بررسی روند توسعه دسترسی آزاد در دنیا: نقش سیاست‌گذاری، فرهنگ‌سازی و تأمین اعتبار بر آینده جایگاه علمی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار گروه مدیریت اطلاعات، مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام، شیراز، ایران.

چکیده

هدف: پژوهش‌های گذشته نشان داده‌اند که تعداد مدارک دسترسی آزاد دنیا در حال افزایش‌اند. هرچند سرعت این پدیده در خور توجه است، اما برخی از حامیان علم خواهان سریع‌تر شدن این روند هستند. یکی از چالش­‌های مهم دسترسی آزاد برای کشور، تأمین هزینه‌های نسبتاً بالای آن است و در کنار آن به واسطه تحریم‌­ها پیش‌بینی شیوه­‌های پرداخت این هزینه‌ها نیز اهمیت پیدا می‌کند. پیش‌بینی تمهیدات لازم در این زمینه از جمله تأمین اعتبار، سیاست‌­گذاری و فرهنگ­‌سازی نیازمند آگاهی از سرعت پیشرفت دسترسی آزاد در دنیا است. از همین رو هدف مطالعه حاضر بررسی روند توسعه دسترسی آزاد در دنیا و تأثیر آن بر جایگاه علمی ایران در سطح بین‌­الملل و ارائه راهکارهایی در این زمینه است.
روش پژوهش: پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش پیمایشی با رویکرد علم‌سنجی انجام‌ شده است. جامعه پژوهش حاضر را داده‌­های دسترسی آزاد طلایی 23 سال گذشته تشکیل داده که از پایگاه استنادی کلاریویت (آی.اس.آی) و این ‏سایت استخراج ‌شده‌اند.
یافته‌ها: بین 10 تا 13 سال آینده غالب مدارک در معتبرترین مجلات دنیا به ‌صورت دسترسی آزاد منتشر خواهند شد؛ اما سرعت رشد این روند در همه رشته‌­ها یکسان نیست. یافته­‌ها نشان داد که طی 5 سال اخیر، ایران در بین کشورهایی که کمترین سهم مدارک دسترسی آزاد از کل مدارکشان را دارند رتبه 5 دنیا را در اختیار دارد. این در حالی است که سهم مدارک دسترسی آزاد در غالب کشورها به ‌سرعت در حال افزایش است. همچنین ناشرین بزرگ نیز به ‌سرعت در حال افزایش سهم مدارک دسترسی آزادشان هستند. یافته­‌ها همچنین نشان داد که هرچند مجلات با ضریب تأثیر بالاتر تعداد مدارک دسترسی آزاد بیشتری منتشر می­‌کنند؛ اما سهم مدارک دسترسی آزاد از کل مدارک در نشریات با درجه‌­های اثرگذاری استنادی مختلف تقریباً بسیار نزدیک است.
نتیجه‌گیری: آینده دسترسی آزاد از رویکرد حامیان مالی در علم، ناشران و دانشگاه‌­ها و مراکز پژوهش‌های متأثر خواهد شد؛ اما قدری دیرتر یا زودتر بخش بزرگی از مقالات به صورت دسترسی آزاد منتشر خواهند شد، مسئله‌ای که بر آینده جایگاه علمی کشور به ­ویژه با توجه به ابعاد مالی آن تأثیر بسزایی خواهد داشت. توسعه تعاملات علمی بین­‌المللی، توسعه تعاملات با حامیان مالی علم بین‌­الملل، سیاست­‌گذاری، فرهنگ‌­سازی و تأمین هزینه‌­ها راه‌حل­های مواجه با این پدیده هستند. تشکیل کنسریوم پرداخت هزینه پردازش مقالات به صورت واحد در سطح کشور و تشکیل یک کنسریوم که هم شامل اشتراک پایگاه­های اطلاعاتی و هم پرداخت هزینه پردازش مقالات باشد از راه­حل‌­هایی هستند که امکان چانه‌­زنی با ناشرین را افزایش می­‌دهند. افزودن صندوق‌­های علم و فناوری کشور به این کنسریوم نیز مجدداً امکان چانه زنی را افزایش خواهد داد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigating Global Trends in Open Access: The Influence of Policies, Culturalization, and Funds on the Future of Iran's Scientific Position

نویسندگان [English]

  • Ali Gazni
  • Forough Rahimi
Assistant Professor, Information Management Department, Islamic World Science and Technology Monitoring and Citation Institute (ISC), Shiraz, Iran
چکیده [English]

Objective: Previous research has shown that the number of open access documents in the world is increasing. Although the speed of this phenomenon is worthy of attention, some supporters of science want this process to be faster. One of the important challenges of open access for the country is to cover its relatively high costs, and along with that, due to sanctions, it is also important to predict the methods of paying these costs. Anticipating the necessary arrangements in this field, including credit provision, policy making and cultural building, requires knowledge of the speed of progress of free access in the world. Therefore, the aim of this study is to investigate the trend of open access development worldwide and its impact on Iran's international scientific standing and to provide solutions in this field.
Methodology: This research is an applied and survey-based study, conducted with a bibliometric approach. The study population consists of the data on 23 years of golden open access obtained from Clarivate and Incites.
Findings: The trend towards open access publishing is expected to continue in the most prestigious journals worldwide in the next 10 to 13 years. However, the growth rate of this trend is not uniform across all fields. The findings indicate that over the past five years, Iran ranks fifth among the countries with the lowest percentage of open access documents. This is happening while the share of open access documents is increasing rapidly in most countries. Also, major publishers are rapidly increasing their share of open access documents. Additionally, while journals with higher impact factors tend to publish more open access documents, the proportion of open access documents in journals with different citation degrees is relatively consistent.
Conclusion: The future of open access will be affected by the approach of financial sponsors in science, publishers and universities and research centers, but sooner or later a large part of the articles will be published as open access, an issue that will affect the future of the country's scientific position, especially with regard to financial dimensions. It will have a significant impact. The development of international scientific interactions, the development of interactions with financial sponsors of international science, policy-making, cultural creation and funding are the solutions facing this phenomenon. The formation of a consortium to pay the cost of processing articles as a unit at the country level and the formation of a consortium that includes both the subscription of databases and the payment of the cost of processing articles are among the solutions that increase the possibility of bargaining with publishers. Adding the country's science and technology funds to this consortium will increase the possibility of bargaining again.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Science policy
  • Scientific position of Iran
  • Trend of open access development
  • Gold open access
  • Budget

مراجع

حیدرپور داغیان، مریم؛ نوکاریزی، محسن؛ تجعفری، معصومه (1400). مجلات دسترسی آزاد: اهمیت، ضرورت، عوامل مؤثر و موانع استفاده از دیدگاه کتابداران کتابخانه‌های دانشگاهی. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 24(4)، 153-135.
ستوده، هاجر؛ دهداری­راد، طاهره (1388). بازیابی منابع آزاد، چالش‌­ها و راهکارها. کتاب ماه کلیات، 11(12)، 69-62.
قاسمی­نیک، زهرا؛ گزنی، علی (1398). تأثیر حمایت‌­های مالی بر اثرگذاری پژوهش: مطالعه موردی مقالات بین­‌المللی و استنادهای ایران. پژوهشنامه علم‌سنجی، 5(9)، 98-85.
ورع، نرجس؛ گزنی، علی (1401). گذری بر چالش­های موجود در اقتصاد نشر. دومین کنفرانس پژوهش‌­های نشر، تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی و دانشگاه علم و فرهنگ، تیر 1401.
References
Abad-García, M. F., Melero, R., Abadal, E., & Gonzalez-Teruel, A. (2010). Self-archiving of biomedical papers in open access repositories. Revista de Neurologia, 50(7), 431-440.
Archambault, É., Amyot, D., Deschamps, P., Nicol, A., Provencher, F., Rebout, L., ... & Roberge, G. (2014). Proportion of open access papers published in peer-reviewed journals at the European and world levels—1996–2013. Aslib Journal of Information Management, 66(6), 574-592.
Björk, B. C., Solomon, D., & Laakso, M. (2014). A longitudinal study of independent scholar-published open access journals. PeerJ, 2, e437.
Bruns, A., Rimmert, C., & Taubert, N. (2020). Who pays? Comparing cost sharing models for a Gold Open Access publication environment. Journal of Library Administration, 60(8), 853–874.
Budzinski, O., Grebel, T., Wolling, J., & Zhang, X. (2020). Drivers of article processing charges in open access. Scientometrics, 124(3), 2185–2206.
Budzinski, O., Grebel, T.,&  Wolling, J. (2020). Drivers of article processing charges in open access. Scientometrics, 124, 2185–2206
Chan, L., Kirsop, B., & Arunachalam, S. (2011). Towards open and equitable access to research and knowledge for development. PLoS medicine, 8(3), e1001016.
Crawford, W. (2021). Gold Open Access 2015–2020 Articles in Journals (GOA6). Cites & Insights Books: Livermore, CA, USA, 245.
Davis, P. M., Lewenstein, B. V., Simon, D. H., Booth, J. G., & Connolly, M. J. (2008). Open access publishing, article downloads, and citations: randomised controlled trial. BMJ, 337.
Debat, H., & Babini, D. (2019). Plan S: take Latin America´s long experience on board. Nature, 573, 495.
Demeter, M., Jele, A., & Major, Z. B. (2021). The international development of open access publishing: A comparative empirical analysis over seven world regions and nine academic disciplines. Publishing Research Quarterly, 37(3), 364-383.
Eysenbach, G. (2006). Citation advantage of open access articles. PLoS Biology, 4(5), e157.
Frantsvåg, J. E., & Strømme, T. E. (2019). Few open access journals are compliant with Plan S. Publications, 7(2), 26.
Ghaseminik, Z., & Gazni, A. (2019). The Influence of Funding on the Scientific Impact of Research: The Case of Iranian International Papers and Citations. Scientometrics Research Journal, 5(9), 85-98. (in Persian)
Heydarpoor, M., Nowkarizi, M., & Tajafari, M. (2022). Open Access Journals: Importance, Necessity, Effective Factors and Barriers to Their Use from the Viewpoint of Academic Libraries’ Librarians. Library and Information Sciences, 24(4), 135-153. (in Persian)
Hinchliffe, L. J. (2019). Taking stock of the feedback on Plan S implementation guidance. The Scholarly Kitchen, 11, 2019.
Iyandemye, J., & Thomas, M. P. (2019). Low income countries have the highest percentages of open access publication: A systematic computational analysis of the biomedical literature. PLoS One, 14(7), e0220229.
Laakso, M., & Björk, B. C. (2012). Anatomy of open access publishing: a study of longitudinal development and internal structure. BMC Medicine, 10, 1-9.
Laakso, M., Welling, P., Bukvova, H., Nyman, L., Björk, B. C., & Hedlund, T. (2011). The development of open access journal publishing from 1993 to 2009. PloS One, 6(6), e20961.
Lawrence, S. (2001). Free online availability substantially increases a paper's impact. Nature, 411(6837), 521-521
Morrison, H., Salhab, J., Calvé-Genest, A., Horava, T., & Rodrigues, E. (2015). Open access article processing charges: DOAJ survey May 2014. Publications, 3(1), 1-15.
Moskovkin, V. M., Saprykina, T. V., Sadovski, M. V., & Serkina, O. V. (2021). International movement of open access to scientific knowledge: A quantitative analysis of country involvement. The Journal of Academic Librarianship, 47(1), 102296.
Pagliaro, M. (2021). Purposeful evaluation of scholarship in the open science era. Challenges, 12(1), 6.
Pavan, C., & Barbosa, M. C. (2018). Article processing charge (APC) for publishing open access articles: The Brazilian scenario. Scientometrics, 117(2), 805–823.
Pinfield, S., Salter, J., & Bath, P. A. (2016). The “total cost of publication” in a hybrid open-access environment: Institutional approaches to funding journal article-processing charges in combination with subscriptions. Journal of the Association for Information Science and Technology, 67(7), 1751–1766.
Piwowar, H., Priem, J., Larivière, V., Alperin, J. P., Matthias, L., Norlander, B., Farley, A., West, J., & Haustein, S. (2018). The state of OA: a large-scale analysis of the prevalence and impact of Open Access articles. PeerJ, 6, e4375.
Smith, A. C., Merz, L., Borden, J. B., Gulick, C. K., Kshirsagar, A. R., & Bruna, E. M. (2021). Assessing the effect of article processing charges on the geographic diversity of authors using Elsevier’s “Mirror Journal” system. Quantitative Science Studies, 2(4), 1123-1143.
Sotudeh, H., & Dehdarirad, T. (2009). Retrieving open source challenges and solutions. Ketab-e Mah-e Kolliyat, 144, 62-69. (in Persian)
Suber, P. (2012). Open access (p. 256). The MIT Press.
Vara, N., & Gazni, A. (2022). An overview of the challenges in the publishing economy. The second conference on publishing research. Tehran: Academic Jihad Publishing Organization and University of Science and Culture, July 1401. (in Persian)
Veletsianos, G., & Kimmons, R. (2012). Assumptions and challenges of open scholarship. International Review of Research in Open and Distributed Learning, 13(4), 166-189.
Zhang, L., & Watson, E. (2018). The prevalence of green and grey open access: Where do physical science researchers archive their publications? Scientometrics, 117(3), 2021–2035.
Zhang, L., Wei, Y., Huang, Y., & Sivertsen, G. (2022). Should open access lead to closed research? The trends towards paying to perform research. Scientometrics, 1-27.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار