نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دکترای علم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه تهران؛ عضو هیأت علمی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
2 دانشیار دانشگاه تهران/دانشکده علوم اطلاعات ودانش شناسی
3 دانشیار دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران
4 استاد دانشکده علوم اطلاعات و دانش‌شناسی دانشگاه تهران
چکیده
کلیدواژه‌ها
مقدمه و بیان مسئله
توسعۀ پایدار در هر کشوری مستلزم وجود زیرساخت‌ها و ابزارهایی مانند بودجه، امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و دیگر شرایط توسعه است. در این بین، مهمترین رکن توسعۀ پایدار، توسعۀ انسانی و به طور خاص، از نوع علمی و آموزشی آن است؛ به طوری که جایگاه نیروی انسانی دانا، توانمند و متخصص در راهبری و مدیریتِ دیگر مؤلفه‌های فرایندِ رشد و توسعۀ جوامع انسانی، با دیگر عناصر این فرایند قابل مقایسه نیست (حیدری، 1389). تولید نیروی انسانی، تولید کالای بادوام است. وقتی یک نفر، مدرک تحصیلی بدون کیفیت یا با کیفیت پایین می‌گیرد، اسباب‌بازی چینی نیست که به زودی از چرخة اقتصاد و جامعه خارج شود. 30 سال در دنیای کار و 35 سال در دورة بازنشستگی بر جامعه فشار می‌آورد و هزینه‌های جامعه را بالا می‌برد. به همین دلیل، توجه به امر آموزش و سرمایه‌گذاری هدفمند در آن، از پیامدهای فاجعه‌بار جلوگیری می‌کند (افاضلی، 1393).
علم اطلاعات و دانش‌شناسی (کتابداری و اطلاعرسانی سابق)، به عنوان یکی از حوزه‌های آموزشی دانشگاهی، آموزش رسمی نیروی انسانی را در سال 1887 میلادی در آمریکا آغاز کرد. در ایران نیز، این رشتۀ دانشگاهی آموزش رسمی خود را در سال 1345 شمسی آغاز نمود. از آن زمان تا به امروز آموزش این رشته با فراز و نشیب‌های متعددی روبه‌رو بوده است؛ به گونه‌ای که برنامههای آموزشی آن به تناسب ضرورت‌ها و گاهی بر اساس سلیقه‌های فردی دگرگون شده و به این دلیل دارای نقاط قوّت و ضعف متعددی بوده است (حری، 1385؛ فتاحی و همکاران، 1393).
از اواخر قرن بیستم، پیشرفت‌ها در حوزة فناوری اطلاعات، سبب تسهیل انجام امور و فرایندها در اغلب مشاغل از جمله کتابداری و اطلاعرسانی گردید و ضرورت بازنگری در برنامههای آموزشی را دوچندان نمود (فتاحی، 1377). برای همگامی با تغییر و تحولات پیرامون، افزایش موفقیت دانشآموختگان و بالا بردن شانس ادامه حیات، رشته کتابداری و اطلاعرسانی برنامههای آموزشی خود را طی سال‌های 1388 تا 1392 (8 رشته یا گرایش کارشناسی ارشد و یک رشته کارشناسی) به روز نمود (حسن‌زاده، 1393). تجربیات و مطالعات چندین سال گذشته در زمینة بازار کار و رضایتمندی کارفرمایان از عملکرد دانشآموختگان و بروندادهای نظام آموزش عالی ایران، به طور مکرر گزارش کرده‌اند که «بین نیازهای بازار از حیث قابلیت‌ها و توانایی‌های مورد انتظار و ویژگی‌های مهارتی دانشآموختگان شکاف وجود دارد که در بیکاری فارغ‌التحصیلان مؤثر است» (صالحی‌عمران، 1389؛ مؤمنی‌مهموئی و همکاران، 1390). بررسی «ذکیانی» (1393) نیز گویای آن است که دانشگاه‌های ایران در آماده کردن دانشجویان برای ورود به بازار کار هدف ضعیف عمل می‌کنند. در حوزه علم اطلاعات نیز آموخته‌های دانشآموختگان این رشته، با بازار کار، چندان هماهنگ نیست (حیدری و همکاران، 1392). مسئلة مطرح در پژوهش حاضر این است که با وجود جدید بودن برنامههای مصوب و تأثیرپذیری شدید بازار کار این رشته از تحولات فناوری اطلاعات، آیا می‌توان از برنامههای آموزشی رشته با اطمینان دفاع کرد؟ به این معنا که آیا تغییرات انجام گرفته با نیازهای واقعی بازار کار همسو هستند؟ به بیان دیگر، آیا این برنامه‌ها و بازنگری‌ها کاستی‌های قابل توجهی ندارند؟ در این راستا، و جهت تعیین میزان همسویی بازار کار و برنامههای موجود رشته، پژوهش حاضر بر آن است تا با مطالعه آخرین برنامههای مصوب و با توجه با واقعیت‌ها و نیازهای بازار کار، پیشنهادهای مناسب را ارائه دهد.
سؤال‌های پژوهش
پژوهش حاضر بر آن است تا به سؤال‌های زیر پاسخ دهد:
1. وضعیت حضور شایستگی «کاربری کامپیوتر» در سرفصلهای برنامههای آموزشی کارشناسی ارشد و کارشناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با توجه با سازة تدوین شده، به چه صورت است؟
2. وضعیت حضور شایستگیهای «مجموعه‌سازی منابع دیجیتالی» و «کاربری اینترنت، پایگاه‌های اطلاعاتی و خدمات دیجیتالی» در سرفصلهای برنامههای آموزشی علم اطلاعات مصوب وزارت علوم با توجه به سازه تدوین شده به چه صورت است؟
3. وضعیت حضور شایستگی «مدیریت کتابخانه دیجیتالی» در سرفصلهای برنامههای آموزشی علم اطلاعات مصوب وزارت علوم، به چه صورت است؟
4. وضعیت حضور شایستگیهای «طراحی و مدیریت وب سایت» و «تحلیل اطلاعات وب» در سرفصلهای برنامههای آموزشی علم اطلاعات مصوب وزارت علوم به چه صورت است؟
5. وضعیت حضور شایستگیهای «مبانی برنامه‌نویسی و طراحی پایگاه اطلاعاتی» در سرفصلهای برنامههای آموزشی علم اطلاعات مصوب وزارت علوم به چه صورت است؟
6. وضعیت حضور شایستگی «مبانی شبکه‌های کامپیوتری» و «کاربری نرمافزارهای کتابخانه‌ای» در سرفصلهای برنامههای آموزشی علم اطلاعات مصوب وزارت علوم به چه صورت است؟
7. وضعیت حضور شایستگیهای «سازماندهی رایانه‌ای منابع» و «آرشیو منابع دیجیتالی» در سرفصلهای برنامههای آموزشی علم اطلاعات مصوب وزارت علوم به چه صورت است؟
8. وضعیت میزان توجه به بُعد نگرش ـ که یکی دیگر از ابعاد شایستگی است ـ در سرفصلهای برنامههای آموزشی علم اطلاعات مصوب وزارت علوم به چه صورت است؟
تعریف اصطلاحات
چهار گروه شغلی نوظهور کتابداری مبتنی بر فناوری اطلاعات: در پژوهش حاضر، منظور از چهار گروه شغلی، گروه‌های شغلی کتابدار فناوری اطلاعات[5]، کتابدار دیجیتال[6]، کتابدار ابرداده[7] و آرشیویست دیجیتال[8] هستند که بر اساس پژوهش «شهبازی» (1394) از بازار کار مشاغل نوظهور به دست آمده‌اند و شایستگیهای شناسایی شده مربوط به این چهار گروه شغلی برای تدوین سازة تحلیل محتوا، مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
شایستگی (Competency) تعریفی از شایستگی که شامل دانش، مهارت، و نگرش (نمودار 1) باشد، بیشتر مورد حمایت محققان قرار گرفته است (لو‌دیست و وینترتون، 2005)[9].
نمودار 1.
دانش (Knowledge): فرایند توسعة دانش و معلومات نظری به طور معمول از راه تحصیل در سطوح دانشگاهی حاصل می‌شود. توسعة دانش و معلومات زیربنای توسعه مهارت‌ها و نگرش به شمار میآید و به تنهایی تأثیر چندانی در توسعة شایستگی ندارد.
مهارت (Skill): مهارت به مفهوم تواناییِ پیاده‌سازیِ علم در عمل است.
نگرش (Attitude): نگرش[10]، تصویر ذهنی و درک انسان از پدیده‌های پیرامون خود و تصمیم‌گیری برای عمل بر مبنای همان تصویر ذهنی است (خراسانی و عیدی، 1389). ویژگی‌های شخصیتی و نگرش انسان حاصل وراثت و محیط است (راووتو، 2011)[11].
پیشینة پژوهش
مسائل و مشکلات آموزش کتابداری و علم اطلاعات از همان ابتدای تأسیس رسمی این رشته در دانشگاه‌های ایران مورد تأمل و تعمّق پژوهشگران این حوزه قرار گرفته است. پژوهشگرانی که آموزش در حوزۀ کتابداری و علم اطلاعات را بررسی کرده‌اند، پیوسته بر لزوم بازبینی و اصلاح در ساختار و برنامههای آموزشی تأکید داشته‌اند. یکی از اولین پژوهش‌ها در این زمینه، مقالۀ «گنجیان» (1353) است. پس از وی، پژوهشگران متعددی از جمله «دیّانی» (1379) و «حیاتی» (1383) لزوم ایجاد تحول در نظام آموزشی کتابداری و علم اطلاعات را یادآور شده‌اند. پژوهش‌های دیگر نیز از جمله «حسن‌زاده و غیوری» (1389)، «بنی‌اقبال و رضوی‌صدر» (1389)، «حیدری» (1389)، «بیگدلی و حمدی‌پور» (1391)، «حیدری و همکاران» (1392) به مشکلات نظام آموزشی پرداخته و برخی از آنها لزوم ایجاد تحول در نظام آموزشی کتابداری و علم اطلاعات را یادآور شده‌اند.
بر اساس مطالعات حسن‌زاده و غیوری (1389) اولویت تغییر در بین جامعة کتابداری و اطلاعرسانی به ترتیب تغییر در عنوان، محتوا و سپس آموزش هستند. بیگدلی و حمدی‌پور (1391) تحقیقی را با عنوان «تحلیل محتوایی برنامه آموزشی دورة کارشناسی کتابداری و اطلاعرسانی مصوب سال‌های 1375 و 1388» انجام دادند. یافته‌ها نشان داد 44% درس‌ها در برنامة مصوب سال 1388 جدید بوده و 22% آنها در ارتباط با فناوری‌های اطلاعاتی کاربردی در کتابخانه‌ها هستند.
در خارج از کشور نیز تحقیق «وارایک»[12] (2008) نشان داد برنامة کتابداری و اطلاعرسانی دانشگاه پنجاب پاکستان به خوبی تنظیم نشده و نیازهای بازار کار را مرتفع نمی‌سازد. «گرولیمز» (2009) طی پژوهشی برنامة آموزشی و سرفصل درس‌های 49 مؤسسه آموزشی را در آمریکا، انگلیس و کانادا بررسی کرد. یافته‌ها نشان داد 19 مهارت عمده (از جمله مجموعه‌سازی، مدیریت کتابخانه، پایگاه‌های اطلاعاتی و ...) در برنامههای درسی مؤسسه‌های مورد بررسی، قابل مشاهده هستند.
به طور خلاصه، بررسی نوشتارهای حوزۀ آموزش کتابداری و علم اطلاعات در ایران و جهان بیانگر آن است که اغلب صاحبنظران و پژوهشگران، برنامههای آموزشی این حوزه را با تحولات جاری و نیازهای جامعه، ناهماهنگ دانسته و خواستار بازنگری در این برنامه‌ها شده‌اند. بررسی پیشینه‌ها همچنین نشانگر آن است که تاکنون در ایران تحلیلی جامع از محتوای برنامههای آموزشی مصوب رشته علم اطلاعات بر اساس نیازهای واقعی بازار کار و با تأکید بر فناوری اطلاعات انجام نشده است.
روش‌شناسی
در پژوهش حاضر از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. تحلیل محتوا روشِ تحقیقی است برای گرفتن نتایج معتبر و قابل تکرار از داده‌های استخراج شده از متن (رایف و همکاران، 1391). به بیانی دیگر، تحلیل محتوا فنّی است که با بهره‌گیری از آن، ویژگی‌های خاصّ پیام‌ها به طور نظام‌یافته و عینی قابل شناسایی است. (دومینک و ویمر، 1384). تحلیل محتوا در مطالعات مشابه دیگر (کلاید[13]، 2002؛ ادکینز[14]، 2004؛ کنان و دیگران[15]، 2006؛ وو و لی[16]، 2008؛ وارایک[17]، 2008؛ گولد و گروتی[18]، 2013؛ گرولیمز و دیگران[19]، 2015) برای تحلیل آگهی‌های استخدام و یا تحلیل سرفصلهای آموزشی، مورد استفاده قرار گرفته است.
از لحاظ معیار کاربرد نیز، این تحقیق از نوع کاربردی است، زیرا نتایج آن می‌تواند مورد استفادة نهادهای تصمیم‌گیرنده قرار گیرد. آخرین سرفصلهای مصوب رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی (کارشناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی و کارشناسی ارشد رشته‌های مطالعات آرشیوی، علم‌سنجی، مدیریت کتابخانه‌های دانشگاهی، مطالعات کتابخانه‌های عمومی، مدیریت اطلاعات، مدیریت و سازماندهی نسخ خطی، مدیریت کتابخانه‌ای دیجیتال، و دانشنامهنگاری) توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری[20] تا اسفند سال 1393 و با توجه به سازة تحلیل محتوای تدوین شده مورد مطالعه قرار گرفت. سازة تحلیل محتوا با کمک نتایج تحلیل محتوای بازار کار در پژوهش «شهبازی»[21] (1394) و مرور سرفصلهای مصوب وزارت علوم و نیز با کمک مصاحبه ساختاریافته با خبرگان، تکمیل گردید. برای کُدگذاری افراد شرکت‌کننده در مصاحبة ساختاریافته از حرف P[22] استفاده شده است. اعتبار صوری و محتوایی «سازه تحلیل محتوا» نیز با کمک تعدادی از استادان رشتة علم اطلاعات، بررسی و تأیید گردید.
سازة تحلیل محتوای شایستگی آموزشی حاوی 12 مؤلفه به شرح زیر بود:
1. «کاربری کامپیوتر» 2. «کاربری اینترنت، پایگاه‌های اطلاعاتی و خدمات دیجیتالی»
3. «مجموعه‌سازی منابع دیجیتالی» 4. «مبانی و اصول مدیریت کتابخانه دیجیتالی»
5. «طراحی و مدیریت وب سایت» 6. «تحلیل اطلاعات وب (وب‌سنجی)» 7. «مبانی برنامه‌نویسی و طراحی پایگاه اطلاعاتی» 8. «مبانی شبکه‌های کامپیوتری» 9. «کاربری نرمافزارهای کتابخانه‌ای» 10. «سازماندهی رایانه‌ای منابع» 11. «آرشیو منابع دیجیتالی» و 12. «نگرش».
یافته‌ها
در پاسخ به سؤال‌های پژوهش، مؤلفه‌های شایستگی و وضعیت حضور آنان در سرفصلهای برنامههای درسی رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی در قالب جدول‌های 1 تا 8 ارائه شد.
جدول 1 مؤلفه‌های فرعی مربوط به شایستگی کاربری کامپیوتر را (با 21 آیتم) نشان می‌دهد. بررسی این جدول نشان می‌دهد امکان آموزش حدود نیمی (9 مورد) از دانش و مهارت مربوط به سازة فرعی کاربری کامپیوتر در سرفصلهای رشته پیش‌بینی شده و سرفصلها، آموزش 12 دانش و مهارت دیگر را (موارد 2، 6، 8 و 11 تا 19)، پوشش نمی‌دهند.
جدول 1. وضعیت حضور مؤلفه‌های فرعی (شاخص‌ها) شایستگی کاربری کامپیوتر در سرفصلهای مصوب رشته علم اطلاعات برای تصدی مشاغل مربوط به چهار گروه شغلی نوظهور کتابداری مبتنی بر فناوری اطلاعات
|
فراونی تجمعی در سرفصلها |
مقطع تحصیلی |
فراوانی در بازار کار و یا منبع استخراج این آیتم (شهبازی، 1394) |
شاخص‌ها (گویه‌ها) |
ردیف کلی |
|||||||||||||||
|
کارشناسی ارشد |
کارشناسی |
||||||||||||||||||
|
مدیریت و سازماندهی نسخ خطی |
دانشنامه نگاری |
مطالعات آرشیوی |
مطالعات کتابخانه‌های عمومی |
علم‌سنجی |
مدیریت کتابخانه‌های دانشگاهی |
مدیریت کتابخانه‌های دیجیتال |
مدیریت اطلاعات |
علم اطلاعات و دانش‌شناسی |
|||||||||||
|
2 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
2 |
34
|
1. کاربری کامپیوتر |
1
|
|||||||
|
آشنایی با (دانش): اجزای اصلی و جانبی کامپیوتر (از قبیل کارت گرافیکی، کارت صوتی، کارت شبکه، مادربورد، سی‌پی‌یو، مانیتور، حافظه اصلی، حافظه جانبی، هارد‌دیسک، دی‌وی‌دی رایتر، بایوس (Bios)، پورت، منبع تغذیه کامپیوتر، اسکنر، چاپگر و ...)، سخت‌افزار، نرم‌افزار، سیستم عامل و انواع آن، تاریخچه کامپیوتر، انواع کامپیوتر، فناوری اطلاعات، درایو، پسوند فایل، کنترل پنل، کاربر کامپیوتر، نام کامپیوتر و ... |
|||||||||||||||||||
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
21 |
نحوه پنهان‌سازی فایل؛ نرمافزارهای رایج مبدل فایل؛ نحوه قفل‌گذاری روی هارد و پوشه؛ مدیریت دانلود؛ نحوه فشرده‌سازی فایل؛ ایجاد درایو مجازی، رایت دی‌وی‌دی؛ نحوه ایجاد فایل با فرمت‌هایی مانند Doc، Pdf و Gif |
2 |
|||||||
|
1 |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
38 |
آشنایی با نحوة نصب، راه‌اندازی و استفاده از سیستم عامل ویندوز (آخرین ویرایش‌ها) |
3 |
|||||||
|
1 |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
26 |
دانش اصول نصب سخت‌افزار (کارت گرافیکی، کارت صوتی، چاپگر، اسکنر و غیره) |
4 |
|||||||
|
1 |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
26 |
دانش اصول نصب نرمافزارهای کاربردی |
5 |
|||||||
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
8 |
دانش نحوه صحیح کار با کامپیوتر (ارگونومی کامپیوتر) |
6 |
|||||||
|
2 |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
2 |
43 |
دانش استفاده از صفحه کلید و تایپ صحیح و سریع (حروفچینی، صفحه‌آرایی و ویرایش یک اثر در محیط Word) |
7 |
|||||||
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
6 |
دانش حروفچینی، صفحه‌آرایی و ویرایش یک اثر در مایکروسافت پابلیشر (Publisher) |
8 |
|||||||
|
1 |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
16 |
دانش استفاده از نرم‌افزار پینت (Paint) |
9 |
|||||||
|
1 |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
30 |
دانش استفاده از نرم‌افزار پاورپوینت |
10 |
|||||||
|
- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
3 |
دانش استفاده از سیستم عامل Mac OS |
11 |
|||||||
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
3 |
دانش ICDL (ECDL) |
12 |
|||||||
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
16 |
آشنایی با نحوه ایجاد نسخه پشتیبان (Backup) |
13 |
|||||||
|
-- |
-- |
-- |
|
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
13 |
دانش احیای سیستم عامل و فایل‌ها (با کمک نسخه پشتیبان) از طریق نرمافزارهای ویژه (مثل نرم‌افزار Acronis) |
14 |
|||||||
|
-- |
-- |
-- |
|
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
15 |
دانش اصول عیب‌یابی و رفع ایرادهای احتمالی کامپیوتر (سخت‌افزاری و سیستم عامل) |
15 |
|||||||
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
P1, P7, P11 |
دانش کاربرد نرمافزارهای مختلف از جمله DeepFreeze برای افزایش امنیت سیستم‌های کامپیوتری |
16 |
|||||||
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
16 |
دانش خطرهای بالقوة سیستم‌های کامپیوتری (ویروس‌ها، کرم‌ها و غیره) و نحوه مقابله با آنها |
17 |
|||||||
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
20 |
توانایی (مهارت) عیب‌یابی، نگهداری و احیای سیستم عامل و فایل‌های ضروری کامپیوتر |
18 |
|||||||
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
17 |
مهارت نصب و تعویض قطعات سخت‌افزاری (رم، منبع تغذیه، کارت گرافیکی، کارت صوتی و غیره) |
19 |
|||||||
|
1 |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
34 |
مهارت در تایپ صحیح و سریع حروف فارسی (تایپ ده انگشتی)؛ صفحه‌آرایی کتاب، مقاله و غیره در محیط برنامه Word |
20 |
|||||||
|
1 |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
20 |
مهارت در کار با اسکنر، چاپگر و نرمافزارهای مفید و پرکاربرد مثل پاورپوینت و Paint |
21 |
|||||||
جدول 2 وضعیت حضور دانش و مهارت مجموعه‌سازی منابع دیجیتالی را در سرفصلهای مصوب رشته با 12 گویه نشان می‌دهد. بر اساس اطلاعات جدول، تنها امکان آموزش شایستگی «نحوه ثبت اموال دیجیتالی» در سرفصلهای رشته تعریف نشده و بقیة موارد به نحو مطلوبی در سرفصلها پیش‌بینی شده‌اند. در ضمن، آموزش مباحث مربوط به «مجموعه‌سازی و اصول انجام آن» در چندین واحد درسی (چهار درس مقطع کارشناسی و چهار درس مربوط به مقطع کارشناسی ارشد) پیش‌بینی شده، اما به مباحث مربوط به «مجموعه‌سازی منابع دیجیتالی» چندان توجهی نشده است. ردیف‌هایی از جدول 2 نیز که با علامت خاکستری رنگ مشخص شده‌اند، نیازمند اصلاحات توسط کمیتة برنامه‌ریزی رشته علم اطلاعات در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هستند تا دانشآموختگان بتوانند نیازهای فعلی و آتیِ کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعرسانی را به نحو مطلوبی پاسخگو باشند.
در ردیف‌های 34 تا 61 جدول 2 نیز وضعیت حضور دانش و مهارت مربوط به «کاربری اینترنت، پایگاه‌های اطلاعاتی و خدمات دیجیتالی» با 28 آیتم نشان داده شده است. بر اساس یافته‌ها، فقط امکان آموزش دانش و مهارت موجود در ردیف‌های 13 و 24 یعنی «شیوه‌های اشاعة اطلاعات گزینشی ...» و «توانایی ساخت یک کتاب الکترونیکی ...» در سرفصلها پیش‌بینی نشده است. شایان ذکر است، دربارة شایستگی موجود در ردیف 11 جدول، با وجود توجه بیشتر به آموزش این مبحث در سرفصلها (با 9 مورد فراوانی و همپوشانی زیاد)، تنها به آموزش سنتی ارائه مشاوره اطلاعاتی در سرفصلها پرداخته شده و به نحوة ارائه مشاوره اطلاعاتی به کاربران در محیط دیجیتالی چندان توجه نشده و یا این توجه ناچیز بوده است.
جدول 2. وضعیت حضور مؤلفه‌های فرعی شایستگی «مجموعه‌سازی منابع دیجیتالی» و «کاربری اینترنت و پایگاه‌های اطلاعاتی در سرفصلهای مصوب رشته علم اطلاعات»
|
فراونی تجمعی در سرفصلها |
مقطع تحصیلی |
فراوانی در بازار کار و یا منبع استخراج این آیتم |
شاخص‌ها (گویه‌ها) به
|
ردیف کلی |
|||||||||
|
کارشناسی ارشد |
کارشناسی |
||||||||||||
|
مدیریت و سازماندهی نسخ خطی |
دانشنامهنگاری |
مطالعات آرشیوی |
مطالعات کتابخانه‌های عمومی |
علم‌سنجی |
مدیریت کتابخانه‌های دانشگاهی |
مدیریت کتابخانه‌های دیجیتال |
مدیریت اطلاعات |
علم اطلاعات و دانش‌شناسی |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2. مجموعه‌سازی منابع دیجیتالی |
|
|
|
8 |
-- |
-- |
-- |
2 |
-- |
1 |
1 |
-- |
4 |
29 |
دانش مجموعه‌سازی {منابع دیجیتالی} و اصول انجام آن (تأمین اعتبار، نحوه سفارش، تنظیم قرارداد، تهیه و نگهداری منابع) و مسائل پیش‌رو |
1 |
22 |
|
4 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
1 |
1 |
1 |
سرفصل |
دانش ابزارهای شناسایی و انتخاب منابع علمی به منظور تهیه آنها |
2 |
23 |
|
6 |
-- |
-- |
-- |
1 |
2 |
1 |
-- |
1 |
1 |
22 |
دانش شناخت انواع منابع علمی }دیجیتالی{، کارکردها و سیر پیدایش آنها |
3 |
24 |
|
3 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
1 |
1 |
سرفصل |
دانش وضعیت نشر و تولید اطلاعات در ایران و جهان |
4 |
25 |
|
4 |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
1 |
1 |
-- |
1 |
9 |
دانش نشر الکترونیکی، شیوه‌ها، مراحل و مشکلات آن |
5 |
26 |
|
6 |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
1 |
1 |
2 |
1 |
18 |
آشنایی با ناشران، کارگزاران و مراکز معتبر تهیه منابع علمی دیجیتالی {برای گروه‌های سنی و کتابخانه‌های مختلف} |
6 |
27 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
-- |
1 |
4 |
دانش اشتراک منابع، کنسرسیوم خرید منابع دیجیتالی و مسائل پیش روی آنها |
7 |
28 |
|
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
P6, P11 |
دانش نحوة ثبت اموال دیجیتالی |
8 |
29 |
|
1 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
2 |
دانش سانسور و آزادی مطبوعات و رسانه‌های دیجیتال |
9 |
30 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
1 |
6 |
توانایی مجموعه‌سازی منابع دیجیتالی |
10 |
31 |
|
5 |
-- |
-- |
-- |
2 |
-- |
-- |
-- |
1 |
2 |
16 |
آشنایی با معیارهای ارزشیابی پایگاه‌های اطلاعاتی و منابع علمی |
11 |
32 |
|
8 |
-- |
1 |
-- |
-- |
-- |
3 |
2 |
-- |
2 |
14 |
دانش قوانین و مقررات محیط دیجیتالی و حقوق مالکیت فکری (کتاب، پروانه ثبت اختراع و ...) |
12 |
33 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3. کاربری اینترنت، پایگاه‌های اطلاعاتی و خدمات دیجیتالی |
|
|
|
6 |
-- |
-- |
-- |
3 |
-- |
-- |
1 |
1 |
1 |
37 |
آشنایی با: شیوه‌های صحیح جستجو (ساده و پیشرفته) در پایگاهای اطلاعاتی و اینترنت؛ راهبردهای بسط و محدود کردن جستجو و بهبود نتایج بازیابی شده؛ انواع فیلد و مفهوم فیلد جستجو؛ و دایرکتری |
1 |
34 |
|
6 |
-- |
-- |
-- |
2 |
-- |
-- |
1 |
1 |
2 |
سرفصل |
موتورهای جستجو و نحوة کار آنها |
2 |
35 |
|
1 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
سرفصل |
دانش نحوة استفاده از سرویس‌های رایج ذخیرة آنلاین از جمله اسکای‌درایو و دراپ‌باکس |
3 |
36 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
1 |
27 |
دانش سرویس‌های وب 2 (شبکه‌های اجتماعی، ویکی‌ها و بلاگ‌ها) |
4 |
37 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
1 |
سرفصل |
دانش مخاطب‌شناسی و شیوه‌های اثرگذاری بر مخاطبان در محیط دیجیتالی |
5 |
38 |
|
1 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
سرفصل |
دانش تأثیر شبکه‌های اجتماعی بر ارتباطات انسانی |
6 |
39 |
|
3 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
1 |
1 |
سرفصل |
دانش عوامل (اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و مذهبی) مؤثر بر رشد و افول تولید علم و ارتباطات علمی |
7 |
40 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
1 |
-- |
-- |
-- |
سرفصل |
جامعة اطلاعاتی، شاخص‌ها و معیارهای آن؛ وظایف کتابداران در قبال جامعة اطلاعاتی |
8 |
41 |
|
1 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
سرفصل |
شیوه‌های علاقه‌مند کردن افراد به مطالعه در عصر حاضر |
9 |
42 |
|
5 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
2 |
1 |
1 |
14 |
آشنایی با رفتار اطلاع‌یابی کاربران منابع دیجیتالی |
10 |
43 |
|
9 |
-- |
-- |
-- |
3 |
-- |
1 |
1 |
1 |
3 |
37 |
دانش نحوه ارائه مشاوره اطلاعاتی (تلفنی، ایمیل و چت) و آموزش کاربران (گروهای سنی و تخصص‌های مختلف) |
11 |
44 |
|
2 |
|
-- |
-- |
1 |
-- |
- |
-- |
1 |
-- |
سرفصل |
دانش ارائه خدمات دیجیتالی از راه دور به افراد معلول و کم‌توان |
12 |
45 |
|
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
10 |
دانش شیوه‌های اشاعه اطلاعات گزینشی در محیط اینترنت |
13 |
46 |
|
3 |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
-- |
1 |
-- |
1 |
31 |
آشنایی با پایگاه‌های اطلاعاتی معتبر (از جمله Science Direct ، Ebsco، John Wiley، Proquest، Ovid، Emerald، Google Scholar، Medline) و نحوه اشتراک و دسترسی به آنها |
14 |
47 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
1 |
سرفصل |
آشنایی با پایگاه‌ها و مجله‌های الکترونیکی ایرانی |
15 |
48 |
|
3 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
3 |
سرفصل |
دانش مربوط به مفاهیم مرتبط با ذخیره و بازیابی اطلاعات کتابشناختی (رکورد، انواع فیلد و ...) |
16 |
49 |
|
1 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
13 |
آشنایی با مراکز تأمین مدرک (مثل مقاله و ...) ملی و بین‌المللی و نحوة استفاده از آنها |
17 |
50 |
|
1 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
16 |
آشنایی با سایت‌های منابع علمی رایگان |
18 |
51 |
|
3 |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
-- |
-- |
-- |
2 |
20 |
دانش منابع مرجع دیجیتالی عمومی (مثل فرهنگ‌ها و دایرة‌المعارف‌های عمومی) و نحوة ارائه خدمات از آنها (خدمات مرجع) |
19 |
52 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
2 |
18 |
دانش منابع مرجع دیجیتالی تخصصی (از قبیل چکیده‌نامه‌ها، نمایه‌نامه‌ها، دایرة‌المعارف‌ها) و نحوه ارائه خدمات از آنها (خدمات مرجع) |
20 |
53 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
سرفصل |
دانش منابع مرجع (دیجیتالی) علوم اسلامی |
21 |
54 |
|
1 |
-- |
1 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
سرفصل |
دانش شیوه‌های تدوین و آماده‌سازی منابع مرجع دیجیتالی مختلف |
22 |
55 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
-- |
1 |
2 |
دانش اخلاق حرفه‌ای در محیط دیجیتال |
23 |
56 |
|
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
P1, P2, P5 |
توانایی ساخت یک کتاب الکترونیکی با کمک نرمافزارهای رایج |
24 |
57 |
|
5 |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
1 |
1 |
1 |
1 |
2 |
آشنایی با: اصول و مبانی علم اطلاعات و کتابداری (منابع دیجیتالی) |
25 |
58 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
1 |
سرفصل |
دانش تعاریف کتابخانه دیجیتالی و تفاوت آن با کتابخانه سنتی |
26 |
59 |
|
3 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
3 |
8 |
توانایی استفاده از راهبردهای مؤثر برای جستجو و بازیابی اطلاعات از پایگاه‌های اطلاعاتی مختلف و ارائه خدمات مرجع |
27 |
60 |
|
1 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
118 |
مهارت بالا برای برقراری ارتباط نوشتاری و کلامی (شفاهی) با دیگران (communication) |
28 |
61 |
جدول 3 وضعیت حضور گویه‌های مربوط به دانش و مهارت «اصول مدیریت کتابخانه دیجیتالی» را در سرفصلهای مصوب، با 15 آیتم نشان می‌دهد. بر اساس یافته‌ها، امکان آموزش همة دانش و مهارت‌های مربوط به این شایستگی به‌جز آیتم موجود در ردیف 4 (دانش برنامه‌ریزی برای گسترش توانمندی‌ها، حوزة نفوذ و بازار کار فارغ‌التحصیلان علم اطلاعات) در سرفصلهای مصوب دیده شده است. گفتنی است، مباحث مربوط به مدیریت در محیط دیجیتالی کمتر در سرفصلها پیش‌بینی شده و بیشتر مباحث در نظر گرفته شده، به اصول مدیریت در محیط سنتی مربوط است.
جدول 3. وضعیت حضور مؤلفه‌های فرعیِ شایستگی اصول مدیریت کتابخانه دیجیتالی در سرفصلهای مصوب رشته
|
فراونی تجمعی در سرفصلها |
مقطع تحصیلی |
فراوانی در بازار کار و یا منبع استخراج این آیتم |
شاخص‌ها (گویه‌ها) به |
ردیف کلّی |
|||||||||
|
کارشناسی ارشد |
کارشناسی |
||||||||||||
|
مدیریت و سازماندهی نسخ خطی |
دانشنامهنگاری |
مطالعات آرشیوی |
مطالعات کتابخانه‌های عمومی |
علم‌سنجی |
مدیریت کتابخانه‌های دانشگاهی |
مدیریت کتابخانه‌های دیجیتال |
مدیریت اطلاعات |
علم اطلاعات و دانش‌شناسی |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
4. مبانی و اصول مدیریت کتابخانه دیجیتالی |
|
|
|
|
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
1 |
-- |
4 |
دانش: اطلاعات و نقش آن در توسعة ملی؛ قواعد اقتصادی حاکم بر جریان تولید، عرضه و تقاضای منابع علمی دیجیتالی (در سازمان‌ها، جامعه و مراکز اطلاعرسانی)؛ تولید کالاهای اطلاعاتی و هزینه سودمندی آنها؛ رقابت در تولید و عرضه کالاهای اطلاعاتی |
1 |
62 |
|
3 |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
1 |
2 |
-- |
سرفصل |
دانش بازاریابی و فروش اطلاعات و خدمات اطلاعرسانی؛ اقتصاد فناوری اطلاعات و شبکه‌های اطلاعاتی |
2 |
63 |
|
2 |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
1 |
-- |
-- |
1 |
سرفصل |
دانش برآورد درآمدها و هزینه‌ها در کتابخانه‌های دانشگاهی |
3 |
64 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
P2, P8, P10, P12 |
دانش برنامه‌ریزی برای گسترش توانمندی‌ها، حوزه نفوذ و بازار کار فارغ‌التحصیلان علم اطلاعات |
4 |
65 |
|
5 |
-- |
-- |
- |
1 |
- |
2 |
-- |
-- |
2 |
13 |
آشنایی با اصول و مبانی مدیریت (برنامه‌ریزی، سازماندهی، هماهنگی و رهبری) کتابخانه‌ها و مراکز منابع علمی (دیجیتالی) |
5 |
66 |
|
1 |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
سرفصل |
تحولات و مکاتب مدیریت نوین |
6 |
67 |
|
1 |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
سرفصل |
نمودار سازمانی و تشکیلات انوع کتابخانه‌ها (آموزشگاهی، دانشگاهی، تخصصی، ملی و عمومی)؛ |
7 |
68 |
|
3 |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
3 |
سرفصل |
استانداردهای کتابخانه‌ها و سنجش خدمات آنها |
8 |
69 |
|
2 |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
2 |
سرفصل |
ایجاد کتابخانه و مراکز تخصصی (دیجیتالی) |
9 |
70 |
|
3 |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
2 |
-- |
-- |
1 |
سرفصل |
دانش مبانی رفتار سازمانی و مدیریت منابع انسانی (طراحی مشاغل، استخدام و آموزش کارکنان، جبران خدمات کارکنان، طبقه‌بندی مشاغل، انگیزش کارکنان) |
10 |
71 |
|
2 |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
1 |
-- |
-- |
1 |
سرفصل |
دانش اصول طراحی ساختمان کتابخانه (دیجیتالی) |
11 |
72 |
|
2 |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
1 |
-- |
-- |
1 |
سرفصل |
آشنایی با تجهیزات و دکوراسیون یک کتابخانه (دیجیتالی) |
12 |
73 |
|
2 |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
1 |
-- |
-- |
1 |
سرفصل |
دانش ملاحظات مربوط به ایمنی فضای کتابخانه (دیجیتالی) |
13 |
74 |
|
1 |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
1 |
-- |
-- |
-- |
سرفصل |
توانایی مدیریت یک کتابخانه (دیجیتالی) |
14 |
75 |
|
4 |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
2 |
1 |
1 |
-- |
سرفصل |
دانش شیوه‌ها و شاخص‌های ارزیابی خدمات یک مرکز اطلاعرسانی (و کتابخانه دیجیتالی) |
15 |
76 |
در ابتدای جدول 4 وضعیت حضور گویه‌های مربوط به دانش و مهارت «طراحی و مدیریت وب سایت» با 28 آیتم قابل مشاهده است. بررسی اطلاعات جدول نشانگر آن است که از 28 مورد، امکان آموزش 16 دانش و مهارت موجود در ابتدای جدول توسط نظام آموزشی کشور پیش‌بینی شده است. شایان ذکر است، در ردیف هفتم جدول به «طراحی و توسعة نظام مدیریت محتوا» اشاره و آموزش آن در سرفصلها پیش‌بینی شده است، ولی به نظر می‌رسد این آیتم در محل نامناسبی- درس «کتابخانه‌های تخصصی و توسعه اهداف سازمانی» در مقطع کارشناسی است، گنجانیده شده است.
در قسمت دوم جدول 4 وضعیت حضور گویه‌های مربوط به دانش و مهارت «تحلیل اطلاعات وب (وب‌سنجی)» در سرفصلهای مصوب با 7 آیتم قابل مشاهده است. بررسی جدول نشان می‌دهد امکان آموزش همة دانش و مهارت‌های مربوط به این سؤال، در نظام آموزش عالی کشور پیش‌بینی شده و به نظر می‌رسد از این نظر کمبودی در نظام آموزشی کشور وجود نداشته باشد.
جدول 4. وضعیت حضور مؤلفه‌های فرعیِ شایستگیِ طراحی وب سایت و تحلیل اطلاعات وب در سرفصلهای مصوب
|
فراونی تجمعی در سرفصلها |
مقطع تحصیلی |
فراوانی در بازار کار و یا منبع استخراج این آیتم |
شاخص‌ها (گویه‌ها) به
|
ردیف کلی |
|||||||||
|
کارشناسی ارشد |
کارشناسی |
||||||||||||
|
مدیریت و سازماندهی نسخ خطی |
دانشنامهنگاری |
مطالعات آرشیوی |
مطالعات کتابخانه‌های عمومی |
علم سنجی |
مدیریت کتابخانه‌های دانشگاهی |
مدیریت کتابخانه‌های دیجیتال |
مدیریت اطلاعات |
علم اطلاعات و دانش‌شناسی |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5. طراحی و مدیریت وب‌سایت |
|
|
|
1 |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
58 |
آشنایی با مفاهیم پایه وب و طراحی آن: نام دامنه (Domain Name)؛ میزبانی وب (Hosting)؛ یو.آر.ال (URL)؛ آدرس IP؛ هایپرلینک؛ مفهوم زیردامنه؛ میزبانی رایگان؛ صفحه آغازین؛ لینک (پیوند)؛ پنل کنترل یک سایت؛ پهنای باند؛ RSS؛ پادکست؛ افزونه مرورگر؛ فایل کوکی؛ مالتی‌مدیا؛ سرویس‌های چت |
1 |
77 |
|
2 |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
2 |
سرفصل |
دانش مفاهیم: «وب سایت»، «صفحه وب»، زبان فرامتنی، FTP، ایمیل |
2 |
78 |
|
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
P4, P8, P11 |
دانش وبلاگ و نحوة ایجاد آن |
3 |
79 |
|
1 |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
سرفصل |
ساختار وب و نحوة کار مرورگر در آن |
4 |
80 |
|
1 |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
1 |
دانش نرمافزارهای برگزاری کنفرانس در محیط وب (مثل Skype) |
5 |
81 |
|
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
47 |
دانش اصول و نحوه کار با نرمافزارهای رایج مدیریت محتوا و سایت‌ساز |
6 |
82 |
|
2 |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
1 |
-- |
1 |
سرفصل |
طراحی و توسعه نظام مدیریت محتوا |
7 |
-- |
|
1 |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
سرفصل |
دانش شیوه‌های ارزیابی یک سایت وب |
8 |
83 |
|
1 |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
سرفصل |
دانش مسائل مربوط به حقوق مؤلف در وب سایت |
9 |
84 |
|
1 |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
15 |
آشنایی با نحوة ایجاد و ویرایش فایل گرافیکی (با کمک نرمافزارهای رایج مثل فتوشاپ یا Visio) |
10 |
85 |
|
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
آشنایی با نحوه ایجاد و ویرایش فایل فلش با کمک نرمافزارهای رایج )مثل فلش پروفشنال شرکت ادوبی( |
11 |
86 |
|
1 |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
52 |
آشنایی با کدهای اصلی و پرکاربرد HTML در صفحات وب؛ |
12 |
87 |
|
1 |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
28 |
دانش نحوة اضافه کردن کدهای آماده جاوا اسکریپت به صفحات وب |
13 |
88 |
|
1 |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
34 |
آشنایی با نحوة خرید فضا (میزبانی وب) و نام دامنه در محیط وب |
14 |
89 |
|
1 |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
37 |
دانش نحوة انتقال فایل به سرور وب و روزآمدسازی سایت |
15 |
90 |
|
1 |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
28 |
دانش سرویس‌های رایگان طراحی وب (از جمله کدهای رایگان برای بهینه‌سازی سایت وب، افزودن تقویم، سرویس نظرسنجی و شمارش کاربران سایت، افزودن موتور جستجو، اضافه نمودن منوهای افقی و عمودی به سایت و مواردی از این قبیل) |
16 |
91 |
|
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
11 |
آشنایی با نحوة طراحی صفحات وب با کمک نرمافزارهای FrontPage، Expression Web |
17 |
92 |
|
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
14 |
آشنایی با نحوة طراحی صفحات وب با کمک نرم‌افزار Dreamweaver |
18 |
93 |
|
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
8 |
آشنایی با اصول راه‌اندازی سرور وب با کمک برنامه Internet Information Services (IIS) شرکت مایکروسافت |
19 |
94 |
|
1 |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
1 |
-- |
54 |
آشنایی مقدماتی با ساختار کلی زبان DHTML/CSS |
20 |
95 |
|
2 |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
1 |
1 |
-- |
31 |
آشنایی مقدماتی با ساختار کلی زبان XML |
21 |
96 |
|
1 |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
1 |
-- |
23 |
آشنایی مقدماتی با ساختار کلی زبان JavaScript |
22 |
97 |
|
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
3 |
آشنایی کامل با سیستم مدیریت محتوای وردپرس (WordPress) |
23 |
98 |
|
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
12 |
آشنایی کامل با سیستم مدیریت محتوای دروپال (Drupal) |
24 |
99 |
|
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
12 |
مهارت در طراحی صفحات وب کتابخانه با کمک برنامههای FrontPage یا Dreamweaver و انتقال آن به سرور وب |
25 |
100 |
|
1 |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
10 |
توانایی دستکاری در کدهای یک وب‌سایت و افزودن «کدهای جاوا اسکریپت آماده» به داخل آن |
26 |
101 |
|
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
6 |
مهارت در راه‌اندازی سرور وب در محیط ویندوز با کمک برنامه Internet Information Services (IIS) |
27 |
102 |
|
-- |
|
- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
3 |
مهارت در ایجاد سایت وب با کمک یکی از سیستم‌های مدیریت محتوا از جمله وردپرس، جوملا یا دروپال |
28 |
103 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
6. تحلیل اطلاعات وب (وب‌سنجی) |
|
|
|
1 |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
-- |
-- |
-- |
سرفصل |
دانش وب‌سنجی (تاریخچة آن، تحلیل پیوندها، تحلیل وبلاگ‌ها، تحلیل استنادهای وب، تحلیل شبکه‌های اجتماعی، ضرورت‌ها و نظریة رایج وب‌سنجی) |
1 |
104 |
|
1 |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
-- |
-- |
-- |
سرفصل |
دانش ترسیم نقشه علم، شیوه‌های آن و تعیین خوشه‌های علمیِ موضوعی در گذر زمان و موضوعات مختلف |
2 |
105 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
-- |
2 |
-- |
-- |
-- |
-- |
سرفصل |
دانش نرم‌افزارها و ابزارهای وب‌سنجی و تحلیل استنادی |
3 |
106 |
|
3 |
-- |
-- |
-- |
-- |
2 |
-- |
-- |
-- |
1 |
سرفصل |
دانش آسیب‌شناسی وب‌سنجی، رابطه آن با علم‌سنجی و کتاب‌سنجی، آینده وب‌سنجی |
4 |
107 |
|
3 |
-- |
-- |
-- |
-- |
2 |
-- |
-- |
-- |
1 |
سرفصل |
آشنایی با پایگاه‌های استنادی، علم‌سنجی و وب‌سنجی در ایران و جهان |
5 |
108 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
-- |
-- |
1 |
سرفصل |
دانش نظام‌های رتبه‌بندی علم، فناوری و نوآوری در ایران و جهان |
6 |
109 |
|
1 |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
-- |
-- |
-- |
سرفصل |
دانش سیاست‌گذاری برای ترویج علم و تبدیل آن به فناوری |
7 |
110 |
در ابتدای جدول 5 و در ردیف‌های 111 تا 132، وضعیت حضور گویه‌های مربوط به دانش و مهارت برنامه‌نویسی و طراحی پایگاه اطلاعاتی، با 22 آیتم قابل مشاهده است. بر اساس اطلاعات جدول، امکان آموزش حدود نیمی (12 مورد) از 22 مورد دانش و مهارت موجود در جدول در نظام آموزش کشور پیش‌بینی نشده است. همچنین، در برنامة دوره کارشناسی، تنها امکان آموزش آیتم موجود در ردیف دوم جدول 1 یعنی دانش و مهارت ایجاد یک سیستم پایگاه اطلاعاتی ساده با Access (نحوة ایجاد جدول‌ها، مفهوم Query، پایگاه اطلاعاتی رابطه‌ای و اصول ایجاد آن، گزارش‌گیری از پایگاه اطلاعاتی و طراحی فرم) پیش‌بینی شده و آموزش 9 مورد دیگر به مقاطع کارشناسی ارشد واگذار شده است. لازم به توضیح است، نیازی به آموزش همة زبان‌های برنامه‌نویسی برای دانشجویان علم اطلاعات و دانش‌شناسی نیست و بهتر است فقط آموزش مفاهیم و کلیّات یک یا دو مورد از زبان‌های رایج برنامه‌نویسی جهت درک اصول برنامه‌نویسی و رفع مشکلات مربوط به نرمافزارهای کتابخانه‌ای به دانشجویان آموزش داده شود.
جدول 5. وضعیت حضور مؤلفه‌های فرعی شایستگی مبانی برنامه‌نویسی و طراحی پایگاه اطلاعاتی در سرفصلها
|
فراونی تجمعی در سرفصلها |
مقطع تحصیلی |
فراوانی در بازار کار و یا منبع استخراج این آیتم |
شاخص‌ها (گویه‌ها) به |
ردیف کلی |
|||||||||
|
کارشناسی ارشد |
کارشناسی |
||||||||||||
|
مدیریت و سازماندهی نسخ خطی |
دانشنامهنگاری |
مطالعات آرشیوی |
مطالعات کتابخانه‌های عمومی |
علم‌سنجی |
مدیریت کتابخانه‌های دانشگاهی |
مدیریت کتابخانه‌های دیجیتال |
مدیریت اطلاعات |
علم اطلاعات و دانش‌شناسی |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
7. مبانی برنامه‌نویسی و طراحی پایگاه اطلاعاتی |
|
|
|
3 |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
1 |
2 |
-- |
4 |
آشنایی اجمالی با مفاهیم اصلی پایگاه‌های اطلاعاتی، انواع پایگاه‌های اطلاعاتی؛ فرایند طراحی پایگاه اطلاعاتی، داده‌کاوی و اهمیت آن، وب‌معنایی و کارکردهای آن |
1 |
111 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
1 |
17 |
دانش و مهارت ایجاد یک سیستم پایگاه اطلاعاتی ساده با Access (نحوه ایجاد جدول‌ها (Tables)، مفهوم Query، پایگاه اطلاعاتی رابطه‌ای و اصول ایجاد آن، گزارش‌گیری از پایگاه اطلاعاتی و طراحی فرم) |
2 |
112 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
- |
1 |
-- |
-- |
1 |
-- |
سرفصل |
دانش معماری پایگاه‌های اطلاعاتی (از قبیل: تجزیه و تحلیل ساختار و اجزای پایگاه‌های اطلاعاتی؛ طراحی مفهومی پایگاه اطلاعاتی؛ گزارش‌گیری از پایگاه اطلاعاتی، طراحی رابط کاربر، نرمال‌سازی داده‌ها |
3 |
113 |
|
3 |
-- |
-- |
-- |
- |
1 |
-- |
-- |
2 |
-- |
سرفصل |
دانش معماری پایگاه‌های علم‌سنجی و شناخت ساختار پشت زمینة آن |
4 |
114 |
|
4 |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
1 |
1 |
1 |
-- |
سرفصل |
دانش کلیات ذخیره و بازیابی اطلاعات (از قبیل: مسائل خطی و زبانی، استانداردها، مدل‌های بازیابی اطلاعات، ربط در بازیابی اطلاعات) |
5 |
115 |
|
1 |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
1 |
-- |
-- |
-- |
سرفصل |
دانش تحلیل ساختار نظام مدیریتی اطلاعات (MIS)؛ طراحی مفهومی یک نظام اطلاعات مدیریت؛ کمک به طراحان نظام اطلاعاتی مدیریت؛ نرمافزارهای اتوماسیون اداری |
6 |
116 |
|
-- |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
8 |
نرم‌افزار Microsoft Sharepoint و دانش استفاده از آن |
7 |
117 |
|
-- |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
31 |
آشنایی با نرم‌افزار Excel و کاربرد آن در رشتة علم اطلاعات |
8 |
118 |
|
-- |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
3 |
آشنایی مختصر با نرم‌افزار Wamp Server و اصول کار آن (برای آشنایی با سرور آپاچی، زبان PHP و سیستم مدیریت پایگاه داده MySQL) |
9 |
119 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
3 |
آشنایی مختصر با نرم‌افزار phpMyAdmin Server و اصول کار آن (برای آشنایی با سرور آپاچی، زبان PHP و سیستم مدیریت پایگاه داده MySQL) |
10 |
120 |
|
1 |
-- |
-- |
1 |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
11 |
آشنایی مختصر با سیستم مدیریت پایگاه داده MySQL |
11 |
121 |
|
1 |
-- |
-- |
1 |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
4 |
آشنایی مختصر با سیستم مدیریت پایگاه داده Oracle |
12 |
122 |
|
-- |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
7 |
آشنایی مختصر با سیستم مدیریت پایگاه داده SQL Server |
13 |
123 |
|
-- |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
21 |
دانش مقدماتی کار با زبان برنامه‌نویسی PHP |
14 |
124 |
|
-- |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
3 |
دانش مقدماتی کار با زبان برنامه‌نویسی ASP |
15 |
125 |
|
-- |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
2 |
دانش مقدماتی کار با زبان برنامه‌نویسی VB |
16 |
126 |
|
1 |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
10 |
دانش مقدماتی کار با زبان برنامه‌نویسیJava |
17 |
127 |
|
-- |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
دانش مقدماتی کار با زبان برنامه‌نویسی C/C++ |
18 |
128 |
|
-- |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
4 |
دانش مقدماتی کار با زبان برنامه‌نویسی Ruby |
19 |
129 |
|
1 |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
8 |
دانش مقدماتی کار با زبان برنامه‌نویسیSQL |
20 |
130 |
|
-- |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
9 |
دانش مقدماتی کار با زبان برنامه‌نویسی Python |
21 |
131 |
|
-- |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
7 |
دانش مقدماتی کار با زبان برنامه‌نویسی Perl |
22 |
132 |
در ابتدای جدول 6 وضعیت حضور گویه‌های مربوط به دانش و مهارت شبکه‌های کامپیوتری با 16 آیتم قابل مشاهده است. بر اساس اطلاعات این جدول، تنها آموزش دو مورد از گویه‌ها (ردیف 1 و 10) در نظام آموزشی کشور پیش‌بینی شده و خبری از آموزش اکثر دانش و مهارت‌ها (14 مورد) مربوط به شبکه‌های کامپیوتری در آن دیده نمی‌شود. بر اساس یافته‌ها، در نظام آموزشیِ رشتة علم اطلاعات در ایران دربارة تصویب و آموزش مباحث مربوط به مبانی شبکه‌های کامپیوتری اقدام خاصی صورت گرفته و به نظر می‌رسد فرض بر این بوده که این کارها در حیطه تخصصی کارشناسان کامپیوتر است.
در قسمت دوم جدول 6 وضعیت حضور گویه‌های مربوط به دانش و مهارت کاربری نرمافزارهای کتابخانه‌ای با 11 آیتم قابل مشاهده است. بررسی این اطلاعات حاکی از آن است که آموزش 5 مورد از دانش و مهارت موجود در آن، در نظام آموزشی این رشته در ایران دیده شده و آثاری از آموزش 6 مورد دیگر به چشم نمی‌خورد. البته، به دلیل این که ضرورتی به آموزش همة نرمافزارهای معتبر کتابخانه‌ای جهان از سوی نظام آموزشی کشور نیست، آیتم‌های فرعی موجود در ردیف‌های 3 تا 13 جدول، کنار هم در یک ردیف قرار گرفتند تا امکان قضاوت بهتر دربارة نظام آموزشی ایران فراهم گردد. با انجام این کار مشخص شد که تقریباً نیمی از دانش و مهارت کاربری نرمافزارهای کتابخانه‌ای، توسط نظام آموزشی کشور به دانشجویان آموزش داده نمی‌شود.
جدول 6. وضعیت حضور مؤلفه‌های فرعیِ شایستگیِ مبانیِ شبکه‌های کامپیوتری و کاربری نرمافزارهای کتابخانه‌ای در سرفصلهای مصوب رشته علم اطلاعات
|
فراونی تجمعی در سرفصلها |
مقطع تحصیلی |
فراوانی در بازار کار و یا منبع استخراج این آیتم |
شاخص‌ها (گویه‌ها) به
|
ردیف کلی |
|||||||||
|
کارشناسی ارشد |
کارشناسی |
||||||||||||
|
مدیریت و سازماندهی نسخ خطی |
دانشنامهنگاری |
مطالعات آرشیوی |
مطالعات کتابخانه‌های عمومی |
علم‌سنجی |
مدیریت کتابخانه‌های دانشگاهی |
مدیریت کتابخانه‌های دیجیتال |
مدیریت اطلاعات |
علم اطلاعات و دانش‌شناسی |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8. مبانی شبکه‌های کامپیوتری |
|
|
|
1 |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
11 |
آشنایی با اصطلاحات و مفاهیم مربوط به شبکه: تجهیزات شبکه؛ پروتکل شبکه؛ کلاینت/سرور؛ فایروال؛ شبکه Lan/Wan؛ انواع IP؛ شبکه وایمکس؛ Bluetooth؛ ADSL؛ DHCP Server؛ اتوماسیون اداری |
1 |
133 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
10 |
دانش ایجاد شبکة نظیر به نظیر (Peer to Peer) |
2 |
134 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
9 |
دانش ایجاد شبکه کلاینت/سرور (Client/Server) |
3 |
135 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
9 |
آشنایی با توپولوژی شبکه |
4 |
136 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
8 |
دانش امنیت شبکه |
5 |
137 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
14 |
دانش استفاده از پروکسی سرورهای معروف |
6 |
138 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
8 |
دانش راه‌اندازی شبکة وای‌فای |
7 |
139 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
8 |
دانش به اشتراک گذاشتن فایل، چاپگر و اینترنت |
8 |
140 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
10 |
آشنایی کامل با نحوة طراحی، راه‌اندازی، نگهداری و عیب‌یابی یک شبکه LAN کامپیوتری با حدود 150 کامپیوتر و تجهیزات مورد نیاز آن (از قبیل کارت شبکه، سیستم عامل سرور، کامپیوتر سرور، کابل شبکه، سوییچ، مودم/روتر و مواردی از این قبیل) |
9 |
141 |
|
1 |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
1 |
-- |
-- |
-- |
سرفصل |
زیرساخت‌ها، سخت‌افزارها و نرمافزارهای لازم برای ایجاد کتابخانة دیجیتالی |
10 |
142 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
4 |
آشنایی با نرمافزارهای مفید در محیط شبکه از جمله NetSupport؛ Teamviewer و Remote Desktop |
11 |
143 |
|
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
13 |
آشنایی با سیستم عامل رایج لینوکس |
12 |
144 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
5 |
توانایی طراحی، پیاده‌سازی (باسیم یا بدون سیم)، نگهداری و عیب‌یابی یک شبکه محلی با توپولوژی ستاره‌ای (نظیر به نظیر یا کلاینت/سرور) با حدود 150 کامپیوتر متصل به همدیگر |
13 |
145 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
P1, p6, p7, p11 |
کمک به مراجعان در استفاده از کامپیوترهای کتابخانه |
14 |
146 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
4 |
توانایی به اشتراک گذاشتن فایل و چاپگر در محیط شبکه و مدیریت آنها |
15 |
147 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
4 |
مهارت در به اشتراک گذاشتن اینترنت سازمان (از جمله کتابخانه) و تنظیم نحوه، میزان و سطح دسترسی کاربران |
16 |
148 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
9. کاربری نرمافزارهای کتابخانه‌ای |
|
|
|
1 |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
سرفصل |
آشنایی با نرمافزارهای جامع کتابخانه‌ای رایج در ایران و اجزای آنها |
1 |
149 |
|
1 |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
29 |
آشنایی با اصول و نحوة استفاده از سیستم کتابخانه‌ای جامع خارجی |
2 |
150 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1، 2، 6، 3، 14، 2، 12، 8، 19، 10، 17 |
آشنایی با یک (یا چند) مورد از سیستم (های) کتابخانه‌ای جامع: ONTENTdm ILS، Voyager ILS (Ex Libris)، Millennium (Sierra) ILS، ALEPH ILS (Ex Libris)، Sirsidynix ILS، Archivematica، Dspace، Koha، Omeka، Greenstone، و ICA-AtoM (17, 10, 19, 8, 12, 2, 14, 3, 6 2, 1) |
3 |
151 تا 161 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
P2 |
آشنایی با کتابخانه دیجیتالی و چالش‌های مربوط به راه‌اندازی آن |
4 |
162 |
|
2 |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
1 |
سرفصل |
دانش نحوة کار با بخش‌های مختلف نرمافزارهای رایج کتابخانه‌ای در ایران (مانند نحوه ایزو گرفتن از کتابشناسی‌های ملی و انتقال آنها به نرم‌افزار |
5 |
163 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
2 |
آشنایی با بارکد، RFID و کاربرد آنها |
6 |
164 |
|
2 |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
1 |
1 |
-- |
-- |
سرفصل |
دانش طراحی رابط کاربری کتابخانه‌های دیجیتالی |
7 |
165 |
|
2 |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
1 |
1 |
-- |
-- |
سرفصل |
آشنایی با ساختار و اصول طراحی نرم‌افزار کتابخانه دیجیتالی (معماری نرم‌افزار کتابخانه دیجیتالی) |
8 |
166 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
P2, P3, p9, P11 |
آشنایی با نحوة نصب کلاینت‌های نرمافزارهای کتابخانه‌ای رایج در ایران (از جمله پارس‌آذرخش، نوسا و ...) در کامپیوترها |
9 |
167 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
P2, P3, p9, P11 |
توانایی نصب کلاینت‌های نرمافزارهای کتابخانه‌ای رایج |
10 |
168 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
P2, P5, P11 |
توانایی عیب‌یابی و انجام کارهای دوره‌ای در برنامة سرور کتابخانه با راهنمایی کارشناسان شرکت فروشنده |
11 |
169 |
در جدول 7، وضعیت حضور آیتم‌های مربوط به مولفه دهم شایستگی (سازماندهی رایانه‌ای منابع) با 19 آیتم قابل مشاهده است. بررسی جدول نشانگر آن است که به مباحث مربوط به سازماندهی رایانه‌ای منابع در نظام آموزشی علم اطلاعات و دانش‌شناسی ایران به خوبی توجه شده است. لازم به توضیح است، علامت خاکستری رنگ در ردیف‌های فرعی 16 و 17 جدول 7 نشان می‌دهد که فقط مباحث مربوط به «نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی به طور سنتی»، توسط نظام آموزش علم اطلاعات در ایران آموزش داده می‌شود؛ و به همین دلیل نیز کلمة دیجیتالدر آن دو ردیف در داخل کروشه قرار داده شده است.
در ادامه جدول 7 و در ردیف‌های 189 تا 209 وضعیت حضور گویه‌های مربوط به دانش و مهارت آرشیو منابع دیجیتالی در سرفصلها و با 21 آیتم دیده می‌شود. بررسی این اطلاعات نشانگر آن است که آموزش دانش و مهارت «استاندارد منابع آرشیوی دیجیتالی EAD»، «استاندارد منابع آرشیوی دیجیتالی DACS»، «تبدیل منابع دارای فرمت چاپی به فرم دیجیتال و سازماندهی آنها با کمک نرم‌افزار» در برنامة آموزش علم اطلاعات و دانش‌شناسی ایران دیده نشده و به جنبه‌های دیگر آن (18 مورد) خوب توجه شده است. نکتة قابل توجه در این جدول ـ که با علامت خاکستری رنگ مشخص شده ـ توجه نکردن و یا توجه ناچیز به آرشیو منابع دیجیتالی در برنامههای مصوّب و سرفصلهای رشته است به نحوی که در بیشتر آنها (14 مورد) فقط به مباحث سنتی آرشیو توجه شده است.
جدول 7. وضعیت حضور مؤلفه‌های فرعیِ شایستگیِ سازماندهیِ رایانه‌ای منابع و آرشیو منابع دیجیتال در سرفصلها
|
فراونی تجمعی در سرفصلها |
مقطع تحصیلی |
فراوانی در بازار کار و یا منبع استخراج این آیتم |
شاخص‌ها (گویه‌ها) به
|
ردیف کلی |
|||||||||
|
کارشناسی ارشد |
کارشناسی |
||||||||||||
|
مدیریت و سازماندهی نسخ خطی |
دانشنامه نگاری |
مطالعات آرشیوی |
مطالعات کتابخانه‌های عمومی |
علم‌سنجی |
مدیریت کتابخانه‌های دانشگاهی |
مدیریت کتابخانه‌های دیجیتال |
مدیریت اطلاعات |
علم اطلاعات و دانش‌شناسی |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
10. سازماندهی رایانه‌ای منابع |
|
|
|
3 |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
1 |
-- |
2 |
6 |
آشنایی با کلیات و مفاهیم فهرست‌نویسی و رده‌بندی منابع دیجیتالی (در کتابخانه‌های تخصصی، آموزشگاهی، عمومی و دانشگاهی) و مشکلات آن |
1 |
170 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
1 |
-- |
1 |
26 |
دانش مربوط به کنترل واژگان، LCSH/ Mesh و نحوة استفاده از آنها |
2 |
171 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
1 |
-- |
1 |
4 |
دانش مربوط به DDC |
3 |
172 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
1 |
-- |
1 |
سرفصل |
دانش مربوط به گسترش‌های دیویی |
4 |
173 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
1 |
-- |
1 |
26 |
دانش مربوط به AACR2 |
5 |
174 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
1 |
-- |
1 |
25 |
دانش مربوط به LC/NLM |
6 |
175 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
1 |
-- |
1 |
سرفصل |
دانش مربوط به گسترش‌های رده‌بندی کنگره |
7 |
176 |
|
1 |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
1 |
-- |
-- |
30 |
دانش مربوط به RDA |
8 |
177 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
1 |
-- |
1 |
24 |
دانش مربوط به OCLC |
9 |
178 |
|
3 |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
1 |
1 |
1 |
55 |
دانش استانداردهای فراداده‌ای Marc21 |
10 |
179 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
1 |
1 |
-- |
48 |
دانش استاندارد فراداده‌ای Dublin Core |
11 |
180 |
|
1 |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
1 |
-- |
-- |
26 |
دانش استانداردهای فراداده‌ای METS / MODS |
12 |
181 |
|
-- |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
دانش استاندارد فراداده‌ای Darwin Core |
13 |
182 |
|
1 |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
1 |
-- |
-- |
سرفصل |
آشنایی با تاریخچه سازماندهی منابع دیجیتال |
14 |
183 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
1 |
-- |
1 |
سرفصل |
دانش ابزارهای فهرست‌نویسی و رده‌بندی فارسی (از جمله اصطلاحنامه‌ها، سرعنوان‌های موضوعی، فهرست‌های مستند نام‌ها و ...) و کاربرد آنها (در محیط دیجیتالی) |
15 |
184 |
|
4 |
-- |
-- |
-- |
- |
1 |
1 |
-- |
1 |
1 |
2 |
آشنایی با اصول نمایه‌سازی (منابع دیجیتالی) و شیوه‌های آن؛ نمایه‌سازی خودکار |
16 |
185 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
1 |
-- |
1 |
-- |
2 |
آشنایی با اصول چکیده‌نویسی (منابع دیجیتالی) و شیوه‌های آن |
17 |
186 |
|
3 |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
1 |
1 |
-- |
1 |
سرفصل |
مهارت فهرست‌نویسی و رده‌بندی منابع دیجیتالی و ورود آنها به نرم‌افزار کتابخانه |
18 |
187 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
1 |
-- |
1 |
-- |
سرفصل |
مهارت نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی منابع دیجیتالی و ورود آنها به نرم‌افزار کتابخانه |
19 |
188 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
11. آرشیو منابع دیجیتالی |
|
|
|
7 |
-- |
-- |
2 |
1 |
-- |
1 |
-- |
1 |
2 |
5 |
دانش اصول سازماندهی منابع آرشیوی (دیجیتالی) (نسخ خطی، اسناد، منابع چندرسانه‌ای، عکس و فیلم) |
1 |
189 |
|
4 |
-- |
-- |
2 |
- |
-- |
1 |
-- |
-- |
1 |
سرفصل |
آشنایی با تاریخچه آرشیو (منابع دیجیتالی) و اصول و مبانی آن؛ منشور اخلاقی آرشیویست‌ها |
2 |
190 |
|
5 |
-- |
-- |
2 |
1 |
-- |
1 |
-- |
1 |
-- |
6 |
دانش انواع اسناد و مواد آرشیوی (دیجیتالی) و تفاوت آن با اسناد سنتی |
3 |
191 |
|
4 |
-- |
-- |
3 |
1 |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
3 |
دانش شیوه نگهداری منابع آرشیوی (دیجیتالی) در سازمان‌ها |
4 |
192 |
|
2 |
-- |
-- |
1 |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
سرفصل |
آشنایی با مفاهیم: بایگانی راکد، اسناد الکترونیک و دبیرخانه الکترونیک |
5 |
193 |
|
1 |
-- |
-- |
1 |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
10 |
دانش قوانین، مقررات و مالکیت فکری اسناد آرشیوی (دیجیتالی) |
6 |
194 |
|
7 |
-- |
-- |
3 |
1 |
-- |
1 |
-- |
-- |
2 |
9 |
دانش چرخه حیات اسناد (الکترونیک) (از تولید تا امحای اسناد زاید و انتقال به آرشیو) |
7 |
195 |
|
7 |
-- |
-- |
3 |
1 |
-- |
1 |
-- |
-- |
2 |
9 |
دانش مجموعه‌سازی اسناد و مواد آرشیوی (دیجیتالی) (نسخ خطی، فیلم و ...) |
8 |
196 |
|
5 |
-- |
-- |
2 |
1 |
-- |
1 |
-- |
1 |
-- |
7 |
دانش اصول مدیریت یک مرکز آرشیوی (دیجیتالی) |
9 |
197 |
|
-- |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
31 |
آشنایی با استاندارد منابع آرشیوی دیجیتالی EAD |
10 |
198 |
|
-- |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
5 |
آشنایی با استاندارد منابع آرشیوی دیجیتالی DACS |
11 |
199 |
|
8 |
-- |
-- |
1 |
1 |
-- |
1 |
1 |
1 |
3 |
23 |
آشنایی با اصول، روش‌ها و استاندارهای حفاظت، مرمت و نگهداری منابع آرشیوی (دیجیتالی) |
12 |
200 |
|
6 |
-- |
-- |
4 |
1 |
-- |
1 |
-- |
-- |
-- |
25 |
آشنایی با نحوة دیجیتالی کردن منابع آرشیوی و فرایند دیجیتالی کردن یک مرکز آرشیوی سنتی (دارای: نسخ خطی، اسناد، مقالات، روزنامه‌ها، سالنامه‌ها، فیلم‌ها، تصاویر آثار عتیقه و غیره) با کمک سیستم مدیریت منابع آرشیوی |
13 |
201 |
|
1 |
-- |
-- |
1 |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
سرفصل |
آشنایی با ساختمان و تجهیزات آرشیو (منابع دیجیتالی) |
14 |
202 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
سرفصل |
دانش روش‌های دیجیتالی‌سازی نسخ خطی |
15 |
203 |
|
5 |
-- |
-- |
2 |
1 |
-- |
1 |
-- |
-- |
1 |
4 |
آشنایی با آرشیوهای (دیجیتالی) معتبر |
16 |
204 |
|
5 |
-- |
-- |
2 |
1 |
-- |
1 |
-- |
-- |
1 |
4 |
آشنایی با سازمان‌های مسئول در امر آرشیو (دیجیتالی) |
17 |
205 |
|
6 |
-- |
-- |
2 |
1 |
-- |
-- |
-- |
1 |
2 |
5 |
آشنایی با نحوة ارائه خدمات از منابع آرشیوی (دیجیتالی) |
18 |
206 |
|
1 |
-- |
-- |
1 |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
7 |
مهارت در حفاظت و مرمت منابع آرشیوی (به فرمت دیجیتال) |
19 |
207 |
|
-- |
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
-- |
12 |
مهارت در تبدیل منابع دارای فرمت چاپی به فرم دیجیتال و سازماندهی آنها با کمک نرم‌افزار |
20 |
208 |
|
2 |
-- |
-- |
-- |
1 |
-- |
1 |
-- |
-- |
-- |
6 |
مهارت در مدیریت یک آرشیو دیجیتالی |
21 |
209 |
در جدول 8 و در ردیف‌های 210 تا 222 وضعیت حضور گویه‌های مربوط به بُعد نگرش (ویژگی‌های شخصیتی و خصوصیات فردی) از شایستگی، در سرفصلهای مصوب با 13 آیتم قابل مشاهده است. از آنجا که بسیاری از این خصوصیات فردی و ویژگیها، در طول دوران زندگی توسط افراد کسب می‌شود و وراثت نیز در آن نقشی اساسی دارد؛ به نظر می‌رسد آموزش و بهبود برخی از این آیتم‌ها، به دلیل این تصور که این خصوصیات رفتاری قبلاً از طریق سیستم‌های مختلف آموزشی (خانواده، مدرسه، جامعه، و خودآموزی) به دانشجویان رشته منتقل شده، توسط نظام آموزشی کشور پیش‌بینی نشده است.
جدول 8. وضعیت حضور مؤلفه‌های فرعی مربوط به نگرش در سرفصلهای مصوب رشته علم اطلاعات
|
فراونی تجمعی در سرفصلها |
مقطع تحصیلی |
فراوانی در بازار کار و یا منبع ستخراج این آیتم |
شاخص‌ها (گویه‌ها) به
|
ردیف کلی |
|||||||||
|
کارشناسی ارشد |
کارشناسی |
||||||||||||
|
مدیریت و سازماندهی نسخ خطی |
دانشنامهنگاری |
مطالعات آرشیوی |
مطالعات کتابخانه‌های عمومی |
علم‌سنجی |
مدیریت کتابخانه‌های دانشگاهی |
مدیریت کتابخانه‌های دیجیتال |
مدیریت اطلاعات |
علم اطلاعات و دانش‌شناسی |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
12. نگرش |
|
|
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
57 |
روحیه و توانایی انجام کار فردی و گروهی |
1 |
210 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
36 |
توانایی و تمایل به مسئله‌یابی و تفکر خلاقانه |
2 |
211 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
8 |
علاقه‌مند به روزآمدی و یادگیری فناوری‌های جدید و سازگاری با آنها |
3 |
212 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
2 |
اشتیاق به کار با کامپیوتر و نرمافزارهای کاربردی |
4 |
213 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
12 |
تمایل به سرعت (مدیریت زمان) و دقت در انجام وظایف |
5 |
214 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
18 |
داشتن روحیة خودمدیری و خودانگیزشی در انجام امور محوله |
6 |
215 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
2 |
توانایی و روحیة ایجاد انگیزه در دیگران |
7 |
216 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
روحیة مسئولیت‌پذیری، پشتکار و علاقه‌مند به کمک به دیگران |
8 |
217 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
2 |
وجدان کاری، امانت‌داری و روحیة صرفه‌جویی |
9 |
218 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
علاقه‌مندی به رعایت نظم و انضباط فردی و اداری |
10 |
219 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
1 |
داشتن اخلاق خوب و پایبندی به اخلاق علمی |
11 |
220 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
12 |
روحیة انعطاف‌پذیری |
12 |
221 |
|
-- |
-- |
-- |
- |
-- |
- |
-- |
-- |
-- |
-- |
2 |
رعایت احترام به فرهنگ‌های مختلف و نداشتن روحیة تبعیض و پیش‌داوری |
13 |
222 |
بحث دربارة یافته‌ها
بازنگری برنامة درسی دوره کارشناسی در سال 1388 و کارشناسی ارشد در سال‌های 1389-1393 در پرتوِ مطالعات متعدد از جمله «حیاتی» (1383)، «نوکاریزی» (1383)، «تهوری» (1385)، «فدایی» (1388)، «داورپناه و همکاران» (1388) - که لزوم ایجاد تحول و بازنگری در برنامههای آموزشی رشته را گوشزد نموده بودند، انجام گردید. باوجود این بازنگری‌ها و وجود نقاط قوّت در تغییرات انجام گرفته (بیگدلی و حمدی‌پور، 1391؛ دیانی، 1391؛ شهبازی و همکاران، 1393) و نیز تصویب چندین گرایش جدید در مقاطع کارشناسی ارشد (حسن‌زاده، 1393) که در طول پنج سال گذشته انجام گرفته، پژوهش حاضر نشان داد این برنامه‌ها با کاستی‌هایی روبه‌روست. بر اساس تحلیل محتوای انجام گرفته، برنامههای درسی موجود، حدود یک‌سوم (13 مورد نگرش+58 مورد دانش و مهارت) از مجموع 222 آیتم موجود در سازة تحلیل محتوا را پوشش نمی‌دهند؛ که با توجه به رقابت شدید در بازار کار و نیز محیط پویای کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعرسانی کشور، رقم قابل ملاحظه‌ای به شمار می‌رود.
در ارتباط با آموزش حدود دوسوم از شایستگیهای دیگر به دانشجویان نیز، بررسی سرفصلها نشان داد در بیشتر موارد این آموزش‌ها در راستای رفع نیازهای فعلی و آتیِ کتابخانه‌ها نبوده‌اند و به نظر می‌رسد برای پاسخگویی به نیازهای کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعرسانی سنتی تعریف شده‌اند. بر اساس یافته‌ها، ضعف یا نواقص عمدة نظام آموزش فعلی علم اطلاعات و دانش‌شناسی را می‌توان ذیل مقولات کلّی «مبانی یا کاربری کامپیوتر»، «طراحی وب سایت»، «مبانی شبکه‌های کامپیوتری»، «مبانی برنامه‌نویسی و طراحی پایگاه‌های اطلاعاتی»، و نگرش (خصوصیات فردی و ویژگی‌های رفتاری) دسته‌بندی نمود.
دیّانی (1391) پس از بازنگری انجام گرفته در برنامة درسی جدید دوره کارشناسی نوشته بود: «بازنگری انجام گرفته، از پتانسیل هدایت دانش‌آموخته به اصل حرفه کتابداری و حرفه‌هایی که با آن در رابطة تنگاتنگ است، برخوردار است. روی‌آوری به نوآوری توسط مدرسان یا دانش آموختگان، ممکن است چهره‌ای متفاوت از چهرة رشته که اکنون می‌شناسیم را پیش روی گذارد. احتمالاً آن چهره‌ها همان‌هایی است که از پتانسیل شغل دوم یا سوم در فعالیت‌های حرفه‌ای برخوردار هستند». باوجود این دیدگاه مثبت و نیز افزایش تعداد واحدهای مبتنی بر فناوری اطلاعات به 18 واحد در برنامه درسی کارشناسی مصوب سال 1388 (بیگدلی و حمدی‌پور، 1391؛ شهبازی و همکاران، 1393) یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد تغییرات برنامههای آموزشی (شهبازی، 1394) به طور کامل نیازهای بازار کار را پوشش نمی‌دهند و باید در بازنگری‌های دوره‌ایِ برنامه‌ها، به این امر مهم توجه شود. در دیگر کشورها از جمله پاکستان، هند و نیجریه نیز، به ترتیب مطالعات جداگانة وارایک (2008)، گوسامی و هانگ‌سینگ[23] (2012) و اوکویه[24] (2012) شکاف رو به تزایدی را بین برنامههای آموزشی کتابداری (به‌ویژه از لحاظ فناوری اطلاعات) و نیازهای بازار کار، گزارش نموده‌اند.
بررسی عنوان‌های برنامههای رشتة علم اطلاعات در برخی گروه‌های آموزشی کشورهای توسعه یافته نیز، از تأثیر گستردة فناوری اطلاعات در برنامههای درسی آنها حکایت دارد. «گرولیمز» (2009) برنامه آموزشی 49 مؤسسه آموزشی کشورهای آمریکا، انگلیس و کانادا را بررسی کرد. یافته‌ها نشان داد 19 مهارت عمده از جمله مجموعه‌سازی (در همه برنامههای آموزشی، 100%)، مدیریت کتابخانه (85%)، منابع الکترونیکی (68%)، پایگاه‌های اطلاعاتی (61%)، فراداده (52%)، مبانی طراحی صفحات وب (35%)، آموزش کاربران (31%)، شبکه‌های کامپیوتری (30%)، نرمافزارهای کتابخانه‌ای (27%)، بازاریابی (24%)، برنامه‌نویسی (21%)، دیجیتال‌سازی (20%) و مهارت‌های ارتباطی (19%) در برنامههای درسی مؤسسه‌های مورد بررسی قابل مشاهده هستند. به نظر می‌رسد برنامههای آموزشی رشتة علم اطلاعات در کشورهای پیشرفته با برنامههای آموزشیِ موجود در ایران تفاوت قابل ملاحظه‌ای داشته باشد. این تفاوت را به سادگی می‌توان از عناوین آنها تشخیص داد. برای مثال، دانشکده اطلاعات دانشگاه دِرِکسِل[25] برنامههای آموزشی لیسانس را در چهار رشتة سیستم‌های اطلاعاتی، مهندسی نرم‌افزار، فناوری اطلاعات و انفورماتیک اجرا می‌کند. یا دانشکدة مطالعات کتابداری و اطلاعرسانی[26] که تنها دانشکدة اطلاعات ایالت فلوریدا به شمار می‌رود، برنامههای درسی لیسانس فناوری اطلاعات و «اطلاعات، ارتباطات و فناوری» را دنبال می‌کند. در گروه مطالعات اطلاعات[27] دانشگاه آلبانی نیز لیسانس مطالعات اطلاعات[28] با گرایش فناوری اجرا می‌شود و شاکله آن را درس‌هایی چون سخت‌افزار، سیستم‌های عامل، ایجاد شبکه، اینترنت، و توسعه وب تشکیل می‌دهد. شاکلة برنامه لیسانس مطالعات اطلاعات در دانشکده اطلاعات[29] دانشگاه فلوریدای جنوبی[30] را نیز درس‌هایی از قبیل مبانی فناوری اطلاعات، برنامه‌نویسی، طراحی و مدیریت صفحات وب، شبکه‌های کامپیوتری، رفتار اطلاع‌یابی، و ارتباطات[31] تشکیل می‌دهد. در دانشکدة علوم اطلاعات و کتابداری[32] دانشگاه کارولینای شمالی[33] نیز لیسانس علم اطلاعات به صورت رشته اصلی از سال 2003 و با گرایش فناوری اطلاعات اجرا می‌شود.
نتیجه‌گیری
در پژوهش حاضر، به تحلیل محتوای برنامههای درسی مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد رشته علم اطلاعات پرداخته و مشخص شد که نظام فعلی آموزش این رشته در ایران دارای کاستی‌هایی برای پوشش کامل نیازهای بازار کار است؛ بدین معنا که آموزش 71 مؤلفة فرعی شایستگی (حدود یک‌سوم از سازه تحلیل محتوا) را پوشش نمی‌دهد.
در جمع‌بندی می‌توان گفت که فناوری اطلاعات تهدیدهایی را متوجه رشتة علم اطلاعات نموده است اما در کنار آن فرصت‌هایی را برای این رشته در ارتباط با تسهیل فعالیت‌ها، فرایندها و ایجاد حوزه‌های اشتغال جدید فراهم کرده است. اگر فرصتی را که ناشی از ظهور فناوری‌های نوین است سریعاً درنیابیم و متناسب با آن برنامه‌ریزی نکنیم، ظرف مدت کوتاهی، تهدیدها به صورت جدی‌تری خود را نمایان خواهند کرد. در این صورت و به‌ویژه با وضعیت نامناسب اشتغال در ایران، ظرف چند سال آتی عموم فرصتهای کتابداران، را فناوران اطلاعات اشغال خواهند کرد و به حق هم این کار را می‌کنند. در آنجا دیگر نمی‌توانیم انتقاد کنیم که چرا به جای دانشآموختگان علم اطلاعات رفته‌اند از رشته‌های دیگر استخدام کرده‌اند.
در دنیای امروز، قدرت رشته‌های دانشگاهی (از جمله علم اطلاعات) و منزلت اجتماعی آنان بر اساس دانش، مهارت‌ها، تولیدات، خدمات و میزان نفوذ آنها در جوامع سنجیده می‌شود. امروزه معمولاً در دنیا سازمان‌ها و شرکت‌ها وقتی می‌خواهند تصمیم‌گیری کنند، می‌پرسند چه کسی در این رابطه بهترین دانش و مهارت را دارد. دیگر برایشان چندان مهم نیست که آن شخص اهل کجاست، ملیّت او چیست و کجای دنیا زندگی می‌کند (سریع‌القلم، 1393). با توجه به این واقعیات، نظام آموزش علم اطلاعات در ایران باید دانش‌آموختگانی برخوردار از دانش و مهارت‌های کاربردی‌تری روانة بازار کار نماید. انجام این کار، با شناخت نیازهای واقعی بازار کار، تدوین برنامههای آموزشی معقولانه، بودن استادان شایسته و نیز تسهیلات آموزشی مناسب میسر خواهد بود. با توجه به یافته‌های پژوهش حاضر، می‌توان پیشنهادهای زیر را ارائه داد:
1. برنامههای آموزشی مقطع کارشناسی ارشد رشتة علم اطلاعات و دانش‌شناسی با توجه به یافته‌های پژوهش حاضر و نیازهای واقعی بازار کار، مورد بازنگری قرار گیرند.
2. در برنامة آموزشی دورة کارشناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی با رویکرد فناوری اطلاعات بازنگری صورت پذیرد تا ضمن استفادة مفیدتر از طول مدت دوره کارشناسی، بستر لازم برای کار دانشآموختگان در مدارس، کتابخانه‌های عمومی، کتابخانه‌های دانشگاهی و دیگر سازمان‌ها به عنوان متولیان امور کتابخانه و فناوری اطلاعات سازمان فراهم گردد.
)