نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانششناسی
2 کارشناس علم اطلاعات و دانششناسی
چکیده
کلیدواژه‌ها
کتابخانهها جزء جداییناپذیر جوامع، در هر عصر و زمانی بوده‌اند. به گواهی تاریخ، فرهنگها و تمدنها در قبال رشد علمی افراد عصر خویش شکل گرفتهاند. توجه و یا بی‌توجهی به کتابخانهها به عنوان مراکز اندیشه افکار اندیشمندان، صعود و نزول جوامع را در پی داشته است. بنابراین، اهمیت دادن به کتابخانهها همواره از اولویت و اهمیت خاصی در برنامههای حکومتها و دولتها برخوردار بوده است (سلیمان‌زاده نجفی و اجاقی، 1392). همچنین، به خوبی آشکار است که در این میان، گردآوری منابع و سهولت دسترسی، رسالت تاریخی کتابخانهها در برابر استفادهکنندگان خویش بوده است.«هندرسون»[5] بازاریابی را حلقه گمشده فرایند اطلاعرسانی میداند و بر این باور است که در این حوزه میتوان با تحلیل شیوه‌های مبادله کالاها و خدمات، بیشترین میزان رضایتمندی افراد و گروههای دخیل در فعالیت‌های اجتماعی را فراهم کرد. پژوهش‌های پیشین نشان داده است بخش عظیمی از جامعه، از خدمات کتابخانهها به هیچ عنوان استفاده نمیکنند (علی‌زاده، 1385). شاید بتوان عمدهترین دلیل آن را چنین دانست که بسیاری از مدیران کتابخانهها فاقد دانش بازاریابی هستند و به اهمیت آن واقف نیستند و حتی نگرش منفی نسبت به آن دارند (هلینسکی، 2012). آنچه در این میان اهمیت دارد آن است که در گام نخست با کتابداران و اطلاعرسانان، به عنوان واسطههای اطلاعاتی میان تولید و مصرف اطلاعات، به صورت صحیح و اصولی آشنا شده و آنگاه چگونگی استفاده از اصول بازاریابی در کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی، بحث و بررسی شود. از جمله چالشهای پیش روی متخصصان کتابداری و اطلاعرسانی، کسب دانش مربوط به فناوری اطلاعات و ارتباطات، نیازسنجی و بازاریابی از حوزههای دیگر است. از سویی، باید با کسب دانش در حوزة فناوری اطلاعات و ارتباطات، به نیازها و انتظارهای جدید کاربران کتابخانه پاسخ داد و از سوی دیگر، باید با آخرین تغییرات در حوزه مدیریت، برنامهریزی راهبردی و بازاریابی خدمات آشنا شد. اکنون کتابداران ناگزیرند از فنون مختلف مدیریت نوین آگاهی یابند (استروس[6]، 1988).بسیاری از هدف‌های کتابخانهها، به‌ویژه کتابخانههای عمومی، افزون بر بُعد فردی، بُعد اجتماعی هم دارد. به عنوان مثال، کتابخانههای عمومی فرهنگ کتابخوانی و عادت به مطالعه را در جامعه ترویج می‌کنند. بنابراین، فرهنگ کتابخوانی در جامعه یک هنجار مطلوب اجتماعی تلقی می‌شود. مجموعه برنامهها و فعالیتهایی که کتابخانهها بهکار میگیرند تا این عادتها در جامعه نهادینه شود، فنون بازاریابی هستند. با توجه به این که هدف‌های استفاده از منابع کتابخانه‌ای میتواند متفاوت بوده و از طرفی، وجود انگیزه به تنهایی نمیتواند نیروی تضمینکنندهای در جهت اقدام برای برطرف کردن نیازهای اطلاعاتی باشد، از زمانی که پرسش در ذهن ایجاد می‌شود تا هنگامی که شخص اقدام به برطرف کردن «شکاف ایجاد شده» و استفاده از منابع کتابخانه‌ای می‌نماید، همواره امکان صرفنظر کردن از جستجوی اطلاعات، وجود دارد. از این‌رو، کتابداران باید برای جذب افراد به سمت منابع اطلاعاتی اقدام‌هایی را انجام دهند. حتی میتوانند نیاز اطلاعاتی را نیز خود، ایجاد کنند. از طرف دیگر، کتابخانهها کاربرانی دارند که نیاز اطلاعاتی در آنها ایجاد شده و میخواهند از کتابخانه استفاده کنند. چنانچه کتابخانه به نیاز اطلاعاتی آنها پاسخ داد و رضایتمندیشان را به همراه داشت، مهمترین نتیجهای که در پی دارد، این است که استفاده از کتابخانه را به دیگران نیز توصیه خواهند کرد (کشوری، 1390). عوامل بازاریابی در اغلب متون، متشکل از چهار جزء اصلی تحت عنوان «آمیخته بازاریابی» ذکر شده است. استفاده از واژه آمیخته از این جهت است که بازاریابی در واقع از یکایک این اجزا تشکیل شده و ترکیبی از این چهار مقوله نیست. این چهار آمیخته که به 4pمعروفند، عبارتند از: محصول[7]، قیمت[8] ، فعالیت‌های ترویجی و ترغیبی[9] و مکان[10] یا کانال توزیع. چون حرف اول این عناصر در زبان انگلیسی با حرف pشروع می‌شود، با عنوان 4pشناخته می‌شوند. کتابخانهها با بهره‌گیری از اصول و راهبردهای بازاریابی هدف‌های خود را بهتر می‌شناسند، با کاربران مورد نظر و نیازهای آنها به نحو مؤثرتری آشنا می‌شوند و بر اساس این شناخت به توسعه محصولات و خدمات خود می‌پردازد (بصیریان، 1388: 28). مطالعات و پژوهش‌ها نشان دادهاند اجرای این مدل در کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی، در بازاریابی و افزایش جذب مشتری موفق بوده است (حسینی و میرجهانمرد، 1390). با توجه به مطالعات گذشته، مدل 4p، پراستفادهترین مدل برای پژوهش‌های بازاریابی بوده و استفاده از ارزیابی آن در شرکتها و مؤسسات و کتابخانهها و دیگر موارد مشابه، نتایج مطلوبی را به دنبال داشته است. از این‌رو، از این مدل برای جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل دادهها استفاده شده است. مدل آمیخته بازاریابی کتابخانه ملی و مدل آمیخته بازاریابی صنعت خدمات و ورزش ایران، از انواع مدلهای آمیختة بازاریابی می‌باشند.
یک کتابخانه، صرفاً یک ساختمان پر از کتاب نیست که بتوان آن را با یک انبار یا محل توزیع کتاب مقایسه کرد، بلکه نهادی است اجتماعی که برای استفاده عموم تأسیس شده و تمام افراد میتوانند با عضویت در آن از کتابها و دیگر منابع استفاده کنند. این کتابخانهها به قشر یا گروه خاصی اختصاص ندارند و اغلب با سرمایهگذاری مردم ایجاد می‌شوند. کتابخانههای عمومی منابع اطلاعاتی مختلف ـ اعم از چاپی، دیداری، شنیداری و الکترونیکی ـ را گردآوری، نگهداری، پردازش و بازیابی کرده و به علاقهمندان عرضه می‌کنند. با توجه به نقش عمومی کتابخانهها، یکی از شاخص‌های مهمّ توسعة فرهنگی در جهان شناخته می‌شوند.
مخاطبان بالقوة کتابخانهها، اغلب دربارة خدمات و امکانات قابل ارائه آنها اطلاعات کافی ندارند. بازاریابی میتواند موجب افزایش استفاده از مجموعه خدمات و برنامهها یا امکانات کتابخانهها شود. در همین راستا، کتابخانه از طریق بخشهایی از بازاریابی که به ترفیع و تشویق مراجعان می‌پردازد و شامل روابط عمومی و تبلیغات و معرفی مجموعه و خدمات است، میتواند به استفادهکنندگان نشان دهد کتابخانه پدیده مطلوبی است که نمی‌توانند بدون آن سر کنند (مینامی[11]، 2006). کتابخانهها به شکل سنتی باور دارند که محصولات و خدمات آنها کافی و مطلوب است و مراجعان باید همواره به کتابخانه‌هایشان علاقه نشان دهند. این شیوة تفکر کمکی به آنها در زمینه برآوردن نیازهای امروزی نمیکند و با توجه به کافی نبودن بودجه و امکانات که عامل کلیدی در فعالیت هر نهادی است، افزایش تعداد کاربران برای دریافت این امکانات ضروری به نظر می‌رسد.
چنان‌که گفته شد، روش دیگری که به توسعه راهبرد در بازاریابی شرکتهای تجاری و غیرتجاری کمک میکند، 4pاست. مطالعات و پژوهش‌ها نشان دادهاند اجرای این مدل در کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی، در بازاریابی و افزایش جذب مشتری موفق بوده است (حسینی و میرجهانمرد، 1390). این 4pها شامل این مؤلفهها هستند: محصول، مکان، تبلیغ و قیمت. محصول در کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی چنین مطرح میگردد: «محصول به هر چیزی اطلاق می‌شود که کتابخانه یا مرکز اطلاعرسانی آن را ارائه میکند یا میتواند ارائه کند به گونهای که برای کاربران بالقوه و بالفعل نیز مفید باشد» (علی‌زاده، 1385). مکان، گستره توزیع مواد و خدمات کتابخانه است. در بسیاری از کتابخانهها، تعریف مکان بهطور صرف به ساختمان کتابخانه محدود می‌شود اما در عصر حاضر مفهوم مکان به پایانههای رایانهای یا ارتباط تلفنی اطلاق می‌شود که محلی برای انتقال اطلاعات به کاربران شمرده می‌شود. این تعریف بسیاری از محدودیتهایی را که واژه ساختمان به مفهوم «مکان» تحمیل میکند از بین میبرد (لیزنر، 1995). تبلیغ شامل ارتباطبامراجعان ـاعمازبالقوهوبالفعلـاستکهکتابخانهنیازهایشانراتشخیص دادهوباشیوههایتوزیعوپاسخ،درصددتأمیننیازهایآناناست (شاپوری، 1387). قیمت در کتابخانهها به این امر اشاره دارد که چه میزان برای محصول یا خدمتی که عرضه می‌کنید، هزینه مطالبه می‌کنید؟
هدف اصلی این پژوهش، شناخت عوامل مؤثر بر جذب کاربران کتابخانههای عمومی شهر سنندج با استفاده از عناصر آمیخته بازاریابی است.
1.مؤلفه «تبلیغ» در جذب کاربران به کتابخانههای عمومی شهر سنندج تأثیر دارد.
2.مؤلفه «مکان» در جذب کاربران به کتابخانههای عمومی شهر سنندج تأثیر دارد.
3.مؤلفه «محصول» در جذب کاربران به کتابخانههای عمومی شهر سنندج تأثیر دارد.
4.مؤلفه «قیمت» در جذب کاربران به کتابخانههای عمومی شهر سنندج تأثیر دارد.
در این بخش با نگاهی به مطالعات انجام شده در داخل و خارج از کشور، وضعیت موضوع مورد نظر به منظور برطرف کردن کاستیهای پژوهش و جلوگیری از پژوهش تکراری و نیز تکمیل مطالعات پیشینیان بررسی شده است.«شاپوری» (1386) در رساله دکترای خود با عنوان «مطالعة رابطه بهکارگیری شیوه‌های بازاریابی و استفاده از کتابخانههای عمومی کشور و ارائه راهکارهای مناسب» بازاریابی را شامل 4 جزء آمیخته بازاریابی یعنی همان 4p(مکان، قیمت، محصول و فعالیت‌های تشویقی) دانسته و معتقد است این 4 عنصر تأثیر مستقیمی بر تعداد استفادهکنندههای کتابخانه دارد، زیرا کتابخانهها و مراکز اطلاعاتی نیز مانند هر سازمان و یا شرکت تجاری و یا حقوقی دارای هدف‌ها، مشتریان و خدماتی هستند که با استفاده از تمامی توان و امکانات موجود خود، برای جذب مشتریان باید تلاش کنند با این تفاوت که محصولات کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی همان خدمات ارائه شده در این مراکز است. «مشهدی» (1389) در پژوهش خود به امکانسنجی اجرایی شدن فرایند بازاریابی در کتابخانههای عمومی از دیدگاه سرپرستان این کتابخانهها پرداخته است. جامعه مورد پژوهش این مطالعه کتابخانههای عمومی استان مرکزی و ابزار مورد استفاده برای سنجش مؤلفه‌های مورد نظر در امکانسنجی، پرسشنامه بوده است. نتایج این مطالعه نشان داد در کتابخانههای عمومی استان مرکزی، میانگین رتبهای «توجه به ارائه مکان»، «توجه به محصول»، «توجه به فعالیت‌های تشویقی و ترغیبی»، و در نهایت «توجه به بها» به ترتیب اولویتهای اول تا چهارم را به خود اختصاص دادهاند. در کل، میانگینهای بهدست آمده از سطح متوسط پایینتر بوده است و برای اجرای بازاریابی نیاز به بسترسازی احساس می‌شود.
«قرباننژاد» (1389) در پایاننامه خود دیدگاههای مدیران و کتابداران کتابخانههای عمومی استان گیلان را نسبت به استفاده از مؤلفه‌های آمیختههای بازاریابی (محصول، مکان، بها و ترویج) برای بهره‌گیری بیشتر مراجعان و افزایش جذب آنها از خدمات کتابخانه بررسی کرده است. ابزار گردآوری دادهها، پرسشنامه بود. وی در این پژوهش نشان داد دیدگاه کتابداران و مدیران کتابخانههای عمومی استان گیلان نسبت به استفاده از مؤلفه‌های آمیخته بازاریابی ـ شامل مؤلفه آمیخته محصول، مؤلفه آمیخته مکان، مؤلفه آمیخته قیمت یا بها و مؤلفه آمیخته ترویج ـ از سطح متوسط بالاتر است. «کشوری» (1390) با هدف بررسی ضرورت بهکارگیری بازاریابی در کتابخانههای عمومی، به پژوهشی مروری در متون گذشته پرداخته است.نتایج این مطالعه پس از بررسی دهها بازاریابی موفق در کتابخانههای کشورهای توسعه‌یافته، نشان داد «بازاریابی اجتماعی» و بازاریابی «آمیخته بازاریابی مدل 4p» برای کتابخانههای عمومی به عنوان یک سازمان اجتماعی غیرانتفاعی درصد اثربخشی بالایی دارد و برای ترویج هدف‌های کتابخانههای عمومی مناسب است. «نوشینفرد و ضیایی» (1390) با هدف شناسایی تکنیکهای بهکار رفته در وبسایت کتابخانههای مرکزی دانشگاه‌های ایران از لحاظ آمیخته بازاریابی، مطالعهای را انجام دادند. روش پژوهش، پیمایشی تحلیلی است. برای جمع‌آوری دادهها، از سیاهة ارزیابی که با استفاده از مطالعه متون و نظر متخصصان تهیه شد، استفاده کردند. یافتهها نشان داد استفاده از تکنیکهای بازاریابی در وبسایتها در سطح بالایی نیست؛ به این معنا که از لحاظ میزان بهکارگیری آمیختة بازاریابی (قیمت، محصول، ترویج، توزیع و شخصیسازی) و معیارهای مناسب برای جذب کاربران، در سطح مطلوبی نبودند. «دیانی و قاسمی» (1390) به روش پیمایشی به سنجش تأثیر دو عنصر از عناصر آمیختة بازاریابی پرداختند. این دو عنصر مکان کتابخانه به عنوان یک عامل بیرونی و آگاهی از وجود خدمات کتابخانه بود. جامعة مورد مطالعة دانشجویان مقطع کارشناسی کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد بود. ابزار گردآوری اطلاعات، روش مشاهده آثار به جای مانده از بخش امانت کتابخانه با بهره‌گیری از نرمافزار سیمرغ و روش پرسشنامه برای سنجش رفتارهای استفادهکنندگان از خدمات کتابخانه بود. تحلیل یافتهها نشان داد بین فاصلة مکانی تحصیل یا اقامت دانشجویان از کتابخانه و میزان استفادة آنان رابطه معناداری وجود دارد. افراد با فاصلة کمتر، از کتابخانه بیشتر استفاده می‌کردند. همچنین، بین میزان آگاهی افراد از خدمات کتابخانه و میزان استفاده آنان رابطه‌ای معنادار وجود داشت؛ یعنی متغیّر ناآشنایی بر روی میزان استفاده تأثیرگذار است و میتواند عامل نزدیکی به کتابخانه را خنثی کند.
در خارج از کشور نیز «کیم و پارک»[12] (2006) با هدف بررسی تأثیر بازاریابی بر منابع و خدمات اطلاعاتی، مطالعاتی را انجام دادند. جامعه آماری این پژوهش 97 کتابخانه از انواع مختلف کتابخانههای آموزشگاهی، کتابخانههای دانشگاهی، کتابخانههای تخصصی و کتابخانههای عمومی در سراسر کشور کرهجنوبی بود. مؤلفه‌های مورد بررسی براساس آمیخته بازاریابی در قالب پرسشنامه پیاده و تجزیه و تحلیل شد. نتایج تحقیق نشان داد نسبتاً تمامی کتابخانههای مورد پژوهش از مؤلفه‌های آمیخته بازاریابیاستفاده کردهاند. اما میزان بهره‌گیری از این اصول در کتابخانههای آموزشگاهی نسبت به دیگر مراکز بیشتر بوده است. «دیسائز»[13] (2007) مطالعهای را دربارة بازاریابی برای کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی انجام داد. هدف پژوهش وی بررسی مفاهیم بازاریابی و انطباق این مفاهیم با واقعیت کتابخانهها و مراکز مشابه بود. «دیسائز» با توضیح مشکلات کتابخانهها در عصر دیجیتال، راهکارهایی را برای بهبود وضعیت کتابخانه و مراکز اطلاعرسانی ارائه کرده است. همچنین وی بر این عقیده است که مؤلفه‌های جمعیت‌شناختی، جغرافیایی و روانشناسی بر خدمات کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی نقش بهسزایی دارد. «دیسائز» با اشاره به لزوم برنامهریزی و استفاده از فناوری‌های نوین در خدمات کتابخانه تأکید میورزد. «وو»[14] (2008) پژوهش خود را برای تعیین شاخص‌های بازاریابی در کتابخانههای دانشگاهی تایوان با استفاده از تکنیک دلفی انجام داد. او در این بررسی به سه جنبه 4pدر بازاریابی، 4cدر بازاریابی اینترنتی، 3pدر صنعت خدمات با مشخصه عصر دیجیتال پرداخت و وزن هر یک از این عوامل را با ارائه یک الگو نشان داد. نتایج نشان داد در شاخص‌های مورد بررسی، بازاریابی 4pبالاترین وزن و بازاریابی اینترنتی و سپس صنعت خدمات به ترتیب پایینترین وزن را دارند. وزن اختصاص داده شده به هر جنبه نشان داد در بازاریابی 4pبه ترتیب ترویج دیجیتال، محصول و قیمت دیجیتال بیشترین اهمیت را دارند؛ اما در بازاریابی اینترنتی، بیشترین وزن متعلق به ارتباطات و کمترین آن مربوط به مشتری‌محوری بوده است. «سیگ»[15] (2009) برای بررسی ارتباط بین نگرش کتابداران به بازاریابی و نحوة رفتار آنها برای جذب کاربران در بین 33 کتابخانه عمومی در فنلاند پژوهشی انجام دادند. روش پژوهش پیمایشی و از طریق پرسشنامه و مصاحبه بود. پس از گردآوری دادهها، از نظر رفتار مبتنی بر دیدگاه مثبت بر بازاریابی، کتابداران در سه نوع قوی، متوسط و ضعیف تقسیمبندی شدند. نتایج نشان داد ارتباط معناداری بین رفتار کتابداران و نگرش آنها به لزوم بازاریابی و میزان آشنایی آنان با این موضوع وجود دارد، به این معنا که آن دسته از کتابدارانی که با روش‌های مختلف بازاریابی آشنا هستند، قوی‌ترند، رفتار مناسبتری دارند و نقش بهتری در کتابخانه خود ایفا می‌کنند. کتابدارانی که آشنایی کمتری با بازاریابی دارند و در چند مورد محدود بازاریابی می‌کنند، کتابداران متوسط دارای جذب مشتریِ کمتری هستند و آن دسته از کتابدارانی که آگاهی و تمایلی به بازاریابی ندارند، کتابداران ضعیف دارای رفتار و خدمات مطلوب با کاربران نیستند. «یو[16] و همکاران» (2012) در پژوهشی با عنوان «مقایسهای بر آمیخته بازاریابی بینالمللی در چین و هند»، شرکتهای مکدونالد را مورد مطالعه قرار دارند. در این پژوهش مقایسه تحلیلی بر 4 مؤلفة قیمت، محصول، مکان و ارتقا (4p) انجام شد. هدف از انجام مطالعه، تحلیل و کشف شباهتها و تفاوتهای استراتژی آمیخته بازاریابی بینالمللی شرکتها بود. نتایج آنان نشان داد مهمترین عامل موفقیت بازار مکدونالدها در تمرکز بر روی مکانیابی است که با انتخاب صحیح محل و شکلگیری و هماهنگی مکان و ساختمان شرکت با محله و اطراف خود بوده است. در مرحلة بعد، نیازشناسی صحیح افراد محلی است که تولیدات خود را ترکیبی از انطباق سلیقه‌ای مشتری و هدف‌های شرکت به بازار عرضه کردهاند.
بهطور کلی، در پژوهش‌های انجام شده در حوزه بازاریابی، از روش پیمایشی و از دو ابزار پرسشنامه و مصاحبه استفاده شده و در برخی موارد روش مداخله در خارج از کشور مبنای نظر بوده است. پژوهش‌ها نشان داد کتابخانهها ـ اعم از عمومی، دانشگاهی، تخصصی و آموزشگاهی ـ به سبب کاهش سطح حمایت مالی، افزایش رقابت با دیگر منابع اطلاعاتی، تغییر در نظامهای آموزشی و تغییر در فناوری اطلاعات، ناچارند وجود خویش را در جامعة مدرن توجیه کنند و برای این کار باید فعالانهتر خدمات و محصولات خود را بازاریابی کنند. در بین این پژوهش‌ها، کتابخانه‌هایی که فعالیت بازاریابی را انجام دادهاند، بیشتر بر روی فعالیت‌های ترویج و تبلیغات متمرکز شده‌اند و این نشان میدهد کتابخانهها هنوز هم بازاریابی را در روابط عمومی و تبلیغات میبینند و به بازارپژوهی و تحلیل هزینة سودمندی خدمات و محصولات، کمتر میپردازند. همچنین، از پژوهش‌ها چنین بر میآید، تا زمانی که دربارة محصولات و خدمات آگاهی نباشد، استفاده‌ای نیز صورت نخواهد گرفت. بنابراین، پس از تولید هر محصول یا خدمت، کتابخانهها باید به مشتریان هدف خود اطلاعرسانی کنند تا پس از آن استفاده صورت گیرد.
این پژوهش کاربردی به روش توصیفی و از نوع پیمایشی- تحلیلی است و با هدف آشنایی با عوامل مؤثر بر جذب کاربران کتابخانههای عمومی شهر سنندج با استفاده از عناصر آمیخته بازاریابی در مدل 4pانجام شده است. جامعة پژوهش، شامل اعضای کتابخانههای عمومی شهر سنندج وابسته به نهاد کتابخانههای عمومی کشور شامل 7هزار و 281 نفر تا پایان آذرماه 1393 است. نمونه مورد نظر به روش تصادفیطبقهای از طریق فرمول کوکران و به تعداد 366 نفر از اعضا انتخاب شد. پرسشنامه به تعداد اعضای نمونه در بین افراد جامعه توزیع و سرانجام 365 پرسشنامه از پاسخگویان دریافت گردید. در این پژوهش برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه محققساخته استفاده شده است. این پرسشنامه 47 سؤالی، در طیف لیکرت طراحی شدهاست. پرسشنامه این پژوهش بر اساس مطالعات نظری و هدف پژوهش طراحی شده و با استفاده از نظرهای استادان راهنما و مشاور و همچنین نظر 10 تن از کارشناسان اصلاح گردیده و به نظر می‌رسد از روایی لازم برخوردار باشد. برای سنجش پایایی آن از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شد. میزان آلفای کرونباخ پرسشنامه برابر با 938/0 است که نشاندهنده پایایی بالای سؤال‌های پرسشنامه است.
جدول 1. اطلاعات جمعیت‌شناختی کتابداران
|
مشخصات فردی |
جنسیت
|
وضعیت عضویت |
مدرک تحصیلی |
|||||||
|
ویژگی
|
مرد
|
زن
|
عضو
|
غیر عضو |
زیر دیپلم |
دیپلم
|
فوق دیپلم |
کارشناسی
|
کارشناسی ارشد |
دکترا
|
|
فراوانی
|
182
|
183
|
309
|
56
|
58
|
132
|
27
|
110
|
30
|
8
|
|
درصد
|
8/49
|
2/50
|
7/84
|
3/15
|
9/15
|
2/36
|
4/7
|
1/30
|
2/8
|
2/2
|
اطلاعات جدول 1 نشان میدهد از میان 365 نفر که به عنوان نمونه انتخاب شده‌اند 182 نفر(معادل 8/49 %) از کل نمونه مرد و 183 نفر (معادل 2/50 %) از کل نمونه زن می‌باشند. همچنین، 309 نفر(معادل 7/84 %) از کل نمونه عضو کتابخانه هستند و 56 نفر(معادل 3/15 %) از کل نمونه عضو کتابخانه نمی‌باشند. همچنین، در این بین تحصیلات 58 نفر (معادل 9/15 %) زیر دیپلم، 132 نفر (معادل 2/36 %) دارای مدرک دیپلم، 27 نفر (معادل 4/7 %) فوق دیپلم، 110 نفر (معادل 1/30 %) کارشناسی، 30 نفر (معادل 2/8 %) کارشناسی ارشد و 8 نفر (معادل 2/2 %) مدرک دکتری دارند.
نتایج مطالعة حاضر در چهار قسمت، در ذیل چهار مؤلفه یا آمیخته بازاریابی در جدول‌های زیر ارائه شده است.
1. مؤلفه مکان (سؤال 1-15 برای ارزیابی مؤلفه مکان در کتابخانه)
جدول 1 به ارزیابی مؤلفه مکان در کتابخانههای عمومی شهر سنندج می‌پردازد.
جدول 1. درصد گزینه‌های انتخابی سؤال‌ها برای ارزیابی مؤلفه مکان
|
|
سؤال‌ها
|
خیلی کم
|
کم
|
متوسط
|
زیاد
|
خیلی
زیاد
|
میانگین
|
|
1 |
دسترسپذیری آدرس کتابخانه
|
9/3
|
9/3
|
9/20
|
6/37
|
7/33
|
93/3
|
|
2 |
بنا شدن کتابخانه در محله مناسب
|
3/2
|
6/2
|
15
|
5/40
|
5/39
|
12/4
|
|
3 |
مشخص بودن ساختمان کتابخانه از میاندیگر ساختمانها |
5/8
|
1/11
|
1/28
|
32
|
3/20
|
44/3
|
|
4 |
مجزا بودن بخشهای داخلی کتابخانه
|
9/3
|
9/5
|
6/21
|
34
|
6/34
|
89/3
|
|
5 |
زیبا بودن نمای خارجی ساختمان کتابخانه |
8/9
|
4/15
|
8/28
|
8/27
|
3/18
|
29/3
|
|
6 |
معماری متفاوت ساختمان کتابخانه
|
9/6
|
1/13
|
33
|
5/25
|
6/21
|
41/3
|
|
7 |
زیبا بودن سردر کتابخانه
|
5/10
|
7/14
|
33
|
8/25
|
16
|
22/3
|
|
8 |
ایمنی ساختمان از لحاظ حفاظ پنجرهها، پلهها و آتشسوزی |
6/4
|
3/3
|
3/16
|
7/32
|
1/43
|
06/4
|
|
9 |
مناسب بودن کتابخانه برای عبور و مرور معلولان |
8/8
|
2/7
|
5/27
|
7/29
|
8/26
|
58/3
|
|
10 |
بزرگ بودن سالن مطالعه
|
6/1
|
9/2
|
4/14
|
5/24
|
5/56
|
31/4
|
|
11 |
استفاده از عایقهای صوتیِ در و پنجرههای خروجی |
2/4
|
9/3
|
1/14
|
4/30
|
4/47
|
12/4
|
|
12 |
رعایت سکوت در کتابخانه
|
3/1
|
6/2
|
5/9
|
1/29
|
5/57
|
38/4
|
|
13 |
نور مناسب در کتابخانه
|
1
|
6/1
|
8/7
|
3/36
|
3/53
|
39/4
|
|
14 |
دمای مناسب در کتابخانه (گرما و سرما) |
6/1
|
7/0
|
8/8
|
4/29
|
5/59
|
44/4
|
|
15 |
وجود اتاق مطالعه انفرادی
|
4/11
|
3/18
|
2/25
|
6/20
|
5/24
|
28/3
|
نتایج حاصل از جدول 1 نشاندهندة مؤلفه مکان است. بر اساس مقادیر آمده در این جدول، «دمای مناسب در کتابخانه (گرما و سرما)» با میانگین 44/4، «نور مناسب در کتابخانه» با میانگین 39/4 و «رعایت سکوت در کتابخانه» با میانگین 38/4 بیشترین امتیاز و «زیبا بودن سردر کتابخانه» با میانگین 22/3، «وجود اتاق مطالعه انفرادی» با میانگین 28/3 و «زیبا بودن نمای خارجی ساختمان کتابخانه» با میانگین 29/3 کمترین امتیاز را دارند.
2. مؤلفه قیمت (سؤال 16-22 برای ارزیابی مؤلفه قیمت در کتابخانه)
جدول 2 به ارزیابی کتابخانههای عمومی شهر سنندج بر اساس مؤلفه قیمت می‌پردازد.
جدول 2. درصد گزینه‌های انتخابی سؤال‌ها برای ارزیابی مؤلفه قیمت
|
|
سؤال‌ها
|
خیلی کم
|
کم
|
متوسط
|
زیاد
|
خیلی زیاد
|
میانگین
|
|
16 |
میزان هزینه عضویت در کتابخانه
|
4/14
|
2/8
|
2/39
|
6/19
|
6/18
|
19/3
|
|
17 |
میزان جریمه دیرکرد کتابهای امانتی
|
1/11
|
4/14
|
4/32
|
5/24
|
6/17
|
23/3
|
|
18 |
هزینه دریافت مقاله از پایگاه نمایه
|
16
|
3/20
|
34
|
6/21
|
2/8
|
85/2
|
|
19 |
هزینه خدمات کپی و پرینت در کتابخانه |
1/14
|
5/15
|
9/36
|
9/23
|
8/9
|
3
|
|
20 |
هزینه خدمات بین کتابخانه‌ای
|
1/14
|
7/14
|
5/40
|
9/21
|
8/8
|
96/2
|
|
21 |
هزینه تهیه مدارک لازم برای عضویت
|
18
|
17
|
3/36
|
3/19
|
5/9
|
85/2
|
|
22 |
هزینه اینترنت در کتابخانه
|
4/13
|
7/13
|
32
|
2/24
|
7/16
|
16/3
|
نتایج حاصل از جدول 2 نشاندهندة مؤلفه «قیمت» است. در این مؤلفه، «میزان جریمه دیرکرد کتابهای امانتی» با میانگین 23/3، «میزان هزینة عضویت در کتابخانه» با میانگین 19/3 و «هزینه اینترنت در کتابخانه» با میانگین 16/3 بیشترین امتیاز و «هزینه تهیه مدارک لازم برای عضویت» و «هزینه دریافت مقاله از پایگاه نمایه» با میانگین 85/2 و همچنین «هزینه خدمات بین کتابخانه‌ای» با میانگین 96/2 کمترین امتیاز را دارند.
3. مؤلفه «محصول» (سؤال 23-38 برای ارزیابی مؤلفه خدمات در کتابخانه)
جدول 3 به ارزیابی کتابخانههای عمومی شهر سنندج بر اساس مؤلفه محصول می‌پردازد.
جدول 3. درصد گزینه‌های انتخابی سؤال‌ها برای ارزیابی مؤلفه محصول
|
|
سؤال‌ها |
خیلی کم |
کم |
متوسط |
زیاد |
خیلی زیاد |
میانگین |
|
23
|
برگزاری جلسات مذهبی
|
8/27 |
6/19 |
4/29 |
4/11 |
8/11 |
59/2 |
|
24
|
برگزاری جلسات علمی و آموزشی
|
5/10 |
7/13 |
7/30 |
9/22 |
2/22 |
32/3 |
|
25
|
برگزاری جلسات کتابخوانی
|
3/16 |
9/19 |
4/32 |
6/18 |
7/12 |
91/2 |
|
26
|
معرفی نویسندگان استان
|
4/14 |
3/20 |
1/30 |
9/20 |
4/14 |
3 |
|
27
|
کافینت
|
2/7 |
5/10 |
8/24 |
4/31 |
1/26 |
58/3 |
|
28
|
مشاوره با کتابدار
|
2/4 |
1/10 |
5/27 |
1/27 |
31 |
70/3 |
|
29
|
رزرو مدرک
|
5/7 |
7/14 |
3/35 |
1/27 |
4/15 |
28/3 |
|
30
|
منابع دیداری شنیداری (سیدیهایصوتی و فیلمهای آموزشی)
|
5/7 |
7/16 |
8/27 |
6/21 |
5/26 |
42/3 |
|
31
|
امانت بین کتابخانهها
|
2/7 |
5/7 |
7/29 |
4/29 |
1/26 |
59/3 |
|
32
|
خدمات کپی و پرینت
|
9/6 |
4/12 |
4/29 |
7/29 |
6/21 |
46/3 |
|
33
|
اطلاعرسانی از طریق روزنامهدیواری محلی |
1/10 |
3/18 |
3/34 |
9/21 |
4/15 |
14/3 |
|
34
|
اطلاعرسانی و ارائه خدمات مجازی از طریق تلفن همراه، ایمیل و... |
2/8 |
8/11 |
1/29 |
8/25 |
2/25 |
48/3 |
|
35
|
خدمات ترجمه |
8/11 |
4/15 |
4/32 |
3/19 |
2/21 |
22/3 |
|
36
|
طرح کتاب من (سفارش کتاب از طریق خود اعضا) |
2/5 |
1/10 |
19 |
1/30 |
6/35 |
80/3 |
|
37
|
تمدید کتاب از طریق تلفن یا اینترنت |
6/2 |
2/4 |
3/17 |
4/29 |
4/46 |
12/4 |
|
38
|
خدمات تحویل مدرک |
2/6 |
2/9 |
7/30 |
7/31 |
2/22 |
54/3 |
نتایج حاصل از جدول 3 نشاندهندة مؤلفه «محصول» است. در این مولفه، «تمدید کتاب از طریق تلفن یا اینترنت» با میانگین 12/4، «طرح کتاب من (سفارش کتاب از طریق خود اعضا)» با میانگین 80/3 و «مشاوره با کتابدار» با میانگین 70/3 دارای بیشترین امتیاز و «برگزاری جلسات مذهبی» با میانگین 59/2، «برگزاری جلسات کتابخوانی» با میانگین 91/2 و «معرفی نویسندگان استان» با میانگین 3، کمترین امتیاز را دارد.
4. مؤلفه تبلیغ (39-47 برای ارزیابی مؤلفه ارتقا در کتابخانه)
جدول 4 به ارزیابی کتابخانههای عمومی شهر سنندج بر اساس مؤلفه تبلیغ می‌پردازد.
جدول 4. درصد گزینه‌های انتخابی سؤال‌ها برای ارزیابی مؤلفه تبلیغ
|
|
سؤال‌ها
|
خیلی
کم
|
کم
|
متوسط
|
زیاد
|
خیلی
زیاد
|
میانگین
|
|
39 |
وجود وبلاگ یا وبگاه کتابخانه
|
1/13
|
8/10
|
9/38
|
18
|
3/19
|
19/3
|
|
40 |
وجود بروشور و پوسترهای تبلیغاتی برای کتابخانه |
1/13
|
7/13
|
9/37
|
2/25
|
1/10
|
3
|
|
41 |
تبلیغ کتابخانه از طریق رادیو و تلویزیون |
3/16
|
19
|
4/31
|
6/18
|
7/14
|
96/2
|
|
42 |
تبلیغ کتابخانه از طریق روزنامهها و مجلات |
19
|
3/17
|
7/33
|
18
|
1/12
|
86/2
|
|
43 |
انتشار فهرست محتوایی منابع کتابخانه |
4/11
|
1/11
|
5/25
|
8/25
|
1/26
|
44/3
|
|
44 |
برگزاری نمایشگاههای فرهنگی در کتابخانه |
7/14
|
8/10
|
5/27
|
5/23
|
5/23
|
30/3
|
|
45 |
دعوت گروهها و مراکز به بازدید از کتابخانه |
3/17
|
6/17
|
4/30
|
9/19
|
7/14
|
97/2
|
|
46 |
انتشار اطلاعیههای مربوط به آگاهیرسانی جامعه |
3/16
|
4/13
|
4/32
|
6/19
|
3/18
|
10/3
|
|
47 |
ارائه خدمات کتابخانه از طریق تلفن و اینترنت |
2/8
|
8/9
|
6/19
|
5/27
|
35
|
71/3
|
نتایج حاصل از جدول 4 نشاندهنده مؤلفه تبلیغ است. در این مولفه، «ارائه خدمات کتابخانه از طریق تلفن و اینترنت» با میانگین 71/3، «انتشار فهرست محتوایی منابع کتابخانه» با میانگین 44/3 و «برگزاری نمایشگاههای فرهنگی در کتابخانه» با میانگین 30/3 بیشترین امتیاز و «تبلیغ کتابخانه از طریق روزنامهها و مجلات» با میانگین 86/2، «تبلیغ کتابخانه از طریق روزنامهها و مجلات» با میانگین 96/2 و «دعوت گروهها و مراکز به بازدید از کتابخانه» با میانگین 97/2 کمترین امتیاز را دارد.
جدول آزمون آماری رتبه‌بندی مؤلفه‌های عناصر آمیخته بازاریابی از دید کاربران کتابخانههای عمومی شهر سنندج
|
متغیر مورد بررسی |
میانگین رتبه
|
درجه آزادی
|
سطح معناداری
|
|
مؤلفه مکان
|
24/3
|
3
|
0001/0
|
|
مؤلفه محصول
|
49/2
|
||
|
مؤلفه تبلیغ
|
28/2
|
||
|
مؤلفه قیمت
|
99/1
|
با توجه به میانگین رتبه به دست آمده از مقایسة مؤلفهها با یکدیگر، میتوان گفت از دید مراجعه‌کنندگان مؤلفه مکان بیشترین اهمیت و مؤلفه قیمت کمترین اهمیت را دارد.
مؤلفه تبلیغ )استفاده از عامل تبلیغات(در جذب کاربران به کتابخانههای عمومی شهر سنندج تأثیر دارد.
جدول 11. آمار توصیفی و آزمون آماری مؤلفه تبلیغ در جذب کاربران کتابخانههای عمومی شهرسنندج
|
متغیّر مورد بررسی
|
تعداد
|
میانگین
|
انحراف استاندارد
|
انحراف استاندارد از میانگین
|
|
مؤلفة ارتقا در جذب کاربران به کتابخانههای عمومی شهر سنندج |
365
|
34/3 |
92/0 |
048/0 |
|
مقدار آماره t
|
درجه آزادی
|
سطح معناداری
|
اختلاف از میانگین
|
|
|
11/5
|
364 |
0001/0 |
24/0 |
با توجه به سطح معناداری داده شده در جدول فوق که برابر با 0001/0 است و مقایسة آن با میزان خطای مجاز 05/0 با اطمینان 95 %، میتوان نتیجه گرفت که مؤلفه تبلیغ در جذب کاربران به کتابخانههای عمومی شهر سنندج نقش دارد.
مؤلفه مکان مناسب (مجهز بودن کتابخانه به ابزارها و فناوری‌های پیشرفته) در جذب کاربران به کتابخانههای عمومی شهر سنندج تأثیر دارد.
جدول 12. آمار توصیفی و آزمون آماری مؤلفه مکان در جذب کاربران کتابخانههای عمومی شهر سنندج
|
متغیر مورد بررسی
|
تعداد
|
میانگین
|
انحراف استاندارد
|
انحراف استاندارد از میانگین
|
|
مؤلفه مکان در جذب کاربران به کتابخانههای عمومی شهر سنندج |
365
|
79/3 |
73/0 |
038/0 |
|
مقدار آماره t
|
درجه آزادی
|
سطح معناداری
|
اختلاف از میانگین
|
|
|
71/20
|
364 |
0001/0 |
79/0 |
با توجه به سطح معناداری داده شده در جدول فوق که برابر با 0001/0 است و مقایسه آن با میزان خطای مجاز 05/0 با اطمینان 95 %، میتوان نتیجه گرفت که مؤلفه مکان مناسب، در جذب کاربران به کتابخانههای عمومی شهر سنندج نقش دارد.
مؤلفه محصول (عرضه مناسب و تنوع خدمات) در جذب کاربران به کتابخانههای عمومی شهر سنندج تأثیر دارد.
جدول 13. آمار توصیفی و آزمون آماری مؤلفه محصول در جذب کاربران کتابخانههای عمومی شهر سنندج
|
متغیر مورد بررسی
|
تعداد
|
میانگین
|
انحراف استاندارد
|
انحراف استاندارد از میانگین
|
|
مؤلفه خدمات در جذب کاربران به کتابخانههای عمومی شهر سنندج |
365
|
35/3 |
83/0 |
043/0 |
|
مقدار آماره t
|
درجه آزادی
|
سطح معناداری
|
اختلاف از میانگین
|
|
|
26/8
|
364 |
0001/0 |
35/0 |
با توجه به سطح معناداری داده شده در جدول فوق که برابر با 0001/0 است و مقایسة آن با میزان خطای مجاز 05/0 با اطمینان 95 %، میتوان نتیجه گرفت که مؤلفه محصول در جذب کاربران به کتابخانههای عمومی شهر سنندج نقش دارد.
مؤلفه «قیمت» (هزینه مناسب برای کاربران) در جذب کاربران به کتابخانههای عمومی شهر سنندج تأثیر دارد.
جدول 14. آمار توصیفی و آزمون آماری مؤلفه قیمت در جذب کاربران کتابخانههای عمومی شهرسنندج
|
متغیر مورد بررسی
|
تعداد
|
میانگین
|
انحراف استاندارد
|
انحراف استاندارد از میانگین
|
|
مؤلفه قیمت در جذب کاربران به کتابخانههای عمومی شهر سنندج |
365
|
03/3 |
95/0 |
04/0 |
|
مقدار آماره t
|
درجه آزادی
|
سطح معناداری
|
اختلاف از میانگین
|
|
|
67/0
|
364 |
5/0 |
03/0 |
با توجه به سطح معناداری داده شده در جدول فوق که برابر با 5/0 است و مقایسه آن با میزان خطای مجاز 05/0 با اطمینان 95 %، میتوان نتیجه گرفت که مؤلفه قیمت در جذب کاربران به کتابخانههای عمومی شهر سنندج نقش ندارد.
در گذشته، کتابخانهها تنها محل ارائه اطلاعات بودند و کتابداران و مدیران کتابخانهها به معرفی خدمات و محصولات کتابخانه توجه چندانی نداشتند، اما امروزه کتابخانهها به‌شدت زیر فشار هستند تا موجودیت خود را با ارائه خدمات با کیفیت به کاربران و بازاریابی برای خدمات بیشتر، توجیه کنند. به عبارتی، میتوان گفت بقای یک کتابخانه در گروِ تصویری است که از خود در اذهان مراجعان و تخصیصدهندگان بودجه (سازمان مادر) ایجاد میکند و این تصویر، حاصل کیفیت و تأثیر خدمات ارائه شده است. لذا کتابخانهها برای حضور فعّال در بازار پررقابت اطلاعات، با بازنگری در شیوه‌های سنتی در ارائه خدمات و معرفی محصولات خویش، به کاربران بالقوه و بالفعل نیاز دارند. کتابخانهها با بهره‌گیری از اصول و راهبردهای بازاریابی قادر خواهند بود تا هدف‌های خود را بهتر بشناسند، با کاربران مورد نظر و نیازهای آنها به نحو مؤثرتری آشنا شوند و بر اساس این شناخت، محصولات و خدمات خود را توسعه دهند. کتابخانهها نیز به هر شکل دریافته‌اند که باید با تغییرات ناشی از منابع مالی و کاهش مراجعان به علت تحولات اقتصادی و اجتماعی و نیز فناوری‌های در حال توسعه رقابت کنند، زیرا تأمین‌کنندگان مالی ممکن است به سرعت به تجزیه و تحلیل این امر که آیا هزینه‌های انجام شده، سودمندی لازم را داراست یا نه، بپردازند. در نتیجه، منابع مالی کتابخانهها بیش از پیش کاهش خواهد یافت. از این‌رو، باید گفت کتابخانهها با بهره‌گیری از اصول راهبردهای بازاریابی، قادر خواهند بود هدف‌های خود را بهتر بشناسند و با کاربران مورد نظر و نیازهای آنها به نحو مؤثرتری آشنا شوند و بر اساس این شناخت محصولات و خدمات خود را توسعه دهند. با چنین رویکردی، کتابخانه، سازمانی بازارمدار خواهد بود که در آن تمام فعالیت‌های گردآوری، پردازش، ذخیرهسازی، سازماندهی و عرضة اطلاعات بر مبنای نیازهای کاربران صورت می‌گیرد و در این راه نه تنها به ارضای نیازهای موجود توجه دارد، بلکه به دنبال ایجاد تقاضای جدید هم هست.
نتایج حاصل از یافتههای این پژوهش نشان داد عناصر آمیخته بازاریابی در جذب کاربران به کتابخانههای عمومی شهر سنندج تأثیر دارد. این نتیجه، یافتههای پژوهش‌های «شاپوری» (1386)، «قرباننژاد» (1389)، «نظری» (1390)، «کیم و پارک» (2006)، «خان و باتی» (2012)، و«آزادینا و همکاران» (2012) را تأیید میکند. در تمامی این پژوهش‌ها، عناصر آمیخته بازاریابی در جذب کاربران و یا افزایش مشتریان نقش عمده و تأثیرگذاری داشته است. همچنین یافتههای اصلی این پژوهش، پژوهش «نوشینفرد و ضیایی» (1390) را رد میکند، زیرا وی در پژوهش خود به این نتیجه رسید که از لحاظ میزان بهکارگیری آمیخته بازاریابی (قیمت، محصول، ترویج، توزیع و شخصیسازی) و معیارهای مناسب برای جذب کاربران، در سطح مطلوبی نبودند. همچنین «عربلو» (1390) در پژوهش خود به این نتیجه رسید که از میان 4 مؤلفه اصلی بازاریابی و ارتباط آن با خدمات ارائه شده در کتابخانهها، تنها در مؤلفه قیمت (هزینه) رابطة معناداری پیدا نشد که با نتایج پژوهش حاضر دقیقاً همسوست.
نتایج پژوهش‌های انجام شده نشان داد تا زمانی که آگاهی از محصولات و خدمات وجود نداشته باشد، استفاده‌ای نیز صورت نخواهد گرفت. بنابراین، پس از تولید هر محصول یا خدمت، کتابخانهها باید به مشتریانِ هدف خود اطلاعرسانی کنند تا در پی آن استفاده صورت گیرد.از طرف دیگر، در پژوهش‌های انجام شده، به‌ویژه در سال‌های اخیر، عواملی به عنوان معیار برای کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی در نظر گرفته و اثبات شده‌اند، به طوری که با بررسی و ارتقای آنها، کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی میتوانند در جذب بیشتر کاربر، که همان مشتریان کتابخانهها هستند، به طور قطع موفق‌تر باشند. مهمترین این عوامل عبارتند از:
· مکان و ساختمان کتابخانه از نظر فضای خارجی و داخلی
· قیمتهای محصولات و خدمات کتابخانه‌ای
· نوع خدمات و محصولات و تنوع آنها
· ارتقا و ارتباط کتابخانه به نسبت جامعه
آشکار است که با تناسب این چهار عامل و عواملی نظیر اینها با نیازها و سطوح مختلف افراد جامعه کتابخانه، میتوان در میزان ارائه خدمات و محصولات کتابخانه، در جذب بیشتر جامعه موفق‌تر عمل کرد.
پیشنهادهای مبتنی بر یافتههای پژوهش برای بهبود وضعیت کتابخانههای عمومی، به شرح زیر است:
· با توجه به نتایج جدول 11 (مؤلفه «ارتقا» در جذب کاربران به کتابخانههای عمومی شهر سنندج) پیشنهاد می‌شود توانایی آگاهیرسانی و اطلاعرسانی از خدمات موجود در کتابخانهها تقویت شود.
· با توجه به نتایج جدول مؤلفه «خدمات» (عرضه مناسب و تنوع خدمات) در جذب کاربران به کتابخانه، پیشنهاد می‌شود تا حد ممکن زمان ارائه خدمات به مراجعان کوتاه شود که لازمه آن افزایش تعداد کارمندانی است که به طور مستقیم با مراجعه‌کنندگان در ارتباط هستند.
· با توجه به نتایج مؤلفه «قیمت» در جذب کاربران به کتابخانههای عمومی شهر سنندج، پیشنهاد می‌شود در جهت افزایش قیمتهای ارائه خدمات شامل تحویل مدرک و مقاله‌های علمی در کتابخانههای عمومی اقدام شود ولی دربارة حق عضویت باید شرایط اقتصادی تمامی اعضای جامعه در نظر گرفته شود.
· با توجه به نتایج جدول مؤلفه «مکان» در جذب کاربران به کتابخانه، پیشنهاد می‌شود با افزایش ایجاد فضاهای متنوع، بازسازی یا ساخت بنای کتابخانه به شکل جذّاب، رعایت نکات ایمنی در طراحی ساختمان کتابخانه، وجود امکانات بیشتر برای استفاده معلولان، استفاده از پوشش ضد صدا، به جذب کاربران در کتابخانه کمک شود.
· با توجه به نتایج جدول مؤلفه مکان (مجهز بودن کتابخانه به ابزارها و فناوری‌های پیشرفته) در جذب کاربران به کتابخانه، پیشنهاد می‌شود برای استقرار سیستم‌های امانتدهی به صورت تلفنی و اینترنتی، اقدام‌های لازم صورت گیرد.
· با توجه به نتایج جدول مؤلفه خدمات (عرضه مناسب و تنوع خدمات) در جذب کاربران به کتابخانه، پیشنهاد می‌شود کتابخانه‌هایی که خدمات متنوع ارائه می‌دهند، با انتشار خبرنامه داخلی به صورت چاپی و الکترونیکی، زیرساخت‌های معرفیِ تمامی محصولات و خدمات خود را فراهم سازند.
· بهطور کلی، پیشنهاد می‌شود با برگزاری مراسم جانبی نقد و بررسی کتاب، رونمایی از محصولات فرهنگی و مانند آنها، مخاطبان بیشتری به کتابخانهها جذب شوند. همچنین، پرسشنامه‌های متنوع برای نظرسنجی و نیازسنجی از کاربران و پیگیری مطالبات آنان به صورت دقیق و منظم تنظیم و توزیع شود.
)