Investigating the personality characteristics of entrepreneurship and their developmental strategies from the point of view of students of Knowledge and Information Science in Shahid Chamran University of Ahwaz

Document Type : Original Article

Authors

1 MA, Department of Knowledge and Information Science, Faculty of Education and Psychology, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.

2 Professor, Department of Knowledge and Information Science, Faculty of Education and Psychology, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.

Abstract

Purpose: The purpose of the present study was to measure the personality charateristics of entrepreneurship among students of Knowledge and Information Science (KIS) of Shahid Chamran University of Ahwaz and to review the most important strategies for developing these charateristics from the viewpoint of students in this field.
Methodology: This was an applied study conducted through a survey method with a descriptive-analytical approach. The study population included all 133 KIS students of Shahid Chamran University whom the questionnaires were distributed among them and finally 109 questionnaires (95.81%) were collected.
Findings: Research findings showed that among entrepreneurial personality characteristics of students of Shahid Chamran University, “internal locus of control” (22.92) had the highest and “tolerance for ambiguity” (19.64) the lowest mean. The results also showed that the most important strategies for the development of these features were respectively: “utility solutions”, “training”, “advocacy and research”, and “technological solutions”.
Conclusion: Entrepreneurial personality characteristics of KIS Students of Shahid Chamran University were desirable except in “independence” and “ambiguity tolerance”.

Keywords

Full Text

مقدمه، بیان مسئله و ضرورت پژوهش

در عصر حاضر عواملی مانند رشد سریع فناوری و افرایش ارتباطات، رقابت شدید، کاهش امنیت شغلی و به‏تبع آن توسعۀ خوداشتغالی سبب تحولاتی در ابعاد مختلف حوزۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی شده است. «مکی آل‏آقا» (1386) بر این باور است که قرن بیست‏ویکم «قرن دانش» معرفی شده است، بنابراین در این عصر، سرمایۀ اصلی جوامع، دانش، مهارت و نگرش منابع انسانی آنهاست. وی معتقد است برای اینکه این سرمایه در خدمت سعادت جامعه باشد، به مهارت‌های کارآفرینی نیاز است. با توجه به اینکه علم اطلاعات و دانش‌شناسی نیز رشته‌ای است که با اطلاعات و دانش سروکار دارد، لزوم توجه به تقویت مهارت‌های کارآفرینی در دانشجویان این رشته مشخص می‌شود.

«آلیسون»[1] (2007) اشاره می‌کند که دانشجویان حوزۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی به‏سبب تخصص‌های خود با منابع اطلاعاتی و مهارت‌های فناوری آشنایی دارند و جویندگان علم به‏شمار می‌روند و توانایی بالقوۀ تولید علم و گردش چرخ‌های اقتصادی را بیش از دیگران دارا هستند. با این توصیف، انتظار می‌رود با تکیه بر نبوغ، نوآوری و بهره‌گیری از دانش و مهارت خود به اشتغال‌زایی و تولید فرصت‌های شغلی بپردازند و پیشگام حرکت‌های نویی در این زمینه باشند. با وجود این، تصور بیکاری در بین دانشجویان این رشته همچنان وجود دارد.

افزایش بیکاری به‏ویژه در میان دانش‌آموختگان این رشته، زنگ خطری جدی به‏شمار می‌رود. از این‏رو، ضروری است برای حلّ این مشکل، برنامه‌ریزی دقیق، فراگیر و درازمدت صورت گیرد (نوروزی، 1388). با توجه به افزایش میزان دانش‌آموختگان در رشتۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی و تکیۀ آنان به نهادهای دولتی برای اشتغال (صفوی و مرادی، 1392) و در نتیجه ناتوانی در جذب بیشتر دانش‌آموختگان در این مراکز، لازم است تا دانشجویان این رشته مانند بسیاری از رشته‌های دیگر، مهارت‌های دستیابی به اشتغال را کسب کنند و خود به ایجاد کسب‏وکار و اشتغال‌زایی بپردازند تا برای خود و دیگران نیز  زمینه‌های کسب درآمد را فراهم سازند. کارآفرینی، یکی از راهکارهایی است که می‌تواند به‏عنوان اقدامی مهم در جهت رفع مشکل بیکاری و اشتغال‌زایی دانش‏آموختگان این رشته مورد توجه قرار گیرد.

«آلیسون» (2007، نقل در صفوی و مرادی، 1392) اشاره می‌کند که کتابداران می‌توانند کارآفرین اجتماعی باشند. همچنین به بیان نقش آنها در یافتن و دسترسی به اطلاعات، خدمات مرجع و سایر خدمات می‌پردازد. وی معتقد است کتابداران می‌توانند امکان دسترسی به منابع پژوهشی را فراهم کنند. آن‌ها باتوجه به تخصص و حرفۀ خود، با منابع اطلاعاتی آشنایی دارند و جویندگان و حافظان علم به‏شمار می‌روند. بنابراین، توانایی بالقوۀ تولید علم و گردش چرخ‌های اقتصادی را بیش از دیگران دارا هستند. با این توصیف، انتظار می‌رود آنان با تکیه بر نوآوری و بهره‌گیری از دانش و مهارت خود به اشتغال‌زایی بپردازند و پیشگام حرکت‌هایی نو در این زمینه باشند.

پرورش کتابدارانی کارآفرین و خلاّق که بتوانند پیوسته خود را با دنیای جدید هماهنگ و سازگار کنند، ضروری به‏‏نظر می‌رسد. کتابداران دارای ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی می‌توانند به ارائۀ خدمات نوین و کارآمدتری متناسب با نیازهای اطلاعاتی کاربران بپردازند. شایان ذکر است، توسعۀ کارآفرینی در رشتۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی، نیازمند ارزیابی ویژگی‌های کارآفرینی دانشجویان این رشته و پرورش و تقویت این ویژگی‌هاست. دراین‏راستا، پژوهش حاضر بر آن است تا ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی و راهکارهای توسعۀ این ویژگی‌ها را در میان دانشجویان رشتۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهیدچمران اهواز بررسی کند.

پیشینۀ پژوهش

پژوهش‌های بسیاری در زمینۀ ویژگی‌ها و قابلیت‌های کارآفرینان انجام شده است. «کارلند، بولتن و کارلند»[2] (1984) انواع ویژگی‌هایی را که از بدو امر تا سال 1984 بررسی شده بود، جمع‌آوری کردند که در جدول1 به آنها اشاره شده است.

جدول1. پژوهش‌های انجام‏شده درخصوص ویژگی‌های کارآفرینان تا سال 1984 (کارلند، بولتن و کارلند، 1984)

نویسنده

سال

ویژگی‌های کارآفرینان

میل[3]

1848

مخاطره‌پذیری

وبر[4]

1917

منبع اختیارات رسمی

شومپیتر[5]

1934

نوآوری و خلاقیت

ساتون[6]

1954

تمایل به مسئولیت‌پذیری

هارتمن[7]

1959

منبع اختیارات رسمی

مک کله لند[8]

1961

مخاطره‌پذیری، توفیق‌طلبی

دیویدز[9]

1963

آرزومند، استقلال‌طلب، مسئولیت‌پذیر، اعتماد به نفس

یکل[10]

1964

روابط انسانی، توانایی به ایجاد ارتباطات، دانش فنی

شراگ[11]

1965

واقع‌گرایی، انگیزش به قدرت، سرشناسی، نوع‌دوستی، عمکرد ضعیف در شرایط بحران

پالمر[12]

1971

سنجش مخاطره

هورنادی و آبود[13]

1971

نیاز به توفیق، خودمختاری، متهاجم، قدرت، شناخت، نوآوری، استقلال

وینتر[14]

1973

نیاز به قدرت

برلند[15]

1974

مرکز کنترل درونی

لایلز[16]

1974

نیاز به توفیق

گاسه[17]

1977

گرایش به ارزش‌های شخصی

تیمونز[18]

1978

انگیزه، اعتماد به نفس، هدفگرا، خواهان ریسک‌های متعادل، مرکز کنترل داخلی، خلاقیت، نوآوری

سکستون[19]

1980

آرزومند، پرانرژی، واکنش مثبت نسبت به مشکلات و موانع

بروکهاوس[20]

1980

تمایل به مخاطره‌پذیری

ولش و وایت[21]

1981

نیاز به کنترل، مخاطره‌پذیری، اعتماد به نفس، انگیزه تهاجم، خواهان مخاطره‌های متعادل

دانکل برگ و کوپر[22]

1982

رشدگرا، استقلال‌طلب، مهارت‌طلب

ولش و یانگ[23]

1982

مرکز کنترل، آزادی برای نوآوری، عزت نفس

 

«دراکر»[24] (1985) در پژوهش خود به این نتیجه رسید که خلاقیت و نوآوری با کارآفرینی لازم و ملزوم یکدیگرند تا آنجاکه کارآفرینی بدون خلاقیت و نوآوری حاصلی ندارد. در پژوهش دیگری «احمد»[25] (1984) نشان‏داد افراد کارآفرین دارای کنترل درونی، تمایل به ریسک‌پذیری و انگیزۀ پیشرفت هستند. «ریسال»[26] (1992) نیز در پژوهشی خلاقیت و نوآوری را مؤثرترین ویژگی در انجام دادن فعالیت‌های کارآفرینانه عنوان کرده است (قهرمانی، پرداختچی و حسین‏‏زاده، 1389). در پژوهش دیگری «شین»[27] (1994) نیز عنوان‏کرده‏است که کارآفرینان واقعی مشاغل جدید را بیشتر به‏دلایل نوآوری و خلاقیت شروع می‌کنند تا انگیزه‌های اقتصادی. بررسی و ارزیابی وضعیت آموزش کارآفرینی دانشجویان در کشور آرژانتین نشان داد از نظر آنها مهم‌ترین دوره ها برای آموزش کارآفرینی، خلاقیت و نوآوری است (پوستیگو[28]، 2002). «هوارد»[29] (2004) نیز تأثیر توسعۀ قابلیت‌های کارآفرینی را بر کارآفرینی دانش‌آموزان بررسی کرد و به این نتیجه رسید که رابطۀ مستقیمی بین این قابلیت‌ها و توانایی کارآفرینی افراد وجود دارد.

در داخل کشور نیز پژوهش‌های متعددی در زمینۀ بررسی مهارت‌های کارآفرینی صورت گرفته است. در این راستا «آرشید» (1367) در مطالعه ای به این نتیجه رسید که کارآفرینان موفق دارای منبع کنترل درونی هستند. در پژوهش دیگری «یارایی» (1383) با هدف بررسی برخی روحیات کارآفرینی در دانشجویان دانشگاه شیراز و مقایسۀ آن با مدیران صنایع، نشان‏داد که مدیران از انگیزۀ پیشرفت بالاتری نسبت به دانشجویان برخوردارند، اما ریسک‌پذیری دانشجویان از مدیران بالاتر بوده است. همچنین بین ویژگی‌های کارآفرینی دانشجویان با جنسیت، سن و سطح تحصیلات والدین آنها رابطۀ معنا‌داری وجود ندارد.

«رستگار هروی» (1388) با هدف سنجش ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی کتابداران نشان داد بین ویژگی‌های شخصیتی توفیق‌طلبی، خلاقیت، ریسک‌پذیری، مرکز کنترل درونی و کارآفرینی کتابداران رابطۀ معناداری وجود دارد. نتایج پژوهش «پرداختچی و همکاران» (1388) به‏منظور بررسی اثربخشی مدیریت در زمینه سازی برای بروز و پرورش کارآفرینی نشان داد بین ویژگی‌های کارآفرینی کارکنان بر حسب متغیرهای سابقۀ خدمت و سطح تحصیلات تفاوت معناداری وجود ندارد.

«خشنودی‌فر و همکاران» (1390) در پژوهشی به بررسی روحیۀ کارآفرینانۀ دانشجویان دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه سیستان‏وبلوچستان پرداختند. نتایج این مطالعه نشان داد ویژگی کنترل درونی و توفیق‌طلبی در بین بیشتر دانشجویان به‏ترتیب، در حدّ بالا و متوسط و روحیۀ ریسک‏پذیری، خلاقیت و استقلال‌طلبی آنان در حد پایین بوده است. نتایج پژوهش دیگری که با هدف بررسی ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی دانشجویان علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه تهران صورت گرفت، نشان داد تنها 4/38% دانشجویان دارای ویژگی‌های کارآفرینی بودند. دانشجویان در ویژگی «کانون کنترل» به وضعیت مطلوب نزدیک بودند و در ویژگی «تحمل ابهام» وضعیت بسیار خوبی داشتند (منصوری‏نژاد، نقشینه و احمدپور داریانی، 1391). در پژوهشی دیگر «محمدی و مرجانی» (1393) قابلیت‌های کارآفرینی کتابداران کتابخانۀ مرکزی آستان‏قدس‏رضوی را بررسی کردند. نتایج نشان داد مهارت‌های کتابداران در زمینۀ خلاقیت، ریسک‌پذیری، توفیق‌طلبی، مرکز کنترل درونی و تحمل ابهام، بالاتر از حد میانگین است، اما استقلال‌طلبی کتابداران از متوسط نمرۀ معیار پایین‌تر است. یافته‌ها همچنین نشان داد بین قابلیت‌های کارآفرینی کتابداران برحسب جنسیت، سابقۀ کاری و سطح تحصیلات تفاوت معناداری وجود ندارد.

«اباذری» (1393) در مطالعه‌ای ویژگی‌های کارآفرینی کتابداران کتابخانه‌های پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی را بررسی کرد. نتایج نشان داد بین برخی از این ویژگی‌ها با متغیرهای مدرک تحصیلی و سطح تحصیلات رابطۀ مثبت و مستقیمی وجود دارد.

مروری بر پژوهش‌های انجام‏شده در داخل و خارج از کشور در این زمینه نشان می‌دهد این مطالعات با هدف بررسی ویژگی‌های کارآفرینی و اغلب در حوزه‌های مدیریت و اقتصاد صورت گرفته‌اند. شروع این مطالعات در خارج از کشور از دهۀ 1940 و در داخل کشور از دهۀ 1360 بوده است. در این پژوهش پس از مطالعه و بررسی جامع مطالعات و پژوهش‌های صورت‏گرفته در این زمینه و نظرخواهی از اساتید فعال در زمینۀ کارآفرینی، موارد زیر به‏عنوان ویژگی‌های مهمّ کارآفرینی در دانشجویان علم اطلاعات و دانش‌شناسی انتخاب شد:

  1. خلاقیت: توانایی تولید چیزی تازه و مؤثر عبارت است از ترکیب عناصر مجزای ظاهراً غیرمرتبط در یک روش منحصربه‏فرد برای فراهم‏کردن چیزی مفید (شافر، 1973 نقل در منصوری‏نژاد، نقشینه و احمدپور داریانی، 1391)
  2. توفیق‌طلبی: نیاز به موفقیت عبارت‏است از تمایل به انجام کارهای سخت و چالش‌برانگیز، برتربودن و بهترعمل‏کردن نسبت به سایرین به‏منظور دستیابی به هدف‏های شخصی (کولز و بروک[30]، 2006).
  3. مرکز کنترل درونی: مرکز کنترل یک سازۀ روان‏شناختی است که به اینکه آیا افراد اعتقاد دارند رفتارها یا تلاش‌هایشان تحت کنترل خودشان هستند یا نه، اشاره دارد؟ در واقع، مرکز کنترل به‏‏ادراک افراد دربارۀ علت‌های اساسی وقایع زندگی آنها اشاره می‌کند (لو و هانگ[31]، 2009 نقل در محمدی و مرجانی، 1391).
  4. ریسک‌پذیری: عبارت است از پذیرش مخاطره‌های معتدل که می‌تواند از طریق تلاش‌های شخصی مهار شود. (احمدپور داریانی، 1380).
  5. تحمل ابهام: توانایی واکنش مثبت به موقعیت‌های مبهم و تصمیم‌گیری در شرایط مبهم و اطلاعات ناکافی (گورال و اتسن، 2006 نقل در محمدی و مرجانی، 1391). افرادی که دارای تحمل ابهام بالا هستند، اغلب تمایل دارند تا موقعیت‌های مبهم را به‏عنوان یک موقعیت خوشایند و مطلوب مشاهده و با آن به‏شیوه‌ای عملی و سازگار برخورد کنند (کاجس و مکالم[32]، 2009 نقل در محمدی و مرجانی، 1391).
  6. استقلال‌طلبی: استقلال‌طلبی به‏عنوان یک نیروی انگیزاننده مورد تأکید واقع شده است و می‌توان آن را به‏صورت عبارت‏هایی نظیر «کنترل داشتن بر سرنوشت»، «کاری را برای خود انجام‏دادن» و «آقای خود بودن» تعریف کرد (احمدپور داریانی، 1380).

پژوهش‌های متعددی در خارج و داخل کشور به بررسی عوامل توسعه‌دهندۀ ویژگی‌های کارآفرینی در دانشجویان پرداخته‌اند. در پژوهشی «احمدپور و همکاران» (1382) افزایش مهارت‌های عملی در درس‏ها، بهبود سطح علمی استادان و مدرسان، لزوم مشاوره و هدایت شغلی دانشجویان در طول دوره و ایجاد بنگاه کاریابی در مراکز آموزشی را مورد اشاره قرار داده‌اند.

یافته‌های پژوهشی دیگر بیانگر آن است که مهارت‌های آموزشگران عاملی است که بیش‌ترین نقش را در تبیین تغییرات نگرش دانش‌آموختگان نسبت به کارآفرینی دانشجویان دارد (زراعت‌پرور، 1383؛ محمدزاده نصرآبادی، 1383). نتایج مطالعه ای دیگر نشان داد مهم‌ترین عوامل مؤثر بر تقویت کارآفرینی در دانشجویان شامل مؤلفه‌های آموزشی (روش‌های آموزشی، محتوای آموزشی، امکانات و تجهیزات، ویژگی‌های آموزشگران و دانشجویان) هستند (خسروی پور و همکاران، 1387). «حسینی و همکاران» (1388) در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر کارآفرینی شامل آموزش‌های فوق‏برنامه مرتبط با مهارت‌های شغلی، روش‌های تدریس خلاّق در دانشگاه و محتوای مناسب درس‏های دانشگاهی است. مهم‏ترین راهکارها از دیدگاه هیئت علمی دانشگاه بوعلی‏سینای همدان به‏ترتیب اولویت عبارتند از: ارتباط نزدیک میان دانشگاه و سازمان‌ها و مراکز اجرایی، هدایت صحیح دوره‌های کارآموزی دانشجویان در محیط اجرایی، تناسب محتوای برنامه‌های آموزشی با پیشرفت‌های علمی و فناوری و تغییر روش‌های سنتی تدریس دانشگاهی به روش‌های خلاقیت‏محور (سلمانی و یعقوبی فرانی، 1390).

نظر به اهمیت و نقش دانشگاه‌ها در ایجاد و تقویت ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی در دانشجویان، این مطالعه ویژگی‌های کارآفرینی و راهکارهای مؤثر بر توسعۀ ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی را از دیدگاه دانشجویان علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز ارزیابی می‏کند.

پرسش‌های پژوهش

  1. ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی دانشجویان رشتۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید چمران چگونه است؟
  2. آیا میان ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی دانشجویان رشتۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهیدچمران بر حسب ویژگی‌های جمعیت‌شناختی اختلاف معناداری وجود دارد؟
  3. مهم‌ترین راهکارهای کلیِ توسعۀ ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی از دیدگاه دانشجویان رشتۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهیدچمران اهواز کدامند؟
  4. در میان راهکارهای کلیِ توسعۀ ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی، مهم‌ترین راهکارها از دیدگاه دانشجویان رشتۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز کدامند؟

روش‌شناسی پژوهش

پژوهش حاضر به‏صورت پیمایشی انجام شده، به‏لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ ماهیت از نوع توصیفی و تحلیلی است. جامعۀ مورد مطالعه شامل کلیۀ دانشجویان رشتۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه شهید چمران اهواز مشغول به تحصیل در سال 95-96 بودند. به‏دلیل محدودبودن جامعۀ پژوهش (133 نفر)، پرسش‏نامه بین تمامی افراد جامعه توزیع و در نهایت 109 پرسش‏نامه گردآوری شد. به‏این‏ترتیب، نرخ بازگشت پرسش‏نامه‌ها 95/81% و قابل قبول بود. ابزار گردآوری داده‌ها پرسش‏نامه‌ای محقق‌ساخته بود که با مطالعۀ متون و بررسی دیدگاه‌های صاحب‌نظران و نظرخواهی از متخصصان کارآفرینی، طراحی شد. پرسش‏نامه دارای61 پرسش بود که36 پرسش آن ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی را بررسی و 25پرسش، راهکارهای توسعۀ این ویژگی‌ها را ارزیابی کرد. پاسخ هر پرسش روی یک مقیاس لیکرت پنج‏درجه‌ای از خیلی‏زیاد (5) تا خیلی‏کم (1) نمره‌گذاری شد. به‏منظور حصول اطمینان از روایی محتوایی پرسش‏نامه، از دو روش زیر استفاده شد:

  1. پرسش‏نامۀ موردنظر، به پنج‏نفر از متخصصان کارآفرینی و سه‏نفر از متخصصان حوزۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی داده و از آنان درخواست شد میزان اهمیت هریک از ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی را مشخص کنند و درصورت نادیده‏گرفته‏شدن برخی از ویژگی‌ها، آنها را پیشنهاد بدهند. پس از دریافت نظرهای آنها و اعمال تغییرات مورد نیاز، نسخۀ نهایی پرسش‏نامه تدوین گردید.
  2. روایی سازۀ پرسش‏نامۀ مورد بررسی در پژوهش حاضر از طریق همبسته‏کردن مقیاس‌های پرسش‏نامه با نمرۀ کلّ پرسش‏نامه به‏دست آمده که نتایج آن در جدول2 آورده‏شده است.

جدول 2. روایی سازۀ پرسش‏نامۀ بررسی ویژگی‌های کارآفرینی دانشجویان و راهکارهای توسعۀ این ویژگی‌ها

مقیاس

همبستگی با نمرۀ کل

سطح معنا‏داری

خلاقیت

67/0

00/0

ریسک‌پذیری

69/0

00/0

توفیق‌طلبی

75/0

00/0

استقلال‌طلبی

63/0

00/0

کنترل درونی

76/0

00/0

تحمل ابهام

84/0

00/0

راهکارهای آموزشی

82/0

00/0

راهکارهای پژوهشی و فناورانه

88/0

00/0

راهکارهای حمایتی

91/0

00/0

راهکارهای جانبی

86/0

00/0

 

چنان‏که در جدول2 مشاهده می‌شود روایی سازۀ این پرسش‏نامه در حدّ مطلوب است و از میان مقیاس‌ها «راهکارهای حمایتی» با ضریب همبستگی 91/0 بالاترین و «استقلال‌طلبی» با ضریب همبستگی 63/0 پایین‌ترین همبستگی را با نمرۀ کل دارند. در این پژوهش به‏منظور حصول اطمینان از پایایی ابزار پژوهش، پرسش‏نامۀ پژوهش میان30 نفر از افراد جامعۀ مورد بررسی توزیع و جمع‌آوری شد و برای برآورد پایایی آن از روش آلفای کرونباخ استفاده گردید که نتایج آن در جدول3 آورده شده است.

جدول 3. پایایی پرسش‏نامۀ بررسی ویژگی‌های کارآفرینی دانشجویان و راهکارهای توسعۀ این ویژگی‌ها

مقیاس

آلفای کرونباخ

خلاقیت

80/0

ریسک‌پذیری

81/0

توفیق‌طلبی

81/0

استقلال‌طلبی

86/0

کنترل درونی

83/0

تحمل ابهام

82/0

راهکارهای آموزشی

89/0

راهکارهای پژوهشی و فناورانه

85/0

راهکارهای حمایتی

83/0

راهکارهای جانبی

86/0

کل

89/0

 

چنان‏که در جدول3 مشاهده می‌شود، پایایی پرسش‏نامه‌ با استفاده از روش آلفای کرونباخ در سطح قابل قبولی است. ضریب پایایی نمرۀ کلی پرسش‏نامه‌ 89/0 است. در مقیاس‌ها بالاترین ضریب پایایی به مقیاس «راهکارهای آموزشی» و پایین‌ترین ضریب به مقیاس «خلاقیت» تعلق دارد. تجزیه‏وتحلیل داده‌ها از طریق نسخۀ22 نرم‌افزار اس. پی. اس. اس[33] و در سطح معنا‌داری آماری 05/0 انجام شد. به‏منظور تجزیه‏وتحلیل داده‌ها از روش‌های مختلف آمار توصیفی (فراوانی، درصد فراوانی، میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (آزمون‌های تی تک‏‏‏نمونه‌ای، تی مستقل و آنوا) استفاده شد.

یافته‌ها

الف) ویژگی‌های جمعیت‏‏شناختی

یافته‌های مربوط به ویژگی‌های جمعیت‌شناختی بیانگر آن است که از میان دانشجویان پاسخ‌دهنده، 27 نفر (8/24%) مرد و 82 نفر (2/75%) زن هستند. به‏این‏ترتیب، بیش‌تر دانشجویان رشتۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی مشغول به تحصیل در دانشگاه شهید چمران اهواز در سال تحصیلی 95-96، زن هستند. بیش از نیمی از دانشجویان پاسخ‌دهنده (9/56%) در مقطع کارشناسی، 8/24% در مقطع کارشناسی‏ارشد و تعداد کمی از آنها (3/18%) در مقطع دکتری مشغول به‏تحصیل هستند. بیش‌تر دانشجویان مشغول به‏تحصیل (6/71%) بیکار و تعداد کمی از آنها (4/28%) شاغل هستند. بیش از نیمی از دانشجویان شاغل (51/64%) در بخش دولتی و 10 نفر(25/31%) در بخش خصوصی مشغول به‏کار هستند و تنها 1نفر آنها کارآفرین است. با وجود اینکه 6/71% دانشجویان پاسخ‏دهنده به کارآفرینی و راه‌اندازی کسب‏وکار تمایل دارند، تنها 4/17% آنها اقدام به راه‌اندازی کسب‏وکار کرده‌اند.

ب) پاسخ به پرسش‌های پژوهش

1. وضعیت ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی دانشجویان رشتۀ علم اطلاعات‏ و دانش‌شناسی دانشگاه شهید چمران چگونه است؟

در راستای پاسخ به این پرسش از میانگین، انحراف معیار و آزمون تی تک‏نمونه‌ای استفاده شد که نتایج حاصل از آنها در جدول4 آورده شده است.

جدول4. نتایج آزمون تی تک‏نمونه‌ای در ارتباط با ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی دانشجویان

متغیرها

میانگین

انحراف معیار

مقدار t

درجه آزادی

سطح معنا‌داری

خلاقیت

39/22

86/3

44/6

107

00/0

ریسک‌پذیری

43/22

03/5

04/5

108

00/0

توفیق‌طلبی

77/22

25/4

79/6

108

00/0

استقلال‌طلبی

30/20

40/4

71/0

108

47/0

کنترل درونی

92/22

04/4

56/7

108

00/0

تحمل ابهام

46/19

67/4

19/1

107

23/0

Test Value= 21/77

 

چنان‏که در جدول4 مشاهده می‌شود، در میان ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی دانشجویان، «کنترل درونی» (92/22) بیشترین و «تحمل ابهام» (46/19) کمترین میانگین را به‏خود اختصاص داده‌اند. با توجه به میانگین‌های به‏دست‏آمده، ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی در دانشجویان به‏ترتیب از بیشترین به کمترین عبارت‏است از: کنترل درونی، توفیق‌طلبی، ریسک‌پذیری، خلاقیت، استقلال‌طلبی و تحمل ابهام. نتایج حاصل از جدول بیانگر آن است که در بین ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی، میانگین «کنترل درونی»، «توفیق‌طلبی»، «ریسک‌پذیری» و «خلاقیت» به‏صورت معناداری بالاتر از حدّ متوسط نمرۀ تست یعنی 77/21 بودند. این در حالی است که ویژگی‌های «استقلال‌طلبی» و «تحمل ابهام» معنادار نبود؛ یعنی این ویژگی‌ها پایین‌تر از حدّ متوسط نمرۀ تست یعنی 77/21 هستند.

2. آیا میان ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی دانشجویان رشتۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید چمران بر حسب ویژگی‌های فردی اختلاف معنا‌داری وجود دارد؟

در ادامه، اختلاف معنادار میان ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی دانشجویان علم اطلاعات و دانش‌شناسی بر حسب ویژگی‌های فردی آنها (جنسیت، مقطع تحصیلی، وضعیت اشتغال، نوع اشتغال، تمایل و اقدام به کارآفرینی) بررسی شده است که نتایج مربوط به آن در جدول 5 آمده است.

جدول 5. بررسی اختلاف معناداری میان ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی دانشجویان علم اطلاعات و دانش‌شناسی بر حسب ویژگی‌های فردی

ویژگی‌های جمعیت‌شناختی

تحلیل بررسی رابطه میان ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی و ویژگی‌های فردی

جنسیت

در راستای پاسخ به این پرسش از آزمون تی مستقل استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد میان ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی دانشجویان زن و مرد اختلاف معنا‌داری وجود ندارد (05/0p> ,105df= ,19/0t=).

مقطع تحصیلی

به‏منظور پاسخ به این پرسش از آزمون تحلیل واریانس یک‏طرفه استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد میان ویژگی های شخصیتی کارآفرینی دانشجویان با مقاطع تحصیلی مختلف اختلاف معنا‌داری وجود ندارد (05/0p> ,2df= ,59/2f=).

وضعیت اشتغال

به‏منظور پاسخ به این پرسش از آزمون تی مستقل استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد میان ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی دانشجویان شاغل و بیکار اختلاف معنا‌داری وجود دارد و میانگین این ویژگی‌ها در دانشجویان شاغل بیش‌تر است (05/0p< ,105df= ,56/2t=).

نوع اشتغال

در راستای پاسخ به این پرسش از آزمون تحلیل واریانس یک‏طرفه استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد میان ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی دانشجویان با نوع اشتغال مختلف اختلاف معناداری وجود دارد و میانگین این ویژگی‌ها در دانشجویان کارآفرین بیشتر است (05/0p< ,2df= , 6/13f=).

شایان ذکر است، با توجه به نتایج آزمون آنوا نمی‌توان اظهار داشت که یک گروه با دو گروه دیگر یا تمام گروه‌ها با یکدیگر متفاوت هستند. برای بررسی الگوی تفاوت میانگین‌ها از آزمون تعقیبی توکی استفاده شده است. طبق نتایج حاصل از آزمون توکی، میان ویژگی‌های کارآفرینی دو گروه دانشجویانی که در بخش دولتی و خصوصی مشغول به کارند، و دو گروه دانشجویان شاغل در بخش دولتی و دانشجویان کارآفرین اختلاف معناداری مشاهده شده است. همچنین میان ویژگی‌های کارآفرینی دو گروه دانشجویانی که در بخش خصوصی کار می‌کنند و دانشجویان کارآفرین نیز اختلاف معناداری وجود دارد.

تمایل به کارآفرینی

در راستای پاسخ به این پرسش از آزمون تی مستقل استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد میان ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی دانشجویان علاقه‌مند به کارآفرینی و دانشجویان بی‌علاقه به کارآفرینی اختلاف معنا‌داری وجود دارد و میانگین این ویژگی‌ها در دانشجویان علاقه‌مند به کارآفرینی بیشتر است  (05/0p< ,105df= ,15/2t=).

اقدام به کارآفرینی

در راستای پاسخ به این پرسش از آزمون تی مستقل استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد میان ویژگی‌های کارآفرینی در دانشجویانی که اقدام به کارآفرینی کرده‌اند و دانشجویانی که اقدام به کارآفرینی نکرده‌اند، اختلاف معنا‌داری وجود ندارد (05/0p> ,105df= ,09/1t=).

 

3. مهم‌ترین راهکارهای کلی توسعۀ ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی از دیدگاه دانشجویان رشتۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید چمران کدامند؟

در راستای شناسایی راهکارهای توسعۀ کارآفرینی در علم اطلاعات و دانش‌شناسی، به مطالعۀ متون مختلف و پژوهش‌های انجام‏‏‏شده در این زمینه (زراعت‌پرور، 1383؛ محمدزاده نصرآبادی، 1383؛ خسروی‏پور و همکاران، 1387؛ حسینی و همکاران، 1388؛ سلمانی و یعقوبی فرانی، 1390) و نظرخواهی از استادان فعال در حوزۀ کارآفرینی پرداخته شده است. راهکارهای شناسایی‏شده در اختیار دانشجویان حوزۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی قرار داده شد تا از دیدگاه خود، مهم‌ترین راهکارها را مشخص کنند. در ادامه نتایج حاصل از این بررسی‌ها تحلیل می‌شود.

جدول6: میزان اهمیت راهکارهای کلی توسعۀ ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی

راهکارها

میانگین

انحراف معیار

آموزشی

13/4

13/4

پژوهشی و فناورانه

08/4

98/3

حمایتی

11/4

16/4

جانبی

18/4

28/4

مطابق داده‌های حاصل از جدول6، مهم‌ترین راهکارها در جهت توسعۀ ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی از دیدگاه دانشجویان علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز به‏ترتیب اهمیت و اولویت عبارتند از: راهکارهای جانبی، راهکارهای آموزشی، راهکارهای حمایتی و راهکارهای پژوهشی و فناورانه.

4. در میان راهکارهای کلیِ توسعۀ ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی، مهم‌ترین راهکارها از دیدگاه دانشجویان رشتۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید چمران کدامند؟

جدول 7. میزان اهمیت راهکارهای آموزشی توسعۀ ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی

راهکارهای آموزشی

میانگین

انحراف معیار

تدوین سرفصل‌های درسی رشته متناسب با نیازهای بازار کار

22/4

83/0

ارائۀ برنامه‌های درسی با موضوع کارآفرینی و کسب‏وکار

22/4

89/0

تناسب محتوای برنامه‌های آموزشی رشته با پیشرفت‌های علمی و فناوری

26/4

91/0

تغییر روش‌های سنتی آموزش به روش‌های پژوهش‌محور و خلاقیت‌محور

12/4

03/1

ایجاد واحدهای مشاورۀ شغلی و کاریابی برای راهنمایی دانشجویان

05/4

007/1

برگزاری دوره‌های آموزش کارآفرینی و کسب ‏وکار برای استادان

91/3

09/1

 

چنان‏که در جدول7 مشاهده می‌شود، در میان راهکارهای آموزشی، اولویت اول متعلق به «تناسب محتوای برنامه‌های آموزشی رشته با پیشرفت‌های علمی و فناوری» و اولویت آخر متعلق به «برگزاری دوره‌های آموزش کارآفرینی و کسب و کار برای استادان» است.

جدول 8. میزان اهمیت راهکارهای پژوهشی و فناورانه توسعۀ ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی

راهکارهای پژوهشی و فناورانه

میانگین

انحراف معیار

انتشار منابع علمی (نشریه، مقاله، بروشور و سایر منابع) مرتبط با کارآفرینی و خوداشتغالی

88/3

97/0

هدایت پروژه‌های درسی در راستای خوداشتغالی و کارآفرینی

11/4

94/0

ایجاد و توسعۀ مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری در دانشگاه برای انجام فعالیت‌های کارآفرینانه

08/4

95/0

فراهم کردن زیرساخت‌های فناورانه برای انجام فعالیت‌های کارآفرینانه

22/4

94/0

راه‌اندازی پایگاه اینترنتی برای مرکز کارآفرینی در دانشگاه

13/4

97/0

شبکه‌های مجازی برای راه‌ اندازی کسب‏‌‏وکارهای اینترنتی

04/4

02/1

 

مطابق داده‌های جدول8، در میان راهکارهای پژوهشی و فناورانه، مهم‌ترین راهکار از دیدگاه جامعۀ مورد مطالعه مربوط به «فراهم‏کردن زیرساخت‌های فناورانه برای انجام فعالیت‌های کارآفرینانه» بوده و راهکار «انتشار منابع علمی (نشریه، مقاله، بروشور و سایر منابع) مرتبط با کارآفرینی و خوداشتغالی» کم‏اهمیت‌تر ارزیابی شده است.

جدول 9. میزان اهمیت راهکارهای حمایتی توسعۀ ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی

راهکارهای حمایتی

میانگین

انحراف معیار

هدایت صحیح دوره‌های کارآموزی دانشجویان در محیط‌های اجرایی

16/4

88/0

حمایت دانشگاه از طرح‌ها و ایده‌های کارآفرینی دانشجویان

24/4

90/0

سرمایه‌گذاری بیش‌تر دانشگاه برای توسعۀ کارآفرینی

25/4

92/0

افرایش امکانات و تجهیزات آموزشی در راستای آموزش کارآفرینی

13/4

9/0

افزایش تعداد استادان خبره و آگاه از مهارت‌های کارآفرینی

23/4

03/1

فراهم‏کردن فضای کار و کسب تجربه در دورۀ دانشجویی

13/4

91/0

همکاری میان دانشگاه و دفتر ارتباط با صنعت و کارآفرینی

11/4

85/0

 

چنانکه در جدول9 مشاهده می‌شود، از دیدگاه جامعۀ مورد مطالعه، راهکار «سرمایه‌گذاری بیش‌تر دانشگاه برای توسعۀ کارآفرینی» به‏عنوان مهم‌ترین و راهکار «همکاری میان دانشگاه و دفتر ارتباط با صنعت و کارآفرینی» به‏‏عنوان کم‌اهمیت‌ترین راهکار حمایتی انتخاب شده است.

جدول 10: میزان اهمیت راهکارهای جانبی توسعۀ ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی

راهکارهای جانبی

میانگین

انحراف معیار

ارائۀ آموزش‌های فوق‏برنامه برای کسب مهارت‌های شغلی

28/4

82/0

برگزاری همایش‌ها و سمینارهای تخصصی کارآفرینی در دانشگاه

95/3

07/1

هدایت صحیح انجمن‌های دانشجویی در راستای توسعۀ کارآفرینی

98/3

06/1

فراهم‏کردن بازدیدها و گردش‌های علمی برای آشنایی دانشجویان با آینده شغلی

16/4

91/0

برگزاری کارگاه‌های آموزش خلاقیـت و ایده‌یابی برای راه‏اندازی کسب‏وکار

22/4

003/1

ترویج فرهنگ کارآفرینی در دانشگاه

08/4

90/0

 

با توجه به داده‌های جدول10، در میان راهکارهای جانبی، اولویت اول متعلق به «ارائۀ آموزش‌های فوق‏برنامه برای کسب مهارت‌های شغلی» و اولویت آخر متعلق به «برگزاری همایش‌ها و سمینارهای تخصصی کارآفرینی در دانشگاه» است. 

نتیجه‌گیری

توسعۀ کارآفرینی در علم اطلاعات و دانش‌شناسی به عوامل مختلفی بستگی دارد. یکی از مهم‌ترین آنها شناسایی و پرورش قابلیت‌ها و مهارت‌های کارآفرینانه در دانشجویان این رشته است. بررسی مهارت‌های کارآفرینی دانشجویان می‌تواند به رشد و توسعۀ روحیۀ کارآفرینی و به‏تبع آن افزایش رفتارهای کارآفرینانه در آنها کمک کند. در واقع، دانشجویان این‏رشته به‏عنوان کتابداران آینده برای اینکه بتوانند موفق عمل کنند باید خود را با تغییرات و تحولات همگام کنند. یکی از مهم‌ترین عواملی که به همگامی با تحولات کمک می‌کند، روی‏آوردن به کارآفرینی و پرورش مهارت‌های کارآفرینانه در دانشجویان این رشته است.

یافته‌های پژوهشِ حاضر نشان داد با توجه به بررسی نتایج پژوهش‌های پیشین، مهم‌ترین ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی شامل «خلاقیت»، «توفیق‌طلبی»، «ریسک‌پذیری»، «مرکز کنترل درونی» و «استقلال‌طلبی» است که به‏عنوان شاخص‌هایی استاندارد در بررسی ویژگی‌های کارآفرینانۀ افراد همواره مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در میان ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی دانشجویان علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، «مرکز کنترل درونی» (92/22) بیشترین میانگین را به‏خود اختصاص داده است. نتایج حاصل از این پژوهش در راستای پژوهش‌های «برلند» (1974)، «ولش و وایت» (1981)، «ولش و یانگ» (1982)، «آرشید» (1367)، «خشنودی‌فر و همکاران» (1390) و «منصوری‏نژاد، نقشینه و احمدپور داریانی» (1391) است. آنان مرکز کنترل درونی را مهم‌ترین ویژگی کارآفرینان عنوان می‌کنند. بنابراین می‌توان استنباط کرد که بیشتر دانشجویان باور دارند که حاکم بر سرنوشت خود هستند و موفقیت‌ها و شکست‌ها را به شرایط بیرونی مثل سرنوشت، اقبال یا نیروهای مشابه نسبت نمی‌دهند. به عقیدۀ آنان شکست‌ها و پیشرفت‌ها تحت کنترل و نفوذ خودشان بوده و خود را در نتایج عملکردشان مؤثر می‌دانند. نتایج پژوهش هم‌چنین نشان می‌دهد مؤلفۀ «توفیق‌طلبی» به معنای تمایل‏نداشتن دانشجویان به انجام کارهای روزمره و یکنواخت و تمایل بیشتر آنها به کارهای چالشی و یافتن راه‌های جدیدتر و بهتر جهت بهبود عملکردشان نیز یکی دیگر از ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی است که پس از مرکز کنترل بیرونی بالاترین میانگین را به خود اختصاص داده است. پس از «توفیق‌طلبی» مؤلفه «ریسک‌پذیری»، به معنای تمایل دانشجویان به پذیرش مخاطره‌های معتدل، انتخاب هدف‏های سخت و اهمیت‏ندادن به امنیت شغلی و خلاقیت، به‏معنای تمایل دانشجویان به هماهنگی با تغییرات و تحولات و داشتن ایده‌های تازه در کارها، دو ویژگی کارآفرینی دیگر در دانشجویان است که مطلوب ارزیابی شده‌اند. یافته‌ها بیانگر آن است که دانشجویان از ویژگی استقلال‌طلبی و به‏ویژه تحمل ابهام پایینی برخوردار هستند؛ بدین‏معنا که اغلب دانشجویان تمایل اندکی به متفاوت‏بودن با دیگران، انجام مستقلّ کارها و «آقای خود بودن» دارند. میانگین پایین ویژگی تحمل ابهام نیز نشانگر این است که اغلب آنان توانایی لازم را برای شناسایی و تحلیل وضعیت مبهم و ساخت‏نیافته ندارند. در واقع، این رفتارها بیانگر آن است که به‏دلایل مختلف از جمله فرهنگ حاکم بر جامعه و دانشگاه، دانشجویان به‏صورت افراد وابسته و نه مستقل، پرورش می‌یابند. به‏طورکلی، یافته‌های پژوهش نشان داد دانشجویان به‏لحاظ برخورداری از ویژگی‌های کارآفرینی در سطح مطلوبی قرار دارند، به جز «استقلال‌طلبی» و «تحمل ابهام» که نمرۀ آنان پایین‌تر از حد متوسط بود.

در میان راهکارهای شناسایی‏شده در پژوهش حاضر (راهکارهای آموزشی، راهکارهای پژوهشی و فناورانه، راهکارهای حمایتی و راهکارهای جانبی)، مهم‌ترین راهکار در جهت توسعۀ ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی از دیدگاه دانشجویان علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، راهکار «برنامه‌های جانبی» بود. راهکارهای برگزاری برنامه‌های جانبی شامل همایش‌ها، کارگاه‌های آموزش کارآفرینی، بازدیدهای علمی و بسیاری از برنامه‌های دیگر در راستای ترویج روحیه و فرهنگ کارآفرینی و ارتقای شناخت علم اطلاعات و دانش‌شناسی نسبت به کارآفرینی، ضروری است. در میان راهکارهای آموزشی، اولویت اول متعلق به «تناسب محتوای برنامه‌های آموزشی رشته با پیشرفت‌های علمی و فناوری» است. نتایج این بخش همسو با نتایج پژوهش «سلیمانی و یعقوبی‏فرانی» (1390) بود. بازار کار هماهنگ با تحولات علوم و فناوری، در حال دگرگونی است. بنابراین متناسب با تحولات بازار کار، دانشجویان نیازمند مهارت‌ها و تخصص‌هایی هستند که در این راستا ضروری است. به‏ همین‏منظور، باید برنامه‌های آموزش علم اطلاعات و دانش‌شناسی نیز متناسب با پیشرفت‌های علمی و فناوری تغییر کند. در میان راهکارهای پژوهشی و فناورانه، مهم‌ترین راهکار متعلق به «فراهم‏کردن زیرساخت‌های فناورانه برای انجام فعالیت‌های کارآفرینانه» است. با توجه به رشد روزافزون فناوری‌های نوین ارتباطی در رشتۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی، ازبین‏رفتن شیوه‌های سنتی آموزش در این رشته، جایگزینی ابزارهای الکترونیکی و استفاده از شیوه‌های نوین اطلاع‌رسانی اجتناب‌ناپذیر است. بنابراین، فراهم‏‏کردن زیرساخت‌های لازم در راستای انجام فعالیت‌های کارآفرینانۀ آنها ضروری است.

راهکار «سرمایه‌گذاری بیشتر دانشگاه برای توسعۀ کارآفرینی» به‏عنوان مهم‌ترین راهکار حمایتی تلقی شده است. حمایت‌های مالی و سرمایه‌گذاری دانشگاه بستر لازم را در جهت تقویت روحیۀ کارآفرینی و در نتیجه شکوفایی استعدادهای دانشجویان و بهره‌گیری از ظرفیت آنها برای پیشبرد فعالیت‌های کارآفرینانه فراهم می‌کند. در میان راهکارهای جانبی، اولویت اول متعلق به «ارائۀ آموزش‌های فوق‏برنامه برای کسب مهارت‌های شغلی» است که نتایج آن در راستای پژوهش «حسینی و همکاران» (1388) است. فراهم‏کردن دوره‌های آموزشی برای یادگیری مهارت‌های شغلی متناسب با نیازهای بازار کار سبب آشنایی دانشجویان با آیندۀ شغلی و راهکارهای کسب‏وکار موفق می‌شود و آنان را برای ورود به بازار کار آماده می‌کند.

یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که میان ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی دانشجویان زن و مرد اختلاف معناداری وجود ندارد. نتایج پژوهش‌های «یارایی» (1383)، «مهدوی و آذری» (1385)، «پرداختچی و همکاران» (1388) و «محمدی و مرجانی» (1393) با نتایج پژوهش حاضر همسوست. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد میان ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی دانشجویان در مقاطع تحصیلی مختلف، اختلاف معنا‌داری وجود ندارد. به‏نظر می‌رسد آموزش کارآفرینی در رشتۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی نادیده گرفته شده و محتوای سرفصل‌های درسی این رشته در راستای توسعۀ کارآفرینی و مهارت‌های کارآفرینانه تدوین نشده است و تجربه‌های موجود در دانشگاه در توسعۀ این مهارت‌ها اثرگذار نبوده است. این یافته‌ها با نتایج پژوهش‌های «مهدوی و آذری» (1385)، «پرداختچی و همکاران» (1388) و «محمدی و مرجانی» (1393) همسوست و با نتایج پژوهش «رستگار هروی» (1388) و «اباذری» (1393) اختلاف دارد.

یافته‌های پژوهش حاضر همچنین نشان می‌دهد ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی دانشجویان شاغل و بیکار متفاوت بوده و میانگین این ویژگی‌ها در دانشجویان شاغل بیشتر است. دانشجویان شاغل در بخش دولتی، خصوصی و دانشجویان کارآفرین در داشتن میزان ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی با هم متفاوت هستند و میانگین این ویژگی‌ها در دانشجویان کارآفرین بیشتر است. همچنین دانشجویانی که تمایل به کارآفرینی دارند، از ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی بیشتری برخوردارند.

به‏طورکلی نتایج پژوهش حاضر بیانگر آن است که دانشجویان علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهیدچمران اهواز به‏جز در ویژگی‌های استقلال‌طلبی و تحمل ابهام، در سایر ویژگی‌ها در سطح مطلوبی قرار دارند. با توجه به اینکه ویژگی‌ها و مهارت‌های کارآفرینی در دانشجویان قابل آموزش و انتقال است، باید در دانشگاه‌ها تدابیری اندیشیده شود که به آموزش و تقویت ویژگی‌های کارآفرینی به‏خصوص ویژگی‌های استقلال‌طلبی و تحمل ابهام پرداخته شود تا از این طریق زمینه برای رشد ویژگی‌ها و مهارت‌های کارآفرینی در دانشجویان رشتۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی فراهم گردد. در ادامه، به‏منظور توسعۀ ویژگی‌های شخصیتی کارآفرینی در دانشجویان این رشته پیشنهادهایی ارائه می‌شود:

  • بازبینی سرفصل‌های درسی رشتۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی و ارائۀ واحدهای درسی کارآفرینی در تمامی مقاطع تحصیلی به‌منظور ارتقای مهارت کارآفرینی و خوداشتغالی در دانشجویان این رشته؛
  • همکاری دفتر ارتباط با صنعت و کارآفرینی، مراکز رشد و فناوری، شرکت‌های دانش‌بنیان با گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی؛
  • ارائۀ آموزش‌های فوق‏برنامه در راستای کسب مهارت‌های شغلی متناسب با نیازهای بازار کار؛
  • برگزاری کارگاه‌های آموزش کارآفرینی، شناسایی فرصت‌ها، خلاقیـت و ایده‌یابی؛
  • برگزاری همایش‌ها و سمینارهای تخصصی در زمینۀ کارآفرینی در رشتۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی.

پیشنهادهایی برای پژوهش‌های آینده

  • مطالعه و بررسی رفتارهای کارآفرینانۀ دانشجویان رشتۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز و عوامل مؤثر بر آنها؛
  • مطالعۀ موردی هر یک از راهکارهای توسعۀ کارآفرینی در علم اطلاعات و دانش‌شناسی؛
  • شناسایی و تحلیل فرصت‌های کارآفرینی در رشتۀ علم اطلاعات و دانش‌شناسی.

[2]. Carland & Boulton  & Carland

[3]. Mill

[4]. Weber

[5]. Schumpeter

[6]. Sutton

[7]. Hartman

[8]. McClelland

[9]. Davids

[10]. Pickle

[11]. Schrg

[12]. Palmer

[13]. Hornady & Aboud

[14]. Winter

[15]. Borland

[16]. Liles

[17]. Gasse

[18]. Tmmons

[19]. sexton

[20]. Brockaus

[21]. Welsh & White

[22]. Dunkelberg & cooper

[23]. Welsh & Young

[24]. Druker

[25]. Ahmed

[26]. Rissal

[27]. Schein

[28]. Postigo

[29]. Howard

[30]. Cools & Broeck

[31]. Low & Hung

[32]. Kajs & Mccollum

[33]. Statistical package for social science (SPSS)

References

-      Ahmed, S. U. (1984). nAch, risk-taking propensity, locus of control and entrepreneurship. Personality and Individual Difference, 6 (6), 781-782.
-      Allison, M. M. (2007). Women’s health: Librarian as social entrepreneur. Library Trends, 56(2), 423-448.
-      Carland, J. W.; Boulton, W. R.; Carland, J. C. (1984). Differentiating entrepreneurs from small business owners: A Conceptualization. Academy of Management Review 9, 354-359.
-      Cools, E., Broeck, H.V. (2008). The Hunt for the heffalump continues: can trait and cognitive characteristic predict entrepreneurial orientation. Journal of Small Business Strategy, 18 (2), 23-41.
-      Druker, P. (1985). The Discipline of Innovation. Harvard Business Review, 67- 72.
-      Howard, S. (2004). Developing Entrepreneurial Potential in Youth: The Effects of Entrepreneurial Education and Venture Creation. University of South Florida Report. 3-17.
-      Kruzic, D.; Pavic, I. (2010). Students’ Entrepreneurial Characteristics: Empirical Evidence from Croatia, The Business Review, Cambridge,14 (2), 216-221.
-      Postigo, S. (2002). Entrepreneurship Education in Argentina: The Case of Sananders University; In Proceedings of the Conference Entitled.
-      St Clair, G. (1996). Entrepreneurial Librarianship: The Key to Effective Information Services Management. Information Services Management Series. Bowker-Saur.
-      Schein, E. H. (1994). Entrepreneurs: What They’re Really Like. Vocational Education Journal. 64 (80), 42-44.

Files

Share

How to cite

Statistics