0

967/0

800/0

827/0

851/0

 

616/0

629/0

645/0

718/0

728/0

درجه

 

جدول3. تعداد و درصد شهرستانهای استان یزد به تفکیک سال وکیفیت توسعه‌یافتگی اطلاع‌رسانی

                                                      سال

کیفیت توسعه یافتگی

1380

1381

1382

1383

1384

شهرستانهای برخوردار از امکانات (توسعه‌یافته)

تعداد

7

5

6

4

5

درصد

70/0

50/0

60/0

40/0

50/0

شهرستانهای دارای امکانات محدود (نیمه‌ توسعه‌یافته)

تعداد

1

2

2

4

3

درصد

10/0

20/0

20/0

40/0

30/0

شهرستانهای محروم از امکانات

(توسعه نیافته)

تعداد

2

3

2

2

2

درصد

20/0

30/0

20/0

20/0

20/0

 

پیشنهادها

«اطلاعات» یک منبع حیاتی برای پیشرفت علمی و اقتصادی و متعاقب آن توسعه‌یافتگی هر کشوری به شمار می‌رود با توجه به آنکه امروزه تأکید محوری نه برجمع آوری اطلاعات، بلکه برگردش صحیح و سریع اطلاعات است و شعار جمع آوری بیشتر اطلاعات، تصمیم‌گیری برتر جای خود را به گردش مناسب‌تر اطلاعات، تصمیم سازی کاراتر داده است، این وظیفه‌ مسئولان است که به توزیع صحیح و عادلانه امکانات اطلاع‌رسانی در این شهرستان اقدام نمایند.

در این میان، اگرچه افزایش اطلاع‌رسانی همراه با توسعه امکاناتِ پیشرفته آن مانند اینترنت، کتابها و مجله‌های الکتریکی و... صورت گرفته، اما جامعه از خواندن کتاب باز نمی‌ایستد و نشر چاپی همراه با نشر الکترونیکی به حیات خود ادامه می‌دهد. (Jackson, 1992). به همین دلیل، هنوز هم سرمایه‌گذاری برای ایجاد و تجهیز کتابخانه‌های عمومی به عنوان اصلی‌ترین و مستقیم‌ترین وسیله‌ اطلاع‌رسانی بعد از صدا و سیما در جهت توسعة فرهنگی جامعه (اکبریان، 1383) ضروری به نظر می‌رسد. اهمیت این امر با توجه به افزایش حجم کتابهای منتشر شده در علوم گوناگون و افزایش قیمت کتاب در سالهای اخیر، دو‌چندان شده است.

با توجه به اختلافهای چشمگیری که بین میزان توسعه‌یافتگی اطلاع‌رسانی در بین شهرستانهای استان به چشم می‌خورد و با توجه به آنکه اطلاع‌رسانی به عنوان پیش‌نیازی برای برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری در سایر جنبه‌های زندگی به‌شمار می‌رود، به منظور توزیع مناسب و عادلانة امکانات براساس شرایط و ویژگیهای فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و ... شهرستانها و کاهش این فاصله، افزایش زیرساختهای اطلاع‌رسانی بخصوص کتابخانه‌های عمومی و مراکز فرهنگی در مناطق محروم یا کمتر توسعه‌یافته، ضروری به نظر می‌رسد. در این سالها با وجود افزایش جمعیت با سواد شهرستانها اقدام چشمگیری در جهت افزایش یا تجهیز مراکز اطلاع‌رسانی صورت نگرفته است. افزایش نمایشگاه‌های دائمی کتاب نیز راه دیگری در تسهیل دسترسی شهروندان به ابزار اطلاع‌رسانی است. در این استان به این مورد کمتر توجه شده است، به طوری که در آخرین سال مورد بررسی تنها یک نمایشگاه کتاب در اکثر این شهرستانها برگزار گردیده است.



1. Mirdal.

2. Michael P. Todaro.

3. Rogers and Shoemaker.

1. Accessibility.

1. M.Adenson.

1. هر یک از رقم‌ها یا عنصرهایی که در یک جدول یا آرایه قرار گرفته.

2. Normalize.

ـ آذر، عادل و  علی رجب زاده (1381).تصمیم‌گیری کاربردی رویکرد MADM. تهران: نگاه دانش، 178-167.
ـ آذرنگ، عبدالحسین (1371). «اطلاعات و ارتباطات». تهران: سازمان فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـ آزاد، اسد ا... (1375). «اطلاع‌رسانی به منزله‌ی فرآیند پرسش و پاسخ». فصلنامه  کتاب، دوره‌ 7. شماره‌ 3. (پاییز 1375)، 36-14.
ـ اکبریان، مصطفی (1383). «اطلاع‌رسانی و تأثیر آن بر هویت فرهنگی». فصلنامه  کتاب، سال پانزدهم، شماره‌ 60، (زمستان 1383)، 33-25.
ـ برنامة چهارم توسعة جمهوری اسلامی ایران (89-1384)، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی.
ـ تقوایی، مسعود و جعفر رضایی (1383). «مقایسه درجه توسعه‌یافتگی مناطق روستایی شهرستانهای استان ایلام با استفاده از روش طبقه‌بندی تاکسونومی عددی». مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان. شماره 1،146-127.
ـ تودارو، مایکل (1378). توسعة اقتصادی در جهان سوم. ترجمة غلامعلی فرجاد، تهران: نشر سازمان برنامه و بوجه، صفحه 23.
ـ حری، عباس (1369). «اطلاع‌رسانی اصطلاحی نو با مضمونی کهن». دانشمند (ویژه‌نامه اطلاعات). دوره‌ 28، شماره 41 (تابستان 1369).
ـ زیاری، کرامت ا... (1378).اصول و روش برنامه‌ریزی منطقه‌ای. یزد: دانشگاه یزد.
ـ ـــــــــــــــــــــ  (1379). سنجش میزان توسعه‌یافتگی فرهنگی استانهای کشور». مطالعات اجتماعی. شماره‌ 16، 104-91.
ـسالنامه‌ آماری کل ، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی،1380.
ـسالنامه  آماری کل ، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی،1381.
ـسالنامه آماری یزد، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی،1382.
ـسالنامه  آماری یزد، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی،1383.
ـسالنامه‌ آماری یزد، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی،1384.
ـ سلطانی، پوری و فروردین راستین (1372). اصطلاح‌نامة کتابداری.کتابخانة ملی جمهوری اسلامی ایران. تهران: ص17.
ـ شاه‌شجاعی، علی(1378). «نقش ارتباطات و اطلاع‌رسانی در توسعه روستا». فصلنامه کتاب، سال یازدهم، شماره 39، (پاییز 1378)، 33-16.
ـ فیض‌پور، محمدعلی(1373). «جامع نگری در برنامه‌ریزی توسعة منطقه‌ای (استان یزد)». دانشگاه تربیت مدرس، دانشکدة علوم اقتصادی، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، 75-30.
ـ محمودی، وحید و محمدعلی فیض‌پور (1376). «سنجش درجة برخورداری فرهنگی استانهای کشور». دانشور. شمارة 17، 16-9.
ـ مُحنک، کاووس (1373). «انتقال تکنولوژی، راهبردی برای خوداتکایی علمی-فنی کشورهای خاورمیانه».تهران: کویر.
ـ مصری‌نژاد، شیرین و لیلا ترکی (1383). «تعیین درجة توسعه ‌نیافتگی آموزشی استانهای ایران (تکنیک تاکسونومی عددی)». مجلة دانشکدة علوم اداری و اقتصاد دانشگاه تهران. شمارة 3 و 4، (پاییز و زمستان 1383)، 196-177.
ـ ملانوری شمسی، هادی و دیگران (1382). «درآمدی بر توسعة اقتصادی». جلد اول، کرمان: نشر صنم.
ـ هنری پاول، مارک (1374). «فقر پیشرفت توسعه، ترجمة مسعود محمدی». تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، صفحه‌ 77.
- World Conference on Cultural Policies (1982). Mexico City Declaration on Culture policy: Mexico city
 
- Azadeh, A,.Ghaderi & S.F, Ebrahimipour, V (2007). “An integrated PCA DEA framework for assessment and ranking of manufacturing systems based on equipment performance”, Engineering Computations, 24(4): 347-372.
- Eghbali, Ali Reza (2007). “The Ranking Iran’s Banks by Taxonomy Numerical Analysis”. Journal of International Research Publication. vol 2:126-138.
 
- Guveli, asli, kilickaplan )2000(. “A ranking of Islamic Countries in Terms of Their Levels of Socio-Economic Development”. Journal of Economic Cooperation. 21 (1): 97-114.
 
- Human Development Report 2004: Cultural Liberty in Today's Diverse World, United Nations, 2004: 279.
 
- Jackson, Miles M (1992). “The Future of Book in an Electronic Eva”. Information  and library, vol 24, 307-313.
 
- Lee, john (1978). “Towards Realistic Communication Policies: Recent Trends and Ideas Compiled and Analyzed”. UNESCO, Paris.