بررسی موتورهای جستجوی کودکان از نظر امکانات جستجو، واسط کاربری و نمایش اطلاعات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه علم اطلاعات و دانش شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

2 کارشناس ارشد رشته علم اطلاعات و دانش شناسی و کارشناس مسئول کتابخانه تربیت بدنی دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

چکیده

هدف: یکی از امکانات فراهم شده برای ایمن نگه‌داشتن کودکان در محیط آنلاین، به‌کار بردن ابزارهای جستجویی است که وب‌سایت‌ها را به‌منظور تناسب سنّی، غربالگری می‌کنند. هدف پژوهش حاضر، مقایسه و ارزیابی موتورهای جستجوی کودکان از نظر امکانات جستجو، واسط کاربری و نمایش اطلاعات است.
روش پژوهش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی است و با روش پیمایشی اجرا شده است. برای گردآوری داده‌ها از سیاهۀ وارسی محقق‌ساخته استفاده شده است. جامعۀ آماری این پژوهش شامل 19 موتور جستجوی مطرح مخصوص کودکان است که در متون به آنها اشاره شده است.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که موتورهای جستجوی Boolify و KidzSearch به میزان80% و موتورهای جستجوی Safe Search Kids با میزان 5/72 % بیشترین میزان همخوانی با معیارهای در نظر گرفته شده برای یک موتور جستجوی کودکان را دارا هستند.
نتایج: نتایج نیز موتورهای جستجوی Boolify، KidzSearch، Safe Search Kids، KidRex و Kid's Search را مناسب‌ترین موتورهای جستجو برای کودکان ایرانی و فارسی‌زبان معرفی می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of children search engines from the perspective of search options, user interface and information display

نویسندگان [English]

  • Abdolreza Izadi 1
  • Shabnam Shahini 1
  • Samaneh Abbasian 2
1 PhD student, Department of Department of Knowledge and Information Science,Faculty of Education and Psychology, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.
2 MA of Knowledge and Information Science. Expert responsible for the Physical Education Library of Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.
چکیده [English]

Purpose: One of the features provided to keeping children safe in online environment is using the search tools that screen websites to fit the age. So the aim of this study was to compare and evaluate children search engines from the perspective of search options, user interface and information display.
Methodology: This was a descriptive study coducted through a survey method. A researcher-developed checklist was used to collect the data. The statistical population of this research consisted 19 children search engines refered to in the literature.
Results: The research findings showed that "Boolify" and " KidzSearch " search engines (80%) and  “Safe Search Kids" search engine (72.5%) had the highest compliance with the criteria for a children search engine.
Conclusion: It was suggested that the best search engines for Iranian and Persian-speaking children were Boolify, KidzSearch, Safe Search Kids, KidRex and  Kid's Search.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Information retrieval
  • Search engine
  • Children

مقدمه

 حجم فراوان اطلاعات موجود در اینترنت، رشد روزافزرون صفحات وب و عمومیت استفاده از آنها، نیاز به استفاده و کاربرد موتورهای جستجو را روزبه‌روز افزایش می‌دهد. بیشتر کاربران اینترنت نیازهای اطلاعاتی خود را از طریق موتورهای جستجوی متداول و شناخته‌شده برآورده می‌سازند. این موتورهای جستجو، ابزارهای اصلی بازیابی اطلاعات در اینترنت شمرده می‌شوند. کاربران قادر خواهند بود تا هر چه را که می‌خواهند، در موتور‌های جستجویی همچون گوگل جستجو کنند. آشنایی با موتورهای مختلف جستجو به‌منظور بازیابی سریع و صحیح اطلاعات و جستجوی رکوردهای مرتبط مطلوب و اجتناب از بازیابی از رکوردهای نامرتبط، از نیازهای اساسی کاربران اینترنت است(نوروزی، 1380).

امروزه در دنیایی زندگی می‌کنیم که تقریباً همه افراد، در هر سنّی از اینترنت برای انجام کارهای خود استفاده می‌کنند و جستجوهای اینترنتی ساعات زیادی از زمان آنها را در بر می‌گیرد و به امری اجتناب‌ناپذیر تبدیل شده است. کودکان نیز از این قاعده مستثنا نبوده و به استفاده از اینترنت نیاز دارند تا جایی که مشاهده می‌شود برخی از مهدکودک‌ها و مدارس، از کودکان می‌خواهند تا برای انجام تکالیف و تحقیق‌های درسی خود از اینترنت استفاده کنند.

با توجه به گسترۀ اینترنت و وب، کودکان نیز اطلاعات کافی از این فضا دارند و تا حدودی با ویژگی‌های آن آشنایی دارند. کودکان با کمک والدین، به‌راحتی اصول اولیه جستجو را فرامی‌گیرند. موتورهای جستجوی معمول وب به کودکان نیز همچون بزرگسالان خدمات ارائه می‌دهند، اما کودکانی که از موتورهای جستجوی بزرگسالان استفاده می‌کنند، خود را در معرض آب‌های خروشان پر از کوسه قرار می‌دهند که گنجینه‌ای در آن غرق شده است و آنها به‌دنبال آن هستند. نتیجۀ چنین کاری بسته به نوع کلیدواژه می‌تواند خطرناک باشد(کروم هوپ[1]، 1389).

برای کاهش ریسکِ در معرض خطر قرارگرفتن کودکان، با توجه به ردۀ سنی آنها، وب‌سایت‌های امنیتی، راه‌های زیادی را به کودکان و به‌طور ویژه والدین آنان معرفی می‌کنند. برخی از این مسیرها عبارتند از: تنظیم کنترل والدین روی رایانه کودک،آموزش نحوۀ استفاده صحیح از اینترنت به کودکان، محدودکردن رایانه کودکان به وب‌سایت‌ها و بازی‌های خاص و استفاده از موتورهای جستجو و وب‌سایت‌های امن برای کودکان (ایران هشدار، 1394). استفاده از موتور‌های جستجوی کودکان دلایلی زیادی دارد که می‌توان به مواردی چون طراحی ویژۀ این موتورهای جستجو برای کودکان که سبب مرور و نمایش محتوای مناسب و مطابق با اصول اخلاقی می‌شود، همچنین شکل ظاهری این موتورهای جستجو که بیشتر با روحیات کودکان یا نوجوانان مطابقت دارد، اشاره کرد (پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات، 1395). بدون شک، استفاده و اجرای نتایج جستجو در وب با استفاده از یک موتور جستجوی مخصوص کودکان، به کاهش بار نگرانی ذهنیِ پدر و مادر دربارۀ امنیت کودکان در فضای مجازی کمک شایانی خواهد کرد.

 در سال‌های اخیر، موتورهای جستجوی زیادی برای کودکان روی کار آمده‌اند و پژوهش‌هایی نیز در این زمینه صورت گرفته است، اما کمتر پژوهشی وجود دارد که به‌صورت جامع امکانات و تسهیلات آنها را معرفی کرده باشد. همچنین پژوهشی که عملکرد این موتورهای جستجو را از جنبه‌های مختلف بررسی کرده باشد، به‌صورت عملی اجرا نشده است. با درنظرگرفتن این موضوع که زمان زیادی از ارائه این موتورهای جستجو نمی‌گذرد و کاربران عادی اینترنت دانش کمی دربارۀ آنها دارند و یا حتی اطلاعی از وجود آنها ندارند، لزوم اجرای چنین پژوهشی به‌منظور شناساندن امکانات و ویژگی‌های این نوع موتورهای جستجو به افراد مختلف و به طور اخص والدین انکارناپذیر است تا در انتخاب موتور جستجوی کاربردی، دقیق و ایمن برای کودکان خود کوشا باشند.

پژوهش حاضر بر آن است تا ضمن شناسایی موتورهای جستجوی مخصوص کودکان، ویژگی‌های هر کدام را از نظر عملکرد و بر اساس سیاهۀ محقق‌ساخته از زوایای گوناگون جستجوی اطلاعات، نمایش اطلاعات و رابط کاربری ارزیابی و مقایسه و بهترین موتورهای جستجوی مخصوص کودکان را به‌صورت کلی و خاص برای کودکان فارسی‌زبان معرفی کند. با توجه به موارد پیش‌گفته، پژوهش حاضر برای نیل به اهداف خود، درصدد پاسخگویی به پرسش‌های زیر است:

  1. موتورهای جستجوی مخصوص کودکان کدامند؟
  2. ویژگی‌های هریک از موتورهای جستجوی جامعۀ آماری، از نظر معیارهای مرتبط با جستجوی اطلاعات چیست؟
  3. ویژگی‌های هریک از موتورهای جستجوی جامعۀ آماری، از نظر معیارهای مرتبط با نمایش اطلاعات چیست؟
  4. ویژگی‌های هریک از موتورهای جستجوی جامعۀ آماری، از نظر معیارهای مرتبط با رابط کاربری چیست؟
  5. با توجه به معیارهای فوق، کدام یک از موتورهای جستجوی جامعۀ آماری، مناسب‌ترین موتور جستجو است؟
  6. مناسب‌ترین موتور(های) جستجوی مخصوص کودکان برای کودکان ایرانی و فارسی‌زبان کدام است؟

با توجه به سابقۀ نه‌چندان طولانی موتورهای جستجوی کودکان، در ادامه به تعدادی از پژوهش‌هایی که به این فناوری اشاره کرده‌اند، اشاره می‌شود:

«فتاحی، صابری و دخت‌عصمتی» (1388) در پژوهشی رفتار اطلاع‌یابی دانش‌آموزان دوره راهنمایی در اینترنت و جایگاه کتابخانه در آن را بررسی کردند. این پژوهش با استفاده از شیوۀ مصاحبه و مشاهده بر روی 20 دختر دانش‌آموز دورۀ راهنمایی تحصیلی انجام شده است. نتایج پژوهش حاکی از سطح دسترسی مطلوب دانش‌آموزان به اینترنت و استفادۀ فراوان از موتورهای جستجوی بزرگسالان توسط دانش‌آموزان است. همچنین نتایج به این نکته نیز اذعان داشته‌اند که هیچ‌کدام از دانش‌آموزان با موتورهای جستجوی مخصوص کودکان آشنایی ندارند. با وجود این، آشنایی دانش‌آموزان با مفهوم و ساختار موتورهای جستجوی بزرگسالان و شیوه‌ها و ابزارهای بازیابی اطلاعات از آنها، در سطح نسبتاً خوبی قرار دارد.

«ایزدی، تربتی و شاهینی» (1395) در پژوهشی به مقایسه و ارزیابی موتورهای جستجوی کودکان پرداختند. پژوهش مذکور از نوع توصیفی بوده و با روش پیمایشی اجرا شده است. ابزار گردآوری داده‌ها سیاهۀ وارسی محقق‌ساخته است. جامعۀ آماری این پژوهش شامل 9 موتور جستجوی مخصوص کودکان است که توسط پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان موتورهای جستجوی امن برای کودکان معرفی شده‌اند. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که موتور جستجوی Boolify با میزان80% و موتورهای جستجوی Dib Dab Doo and Dilly Too با میزان 5/57% بیشترین میزان همخوانی با معیارهای درنظرگرفته‌شده برای یک موتور جستجوی کودکان را دارا می‌باشند.

«بروخ»[2] (2000) ؛ «تلیب، محمودیان و حسنی[3]» (2010) هر کدام در پژوهش‌هایی مجزا به معرفی تعدادی از موتورهای جستجوی مخصوص کودکان پرداخته و با تأیید تناسب‌نداشتن موتورهای جستجوی بزرگسالان برای کودکان، به ضرورت استفاده کودکان از موتورهای جستجوی مخصوص ایشان تأکید کرده‌اند.

«لارج، بهشتی و رحمان»[4] (2002)؛ «لارج و بهشتی»[5] (2005)؛ و «لارج[6] و همکاران» (2006) در پژوهش‌هایی که بر روی گروه‌هایی از کودکان 10 تا 13 ساله انجام شده است، به کشف معیارهایی جهت طراحی پورتال کودکان پرداختند. اعضای این گروه‌ها بر روی موتورهای جستجو موجود مانند KidsClick، Yahoo kids و Ask Kids که برای کودکان طراحی شده‌اند، تمرکز داشته و با استفاده از این موتورها، به جستجوی اطلاعات مورد نیاز خود می‌پرداختند. در این پژوهش‌ها پس از استفادۀ اعضای جامعۀ آماری از این موتورهای جستجو و ارائه آیتم‌هایی که در این موتورها دوست داشتند و مواردی که دوست نداشتند و ارائۀ پیشنهادهای خود برای بهبود هر کدام از این موتورها، پژوهشگران تلاش کردند پُرتالی مناسب حال کودکان و متناسب با نیازهای آنان را  طراحی کنند.

«خوان لنیگ»[7] (2011) در پژوهشی موتورهای جستجوی کودکان در گوانگژوِ چین را بررسی کرده است. این پژوهش با استفاده از مصاحبه و پیمایش بر روی کودکان شهر گوانگژو انجام شده و نتایج حاکی از آن است که موتورهای جستجوی کودکان در کشور چین هم از نظر کمیّت و هم از نظر کیفیت دارای محدودیت است و اشاره می‌کند که برای پیشبرد موتورهای جستجوی کودکان به منابعی مانند نیروی انسانی، منابع مالی، تحقیق و توسعه و ... نیاز است.

«واندرچانتز، هینز و کانینگهام»[8] (2014) در پژوهشی به بررسی راهبردهای جستجوی کودکان و مشکلات پیش روی ایشان پرداختند. ابزار مورد استفاده این پژوهش، مصاحبه و جامعۀ آماری شامل دانشجویان دو مدرسۀ ابتدایی در منطقۀ وایکاتو[9] در زلاندنو است. نتایج پژوهش حاکی از استفادۀ دانش‌آموزان از اینترنت، موتورهای جستجو و منابع دیجیتال برای بازیابی اطلاعات و مطالب درسی خود بود و دلایلی چون سرعت، سهولت و اطلاعات زیاد (از هر مسئله‌ای اطلاعات دارد) را برای این کار نسبت به استفاده از کتاب و کتابخانه برشمردند. نکته‌ای که باید اشاره شود این است که هیچ‌کدام از دانش‌آموزان جامعۀ آماری از موتورهای جستجوی مخصوص کودکان استفاده نمی‌کردند.

«دوارت تورس، وبر و‌هایمسترا»[10] (2014) در پژوهشی رفتار جستجوی اطلاعات کودکان را بررسی و به این نتیجه رسیدند که کودکان در ابتدای جستجو از طریق اینترنت و منابع دیجیتال، از موتورهای جستجوی بزرگسالان استفاده می‌کنند و به موتورهای جستجوی خاص خود توجه ندارند.

پس از بررسی پیشینه‌های موجود، این نتیجه حاصل شد که پژوهش‎‌های صورت‌گرفته نشان‌ داده‌اند کمتر پژوهشی وجود دارد که به‌صورت جامع و کامل امکانات و تسهیلات موتورهای جستجوی مخصوص کودکان را معرفی کرده باشد. همچنین پژوهشی که عملکرد این موتورهای جستجو را از جنبه‌های مختلف بررسی کرده باشد، به‌صورت عملی اجرا نشده است. از طرفی، در کشور جمهوری اسلامی ایران نیز تاکنون پژوهشی مبنی بر معرفی و مقایسۀ موتورهای جستجوی مخصوص کودکان انجام نشده است. پژوهش حاضر با توجه به اهمیت روزافزون این ابزارهای جستجو و نبود پژوهش در این زمینه، صورت گرفته است.

روش پژوهش

پژوهش حاضر از نوع توصیفی است و در دو مرحلۀ کلّی انجام شده است. در هر مرحله متناسب با شرایط، از روش‌های خاصی استفاده شده است. این روش‌ها عبارتند از: مرحلۀ اول که به مرور ادبیات، پیشینۀ پژوهش، انتخاب و معرفی موتورهای جستجوی کودکان و تعیین معیارهای ارزیابی موتورهای جستجو می‌پردازد، از روش کتابخانه‌ای استفاده شده و در مرحله دوم پژوهش، جهت بررسی معیارها در موتورهای جستجو و دستیابی به داده‌های لازم جهت تجزیه‌وتحلیل، از روش پیمایش استفاده شده است.

 ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش، سیاهۀ وارسی است. این سیاهه شامل 40 معیار ارزیابی است که با توجه به پژوهش‌های «لارج، بهشتی و رحمان» (2002)، «درّی» (1393) و مطالعۀ سایر منابع مرتبط، طراحی و تدوین شده است. برای بررسی روایى ابزار گردآوری، پس از تنظیم به رؤیت تعدادی از صاحب‌نظران رسانده و تأیید شد. بر این اساس، روایی وسیلۀ اندازه‌گیری به‌طریق صوری حاصل شده است و پایایى نیز با استفاده از فرمول آلفاى کرونباخ به میزان 928/0 تأیید گردید. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از نرم‌افزار مایکروسافت اکسل 2013 استفاده شده است.

جامعه آماری پژوهش شامل تمامی موتورهای جستجوی مخصوص کودکان است که در منابع و وب‌سایت‌ها به آنها اشاره شده است. از طرفی، تعدادی از موتورهای جستجوی مخصوص کودکان هم وجود داشت که بنا به دلایلی چون منسوخ‌شدن موتور جستجو، فیلتر و یا تحریم‌بودن جمهوری اسلامی ایران، از فهرست مذکور کنار گذاشته شد. بنابراین پس از بررسی تمامی موتورهای جستجوی که پژوهشگران قادر به دستیابی آن بودند، جامعه آماری این پژوهش شامل 19 موتور جستجو شد.

تجزیه و تحلیل یافته‌ها

در این قسمت از پژوهش متناسب با هدف‌ها و پرسش‌های پژوهش، داده‌های گردآوری شده را ارائه و تجزیه‌وتحلیل می‌کنیم.

در راستای پاسخ به پرسش اول پژوهش و مشخص‌کردن موتورهای جستجوی مخصوص کودکان، پس از بررسی و جستجو در وب‌سایت‌ها و متون مربوط، به فهرستی از موتورهای جستجوی مخصوص کودکان رسیدیم که در جدول الف (ارائه شده در پیوست) همراه با آدرس وب‌سایت خاصّ هرکدام، ارائه شده است. همچنین تعدادی از موتورهای جستجوی مخصوص کودکان نیز وجود داشت که در چارچوب جامعۀ آماری پژوهش حاضر قرار می‌گرفتند، اما بنا به دلایلی که قبلاً ذکر آن رفت، این موتورهای جستجو از جامعۀ آماری پژوهش حاضر کنار گذاشته شد. اسامی این موتورهای جستجو عبارت‌است از:

GoGooligans, Kiddle, Searchy Pants, Dmoz, Yahoo Kids (Yahooligans), Study Search, Famhoo, Onekey, SweetSearch

پس از تعیین فهرستی از موتورهای جستجوی مخصوص کودکان، با توجه به داده‌های ارائه شده در جدول1، امکانات جستجوی اطلاعات در جامعۀ آماری پژوهش بررسی می‌شود. در این بین موتورهای جستجوی Boolify و KidzSearch هرکدام با کسب 18 امتیاز از 24 معیار موجود در سیاهه وارسی، (معادل 75%)) دارای بیشترین امتیاز از معیارهای مطرح‌شده در مقولۀ امکانات جستجو و در صدر موتورهای جستجوی جامعۀ آماری قرار دارند. پس از این دو موتور جستجو، موتورهای جستجوی Safe Search Kids با مجموع 15 امتیاز از24 معیار (معادل 5/62 %) و Kidtopia ،Dib Dab Doo and Dilly Too و Kid's Search با 14 امتیاز از 24 معیار (معادل 33/58 %) در مراتب بعدی قرار دارند. موتورهای جستجوی Thinga، Awesome Library و IPL2 for Kids با کسب 7 امتیاز از 24 معیار، (معادل 16/29%) و Cybersleuth kids با کسب 6 امتیاز از مجموع 24 معیار (معادل 25%) ضعیف‌ترین عملکرد را از نظر معیارهای جستجوی اطلاعات به خود اختصاص داده‌اند.

جدول 1. تطبیق امکانات موتورهای جستجو با معیارهای مطرح‌شده در زمینۀ امکانات جستجو

موتور جستجو

 

گویه

Boolify

Quintura for Kids

KidRex

KidsClick

Kidtopia

Thinga

Aga-Kids

Dib Dab Doo

Ask Kids

KidzSearch

Kid's Search

SquirrelNet

Cybersleuth kids

Awesome Library

Topmarks

Safe Search Kids

Fact Monster

IPL2 for Kids

Kidcyber

جستجوی پیشرفته

+

-

-

+

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

+

-

-

-

-

جستجوی متن

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

جستجوی تصویر

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

-

-

+

-

-

+

جستجوی ویدئو

+

+

-

+

-

+

+

+

-

+

+

+

+

-

-

+

-

-

+

جستجوی موسیقی

+

+

-

+

+

-

-

+

-

+

-

+

-

-

-

+

-

-

-

جستجوی عمومی اینترنت

+

-

+

-

+

-

+

+

+

+

+

+

-

-

+

+

+

+

-

جستجوی اخبار

+

-

-

-

+

-

-

+

-

+

-

+

-

+

-

+

-

-

-

جستجوی کتاب

-

+

-

-

-

-

-

-

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

-

جستجوی بازی‌ها

+

+

-

-

+

-

+

+

-

+

+

-

+

-

+

+

-

-

-

جستجوی رسانه‌های خاص (وبلاگ‌ها، ویکی‌ها و ...)

+

+

-

-

+

-

+

+

-

+

+

-

-

-

+

+

-

-

+

جستجوی عبارتی

+

-

+

-

+

-

-

+

+

+

+

+

-

+

+

+

+

+

-

جستجوی قسمتی از حرف عبارت مورد نظر

(Truncation)

-

-

-

-

+

-

-

-

+

+

+

+

-

-

-

-

+

-

+

استفاده از عملگرهای بولی

+

-

+

-

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

-

جستجوی همجواری

+

-

+

-

+

-

-

+

+

+

+

-

-

-

-

+

+

+

-

جستجو با فرمول جستجو

+

-

+

-

+

+

+

+

+

+

+

+

-

+

+

+

+

+

-

جستجو در زبان خاص

+

-

+

-

+

-

-

-

+

+

+

-

-

-

-

+

+

-

-

محدودسازی زمانی

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

جستجو در بخش خاصی از اطلاعات

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

جستجوی مجدد در نتایج بازیابی شده

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

جستجو در کلمات فرامتنی

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

جستجو در پیوندها

+

-

-

+

-

-

-

-

-

+

-

-

-

-

-

-

-

-

-

سازگاری جستجوها با بزرگی و کوچکی حروف

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

پیشنهاد کلمه و عبارات حین جستجو

+

+

-

-

-

-

-

-

+

+

-

-

-

 

-

-

-

-

-

+

جستجوی ایمن (حساسیت به هرزنامه‌ها)

+

-

+

+

-

+

+

+

-

+

+

+

-

+

+

+

-

-

+

 

در ادامه با توجه به داده‌های ارائه‌شده در جدول 2، معیارهای مطرح‌شده در زمینۀ نمایش اطلاعات در موتورهای جستجوی مخصوص کودکان شامل6 معیار است که از این بین موتور جستجوی Boolify، KidzSearch، Kid's Search و Safe Search Kids هرکدام با 5 امتیاز از 6 معیار (معادل 33/83%) دارای بیشترین امتیاز از معیارهای مطرح‌شده در مقولۀ نمایش اطلاعات بوده و در صدر موتورهای جستجوی جامعۀ آماری قرار گرفته‌اند. موتورهای جستجوی Quintura for Kids، KidsClick، Kidtopia، SquirrelNet، IPL2 for Kids و Aga-Kids نیز هر کدام با کسب 4 امتیاز از 6 معیار (معادل 66/66%) در مرتبه بعدی قرار دارند. ضعیف‌ترین موتور جستجو در زمینه نمایش اطلاعات با کسب 1 امتیاز از مجموع 6 معیار، موتور جستجوی Kidcyber است.

جدول 2. تطبیق امکانات موتورهای جستجو با معیارهای مطرح شده در زمینه نمایش اطلاعات

موتور جستجو

 

 

گویه

Boolify

Quintura for Kids

KidRex

KidsClick

Kidtopia

Thinga

Aga-Kids

Dib Dab Doo

Ask Kids

KidzSearch

Kid's Search

SquirrelNet

Cybersleuth kids

Awesome Library

Topmarks

Safe Search Kids

Fact Monster

IPL2 for Kids

Kidcyber

دسته‌بندی یا خوشه‌بندی نتایج

+

+

-

-

+

+

+

-

-

+

+

+

-

+

+

+

+

+

+

امکان رتبه بندی نتایج جستجو بر اساس تاریخ یا میزان ارتباط

+

-

-

-

-

-

-

-

-

+

+

-

-

-

-

+

-

-

-

امکان دسترسی به کلیه نتایج بازیابی شده

+

+

+

+

+

+

+

+

-

+

+

+

+

-

-

+

+

+

-

نمایش تعداد کل نتایج بازیابی شده

+

+

+

+

+

-

+

+

-

+

+

+

+

+

-

+

+

+

-

نمایش نشانی اینترنتی صفحه بازیابی شده

+

-

+

+

+

-

+

+

+

+

+

+

+

-

-

+

-

+

-

نمایش تناسب نتیجه جستجو با گروه‌های سنی

-

+

-

+

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

+

-

-

-

-

 

رابط کاربری از ویژگی‌های مهمّ یک موتور جستجوست که تعامل کاربر با نظام اطلاعاتی را میسر می‌سازد. با توجه به این مسئله که کودکان توانایی‌های بزرگسالان را ندارند، رابط کاربری برای ایشان حایز اهمیت بسزایی است. هرچه در طراحی واسط کاربری یک موتور جستجو دقت بیشتری شود، سهولت استفاده از آن افزایش یافته و سبب صرفه‌جویی بیشتر در وقت کاربر می‌شود. در همین راستا، با توجه به داده‌های ارائه‌شده در جدول3، معیارهای مطرح‌شده در زمینۀ رابط کاربری در موتورهای جستجوی مخصوص کودکان ارائه‌شده که شامل10 معیار است. از این بین، موتورهای جستجوی Boolify، KidzSearch و Safe Search Kids با 9 امتیاز از 10معیار (معادل90%) دارای بیشترین امتیاز از معیارهای مطرح‌شده در مقولۀ رابط کاربری بوده و در صدر موتورهای جستجوی جامعۀ آماری قرار دارند. همچنین پس از این موتورهای جستجو، موتورهای جستجوی KidRex و Kid's Search با 7 امتیاز از 10 معیار (معادل 70%) در مرتبه بعدی قرار دارند. ضعیف‌ترین موتور جستجو از حیث به‌کاربردن معیارهای مطرح‌شده در زمینۀ رابط کاربری هم متعلق به موتور جستجوی KidsClick با کسب تنها 3 امتیاز از 10 معیار (معادل30%) است.

جدول3. تطبیق امکانات موتورهای جستجو با معیارهای مطرح‌شده در زمینۀ رابط کاربری

موتور جستجو

 

گویه

Boolify

Quintura for Kids

KidRex

KidsClick

Kidtopia

Thinga

Aga-Kids

Dib Dab Doo

Ask Kids

KidzSearch

Kid's Search

SquirrelNet

Cybersleuth kids

Awesome Library

Topmarks

Safe Search Kids

Fact Monster

IPL2 for Kids

Kidcyber

صفحه‌آرایی مناسب

+

-

+

+

+

+

+

+

-

+

+

-

+

+

+

+

+

+

+

سادگی و سهولت استفاده

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

تشخیص و رفع ایرادهای املایی

+

-

+

-

+

-

-

+

+

+

+

+

-

-

-

+

+

-

-

راهنمای کمکی برای کودک (Help)

+

-

-

-

-

-

-

-

-

+

+

-

-

-

-

+

-

-

-

راهنمای کمکی برای والدین

(Help)

-

+

+

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

+

+

-

-

+

روزآمدی اطلاعات

+

-

+

-

+

-

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

-

کاربرپسند بودن نمایش اطلاعات

+

+

+

-

+

+

+

+

+

+

+

+

+

-

+

+

+

+

+

امکان پیوند هر صفحه به صفحه اصلی

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

+

-

+

+

+

-

+

+

-

امکان تغییر اندازه و رنگ متون

+

-

-

-

-

-

-

-

-

+

-

-

-

-

-

+

-

-

-

امکان تغییر اندازه و رنگ زمینه رابط کاربری

+

-

-

-

-

-

-

-

-

+

-

-

-

-

-

+

-

-

-

 

پس از بررسی عملکرد موتورهای جستجوی جامعه آماری و تطیبق آنها با سیاهۀ وارسی، نتایج این مطابقت در نمودار 1 ارائه شده است. با توجه به داده‌های ارائه‌شده در نمودار زیر، مناسب‌ترین موتورهای جستجوی مخصوص کودکان از بین موتورهای جستجوی جامعۀ آماری، دو موتور جستجوی Boolify و KidzSearch با کسب 32 امتیاز از مجموع 40 معیار (معادل 80%) است و در مراتب بعدی موتورهای جستجوی Safe Search Kids با مجموع 29 امتیاز از 40 معیار (معادل 5/72 %) و Kid's Search با مجموع 26 امتیاز از 40 معیار (معادل 65%) قرار دارند.

 

 

نمودار 1. میزان تطابق امکانات موتورهای جستجو با سیاهه وارسی

 

نتیجه‌گیری

با تخصصی‌شدن امور و نیاز تقریباً روزانه به استفاده از اینترنت به‌عنوان یک منبع مهم دریافت اطلاعات، نقش موتورهای جستجوی اینترنتی اهمیت روزافزون یافته است. موتورهای جستجو در اینترنت، یکی از ابزارهای مهمّ میلیاردها کاربر اینترنت در سراسر جهان از جلمه کودکان است. هدف پژوهش حاضر، مقایسه و ارزیابی موتورهای جستجوی ویژه کودکان از نظر امکانات جستجو، واسط کاربری و نمایش اطلاعات و معرفی مناسب‌ترین موتورهای جستجو به‌صورت کلّی و خاص کودکان فارسی‌زبان است. در ادامه، با توجه به پرسش‌های پژوهش، دربارۀ نتایج بحث می کنیم.

در پاسخ به پرسش اول(موتورهای جستجوی مخصوص کودکان کدامند؟) با توجه به نتایج ارائه شده در جدول الف (موجود در پیوست)، تعداد 19 موتور جستجوی مخصوص کودکان شناسایی شده که همراه با آدرس وب‌سایت خاصّ هرکدام ارائه شده است. همچنین تعدادی از موتورهای جستجوی مخصوص کودکان که در چارچوب جامعه آماری پژوهش حاضر قرار داشتند، بنا به دلایلی چون منسوخ‌شدن موتور جستجو، فیلتر و یا تحریم‌بودن جمهوری اسلامی ایران، قابلیت دسترسی به آنها وجود نداشت. بنابراین، از جامعۀ آماری پژوهش حاضر کنار گذاشته شدند. این موارد عبارتند از:

GoGooligans, Kiddle, Searchy Pants, Dmoz, Yahoo Kids (Yahooligans), Study Search, Famhoo, Onekey, SweetSearch

در پاسخ به پرسش دوم پژوهش(ویژگی‌های هریک از موتورهای جستجوی جامعه آماری، از نظر معیارهای مرتبط با جستجوی اطلاعات) با توجه به داده‌های ارائه‌شده در جدول 1، ویژگی‌های موتورهای جستجوی جامعۀ آماری از نظر معیارهای مرتبط با جستجوی اطلاعات ارائه شده است. در این بین ویژگی‌هایی چون «جستجوی متن»، «جستجوی تصویر»، «استفاده از عملگرهای بولی» و «سازگاری جستجوها با بزرگی و کوچکی حروف» از نقاط قوّت بیشتر موتورهای جستجوی جامعه آماری به شمار آمده و معیارهایی چون «محدودسازی زمانی»، «جستجو در بخش خاصی از اطلاعات»، «جستجوی مجدد در نتایج بازیابی‌شده» و «جستجو در کلمات فرامتنی» از جمله نقاط ضعف تمامی موتورهای جستجوی جامعه آماری است. همچنین موتورهای جستجو Cybersleuth kids، IPL2 for Kids، Awesome Library و Thinga در زمینۀ جستجوی اطلاعات از بقیه ضعیف‌تر عمل کرده که با توجه به نام و وظیفه‌ای که برای این فناوری‌ها در نظر گرفته شده است، طراحان آنها باید در جهت تقویت این موتورهای جستجو کوشا باشند. طراحان این موتورهای جستجو می‌توانند برای تقویت موتورهای جستجوی خویش، از نتیجه پژوهش‌های «لارج، بهشتی و رحمان» (2002)، «لارج و بهشتی» (2005) و «لارج و همکاران» (2006) استفاده کنند و موتور جستجوی خویش را بهبود ببخشند.

در پاسخ به پرسش سوم پژوهش (ویژگی‌های هریک از موتورهای جستجوی جامعۀ آماری، از نظر معیارهای مرتبط با نمایش اطلاعات) نتایج جدول2 حایز اهمیت است. معیارهای ارائه‌شده در این جدول به‌وسیلۀ تمامی موتورهای جستجوی جامعۀ آماری به‌طور کامل استفاده نشده است. از این بین دو معیار «امکان رتبه‌بندی نتایج جستجو بر اساس تاریخ یا میزان ارتباط» و «نمایش تناسب نتیجۀ جستجو با گروه‌های سنّی» بیشتر از سایر معیارها دارای ضعف بوده که نیازمند بررسی و برطرف‌کردن این ضعف‌ها از سوی طراحان این موتورهای جستجوست.

پرسش چهارم پژوهش به بررسی «ویژگی‌های موتورهای جستجوی جامعۀ آماری از نظر معیارهای مرتبط با رابط کاربری» می‌پردازد که نتایج آن در جدول4 ارائه شده است. درخصوص رابط کاربری باید به این نکته اشاره کرد که رابط کاربری از ویژگی‌های مهمّ یک موتور جستجوست و باید به‌گونه‌ای طراحی شود که در کمترین زمان ممکن، بهترین تعامل کاربر با محیط اطلاعاتی صورت پذیرد و نیاز اطلاعاتی خود را برطرف سازد. در جامعۀ آماری پژوهش حاضر مواردی چون «سادگی و سهولت استفاده» و «کاربرپسند بودن نمایش اطلاعات» از نقاط قوّت موتورهای جستجو شمرده شده است، اما در مواردی چون «تشخیص و رفع ایرادهای املایی»، «راهنمای کمکی برای کودکان و والدین»، «امکان تغییر اندازه و رنگ متون» و «امکان تغییر اندازه و رنگ زمینه رابط کاربری»، موتورهای جستجوی بررسی‌شده در این پژوهش دارای ضعف اساسی می‌باشند و جز در تعداد معدودی از آنها، در سایرین این موارد اصلا وجود ندارد.

در پاسخ به پرسش پنجم پژوهش (مناسب‌ترین موتورهای جستجوی کودکان از نظر میزان تطابق با معیارهای بررسی شده) می‌توان به‌ترتیب به موتورهای جستجوی Boolify، KidzSearch، Safe Search Kids و Kid's Search اشاره کرد. انتخاب موتور جستجوی Boolify به‌عنوان یکی از مناسب‌ترین موتورها، با پژوهش «ایزدی، تربتی و شاهینی» (1395) همخوانی دارد. از جمله دلایل برتری موتور جستجوی Boolify می‌توان به رابط کاربری مناسب، امکانات مناسب برای جستجو و نمایش مناسب اطلاعات اشاره کرد. از ویژگی‌های بازر این موتور جستجو این است که با توجه به آشنانبودن کودکان با عملگرهای بولی، این موتور جستجو، با فراهم‌آوردن این عملگرها به شکل قطعات پازل، عمل جستجو را تسهیل می‌نماید. تنها کاری که کودکان باید انجام دهند این است که این قطعات پازل را به مرکز صفحه بکشند و عبارت مورد جستجو را با این قطعات بسازند. همچنین در خصوص سه موتور جستجویی که در این پژوهش عنوان بهترین‌ها را به خود اختصاص داده‌اند(موتورهای Boolify، KidzSearch و Safe Search Kids) باید به این نکته اشاره کرد که این سه موتور جستجو تنها در صفحۀ اصلیِ رابط کاربری با هم تفاوت دارند و سایر موارد آنها یکی است؛ یعنی پس از اینکه کاربر برای جستجوی اطلاعات وارد موتور جستجوی خاص خود شود و کلیدواژه را وارد کند، پس از بازیابی اطلاعات به‌وسیلۀ موتور جستجو، صفحات نمایش اطلاعات هرسه موتور جستجو یکی است. از دلایل برتری این سه موتور جستجو می‌توان به مواردی چون دارابودن قابلیت‌هایی چون امکان جستجو در میان وب‌سایت‌های امن، عکس‌های جذّاب برای کودکان، نرم‌افزارهای امنیتی و نرم‌افزارهای موبایل برای کودکان و دیگر گزینه‌های مناسب و جذّاب اشاره کرد.

امروزه حجم عظیمی از اطلاعات در فضای مجازی وجود دارد که کودکان نیازمند دسترسی به آنها هستند. اما فضای مجازی حاوی محتوای ناسالم و غیراخلاقی است که اگر بدون هیچ ملاحظه‌ای در دسترس کودکان باشد، مخاطرات فراوانی را به‌وجود می‌آورد. در ایران با توجه به این مسئله و حساسیت بیشتر والدین نسبت به حضور کودکان در فضای مجازی، به موتورهای جستجویی نیاز است تا امنیت کودکان رادر این فضای آشفته تأمین کند. در همین خصوص، آخرین پرسش پژوهش به «معرفی موتورهای جستجوی مناسب برای کودکان فارسی‌زبان و ایرانی» می‌پردازد که پس از بررسی عملکرد تمامی موتورهای جستجوی جامعۀ آماری، پژوهش حاضر موتورهای جستجوی Boolify، KidzSearch، Safe Search Kids، KidRex و Kid's Search را به‌عنوان مناسب‌ترین موتورهای جستجوی کودکان، برای کودکان ایرانی و فارسی‌زبان معرفی می‌کند. از جمله ویژگی‌های بارز انتخاب این موتورهای جستجو، علاوه بر کسب امتیاز بالا در انطباق معیارهای مورد بررسی پژوهش حاضر در این موتورهای جستجو، می‌توان به دارا بودن ویژگی‌هایی چون «پوشش زبان فارسی و قابلیت جستجو در این زبان» و «حساسیت نسبت به هرزنامه‌ها» و توقف کامل موتور جستجو در زمان جستجوی چنین کلماتی، به‌طور همزمان در یک موتور جستجوی خاص اشاره کرد.

در انتها نیز پیشنهاد می‌شود تا از معیارهای پژوهش حاضر و معیارهای به‌کار گرفته‌شده در معماری موتورهای جستجوی برتر که به آنها اشاره شد، برای استفاده در موتورهای جستجوی خاصّ کودکان که در جمهوری اسلامی ایران در حال طراحی و توسعه است _ همچون موتور جستجوی «پارسی‌جو» و «جستجوگر اختصاصی کودک و نوجوانان» _  استفاده شود.

پیوست

جدول الف) فهرست موتورهای جستجوی مخصوص کودکان

دیف

نام موتور جستجو

آدرس وب‌سایت

1

Aga-Kids

http://aga-kids.com /

2

Ask Kids

http://sp.askkids.com/docs/askkids/

3

Awesome Library

http://www.awesomelibrary.org/

4

Boolify

http://www.kidzsearch.com/boolify/

5

Cybersleuth kids

http://cybersleuth-kids.com/

6

Dib Dab Doo and Dilly Too

http://www.dibdabdoo.com/

7

Fact Monster

https://www.factmonster.com/

8

IPL2 for Kids

http://www.ipl.org/

9

KidRex

http://www.kidrex.org/

10

Kidcyber

http://www.kidcyber.com.au/

11

Kid's Search

http://kidssearch.com/

12

KidsClick

http://kidsclick.org/

13

Kidtopia

http://www.kidtopia.info/

14

KidzSearch (Google Kid Search)

http://www.kidzsearch.com/

15

Quintura for Kids

https://www.commonsensemedia.org/website-reviews/quintura-for-kids

16

Safe Search Kids (Google for Kids)

http://www.safesearchkids.com/

17

SquirrelNet

http://schlerplotti.typepad.com/squirrelnet/best_search_engines/

18

Thinga

http://thinga.com/

19

Topmarks

https://www.topmarks.co.uk/



[1]. Chromium Hope

[2]. Broch

[3]. Talib, Mahmuddin & Husni

[4]. Large, Beheshti & Rahman

[5]. Large, Beheshti

[6]. Large

[7]. Huan-ling

[8]. Vanderschantz, Hinze, & Cunningham

[9]. Waikato

[10]. Duarte Torres, Weber & Hiemstra

-      ایران هشدار[پایگاه آگاه سازی و اطلاع رسانی جرائم اقتصادی در فضای مجازی] (1394). وب سایت‌ها و موتورهای جستجوی امن و مناسب برای کودکان. در دسترس از طریق
http://www.iranhoshdar.ir/Default.aspx?PageName=news&ID=4032&Language=1
-    ایزدی، عبدالرضا؛ تربتی، مهشید؛ شاهینی، شبنم (۱۳۹۵). «مقایسه و ارزیابی موتورهای جستجو کودکان: پیشنهاد مناسب‌ترین موتور جستجو، اولین کنفرانس بین المللی بازیابی تعاملی اطلاعات، کیش، دانشگاه تهران، http://www.civilica.com/Paper-IIIRC01-IIIRC01_038.html
-      پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات [پلیس فتا](1395). معرفی موتورهای جستجوی امن برای بچه‌ها، در دسترس از طریق http://www.cyberpolice.ir/learning/35421
-      درّی، راحله (1393). «مقایسه و ارزیابی موتورهای جستجوی معنایی»، پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات. ۳۰ (۲) :۴۶۷-۴۹۰.
-    فتاحی، رحمت الله؛ صابری، مریم؛ دخت عصمتی، محدثه ( ۱۳۸۸). بررسی رفتار اطلاع یابی دانش‌آموزان دوره راهنمایی در اینترنت و جایگاه کتابخانه در آن. همایش ملی کتابخانه‌های آموزشگاهی پویاسازی نظام آموزشی و مشارکت در فرآیند یاددهی-یادگیری، مشهد، انجمن کتابداری و اطلاع رسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، http://www.civilica.com/Paper-ISSL01-ISSL01_041.html
-      کروم هوپ، مسترسون (1389). موتورهای جستجوی کودکان چقدر ایمن هستند؟، ترجمۀ لادن قزلی، در دسترس از طریق http://ketabak.org/node/2201
-      نوروزی، علیرضا (۱۳۸۰). «جستجو در اینترنت: آشنایی با موتور جستجوی گوگل»، پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، ۱۶ (۳ و ۴) :۹۵-۱۰۱.
-      Broch, E. (2000). Children's Search Engines from an Information Search Process Perspective. School Library Media Research, 3.
-      Duarte Torres, S., Weber, I., & Hiemstra, D. (2014). Analysis of search and browsing behavior of young users on the web. ACM Transactions on the Web (TWEB), 8(2), 7.
-      Huan-ling, K. E. (2011). A Survey to Children's Search Engine Usage. Library Tribune, 4, 022.
-      Large, A., Beheshti, J., & Rahman, T. (2002). Design criteria for children's Web portals: The users speak out. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 53(2), 79-94.
-      Large, A., Beheshti, J., Nesset, V., & Bowler, L. (2006). Web portal design guidelines as identified by children through the processes of design and evaluation. Proceedings of the American Society for information Science and Technology, 43(1), 1-23.
-      Large, J. A., & Beheshti, J. (2005). Interface design, web portals, and children. Library Trends, 54(2), 318-342.
-      Talib, A., Mahmuddin, M., & Husni, H. (2010, December). Using content-based image retrieval for accessing images on the web for children. In Proceedings of 2010 International Conference on Circuit and Signal Processing & 2010 Second IITA International Joint Conference on Artificial Intelligence (Volume 1).
-      Vanderschantz, N., Hinze, A., & Cunningham, S. J. (2014). “Sometimes the internet reads the question wrong”: Children's search strategies & difficulties. Proceedings of the American Society for Information Science and Technology, 51(1), 1-10.