شناسایی و داده‌کاوی عناصر نشر در استفاده از مجوزهای کریتیو کامنز در نشریات دسترسی باز پایگاه دوآج برای حمایت از حقوق مالکیت فکری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی گرایش بازیابی اطلاعات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان. همدان، ایران.

2 استادیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، همدان، ایران

3 دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه تبریز

4 استادیار گروه کامپیوتر دانشگاه آزاد اسلامی واحد شبستر

چکیده


هدف: هدف از این مقاله شناسایی و داده‌کاوی عناصر نشر در استفاده از مجوزهای کریتیو کامنز در نشریات دسترسی باز پایگاه دوآج برای حمایت از حقوق مالکیت فکری است.
روش: روش پژوهش داده‌کاوی توصیفی و جامعه آماری نشریات نمایه شده در پایگاه دوآج 9389 عنوان تا اوایل سال 2016 است. داده‌های مورد نیاز از پایگاه دوآج به صورت فراداده و با فرمت CVS شامل ناشران و 128کشور عضو این پایگاه ذخیره شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار رپیدماینر نسخه 7 و از مدل جدیدی بر اساس روش‌شناسی استاندارد کریسپ و الگوریتم درخت تصمیم C5.0 استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج حاصل از داده‌ها نشان داد که 46.44 از نشریات از مجوزهای کریتیوکامنز استفاده نکرده ­اند. بیشترین مجوزهای استفاده شده در این پایگاه، مجوز تخصیص است. ناشران در مجموع بیشتر از مجوز تخصیص با 28.88 درصد (711) عنوان و کمتر از مجوز اختیار- غیراشتقاقی0.4 درصد (37) عنوان استفاده کرده­ اند که ناشران دانشگاهی با 35.07 درصد بالاترین رتبه را در استفاده از این مجوزها به دست آورده­ است و از بین کشورها، مصر با 11.39 درصد رتبه اول، بریتانیا با 8.64 درصد رتبه دوم و برزیل با 8.33 درصد رتبه سوم را کسب نموده­ اند. در بین قاره‌ها، اروپا در استفاده از مجوزها رتبه اول را کسب کرده است. الگوریتم درخت تصمیم C5.0 با دقت 69.20 ، صحت 64.90 درصد و با خطای 35.10 درصد (صحت-1= نرخ خطا) برای ناشران کشورهایی نظیر آمریکا، برزیل، مصر، بریتانیا، لهستان مجوز تخصیص را پیش‌بینی کرده است که نشان دهنده تأیید یافته‌های مذکور است.
نتیجه: استفاده از انواع مجوزها به خصوص مجوز تخصیص توسط کشورها و ناشران نشانگر پذیرش این مجوز­ها از سوی جامعه و تداوم و تقویت فرایند توسعه دانش همراه با شتاب فزاینده‌ای در جهت تولید علم است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identification and Data Mining of the Publishing Elements in Relation to the Use of Creative Commons Licenses in Open-Access Publications on the Directory of Open Access Journals (DOAJ) for Supporting Intellectual Property Rights

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Mousavi 1
  • Atefeh Zarei 2
  • Rasool Zavaraqi 3
  • Shahin Akbarpoor 4
1 Ph.D. Candidate in Department of Knowledge and Information Science, Islamic Azad University, Hamedan Branch. Hamedan, Iran
2 Associate Professor, Department of Knowledge and Information Science, Islamic Azad University, Hamedan Branch
3 Associate Professor, Department of Knowledge and Information Science,Faculty of Education and Psychology University of Tabriz. Tabriz, Iran
4 Associate Professor, Department of Computer, Islamic Azad University, Shabestar Branch.
چکیده [English]

Objective: The use of the Creative Commons (CC) licenses in the cyberspace is a significant outcome of the revolution in the information exchange from traditional media to modern digital media and the evolution of the intellectual property rights, which has been achieved through the open access to scientific information movement while respecting the intellectual copyright regarding the content of the human knowledge. The present paper aims at identifying and data mining the publishing elements in relation to the use of CC licenses in open-access publications on the Directory of Open Access Journals (DOAJ) for supporting the intellectual property rights.
Methodology: This research was performed via descriptive data mining. The statistical population was made up of all publications indexed on the DOAJ by early 2016 (9389 titles). The required data waer retrieved from the DOAJ database in the form of metadata in CVS format, including the list of publishers and the 128 member countries. The collected data was analyzed in RapidMiner© Ver. 7 by using a new model based on the cross-industry standard process for data mining (CRISP-DM) and the C5.0 decision tree algorithm.
Findings: Findings of the present research showed that, out of the 9389 titles indexed on the DOAJ, 4361 titles (46.44%) used no CC license while 5028 publications (53.55%) had applied 6 CC licenses. A total of 4565 publishers had used these licenses. Among these, 2711 publications had taken the most out of the attribution license, including three groups of publishers (academic, institutional-association, and commercial). Focusing on the studied database, the attribution license was the most frequently used CC license. In total, the largest fraction of publishers had used the attribution license (711 titles, 28.88%) while the attribution-no derivative license (37 titles, 0.4%). The academic publishers composed the largest group of the CC license users (35.07%). Considering the pool of countries, Egypt (11.39%), Britain (8.64%), and Brazil (8.33%) were the three largest users of the CC license users. At the level of continents, Europe was the largest user of the licenses. The C5.0 decision tree algorithm could predict the use of the attribution license by the publishers in different countries including USA, Brazil, Egypt, Britain, and Poland at an accuracy of 69.20%, precision of 64.90%, and percent error of 35.10% (error = 1 - precision), confirming the mentioned findings.
Conclusion: The use of different CC licenses, especially the attribution license, by various countries and publishers indicate the acceptance of these licenses by the community and the continuation and promotion of the knowledge development process at an increasing rate toward the science production, because the CC licenses are the open-most of their kind. These licenses provide the users with a wider spectrum of authorities including not only the attribution authority but also the permission to distribute, reproduce, and download their own works for commercial and non-commercial uses.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intellectual property right
  • Data mining
  • Creative Commons (CC) licenses
  • Open-access publications
  • Directory of Open Access Journals (DOAJ)
  • Publishers
  • Place of publivation

مقدمه و بیان مسئله

بحران قیمت‌ها و حقوق مالکیت فکری، پژوهشگران و کتابخانه‌ها را در دسترسی و تهیه نتایج پژوهش‌های علمی، با چالش‌های زیادی مواجه کرده است. با وجود پیدایش مجله‌های الکترونیکی و ایجاد فرصت‌های تازه، قیمت مجله‌های الکترونیکی نیز در حال افزایش است. در ابتدا یکی از راه‌های مقابله با این مشکلات و هزینه‌های سرسام­آور آن، تشکیل کنسرسیوم‌های تهیه منابع اطلاعاتی و تقسیم ­شدن هزینه­‌های آن بین کتابخانه‌­ها بود؛ اما ظهور اینترنت، به مثابه یک رسانه جدید با امکانات وسیع و ظرفیت‌های نامحدود، نویدبخش تلاش‌های جدید در شکستن موانع محدودکننده دسترسی به اطلاعات و ارتباطات گردید (علیزاده، 1388) که نشانگر وقوع یک انقلاب جهانی در انتشارات علمی است (ایزن[1]،2003). نشریات دسترسی باز[2] به عنوان یکی از زیرساخت‌های اصلی جریان آزاد اطلاعات در سطح جهان برای تمامی کشورها این زمینه را ایجاد کرده تا بتوانند از این طریق به راحتی تولیدات علمی خود را برای پژوهشگران دسترس‌پذیر نمایند (خلیلی،1393). دسترسی باز عمل فراهم آوردن امکان دسترسی نامحدود از طریق اینترنت برای پژوهش دانشمندان است. مهمترین گروه‌های پیشگام جنبش دسترسی باز به منابع علمی به دعوت مؤسسه جامعه باز برای نخستین بار در فوریه ۲۰۰۲ در بوداپست[3] مجارستان، با هدف یافتن نحوه ارتباط و همکاری بین همه مؤسساتی که در این زمینه فعال هستند، ایجاد شد. این اجلاس به ایجاد مؤسسه دسترسی باز بوداپست منجر شد. هدف این نشست، تسریع فعالیت بین‌المللی به منظور دسترس‌پذیرکردن مقاله‌های پژوهشی در تمام حوزه‌های علوم بود (بوداپست، 2002). این جنبش پس از بوداپست (۲۰۰۲)، اعلامیه بتسدا[4](سوبر[5]،2003) آمریکا (ژوئن ۲۰۰۳)، اعلامیه برلین (گروس[6]،2003) (اکتبر ۲۰۰۴) و سالوادور برزیل (سپتامبر ۲۰۰۵) دسترسی باز را پیشنهاد دادند که بی.بی.بی.[7] نامیده شد. در واقع جنبش دسترسی باز پدیده‌ای جهانی برای مقابله با چالش‌های مربوط به بحران سرتاسری بود که توسط کتابخانه‌های بزرگ جهان و مؤسسات پژوهشی ایجاد شد و در اثر متقابل افزایش دائمی هزینه اشتراک در بسیاری از نشریات علمی و افزایش میزان دسترسی برخط به نشریات الکترونیکی در سال‌های 1990 لغو یا کاهش اشتراک نشریات را به همراه داشت (مقدمه‌ای بر دسترسی باز[8]، 2015). از جمله عواملی که در دهه­‌های اخیر، سبب پیدایش و تسریع روند دسترسی باز به اطلاعات علمی شده است شامل چهار بعد می­‌باشد. الف- بعد سنتی: پژوهشگران علاقمند بودند نتایج پژوهش آن‌ها بدون هیچ محدودیتی در اختیار تمام انسان‌ها قرار بگیرد. ب- بعد فناوری‌های نوین ارتباطی و اطلاعاتی: توسعه شبکه جهانی اینترنت سبب شد تا تعداد بیشتری از پژوهشگران فرصت انتشار آثار علمی خود را در محیط علمی پیدا کنند. ج- بعد بحران قیمت نشریات علمی. د- بعد حقوق مالکیت فکری در فضای مجازی: با پیدایش اینترنت مشکلات عدیده‌ای در حقوق مالکیت فکری در فضای مجازی پدید آمد. از یک طرف استفاده غیرقانونی از اطلاعات به خاطر الکترونیکی بودن و آسانی دانلود و هک کردن پایگاه‌ها می‌شد و از طرف دیگر کاربران برای استفاده قانونی از اطلاعات در فضای مجازی، به دلیل اتلاف وقت و صرف هزینه، نمی‌توانستند از صاحبان اثر اجازه بگیرند که این امر سبب پیدایش حقوق مالکیت فکری در فضای مجازی شد. در ادامه ابتدا انواع دسترسی باز و ناشران مربوط به آن در فضای مجازی و سپس حقوق مالکیت فکری در فضای مجازی که منجر به پیدایش مجوزهای کریتیو کامنز گردید ارائه می‌شود.

انواع دسترسی باز و ناشران مربوط به آن در فضای مجازی (یونسکو، 2015، ص. 19)

1-    دسترسی باز طلایی[9]: شکلی از دسترسی باز است که در آن هزینه‌های انتشاراتی از نویسندگان دریافت می‌شود. بر این اساس مقاله‌ها با داوری همکاران منتشر شده و از ابتدای انتشار دسترسی به آن‌ها رایگان است (اسوان و براون[10]، 2004. ص. 8-11). به عبارتی نشریات با استفاده از مدل بودجه‌ای که خوانندگان و مؤسسات برای دسترسی به آن‌ها هزینه‌ای پرداخت نمی‌کنند به وجود آمده است (آنامریا راماهو کوریا جوز تکزریا[11]، 2005). ناشران نشریات دسترسی باز که به عنوان جاده طلایی یا راه طلایی[12] یاد می‌شود بر دو قسم است. 

الف- ناشران دانشگاهی: نشریات به شیوه دسترسی باز یا با حمایت دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی پژوهشی منتشر می‌شوند. از این نوع ناشران تحت عنوان ناشران دانشگاهی یاد می‌شود (هزینه انتشاراتی از طریق دولت تأمین می‌گردد)-  یا از طریق پرداخت هزینه از نویسنده به ناشران صورت می‌گیرد.

ب- ناشران تجاری: این نوع نشریات توسط بخش خصوصی منتشر شده و هزینه‌های انتشاراتی از نویسندگان دریافت می‌شود که به آن‌ها دسترسی باز طلایی نیز گفته می‌شود.

2- دسترسی باز سبز[13]: شکلی از دسترسی باز است که در آن هزینه‌های انتشاراتی از نویسندگان دریافت نمی‌شود. بلکه برخی انجمن‌های علمی، صنفی و حرفه‌ای که در خصوص دسترسی باز فعال هستند. سپردنگاه‌ها یا مخازنی به وجود آورده اند که نویسندگان می‌توانند مقالات خودشان را در این سپردنگاه‌ها و مخازن آرشیو ­کنند. در این پژوهش از این نوع ناشران، تحت عنوان ناشران مؤسساتی و انجمن­‌ها یاد می‌شود که خود به دو دسته تقسیم می‌شود.

- خود آرشیوی[14]: خود ناشری مقاله در وبگاه شخصی به این معنی است که مقاله منتشر شده یا دست‌نوشته نهایی بازنگری شده توسط پژوهشگر یا نماینده در یک مخزن آنلاین قبل، بعد یا در کنار انتشار آن، بایگانی می‌شود (راهنمای آی پی آر اروپا[15]، 2014). خود آرشیوی اصطلاح گسترده‌ای است به معنی قرار دادن سند پژوهش نویسنده در یک وب‌سایت که بدون واسطه ناشر برای عموم قابل دسترسی است.

- سپردنگاه[16] یا آرشیو دسترسی باز[17]: سپردنگاه (آرشیو یا مخزن) مکانی برای ذخیره و نگهداری از آثار علمی از جمله (کتاب الکترونیکی، گزارش، پایان‌نامه و...) است که به جاده سبز یا راه سبز[18] سپردنگاه‌های الکترونیکی در یک حوزه علمی خاص در سطح ملی یا بین‌المللی تعبیر می‌شود.

ایجاد مخازن دسترسی باز[19] و راهنمای سپردنگاه‌های دسترسی باز، اطلاعات بیشتری در مورد تعداد و مکان مخازن موضوعی و نهادی ارائه می‌دهند. سپردنگاه به مجموعه‌ای از استانداردهای فنی توافق شده به صورت بین‌­المللی گفته می‌شود (راهنمای آی. پی. آر. اروپا، 2014، ص. 12).

 سپردنگاه­‌های موضوعی: شامل 1- آر اکس ایو[20]: نخستین آرشیو دسترسی باز در حوزه فیزیک از نسخه‌های پیش چاپ فیزیک (اسکافر[21]، 2004). 2- آرشیو دسترسی باز در حوزه­ کتابداری[22] 3- آرشیو دسترسی باز علوم اطلاع‌ رسانی و دکومانتاسیون[23] (پایان‌نامه‌­های برخط فرانسه) 4- پابمد سنترال[24] در حوزه علوم پزشکی (کرو[25]، 2002، ص. 11؛ پینفیلد[26]، 2003).

 

حقوق مالکیت فکری کریتیوکامنز در فضای مجازی

حقوق مالکیت فکری، اقتدار قانونی ناشی از وجود رابطه اعتباری بین اثر فکری و صاحب اثر است که به موجب آن صاحب اثر در زمان حیات خود و قائم مقام وی، از جمله ورثه قانونی، بعد از فوت صاحب اثر تا مدتی معین از حق مادی اثر بهره‌مند خواهند شد ولی اقتدار و اعتبار معنوی اثر دائمی است (امامی، 1386، ص. 35) به عبارتی حقوق مالکیت فکری به آفرینش و خلاقیت فکری انسان گفته می‌شود که شامل دو بخش است. الف- مالکیت معنوی یا مالکیت بر آفرینش‌های فکری که نام نویسنده یا مخترع، قابل واگذاری به دیگران نیست و به صاحب آن اختیار انتفاع انحصاری از فعالیت فکر و ابتکار را می‌دهد (کاتوزیان،1383 ش). ب- مالکیت مادی و درآمدهای ناشی از فروش اختراع متعلق به صاحب اختراع یا اثر که قابل واگذاری به دیگران است (علم‌خواه، 1395). این حقوق در جهت گسترش پژوهش و توسعه علم و دانش بوده (اسکات[27]، 1996) و در فضای مجازی باعث توزیع نسخه‌های آثار مشمول کپی رایت به صورت سهل، ارزان‌تر و کارآمدتر می‌شود (ساپ[28]، 2005).با توسعه روز افزون فن‌آوری اطلاعات، اجرای قوانین مربوط به حق مؤلف با چالش جدی مواجه شده، به طوری که در بسیاری از موارد حمایت از پدیدآورندگان آثار دیجیتالی از یک طرف و حمایت از آثار ادبی، هنری و اجرای آثار مشمول حق مؤلف در فضای مجازی از طرف دیگر مورد تردید قرار گرفته است. به همین دلیل در قوانین ملی و بین‌المللی بسیاری از کشورها به اهمیت این موضوع توجه بیشتری شده و راهکارهای قانونی مناسبی اتخاذ کرده ­اند (صادقی،1393). انتشار اطلاعات علمی در فضای مجازی با چالش‌های حقوقی از جمله سوء استفاده از تکثیر بدون اجازه از صاحب اثر، جعل و پخش آن مواجه شده است و مباحثی در میان حقوقدانان و نظریه پردازان در این حوزه مطرح شده است. از جمله مباحث مهم در راستای پاسخگویی به چالش‌های حقوقی انتشار به شیوه دسترسی باز، تغییر مدل حقوقی «تمام حقوق محفوظ است» به «بعضی حقوق محفوظ است» می‌باشد که اعمال کنترل قانونی بر نحوه پخش، توزیع و تجاری کردن اطلاعات و نوآوری‌های جدید فناوری در فضای مجازی در جهت توزیع آسان نسخه‌های الکترونیکی است. یکی از پیامدهای مهم همین تغییر حقوق مالکیت فکری ایجاد مجوز­های کریتیوکامنز[29] (کالاهای عمومی خلاقانه) است. هدف از ایجاد این مجوزها، واکنش مؤثر و مناسب به فناوری‌های نوین اطلاعاتی در فضای مجازی است که باعث فراهم ­شدن زیرساخت لازم بـرای تداوم و تقویت فرایند توسعه صنایع فرهنگی و اطلاع ‌رسـانی جهت حمایـت از حـق مؤلـف و حقوق جانبی از صاحب اثر است (سلطانی‌فر، 1390). این مجوزها به صاحبان اثر این اجازه را می­‌دهند تا به شکل توافقی از برخی از حقوق تألیفی خود، صرفنظر نمایند. کریتیوکامنز یک سازمان غیرانتفاعی است که دفتر مرکزی آن در مانتین ویو[30]، کالیفرنیا واقع شده‌ است. مجوزهای کریتیوکامنز توسعه یک سری مجوزهای استاندارد گونه را به صاحبان آثار ادبی، موسیقی و یا سمعی و بصری می‌دهد تا امکان استفاده از آثار از طریق انتشار گسترده و قابل تغییر، بدون رعایت قوانین حق مؤلف سنتی، البته با رعایت حق معنوی مؤلف، امکان‌پذیر گردد (گویبالت و آنجلوپولوس[31]، 2011). این مجوزها همان قانون حق مؤلف سنتی است که با افزودن مقررات قانونی به دنبال حفظ توازن بین منافع عمومی و خصوصی، اجازه استفاده محدود و خاص از یک اثر حق مؤلف را در طول دوره حفاظت، بدون رضایت صاحب اثر، حق نسخه‌برداری را امکان‌پذیر می‌سازد (کاربت[32]، 2011).

 استفاده از مجوزهای کریتیوکامنز بر حسب اختیاراتی که به کاربران می‌دهد به شش نوع تقسیم شده است[33]. مجوز تخصیص[34] به کاربران اجازه می‌دهد تا آثار نویسندگان و تولیدکنندگان را به منظور اهداف تجاری و غیرتجاری دانلود، توزیع و دوباره تولید کنند. این مجوز از بازترین مجوزهای حقوق مالکیت فکری کریتیوکامنز است که از همه حقوق به جز حق انتساب چشم‌پوشی می‌کند (سوبر، 2008). مجوز اختیار- اشتراک[35] که به این مجوز کپی ‌لفت[36]نیز گفته می‌شود، در این نوع مجوز یک پدیدآورنده اثر می‌تواند در جهت اهداف تجاری و غیرتجاری به تمامی افرادی که یک نسخه از اثر را دریافت می‌کنند حق نسخه‌برداری، ویرایش و اقتباس را اعطا نماید و با استفاده از قوانین آن تضمین ­کند که این حق برای دیگر افرادی که نسخه‌ای از این اثر را دریافت می‌کنند تحت شرایط همین مجوز باقی بمانند[37].مجوز اختیار- غیرتجاری[38] نیز مشابه مجوز تخصیص است با این تفاوت که این مجوز به کاربران تنها به منظور اهداف غیرتجاری و گسترش یک اثر اجازه ترکیب، تلفیق، اقتباس یا حتی تغییر جزئی بر روی اثر را می‌دهد. مجوز اختیار- غیراشتقاقی[39] که این مجوز اجازه توزیع مجدد اثر را به منظور اهداف تجاری و غیرتجاری به کاربران می­‌دهد و تنها محدودیتی که برای کاربران ایجاد می‌کند استفاده نکردن آن‌ها از مشتقات آن اثر است. منظور از مشتقات در این مجوز به آثاری گفته می‌شود که از طریق تغییر یا تلفیق یا اقتباس ایجاد می‌گردد. در واقع این مجوز محدودیت بیشتری نسبت به سه مجوز دیگر دارد. مجوز اختیار- غیرتجاری- اشتراک[40] تلفیقی از مجوز اختیار- اشتراک با مجوز اختیار- غیرتجاری است و محدودیت‌های هر دو نوع مجوز مذکور را دارد و تنها به کاربران اجازه دانلود، نسخه‌برداری، تلفیق دوباره تولید و ترکیب از اثر را می‌دهد. با این شرط که اولاً به منظور اهداف غیرتجاری بوده و ثانیاً اثر خلق شده جدید نیز تحت شرایط همان مجوز محفوظ بماند. به بیان دیگر اثر خلق شده جدید تا زمانی اعتبار خواهد داشت که استفاده کننده نیز از مجوز مشابهی استفاده نماید. مجوز اختیار- غیرتجاری- غیراشتقاقی[41] تنها به کاربر اجازه دانلود یا اشتراک ­گذاری اطلاعات به دیگران را می‌دهد، مشروط بر این که دیگران نیز به نویسنده اصلی استناد کنند. استفاده‌کنندگان نمی‌توانند اثر را به هیچ وجه تغییر داده یا از آن استفاده تجاری نمایند. در نتیجه این مجوز کمترین اختیارات را به کاربر می‌دهد. امروزه بررسی‌ها نشان می‌دهد که رواج گسترده این مجوزها در فضای دیجیتالی رو به افزایش است. به عنوان مثال کیم[42] (2007) استفاده از الگوها و مجوزهای کریتیوکامنز در فضای دیجیتالی را عامل مهمی در کاهش مشکلات ناشی از حق مؤلف بیان کرده است. پارک[43] (2009) در گزارشی با عنوان «مجوزهای کریتیوکامنز پایان‌نامه‌­های شما» به پژوهش دو دانشجوی دانشکده اطلاع ‌رسانی دانشگاه برکلی که از مجوز کریتیوکامنز اختیار- غیرتجاری- غیراشتقاقی در پایان‌نامه خود استفاده کرده­ بودند ‌اشاره می‌کند و همچنین به اهمیت استفاده از مجوزهای کریتیو کامنز در دانشگاه‌ها در حوزه‌های مختلف از جمله: خوانندگان و دوره‌های آموزشی برخط رایگان، چند رسانه‌ای‌های آموزشی رایگان، کاهش قیمت کتاب‌های درسی و شاید مهمتر از هزینه به افزایش اشتراک گذاری برونداد علمی، دسترس‌پذیری بیشتر دانش‌پژوهان نسل‌های آینده به اطلاعات؛ اشاره کرده است (به نقل از روزنامه کالیفرنیایی، روزنامه مستقل دانشجویی دانشگاه برکلی)[44].

پذیرش حقوق مالکیت فکری از سوی جامعه مسأله‌ای فرهنگی و ملی است که در زمان‌ها و کشورهای مختلف به شیوه متفاوتی به آن توجه شده است. به عنوان نمونه، برخی کشورها در استفاده از مجوزهای نشر به شیوه دسترسی باز پیشرو هستند؛ برخی گام‌هایی در این زمینه برداشته ­اند؛ برخی کشورها هنوز در حال امکان‌سنجی در زمینه ورود و استفاده از چنین مجوزهایی هستند؛ و برخی کشورها نیز در این زمینه مقاومت می‌کنند. همچنین از نظر به کارگیری نوع مجوز نیز برخی کشورها بیشترین دسترسی باز را برای کاربران فراهم می‌کنند ولی در برخی کشورها «حفظ اصالت اثر» و «عدم استفاده تجاری» از آن، از جمله شروط انتشار به شیوه دسترسی باز است که مد نظر قرار گرفته است. برای توسعه و افزایش روند دسترسی باز به دانش و اطلاعات علمی، کشورها به ویژه ناشران، سردبیران مجله‎‌های علمی و انجمن‌های علمی‌ ـ تخصصی باید محدودیت‌ها و موانع دسترسی باز به نشریات علمی را از میان برداشته و با استفاده از قوانین حقوقی جدید در فضای مجازی به توسعه دانش کمک نمایند. بنابراین شناسایی ناشران و کشورهایی که از این مجوزها استفاده کرده ­اند باعث افزایش آگاهی نویسندگان با ناشران و کشورهایی خواهد شد که می‌خواهند برای نمایه کردن نشریات از این مجوزها در فضای مجازی استفاده نمایند و این امر با شتاب بیشتر به گسترش علم در جامعه منجر خواهد شد. استفاده از این مجوزها و توانایی‌ها، باعث افزایش استفاده از پایگاه‌های حامی نشر به شیوه دسترسی باز به متون علمی شده است. به عنوان مثال، یکی از این پایگاه­‌ها، پایگاه دوآج[45] است که در راستای جنبش دسترسی باز به اطلاعات علمی به وجود آمده است و معتبرترین نشریات علمی دسترسی باز را در بر می‌گیرد. این پایگاه طیف وسیعی از موضوعات، کشورها، ناشران و مجوزهای کریتیو کامنز را پوشش می‌دهد (اسواثی و گپی کوتان[46]، 2013). به همین منظور پایگاه دوآج در این پژوهش به عنوان نمونه موردی انتخاب شد.

امروزه استفاده از روش‌های جدید در سازماندهی و بازیابی اطلاعات مورد توجه قرار گرفته است. داده‌کاوی در کتابخانه‌ها و پایگاه‌های اطلاعاتی، علاوه بر قسمت‌های فهرست‌نویسی و آمار می‌تواند در تصمیم‌گیری و پیش‌بینی الگوها در فضای وب مؤثر باشد. یکی از مواردی که داده‌کاوی در کتابخانه‌های دیجیتالی و تحت وب مورد استفاده قرار می‌گیرد برای دستیابی به مجوزهای کریتیو کامنز است که برای ناشران و نویسندگان لازم و مفید است. فرایند داده‌کاوی که استخراج دانش از میان حجم انبوه داده‌های مرتبط انجام می‌گیرد می‌تواند به شناسایی قوانین حاکم بر انتخاب مجوزهای کریتیوکامنز در نشریات دسترسی باز در جهت حفظ حق مؤلف در پایگاه دوآج منجر شود و همچنین اطلاعات ارزشمندی را در اختیار نویسندگان و ناشران قرار دهد. با توجه به این که تاکنون در داخــل و خارج از ایران پژوهشــی بــه طــور مســتقیم وضعیت عناصر نشر از جمله (محل نشر، ناشر) و مجوزهای کریتیوکامنز در پایگاه‌هایی که به شیوه دسترسی باز نشریات را نمایه ­کند مورد بررسی قرار نگرفته است؛ لذا مقاله حاضر بر آن است به منظور افزایش سطح آگاهی و انتخاب مجوزهای کریتیوکامنز توسط صاحبان نشر برای نشریات انتشار یافته به شیوه دسترسی باز در پایگاه دوآج، از طریق داده‌کاوی و الگوریتم درخت تصمیم C5.0 با شناسایی عناصر نشر (محل نشر، ناشر و مجوزهای کریتیو کامنز) و ارائه الگو، تصویر روشنی از وضعیت جامعه مورد مطالعه ارائه نماید.

پژوهشگران درصدد پاسخگویی به پرسش‌های زیر است: 

1-      میزان استفاده نشریات نمایه شده پایگاه دوآج از مجوزهای کریتیوکامنز به تفکیک ناشران چگونه است؟

2-      میزان استفاده نشریات نمایه شده پایگاه دوآج از مجوزهای کریتیوکامنز به تفکیک محل ­نشر چگونه است؟

3-      پیش‌بینی عناصر نشر و مجوزهای کریتیوکامنز با استفاده از الگوریتم درخت تصمیم C5.0 چگونه است؟

 

پیشینه پژوهش

با بررسی ادبیات و پیشینه پژوهش مشخص شد که پژوهش‌های اندکی در حوزه حقوق مالکیت فکری و فضای مجازی در ایران و جهان انجام شده است. ضمن این که پژوهشی که مجوزهای کریتیو کامنز را در نشریات دسترسی باز مورد پژوهش قرار دهد، یافت نشد.

خلیلی (1394) در پژوهشی مبنی بر مشارکت ایران در تولید مجلات دسترسی باز دریافت که 6/2 درصد از این نشریات در سطح جهان مشارکت نسبتاً فعالی داشته­ اند. بیشتر این مجلات هزینه‌ای برای انتشار نداشته و به طور رایگان قابل دسترس هستند. اکثر این مجلات با حمایت دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی منتشر شده ­اند که حاکی از تمایل این مراکز به توسعه جریان اطلاعات و به اشتراک گذاشتن تولیدات علمی و همچنین رفع موانع دسترسی است. 28 درصد از مجلات دسترسی باز ایرانی در سال 92 از مجوز کریتیوکامنز استفاده کرده ­اند و اکثریت یعنی 72 درصد اشاره‌ای به نوع مجوز نداشتند.

صادقی (1393) در پژوهشی با عنوان «حمایت از حق مؤلف در فضای سایبر در حقوق ملی و اسناد بین‌المللی»، به چالش عصر دیجیتال در اجرای قواعد مربوط به حق مؤلف در فضای دیجیتال پرداخته است. حمایت از پدیدآورندگان آثار دیجیتالی از یک طرف و حمایت از آثار ادبی و هنری در فضای مجازی و اجرای آثار مشمول حق مؤلف در این فضا از طرف دیگر مورد تردید است. در اسناد بین‌المللی و قوانین برخی کشورهای مورد مطالعه، معافیت‌های قانونی خاصی برای برخی فعالیت‌های واسطه‌های خدمات ارتباط الکترونیکی نظیر خدمات میزبانی یا صرف برقراری ارتباط به عنوان مجرای عبور و یا ذخیره موقت پیش‌بینی شده است.

قانع (1386) در پایان‌نامه دکتری خود با عنوان «بررسی موانع دسترسی باز اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های کشور، به اطلاعات علمی و ارائه مدلی برای ارتباطات علمی ایران» دیدگاه اعضای هیئت علمی را در خصوص دسترسی باز به اطلاعات و نسبت به موانع دسترسی (بحران قیمت، بحران اجازه و فرایند چاپ) با استفاده از پرسشنامه بررسی کرده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که بیش از 90 درصد از اعضای هیئت علمی با دسترسی باز به یافته‌های پژوهش موافق هستند و افراد نمونه پژوهش، بحران قیمت را مانع مهمی در دسترسی به یافته‌های پژوهش می‌دانند، اما بحران اجازه و فرایند چاپ مقاله از نظر آن‌ها مانع مهمی تلقی نمی‌شود.

ساهو، ماهانتی و ساهو[47] (2017) در پژوهشی مبنی بر مشارکت تولیدات نشریات دسترسی باز در کشور هند از سال 2003 تا سال 2016 دریافت که آمریکا و هند با اتخاذ سیاست دسترسی باز در حوزه نشریات علمی، بیشتر تأثیرگذار بوده ­اند. تعداد نشریات نمایه شده در پایگاه دوآج شامل 9368 نشریه از 129 کشور در سرتاسر جهان به شیوه دسترسی باز است. برزیل با بیشترین حجم تولید 62/9 درصد (901) عنوان از کل نشریات دسترسی باز در این پایگاه حضور دارد. بریتانیا (انگلستان) با 36/8 درصد (783) رتبه دوم و آمریکا با 27/7 درصد (681) رتبه سوم را کسب کرده ­اند. همچنین مصر با 6/31 درصد (591)، اسپانیا 5/40 درصد (506)، اندونزی 4/84 درصد (453)، لهستان 4/28 درصد (401)، آلمان 3/69 درصد (346) رتبه‌های چهارم تا هشتم و هند با 3/39 درصد (318) رتبه نهم را در این پایگاه به خود اختصاص داده است. به غیر از این 10 کشور برتر، سهم سایر 119 کشور موجود در این پایگاه 43/62 درصد (4086) است.

بایری[48] (2013) نیز در پژوهشی به رونق نشریات دسترسی باز، خصوصاً در کشورهای در حال توسعه اشاره می‌کند. یافته‌های وی حاکی از آن است که بریتانیا با 465 عنوان، آلمان 286 و فرانسه 185 مجله دسترسی باز در راهنمای دسترسی باز سهم داشته­ اند. برزیل با انتشار 843 عنوان بعد از امریکا (1312) در رتبه دوم انتشار قرار دارد. هند با 518 مجله در رتبه چهارم، مصر با 363 مجله در رتبه ششم و رومانی (264) بیش از ایتالیا (256) مجله دسترسی باز منتشر کرده است. ترکیه، کلمبیا و ایران هر کدام بیش از فرانسه در انتشار این نوع مجلات مشارکت داشته ­اند.

استنسون[49] (2011) در پژوهشی دریافت قاره اروپا رتبه اول در تعداد نشریات دسترسی باز نمایه شده در پایگاه دوآج را دارد، در حالی­ که افریقا و اقیانوسیه در این زمینه رشد بسیار کندی دارند. همچنین، با وجود رشد تعداد مجلات دسترسی باز آسیا از 10 درصد به 15 درصد در طی دو سال، تعداد عناوین آمریکای جنوبی از 12 درصد به 14 درصد کاهش یافته است. افزایش تعداد مجلات دسترسی باز منتشر شده در آسیا در این پایگاه می‌تواند به دلیل فعالیت‌های ترویج دسترسی باز در این قاره باشد. این تغییرات آماری همچنین نشان می‌دهد که ایجاد زیرساخت برای نشر دسترسی باز در کشورها و مناطق متفاوت برای افزایش عناوین در پایگاه و نیز رشد کلی مجلات دسترسی باز مهم است.

سوبر (2009) در پژوهشی با عنوان «ده چالش پیش روی نشریات با دسترسی باز» یکی از چالش‌های اصلی تا سال 2008 را استفاده نکردن بیش از ٨٥ درصد نشریات علمی از مجوزهای کریتیوکامنز در پایگاه دوآج اعلام کرده است. که تا دوم اکتبر ٢٠٠٩ از ٤٣٦٢ نشریه علمی پایگاه دوآج، تنها 416 نشریه علمی (9/5 درصد) از مجوز تخصیص استفاده کرده­ بودند و بقیه نشریات نیز تنها ٢٢١ نشریه علمی (5/1 درصد) از سایر مجوزهای کریتیوکامنز استفاده کرده ­اند.

فن اکاوت[50] (2008) در کتاب خود تحت عنوان «مجوزهای کریتیوکامنز در اطلاعات بخش عمومی، فرصت‌ها و چالش‌ها»، بیان داشته است که استفاده از مجوزهای کریتیوکامنز دارای مزایای گوناگونی است. به طوری که مجوزهای کریتیوکامنز با اختیارات خاص استاندارد و قابل استفاده هستند و در بخش عمومی برای دستیابی به آثار دیگران با استفاده از این مجوزها به راحتی می‌توان از آن‌ها استفاده نمود. به کارگیری نوع مجوزها در سطح ملی و بین‌المللی، به سرعت در حال گسترش بوده و به پذیرش و به رسمیت شناختن همگانی کمک می‌کند؛ همچنین در توسعه ابزارهای رایگان (منبع باز[51])، برای جستجوی آثار قابل استفاده مجدد، اشتراک دانش و بهره‌مندی از کار دیگران نیز نقش مهمی را  ایفا ­می‌کنند.

کیم[52] (2007) در پژوهشی استفاده از الگوها و مجوزهای کریتیوکامنز در فضای مجازی را به منظور استفاده از آثار دیگران عامل مهمی در جلوگیری از اتلاف وقت، هزینه و کاهش مشکلات ناشی از حق مؤلف دانسته و اعلام می‌دارد که این مجوزها با ارائه اختیارات مشخص و تعیین شده به صورت استاندارد، شفاف و دسترسی سریع و آسان به اطلاعات؛ باعث اشاعه، بهره­‌وری و رشد اطلاعات در فضای مجازی می‌گردند.

الکین- کارن[53] (2005) در پژوهشی با عنوان چه قراردادهایی امکان‌پذیر نیست: محدودیت­‌های انتقال قانونی در دفاع از مجوزهای کریتیوکامنز و دلایل پیدایش این مجوزها را در چهار مقوله به شرح زیر بیان کرده است: خلاقیت، مبتنی بر دسترسی و استفاده از آثار پیشین است؛ قانون حق مؤلف موانع جدیدی را در دسترسی به آثار ایجاد کرده است که مانعی برای به اشتراک‌گذاری و استفاده مجدد از آثار خلاق است؛ هزینه‌های بالا در رابطه با رژیم حقوقی، توانایی افراد برای دسترسی و استفاده مجدد از آثار خلاق را محدود می‌کند؛ حق مؤلف باید به گونه‌ای اجرا شود که باعث به اشتراک‌گذاری و استفاده مجدد از دانش شود.

استنتاج از پژوهش‌های پیشین: مروری بر ادبیات نظری و تخصصی پژوهش‌های انجام گرفته در دو دهه اخیر نشان داد حجم زیادی از پژوهش‌های انجام گرفته در زمینه جنبش‌های دسترسی باز به اطلاعات علمی در فضای مجازی است و در حوزه مجوزهای کریتیوکامنز پژوهش‌های اندکی در جهان انجام گرفته است و بیشتر پژوهش‌های مجوزهای کریتیوکامنز با رویکرد نظری (بیان مبانی و چارچوب‌های نظری) ارائه شده است و این پژوهش‌ها استفاده از مجوزهای کریتیوکامنز در فضای مجازی را عامل مهمی در کاهش مشکلات ناشی از حق مؤلف بیان کرده ­اند.

 

روش‌شناسی

روش پژوهش داده‌کاوی توصیفی و جامعه آماری نشریات نمایه شده در پایگاه دوآج با 9378 عنوان نشریه تا اوایل سال 2016 است. ابتدا داده‌های مورد نیاز از فراداده در پایگاه دوآج با فرمت CVS در یک فایل اکسل ذخیره شد که شامل 128 کشور عضو این پایگاه (محل نشر) و ناشر با توجه به تأمین هزینه انتشاراتی (سه حوزه ناشران دانشگاهی، مؤسساتی و انجمن‌ها، ناشران تجاری) و 6 نوع از مجوزهای کریتیو کامنز است. با استفاده از این مجموعه داده و یکی از روش‌های داده‌کاوی یعنی الگوریتم درخت تصمیم 0.C5 که  توسعه یافته الگوریتم ID3 است (جان و همکاران[54]، 2007) الگوهایی تهیه شد. الگوریتم درخت تصمیم 0.C5 قادر است علاوه بر متغیرهای کمی، متغیرهای کیفی را نیز پیش‌بینی کند. این روش اولین بار توسط بریمن[55] و همکاران ارائه شد. این مدل به دلیل سهولت در تفسیر نتایج و ناپارامتری و غیرخطی بودن، نداشتن نیاز به پیش‌فرض رابطه خطی بین متغیرهای مستقل و وابسته؛ به عنوان یک روش کارآمد شناخته می‌شود و در این پژوهش نیز به همین دلیل مورد استفاده واقع شد. الگوریتم 0.C5 یک نوع درخت تصمیم‌گیری تک متغیره است که ابتدا درختی تقریباً پر ایجاد می‌کند. این الگوریتم، دسته‌بندی را با تقسیم کردن داده‌ها به زیرمجموعه‌هایی که شامل رکوردهای همگن‌تر از والد خود هستند انجام می­‌دهد. تقسیم کردن نمونه‌ها بر اساس فیلدی که بیشترین بهره اطلاعات را دارد صورت می­گیرد. این الگوریتم روشی افزایشی از هرس کردن درخت را به کار می‌گیرد تا خطای طبقه‌بندی کردن ناشی از نویز یا جزئیات خیلی زیاد را در داده‌های آموزشی کاهش دهد (چاتامولی[56]، 2011).

به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار رپیدماینر[57] نسخه 7 و یکی از روش­های بسیار قوی روش‌شناسی یعنی «روش آماده‌سازی فرایند استاندارد در داده‌کاوی»[58] استفاده شده است که معمولاً با اسم اختصار کریسپ[59] شناخته می‌شود (شرر[60]،2000). این روش شامل 6 فاز است. 1- شناسایی سیستم و فهم تجاری[61]: شناسایی مفاهیم حقوق مالکیت فکری- شناسایی انواع مجوزهای کریتیوکامنز و مزایای آن، شناسایی عناصر نشر. 2- شناخت داده‌ها[62]: جمع‌آوری داده‌ها و استخراج فیلدهای کلیدی؛ بررسی رابطه بین فیلدها؛ حذف رکوردهای ناقص؛ محاسبه شاخص‌ها و نسبت فیلدها. در داده­کاوی یکی از مشکلات شایع، پایین بودن کیفیت داده‌های اولیه است. به عملیاتی که به برطرف شدن مشکل کیفیت داده‌ها می‌انجامد، پاکسازی داده گفته می‌شود. لازم به ذکر است که در این پژوهش با توجه به داده­های حجیم و مجموعه­ای که از داده­های واقعی استفاده شده بود به علت مشخص نبودن اطلاعات بعضی از فیلدهای مربوط به این نشریات، نیاز به پاکسازی داشت که از طریق مراجعه به سایت آن نشریات، تا حد امکان، اطلاعات بیشتر نشریات کامل شد.

3- آماده سازی داده‌ها [63] 4- مدل‌سازی[64] الگوریتم درخت تصمیم C5.0 5- ارزیابی[65]: محاسبه شاخص‌های دقت و صحت.6 - توسعه[66]: بررسی نتایج چندین آزمایش متوالی بر میزان کنترل مجوزهای کریتیوکامنز و تأثیر عدم کنترل آن بر عناصر نشر است که باعث پیشرفت کار می‌گردد.

 

                                                        شکل 1. مدل کریسپ و مدل پیشنهادی (هارپر، گاوین، استیفن[67]،2006)

 

یافته‌های پژوهش

در این قسمت میزان مجوزهای استفاده شده در این پایگاه و تعداد عناصر نشر (ناشر و محل نشر) به تفکیک مجوزهای کریتیو کامنز نشان داده می‌شود.

ویژگی­‌های جمعیت شناختی(جداول 1 و 2): بعد از مطالعه و بررسی پایگاه دوآج، ویژگی­‌های تأثیرگذار در انتخاب مجوزهای کریتیو کامنز از جمله ناشر و محل نشر انتخاب شدند که در جدول شماره 1 و 2 توزیع فراوانی مجوزهای کریتیوکامنز همراه با اختیاراتی که به کاربران می­‌دهد و تعداد عناصر نشر (ناشر و محل نشر) نشریات انتشار یافته به شیوه دسترسی باز نشان داده شده است.

 

جدول 1. توزیع فراوانی مجوزهای کریتیوکامنز (کالاهای عمومی خلاقانه) در پایگاه دوآج

ردیف

مجوزهای کریتیو کامنز

CC

محدوده اختیارات

فراوانی نشریات

درصد فراوانی نشریات

1

از هیچ مجوزی استفاده نشده

Not CC Like

-----

4361

46/44

2

مجوز تخصیص

CC BY

اختیارات خیلی بیشتر

2711

28/88

3

مجوز اختیار غیرتجاری– غیر اشتقاقی

CC BY-NC-ND

اختیارات خیلی کمتر

1053

11/22

4

مجوز اختیار- غیرتجاری

CC BY-NC

اختیارات متوسط

769

8/20

5

مجوز اختیار- غیرتجاری- اشتراک

CC BY-NC-SA

اختیارات کمتر

275

2/92

6

مجوز اختیار- اشتراک

CC BY-SA

اختیارات نسبتا بیشتر

183

1/94

7

مجوز اختیار- غیراشتقاقی

CC BY-ND

اختیارات بیشتر

37

0/4

مجموع

 9389

100 

 

همان طور که در جدول 1 مشاهده می‌شود از 9389 نشریه موجود در پایگاه دوآج، 4361 عنوان نشریه از هیچ مجوزی استفاده نکرده ­اند که شامل 46/44 درصد نشریات است و 53/55 درصد بقیه نشریات موجود در این پایگاه از شش مجوز موجود در این جدول استفاده نموده­ اند. مجوز تخصیص با 2711 عنوان بیشترین مقدار و از بعد اختیارات بازترین مجوز یعنی اجازه کپی، دانلود، اقتباس به منظور اهداف تجاری و غیرتجاری در این پایگاه است. مجوز اختیار- غیرتجاری- غیراشتقاقی با 1053 عنوان، مجوز اختیار- غیرتجاری با 769 عنوان و مجوز اختیار- غیرتجاری- اشتراک با 275 عنوان، مجوز اختیار- اشتراک با 183 عنوان و مجوز اختیار- غیراشتقاقی با 37 عنوان کمترین مقدار در این پایگاه را دارند.

 

جدول 2. توزیع فراوانی مجوزهای کریتیو کامنز با عناصر نشر (محل نشر، ناشر) نشریات نمایه شده در پایگاه دوآج

    عناصر نشر                (محل نشر، ناشر)

مجوزهای کریتیو کامنز

تعداد محل نشر

تعداد ناشر

128 کشور

دانشگاهی- مؤسساتی و انجمن ها- تجاری

مجوز تخصیص

2711

2536

مجوز اختیار- غیرتجاری–  غیراشتقاقی

183

160

مجوز اختیار- غیرتجاری

37

32

مجوز اختیار- غیرتجاری- اشتراک

769

683

مجوز اختیار- اشتراک

275

240

مجوز اختیار- غیراشتقاقی

1053

914

CC

5028

4565

 

 

 

 

 

 

 

با توجه به اطلاعات مندرج در جدول 2 تعداد نشریات استفاده شده از مجوزهای کریتیوکامنز از 128 کشور، 5028 عنوان و تعداد ناشرانی که از این مجوزها استفاده کرده ­اند 4565 عنوان است. 2711 نشریه بیشترین تعداد مربوط به کشورها از مجوز تخصیص استفاده نموده ­اند که شامل سه نوع ناشر بوده و محدودترین مجوز غیرتجاری- غیر اشتقاقی 1053 نشریه مربوط به تمام کشورها و 914 ناشر از هر سه نوع ناشر است.

پاسخ پرسش اول: میزان استفاده نشریات نمایه شده پایگاه دوآج از مجوزهای کریتیوکامنز به تفکیک ناشران چگونه است؟

جدول3. توزیع فراوانی ناشران نشریات نمایه شده در پایگاه دوآج

ناشران(Pub)

تعداد

درصد فراوانی

ناشران دانشگاهی(Aca)

3561

41/94

ناشران مؤسساتی و انجمن‌ها (Asso)

2489

29/31

ناشران تجاری   (COM)

2440

28/73

مجموع

8490

100 درصد

 با توجه به اطلاعات مندرج در جدول 3 از 9378 نشریه در پایگاه دوآج 8490 عنوان نشریه مربوط به اطلاعات ناشران مشخص می‌باشد که ناشران دانشگاهی با 41/94 درصد بیشترین تعداد را دارند؛ ناشران مؤسساتی و انجمن­‌ها 29/31 درصد و ناشران تجاری نیز 28/73 درصد با کمترین مقدار در این پایگاه حضور دارند.

جدول4. توزیع فراوانی ناشران نشریات نمایه شده در پایگاه دوآج به تفکیک مجوزهای کریتیو کامنز

                 مجوزها

 

ناشران

تخصیص

غیرتجاری

غیرتجاری- غیر اشتقاقی

اشتراک

غیر اشتقاقی

غیرتجاری- اشتراک

مجموع مجوزها

درصد فراوانی

 ناشران مؤسساتی و  انجمن‌ها

1109

138

184

26

10

56

1523

33/36

ناشران تجاری

668

238

403

19

11

102

1441

31/56

ناشران دانشگاهی

759

307

327

115

11

82

1601

35/07

مجموع

2536

683

914

160

32

240

4565

100

 با توجه به اطلاعات مندرج در جدول 4 تعداد ناشرانی که از مجوزهای کریتیوکامنز استفاده کرده ­اند مجوز اختیار- تخصیص با بیشترین تعداد 2536 عنوان، مجوز اختیار- غیرتجاری- غیراشتقاقی 914 عنوان، مجوز اختیار- غیر تجاری 683 عنوان، مجوز اختیار – غیرتجاری- اشتراک 240 عنوان، مجوز اختیار اشتراک 160 عنوان و در آخر مجوز اختیار- غیراشتقاقی با 32 عنوان کمترین مقدار را در این پایگاه به خود اختصاص داده­ اند. مجوز تخصیص در هر سه نوع ناشر مؤسساتی و انجمن‌ها، تجاری، دانشگاهی به ترتیب 1109، 668، 759 بیشترین تعداد از بین مجوزها است. از بین مجوزها، مجوز تخصیص با 1109عنوان مربوط به ناشران مؤسساتی، و مجوز اختیار- غیراشتقاقی با 10 عنوان مربوط به ناشران مؤسساتی کمترین است. مجوز تجاری با 307 عنوان، مجوز غیرتجاری- غیراشتقاقی با 403 عنوان، مجوز اشتراک با 115 عنوان، مجوز اختیار- غیراشتقاقی با 11 عنوان و مجوز اختیار- غیرتجاری- اشتراک با 102عنوان بیشترین مقدار را در بین مجوزها در حوزه ناشران به خود اختصاص داده ­اند. بیشترین درصد فراوانی مجوزهای به کار رفته با 35/07 درصد مربوط به ناشران دانشگاهی است.

پاسخ پرسش دوم: میزان استفاده نشریات نمایه شده پایگاه دوآج از مجوزهای کریتیوکامنز به تفکیک محل نشر چگونه است؟

جدول5. توزیع فراوانی استفاده از مجوزهای کریتیوکامنز به تفکیک محل نشر

 

 

 

با توجه به اطلاعات مندرج در جدول 5 توزیع فراوانی بیشترین تعداد نشریات، مربوط به کشور برزیل، 884 عنوان نشریه و بریتانیا، 764 و امریکا، 673 و مصر، 591 است که به ترتیب رتبه­ اول تا چهارم را کسب کرده­ اند. از بین 128 کشور، بیشترین تعداد استفاده از مجوزهای کریتیوکامنز را کشور مصر با 11/39 درصد، بریتانیا (انگلستان) 8/64 درصد، برزیل 8/33 درصد و کشور آمریکا 7/62 درصد از آن خود نموده ­اند. کمترین تعداد استفاده از مجوزهای کریتیوکامنز مربوط به ونزوئلا با 0/02 درصد (20 عنوان) است. مصر با این که سهم تولیدات کمتری نسبت به برزیل، امریکا و بریتانیا دارد اما به دلیل استفاده بیشتر از مجوزهای کریتیوکامنز در رتبه اول قرار گرفته و با 94/58 درصد از تولیدات خود تحت مجوزهای کریتیوکامنز قرار دارد که در مقایسه با برزیل، آمریکا و بریتانیا، درصد فراوانی تعداد مجوزها نسبت به تعداد محل نشر تقریباً50 درصد است. کشور آمریکا نیز با این که سهم تولیدات بیشتری در این پایگاه (8/04 درصد) دارد ولی به دلیل استفاده کمتر از مجوزهای کریتیوکامنز با 7/62 درصد در رتبه چهارم جای گرفته است. سهم تولیدات کشور اسپانیا در این پایگاه 5/78 درصد است ولی تنها 1/44 درصد از مجلات آن تحت مجوزهای کریتیوکامنز است.

  جدول6. توزیع فراوانی تولید علم به تفکیک قاره‌ها در نشریات نمایه شده در پایگاه دوآج

ردیف

قاره آسیا

تعداد

قاره اروپا

تعداد

قاره آمریکا

تعداد

قاره آفریقا

تعداد

قاره اقیانوسیه

تعداد

1

ایران

305

هلند

155

 آمریکا

673

مصر

591

استرالیا

118

2

چین

55

مجارستان

34

اکوادور

22

سودان

66

اندونزی

455

3

هونگ کونگ

35

صربستان

73

کلمبیا

223

آفریقای جنوبی

64

نیوزلند

67

4

ژاپن

24

اکراین

86

کاسکاریکا

38

اکوادور

22

 

 

5

مالزی

44

بریتانیا

764

کوبا

35

 

 

 

 

6

تایوان

23

ایتالیا

282

مکزیک

88

 

 

 

 

7

پاکستان

47

رومانی

280

پرو

32

 

 

 

 

8

جمهوری کره

55

سوئیس

235

شیلی

83

 

 

 

 

9

ترکیه

235

آلمان

209

ونزوئلا

20

 

 

 

 

10

فنلاند

26

فدراسیون روسیه

147

برزیل

884

 

 

 

 

11

هند

317

بلغارستان

36

 

 

 

 

 

 

12

 

 

پرتقال

74

 

 

 

 

 

 

13

 

 

جمهوری چک

79

 

 

 

 

 

 

14

 

 

دانمارک

27

 

 

 

 

 

 

15

 

 

کرواسی

84

 

 

 

 

 

 

16

 

 

لیتوانی

34

 

 

 

 

 

 

17

 

 

استونی

48

 

 

 

 

 

 

18

 

 

لهستان

402

 

 

 

 

 

 

19

 

 

نروژ

49

 

 

 

 

 

 

20

 

 

یونان

28

 

 

 

 

 

 

21

 

 

کانادا

141

 

 

 

 

 

 

22

 

 

اسپانیا

484

 

 

 

 

 

 

جمع

60/13

1166

75/43

3751

47/24

2098

66/8

743

46/7

640

با توجه به اطلاعات مندرج در جدول 6 سهم تولید علم در قاره آسیا 13/60، قاره اروپا 43/75 درصد، قاره آمریکا 24/47 درصد، قاره آفریقا 8/66 درصد و اقیانوسیه 7/46 درصد است که بیشترین سهم تولید علم به ترتیب در این پایگاه مربوط به قاره اروپا با 54/07 درصد، قاره آمریکا، قاره آسیا، آفریقا و اقیانوسیه است.

جدول7. توزیع فراوانی مجوزهای کریتیو کامنز بر اساس محل نشر

نام محل نشر

تخصیص

اختیار- غیرتجاری

اختیار-غیرتجاری-

غیر اشتقاقی

اختیار-اشتراک

اختیار-غیراشتقاقی

غیرتجاری- اشتراک

مجموع

مصر

554

0

3

0

0

2

559

هلند

22

9

32

0

0

1

64

نیوزلند

2

48

5

0

1

1

57

جمهوری چک

31

2

16

1

1

2

53

سوئیس

198

7

19

1

0

1

226

بریتانیا (انگلستان)

319

60

37

1

0

7

424

اسپانیا

14

10

38

1

0

8

71

فرانسه

26

6

77

1

0

11

121

رومانی

50

16

40

2

4

5

117

اکراین

29

9

10

3

0

2

53

لهستان            

55

11

223

3

2

9

303

آلمان

155

6

29

3

6

1

200

ایتالیا

46

68

47

3

0

6

170

جمهوری اسلامی ایران

81

93

12

4

1

4

195

کانادا

39

7

21

4

2

2

75

امریکا

136

45

71

4

2

16

274

هند

52

22

18

5

0

94

191

آفریقای جنوبی

37

7

3

5

0

0

52

ترکیه

53

34

42

6

1

6

142

برزیل            

205

115

63

6

3

17

409

فدراسیون روسیه

60

11

15

7

1

15

109

اندونزی

209

31

15

99

4

14

372

مجموع

2373

617

836

159

28

224

4237

 

با توجه به اطلاعات مندرج در جدول 7 بیشترین تعداد استفاده از مجوزهای کریتیو کامنز مربوط به کشور مصر با 554 عنوان مجوز تخصیص، 3 عنوان مجوز غیرتجاری- غیراشتقاقی و 2 عنوان مجوز غیرتجاری- اشتراک است که در مجموع با 559 عنوان رتبه اول؛ و بریتانیا با 319 عنوان مجوز تخصیص، 60 عنوان مجوز غیرتجاری، 37 عنوان مجوز غیرتجاری، غیراشتقاقی، 1 عنوان مجوز اشتراک، 7 عنوان مجوز غیرتجاری- اشتراک است که در مجموع با 424 عنوان رتبه دوم را دارد و برزیل با 205 عنوان مجوز تخصیص، 115عنوان مجوز غیرتجاری، 63 عنوان غیرتجاری- غیراشتقاقی، 6 عنوان اختیار- اشتراک، 3 عنوان غیر اشتقاقی، 17 عنوان غیرتجاری- غیراشتقاقی که در مجموع با 409 عنوان رتبه سوم در این پایگاه را به خود اختصاص داده ­­اند که در هر سه کشور بیشترین مجوز مربوط به مجوز تخصیص است.

جدول 8. توزیع فراوانی بیشترین تعداد محل نشر نشریات نمایه شده در پایگاه دوآج

محل نشر

مجوزها

تعداد

درصد فراوانی نشریات

مصر

اختیار- تخصیص

554

23/34

لهستان

غیر تجاری- غیر اشتقاقی

223

36/14

برزیل

اختیار–  غیر تجاری

115

13/75

اندونزی

اختیار- اشتراک

99

62/26

آلمان

اختیار - غیر اشتقاقی

6

21/42

هند

غیرتجاری - اشتراک

94

41/96

 

با توجه به اطلاعات مندرج در جدول 8 بیشترین مجوز مربوط به کشور مصر با مجوز اختیار- تخصیص 554 عنوان، مجوز غیرتجاری- غیراشتقاقی 223 عنوان مربوط به کشور لهستان با رتبه دوم و کمترین مجوز مربوط به کشور آلمان با 6 عنوان مربوط به مجوز اختیار- غیراشتقاقی است.

پاسخ پرسش سوم: پیش‌بینی عناصر نشر و مجوزهای کریتیوکامنز با استفاده از الگوریتم درخت تصمیم C5.0 چگونه است؟

مدل‌سازی، ارزیابی و توسعه (فاز چهارم­، پنجم و ششم): تا فاز سوم مراحل آماده‌سازی داده‌ها انجام گرفت که در بخش توصیفی اطلاعات آماری داده‌ها توضیح داده شد. از فاز چهارم تکنیک‌های مدل‌سازی مختلفی انتخاب و به کار برده می‌شوند و تنظیمات مدل برای بهینه‌سازی نتایج به شکل اصول معینی درآورده می‌شود (غضنفری، 1387). مدل‌سازی در این پژوهش با استفاده از مجوزهای کریتیوکامنز، عناصر نشر و الگوریتم درخت تصمیمC5.0 انجام گرفت و مجوزها به عنوان برچسب انتخاب شدند. در مدل ایجاد شده توسط نرم‌افزار، معیار تقسیم شاخه‌ها بر اساس شاخص جینی(Gini Index)  با حداکثر عمق 20 انتخاب و درخت به زیرشاخه‌ها­یی شکسته شد و محل نشر کشورها در رأس درخت تصمیم C5.0  قرار گرفت. فاز پنجم از داده‌کاوی کریسپ، ارزیابی الگوریتم است. در این روش به کمک نمونه‌های آموزشی که در مجموعه داده آموزشی وجود داشت یک مدل داده‌کاوی موقت ایجاد گردید. به منظور اعتبارسنجی مدل درختی، داده‌ها به دو بخش داده‌های آموزش و آزمون تقسیم شدند.70 درصد داده‌ها به صورت تصادفی به عنوان داده‌های آموزش و 30 درصد بقیه به عنوان داده‌های آزمون مورد آزمایش قرار گرفتند. مدل درختی با استفاده از داده‌های آموزش ساخته شد و مدل ساخته شده بر روی داده‌های آزمون مورد تست قرار گرفت. درصد نمونه‌هایی از داده‌های آزمون که ویژگی هدف آن‌ها توسط مدل، درست تشخیص داده شده بود دقت مدل را تعیین می‌کند (گاپتا[68]، 2011) و میزان صحت یک روش دسته‌بندی بر روی مجموعه داده‌های آموزشی، درصد مشاهداتی از مجموعه آموزش است که به درستی توسط روش مورد استفاده دسته‌بندی شده است. برای محاسبه میزان صحت مدل از ماتریس اغتشاش[69] استفاده شد و الگویی با صحت 64/90 درصد و با خطای 35/10 درصد (صحت-1= نرخ خطا) به دست آمد که بیشترین مجوزهای به کار رفته در این الگو مربوط به مجوز تخصیص با دقت 69/20 به دست آمد و مدل تأیید گردید. فاز ششم که توسعه سیستم نام دارد، در این فاز نتایج چندین آزمایش متوالی بر میزان کنترل مجوزهای کریتیوکامنز و تأثیر عدم کنترل این مجوزها بر عناصر نشر در جهت توسعه سیستم به کار گرفته شد.

جدول 9. نمونه‌ای از پیش‌بینی  بیشترین عناصر نشر (محل نشر و ناشر) با مجوزهای کریتیوکامنز با استفاده از الگوریتم درخت تصمیم C5.0

مجوزهای کریتیو کامنز

ناشران دانشگاهی

ناشران مؤسساتی و انجمنها

ناشران تجاری

مجوز تخصیص (CC BY)

برزیل، هند، لهستان، امریکا،  بریتانیا، اندونزی

مصر،  برزیل،  هند، ایران، لهستان، امریکا، بریتانیا، اندونزی

لهستان، امریکا، بریتانیا

مجوز اختیار- غیراشتقاقی (CC BY-ND)

*

*

*

مجوز اختیار-  اشتراک (CC BY-SA)

*

*

مصر، هند،  اندونزی

مجوز اختیار- غیرتجاری (CC BY-NC)

ایران

*

ایران

مجوز غیرتجاری–  غیر اشتقاقی (CC BY-NC-ND)

مصر

*

برزیل

مجوز غیرتجاری- اشتراک (CC BY-NC-SA)

*

*

مصر

 

اطلاعات مندرج در جدول 9 که از طریق الگوریتم درخت تصمیم C5.0 بین محل نشر و ناشر با مجوزهای کریتیوکامنز به دست آمد، نشان می­‌دهد ناشران این کشورها از شش نوع مجوز موجود در این پایگاه، نباید از مجوز اختیار- غیراشتقاقی استفاده کنند. همچنین این الگوریتم برای ناشران دانشگاهی در کشورهایی نظیر برزیل، اندونزی، آمریکا، لهستان، هند، ناشران مؤسساتی و انجمن‌ها در کشورهایی از جمله مصر، اندونزی، برزیل، لهستان، آمریکا، ایران و ناشران تجاری در کشورهایی از جمله بریتانیا، لهستان، آمریکا مجوز تخصیص را پیش‌بینی کرده است. که با توصیه‌های اوسپا[70] همسو است. برای کشورهای آمریکا، بریتانیا و لهستان در هر سه نوع ناشر مجوز تخصیص را پیش‌بینی کرده است. مجوز اختیار- اشتراک را برای کشورهای مصر، هند و اندونزی با ناشران تجاری و مجوز اختیار- غیرتجاری را برای کشور ایران با ناشران دانشگاهی و تجاری پیش‌بینی کرده است. نمودار 1 پیش‌بینی الگوریتم درخت تصمیم C5.0 از مجوزهای کریتیوکامنز را نشان می‌دهد.

 

نمودار 1. پیش‌بینی توزیع پراکندگی محل نشر و ناشر با مجوزهای کریتیوکامنز از طریق الگوریتم درخت تصمیم C5.0

بحث و نتیجه‌گیری

حقوق مالکیت فکری مجوزهای کریتیوکامنز رویکرد نوینی در ارتباطات علمی محسوب می‌گردد. این مجوزها در بخش عمومی برای دستیابی به آثار دیگران به راحتی قابل استفاده و استاندارد هستند و در سطح ملی و بین‌المللی، به سرعت در حال گسترش بوده و به پذیرش و به رسمیت شناختن همگانی کمک می‌کند. همچنین این مجوزها، ابزارهای رایگان برای جستجوی دوباره آثار قابل استفاده را توسعه داده و در بخش عمومی نیز در اشتراک دانش و بهره‌مندی از کار دیگران نقش مهمی را ایفا می‌کند (فن اکاوت، 2008). استفاده از این مجوزها از یک طرف باعث می‌شود تا کاربران با استفاده از محدوده اختیاراتی که این مجوزها تعیین می‌کند بدون اجازه از صاحب نشر و بدون وقفه زمانی از اثر استفاده نموده و باعث افزایش دسترسی، مشاهده­ و استناددهی به مقالات ­شود و از طرف دیگر استفاده از مجوزهای کریتیوکامنز در نشریات انتشار یافته به شیوه دسترسی باز باعث حفظ حـق مؤلـف و حقوق جانبی در فضای مجازی برای ناشران و نویسندگان ­می‌گردد. با توجه به این که هزینه نشریات دانشگاهی از سوی دولت‌ها تأمین می‌شود بنابراین برای استفاده از این مقالات لازم نیست کابران دوباره هزینه نمایند و تنها با اختیار کردن این مجوزها ضمن حفظ حق مؤلف، مقالات به آسانی در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. با انتخاب این مجوزها از سوی ناشران تجاری نیز به علت این که ناشران حق‌الزحمه خود را از نویسندگان دریافت می‌کنند آن‌ها نیز به راحتی می‌توانند بدون دریافت هزینه از کاربران به کار نشر مقالات ادامه دهند. استفاده از مجوزهای کریتیو کامنز به خالق اثر این اجازه را می‌دهد که بگوید برای استفاده از این مجوز­ها چه حقوقی برای خودش محفوظ است و چه حقوقی برای دریافت‌کننده اثر یا خالق‌های دیگر محفوظ است. اگر نویسنده یا ناشری از هیچ یک از مجوزهای کریتیوکامنز یا معادل‌های آن استفاده نکند به معنی آن است که دسترسی کاملاً آزاد و رایگان فراهم نکرده است و تنها از حق مؤلف «تمامی حقوق محفوظ است» استفاده کرده است. استفاده از این مجوزها در فضای مجازی باعث فراهم ­شدن زیرساخت لازم بـرای تداوم و تقویت فرایند توسعه دانش همرا با شتاب فزاینده­ در جهت تولید علم در جامعه خواهد شد.

با توجه به یافته‌های پژوهش بیشترین تعداد مجوزهای کریتیوکامنز استفاده شده در حوزه ناشران مربوط به مجوز تخصیص است. ناشران مؤسساتی و انجمن‌ها با 1109 عنوان رتبه اول، ناشران دانشگاهی و دولتی با 759 عنوان رتبه دوم و ناشران تجاری نیز با 668 عنوان رتبه سوم را دارند. ناشران دانشگاهی با 35/07 درصد بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده اند که انتظار می‌رفت مجوز تخصیص با بیشترین مقدار مربوط به این ناشر باشد ولی این ناشر با وجود توصیه‌های اوسپا[71]سوبر (2009) که ناشران دولتی باید از مجوز تخصیص استفاده کنند؛ از تمام مجوزها استفاده نموده و پراکندگی انتخاب مجوزها در ناشران دانشگاهی به چشم می‌خورد. ناشران مؤسساتی و انجمن‌ها با 33/26 درصد حائز رتبه دوم و ناشران تجاری با 31/56 درصد رتبه سوم را در این پایگاه کسب کرده اند.

از لحاظ تعداد مجوزها، تعداد این سه نوع ناشر به نسبت تقریباً یکسان در این پایگاه قرار گرفته است. با توجه به این که تاکنون در مورد مجوزهای کریتیوکامنز در پایگاه دوآج پژوهشی انجام نگرفته است؛ بنابراین در یافته‌ها فقط به تعداد مجلات دسترسی باز با سایر پژوهش‌ها مقایسه‌ای صورت گرفته است. در بیشتر کشورهای در حال توسعه، به ویژه هند و ایران، ناشران دانشگاهی حضور چشمگیری در نشریات دسترسی باز به اطلاعات داشته و این کشورها در تولید مجلات دسترسی باز در سطح جهان مشارکت نسبتاً فعالی دارند که با یافته­های خلیلی (1394) و ساهو (2017) همسو است. تعداد نشریات نمایه شده در این پایگاه به تفکیک کشورها به ترتیب برزیل با 10/57درصد (884 مجله) رتبه اول؛ بریتانیا 9/13 درصد ( 764 مجله) رتبه دوم؛ امریکا 8/04 درصد (673 مجله) رتبه سوم؛ و مصر 7/06 درصد (591 مجله) رتبه چهارم است که با یافته­‌های ساهو (2017) همسو است اما به علت این که تا سال 2016 تعداد مقالات انتشار یافته به شیوه دسترسی باز بیشتر شده با یافته­‌های بایری (2013) همسو نیست.

از بین 128 کشور تا اوایل سال 2016، بیشترین تعداد استفاده از مجوزهای کریتیوکامنز مربوط به کشور مصر با 11/39 درصد با رتبه اول و بریتانیا (انگلستان) 8/64 درصد با  رتبه دوم؛ برزیل 8/33 درصد با رتبه سوم و کشور آمریکا 7/62 درصد با رتبه چهارم در این پایگاه است. ایران با 305 مجله در رتبه نهم این پایگاه قرار دارد که از این تعداد تنها 195 مجله با 3/93 درصد از مجوزهای کریتیوکامنز استفاده نموده اند. کشور هند نیز در رتبه دهم قرار دارد که با یافته‌­های لون[72] (2008) (بدون در نظر گرفتن مجوزهای کریتیوکامنز) همسو است. کشور اسپانیا با این که سهم تولیدات بیشتری معادل 78/5 درصد در این پایگاه دارد، ولی به دلیل استفاده نکردن بیشتر نشریات از مجوزهای کریتیوکامنز، تنها 1/44 درصد تولیداتش تحت مجوزهای کریتیوکامنز قرار گرفته و بقیه نشریات تحت مجوزهایی مانند «حق مؤلف محفوظ است» است قرار دارد.

قاره اروپا در این پژوهش در تولید علم با 43/75 درصد رتبه اول و قاره افریقا و اقیانوسیه به ترتیب با 8/66 و 7/46 رتبه‌­های چهارم و پنجم را کسب کرده­ اند که با یافته‌های استنسون (2011) که اروپا را رتبه اول در تعداد نشریات دسترسی باز نمایه شده در پایگاه دوآج و افریقا و اقیانوسیه را دارای رشد بسیار کندی می‌داند همسو است. با توجه به این که جنبش دسترسی باز به اطلاعات، از کشورهایی اروپایی و بعد آمریکائی شروع شده است؛ یافته‌های این پژوهش نیز تأییدکننده این ادعا می‌باشد. تعداد نشریات دسترسی باز بدون توجه به مجوزهای کریتیوکامنز در کشورهایی نظیر برزیل، انگلستان، ایالات متحده آمریکا، مصر، اندونزی، لهستان، آلمان، ایران و هند روند رو به افزایش را نشان می‌دهد که با یافته‌های به دست آمده ساهو (2017) همسو است. افزایش تعداد نشریات منتشر شده در آسیا می‌تواند دلیلی بر فعالیت‌های ترویج دسترسی باز در این قاره باشد.

نتایج حاصل از درخت تصمیم C5.0 نیز نشان داد که ناشران دانشگاهی، تجاری، مؤسساتی و انجمن‌ها در کشورهایی نظیر برزیل، مصر، بریتانیا از مجوز تخصیص استفاده می‌کنند. ناپارامتری بودن روش طبقه‌بندی درختی، تفسیر آسان نتایج، عدم نیاز به پیش‌فرض‌هایی مشابه سایر مدل‌های پیش‌بینی، لحاظ کردن اثر متقابل بین متغیرهای پیش‌بینی کننده از مزایای الگوریتم درخت تصمیم  C5.0 است (باقری، 1394) که در این پژوهش نیز از همین الگوریتم استفاده شد.

یافته­‌های جدول 6 با نتایج حاصل از این الگوریتم نشان می‌دهد مشارکت کشورهای اروپایی وکشورهای توسعه یافته در تولید علم در این پایگاه بیشتر بوده و برای کشورهایی از جمله برزیل، بریتانیا و مصر، آمریکا، لهستان در هر سه نوع ناشر، مجوز تخصیص که بازترین مجوز است را پیش‌بینی کرده است. به عبارتی این الگوریتم استفاده از مجوز تخصیص را به جای سایر مجوزها در کشورهای توسعه یافته پیش‌بینی کرده است که با یافته‌­های این پژوهش که نشان داد سهم مجوز تخصیص در این پایگاه از مجوزهای دیگر بیشتر است تأیید شد و نشانگر نگرش مثبت جامعه پژوهش نسبت به محیط مجازی و دستیابی به اطلاعات علمی از طریق فن‌آوری‌های نوین اطلاعاتی است.

همچنین نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که استفاده از مجوزهای کریتیوکامنز در نشریات انتشار یافته به شیوه دسترسی باز، باعث افزایش سطح آگاهی و انتخاب نوع مجوزهای کریتیوکامنز از سوی صاحبان نشر (ناشران و نویسندگان) شده است. بر اساس یافته‌های پژوهش حاضر پیشنهاد می‌شود ناشران دانشگاهی و مؤسساتی تا حد امکان از مجوز تخصیص استفاده نموده و ناشران تجاری علاوه بر مجوزهای تخصیص می‌توانند از سایر مجوزهای کریتیوکامنز نیز استفاده نمایند.

با توجه به یافته‌­های پژوهش حاضر و ارتباط مجوزهای کریتیوکامنز با واقعیت جدید رسانه‌ها در عصر دیجیتالی و ضعف مبانی نظری، نظریه‌پردازی و یافته‌های کاربردی که در منابع مشاهده شد، توصیه می­شود در این زمینه حقوقدانان و پیشروان عرصه علم و دانش در سطح ملی و بین‌المللی ورود پیدا کرده و راهکارهای اساسی در مبانی نظری و عملی ارائه نمایند. برگزاری همایش در سطح ملی و بین‌المللی در زمینه مجوزهای کریتیو کامنز و مجوزهای مشابه به منظور حمایت از حقوق مالکیت فکری نیز توصیه می‌شود.



[1]. Esen

[2]. OA: Open access

[3]. Budapest

[4]. Bethesda

[5]. Suber

[6]. Gross

[7]. BBB: Bethesda, Berlen, Brazil

[8]. Introduction to open access

[9]. Gratis OA

[10]. Swan & Brown

[11]. Ana Maria Ramalho Correia

[12]. Golden Road

[13]. Green OA

[14]. Self- Archiving

[15]. European IPR Helpdesk

[16]. Repository

[17]. Open Access Archive

[18]. Green Road

[19]. ROAR

[20]. arXiv: https://arxiv.org

[21]. Schaffer

[22]. eprints.rclis.org, E-LIS: Eprints in Library and Information Science

[24]. PMC or PubMed Central

[25]. Crow

[26]. Pinfield

[27]. Scott

[28]. Sapp

[29]. Creative commons

[30]. Mountain View

[31]. Guibault, Angelopoulos

[32]. Corbett

[33]. creativecommons.org

[34]. CC BY

[35]. CC BY-SA: Share Alike  

[36]. Copy left

[38]. CC BY-NC: Non-Commercial

[39]. CC BY-ND: No derivatives

[40]. CC BY-NC-SA: Non-commercial Share Alike

[41]. CC BY-NC-ND: Non-commercial No Derivatives

[42]. Kim

[43]. Park, jane

[44]. https://creativecommons.org/2009/02/17/cc-licensing-your-dissertations/

[45]. Directory of Open Access Journals (DOAJ). www. doaj.org

[46]. Aswathy & Gopikuttan

[47]. Sahoo, Mohanty and SAHOO

[48]. Bayry

[49]. Stenson

[50]. Van Eechoud

[51]. Open source

[52]. Kim

[53]. Elkin-Koren                                                                  

[54]. Juan G. Luo S. Jia H. Zhang T. and Han Yconfidence

[55]. Breman

[56]. Chattamvelli

[57]. Rapidminer

[58]. Cross Industry Standard Process for Data Mining

[59]. CRISP- DM

[60]. Shearer

[61]. Business Understanding

[62]. Data Understanding

[63]. Data Preparation

[64]. Modeling

[65]. Evaluation

[66].  Deployment

[67]. Harper, Gavin; Stephen D. Pickett

 

 

[68]. Gupta                                                                                                                                                                                                                                                                                                  

[69]. Confusion Matrix

[71] .Open Access Scholarly Publishers Association: OASPA                            

 

[72]. Loan

 

پیوست

References
Aswathy, S., & Gopikuttan, A. (2013). Open Access literature productivityof Physics: A DOAJ Perspective. Library Philosophy and Practice (e -journal).
Bailey, J.,  &Charles, W. (2005). Open Access Bibliography: Liberating Scholarly Literature with E-Prints and Open Access Journals. Washington, DC: Association of Research Libraries. [On line]. Available at: http://www.digital-scholarship.com/oab/oab.htm 497, P.40. Retrieved January 26, 2014, from: http://www.nature.com
Bayry, J. (2013). Journals: Open - access boom in developing nations. Nature.
Chattamvelli, R. (2011). Data mining Algorithm, Alpha science.
Bagheri, F., Alizadeh Majd, H., Mehrbakhsh, Z., & Ziaratban, M.  (2014). Application of Data Mining Algorithms for Investigating the Factors Affecting the Prediction of Infant Condition at Birth, Hakin Seyyed Esmaeil Jorjani Journal of Science and Research, 2(2).
Budapest Open Access Initiative. (2002). Retrieved January, 3, 2015 from.  http://www.soros.org/openaccess/read.shtml.
Crow, R. (2002). The case for institutional repositories: A SPARC position paper. ARL Bimonthly Report (223). Retrieved from http://www.arl.org/sparc/IR/IR_Final_Release_102.pdf.
Corbett, S. (2011). Creative Commons Licences, the Copyright Regime and the Online Community: Is there a Fatal Disconnect? Blackwell Publishing Ltd, 74(4), 503–531.
Directory of Open Access Journals (DOAJ). Retrieved February 30, 2016from www.doaj.org
Eechoud, M. (2008). Creative commons licensing for public sector information Opportunities and pitfalls, Authors, Mireille van Eechoud and Brenda van der Wal, Institute for Information Law,University of Amsterdam .The Netherlands http://www.ivir.nl version 3.0.
Elkin-Koren, N. (2005). What contracts cannot do: The limits of private ordering in facilitating a creative commons. Fordham L. Rev., 74, 375.
Emami, A. (2017). Intellectual Property Rights, 1st Ed., Mizan Pub., Tehran, 45-60.
Ghane, M. R. (2007). Investigation of the Barriers Hindering Iranian Faculty Members’ Open Access to Scientific Information and Presenting a Model for Scientific Relations in Iran, Thesis for Ph.D degree in Library and Information Science, University of Tehran.
Guibault, L., & Angelopoulos, C. (2011). Open Content Licensing from theory to Practice, Amsterdam University Press. http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/igo/
Harper, G., & Stephen, D. (2006). Methods for mining HTS data. Drug Discovery Today. 11 (15–16), 694–699.
Juan, G., Luo, S., Jia. H., Zhang, T., & Han, Y. (2007). Type  2 diabetes data processing with EM and C4. 5 algorithm. In Complex Medical Engineering, CME 2007. IEEE/ICME Internatonal Conference 371‐377. IEEE.
Katoozian, N. (2004), Properties and Ownership, Mizan Pub, Tehran.
Kim, M. (2007).The Creative Commons and Copyright Protection in the Digital Era: Uses of Creative Commons Licenses College of Communication Hawaii Pacific University.
Khalili, L. (2015). Iran’s Contribution to the Development of Open-Access journal in Science Assessment and Evaluation, Proceedings of the First National Congress on Evaluation of Science. With honorable contributions from Mozaffar Cheshmeh Sohrabi and Ahmad Shabani, andcollaborated by Afrooz Azimi Vaziri, Farzaneh Shah-Zeydi, and Parinaz Babyei, University of Isfahan, 1, 197. 
Loan, F. A. (2008). Indian Contribution to Open Access Scholarly Publishing: A Case Study of DOAJ. Paper presented in National Seminar on Open Access Movement: Initiatives, Promotion and Impact, Retrieved February 2, 2014, from: http://eprints.rclis.org/20083/1/DLIS%20OA.pdf
Lund University Libraries, Directory of Open Access Journals. (2006). [On line]. Available at:  http://www.doaj.org/
Park, J. (2009). CC Licensing Your Dissertations. Available at: https://creativecommons.org/2009/02/17/cclicensing-your-dissertations/
Sadeghi, H. (2014). Support of the Copyright in the Cyberspace within National Legislations and International Documents, Quarterly Journal of Juridical Legal Insights, 65, 6-37.
Sahoo, J., Mohanty, B., & Sahoo, L. (2017). Indian Contribution to Open Access Schoolary Publishing in DOAJ. Library Philosophy and Practice (e-journal). 1567. http://digitalcommons.unl.edu/libphilprac/1567.
Sapp, H. A. (2005). North American Anti-Circumvention: Implementation of the WIPO Internet Treaties in the United States, Mexico and Canada. Computer Law Review and Technology Journal, Vol. X.
Schaffer, A. (2004). Open Access, should scientific articles be available online and free to the public? Slate. http://slate.msn.com/id/2111023 (accessed June 22, 2008).
Scott, M. (1996). Library-publishers relation. in the next millennium: the library perspective. IFLA Journal, No. 22
Shearer, C. (2000). The CRISP-DM model: the new blueprint for data mining. J Data Warehousing, 5, 13-22.
Soltani-Far, M. (2011). Copyright in the World of Electronics, Media Research, 6(15)
Stenson, L. (2011). The development of directory of open access journals. SCIECOMinfo: Nordic-Baltic Forum for Scientific Communication. 7(1). Retrieved February 3, 2014, from: http://journals.lub.lu.se/index.php/sciecominfo/article/view/4912/4403. https://creativecommons.org
Suber, P. (2008). SPARC Open Access, Newsletter, 124.
Suber, P. (2009). Ten challenges for open-access journals, SPARC Open Access Newsletter, October 2, http://dash.harvard.edu/handle/1/4316131
Swan, A. P., Brown, S. N. (2004). JISC/OST Journal Authors Survey Report. Key Prespectives Ltd., Truro, UK. [On line]. Available at: http://www.jisc.ac.ir.uk/uploaded-documents/JISCoAreport1.pdf.
Unesco. (2015). Introduction to open access. Published in 2015 by the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, 7, place de Fontenoy, 75352 Paris 07 SP, France.