بررسی و تحلیل دیدگاه اعضای تالار محققان کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی درباره ارائه خدمات مشاوره پژوهشی به آنان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

رئیس کتابخانه تخصصی اقتصاد اسلامی



 

داده‌ها در خصوص جنسیت پاسخ‌دهندگان نشان داد، 89 نفر (75/51%) پاسخ‌دهندگان را آقایان و 80 نفر (51/46%) را خانمها تشکیل می‌دهند.

جدول 2. سنّ پاسخ‌دهندگان

یافته‌ها در خصوص سنّ پاسخ‌دهندگان نشان داد 100 نفر (14/58%) بین 20 - 30 سال دارند که بیشترین درصد فراوانی را در جدول به خود اختصاص داده است. و گروه سنّی 51 – 60 به بالا، با 6 نفر (3/3%) با کمترین درصد، در رتبة آخر جدول قرار دارند.

نمودار 1. پراکندگی رشتة تحصیلی محققان به تفکیک سطح تحصیلات

 

جدول 3. رشته‌های تحصیلی

در خصوص رشته‌های تحصیلی پاسخ‌دهندگان، یافته‌ها نشان داد رشته‌های فقه و معارف اسلامی با 34 نفر (77/19%) بیشترین و رشته‌های زبان شناسی، مهندسی کامپیوتر، کتابداری و اطلاع‌رسانی، مهندسی عمران، آموزش زبان انگلیسی، پزشکی، فیزیک، علوم اسلامی، مددکاری اجتماعی، بیماری‌شناسی گیاهی، هر کدام با 3 نفر (74/1%) کمترین درصد را به خود اختصاص داده‌اند.

جدول 4. وضعیت کد عضویت

همچنین، یافته‌ها در خصوص وضعیت کد عضویت اعضا نشان داد، بیشترین درصد پاسخ‌دهندگان با 115 نفر (86/66%) دارای مدرک کارشناسی‌ارشد (کد 2) و کمترین آنها در مقطع تحصیلی دکتری (کد 1) با 20 نفر (637/11%) هستند.

جدول 5. حوزة تحصیلی و مطالعاتی

در خصوص «حوزه تحصیلی و مطالعاتی» بیشترین تعداد پاسخ‌دهندگان شامل 91 نفر (91/52%) در رشته‌های علوم انسانی (به جز علوم اسلامی) و کمترین تعداد آنها شامل 3 نفر (74/1%) به طور یکسان در رشته‌های فنی و مهندسی، پزشکی و علوم اسلامی و فنی مهندسی هستند.

جدول 6. محل تحصیل محققان (حوزه یا دانشگاه)

یافته‌ها نشان ‌داد بیشترین درصد پاسخ‌دهندگان 123 نفر (52/71%) محل تحصیل خود را دانشگاه و 35 نفر (35/20%) محل تحصیل خود را حوزه‌های علمیه اعلام کردند که رتبه‌های اول و دوم در جدول را به خود اختصاص داده‌اند.

جدول 7. زمان و نحوة حضور محققان در تالار محققان

در خصوص «زمانهای حضور محققان در تالار محققان» یافته‌ها نشان داد ساعات شیفت عصر (ساعت 13 – 19) و تمام وقت (ساعت 7 - 22) هر کدام به طور مساوی با 52 نفر (23/30%) بیشترین ساعات حضور پاسخ‌دهندگان در تالار هستند و ساعات شیفت شب (ساعت 19 – 22) با 14 نفر (14/8%) کمترین ساعات حضور مراجعان را در جدول نشان می‌دهد.

سؤال اول پژوهش: مهم‌ترین دلیل و انگیزه (های) محققان از حضور در تالار محققان چیست؟

جدول 8 . مهم‌ترین انگیزه (های) محققان از حضور در تالار محققان

در پاسخ به سؤال اول پژوهش در خصوص «مهم‌ترین دلایل و انگیزه(های) محققان از حضور در تالار محققان» یافته‌ها نشان داد 55 نفر (98/31%) از محققان انگیزة خود را تدوین پایان‌نامه ذکر کرده‌اند؛40 نفر (25/23%) تألیف مقاله، 22 نفر (8/12%) آمادگی بیشتر برای تدریس، 19 نفر (4/11%) انجام پروژه‌های تحقیقاتی و طرحهای پژوهشی، 13 نفر (56/7%) تألیف کتاب، 8 نفر (65/4%) ترجمه کتاب و آمادگی برای سخنرانی و در نهایت 7 نفر (07/4%) انگیزه خود را ترجمه مقاله عنوان نموده‌اند.

سؤال دوم پژوهش: اهمیت برگزاری دوره‌های آموزشی و تقویت مهارتهای پژوهشی از نظر محققان چیست؟



 

در پاسخ به سؤال دوم پژوهش در خصوص «اهمیت برگزاری دوره‌های آموزشی و تقویت مهارتهای پژوهشی» یافته‌ها نشان داد 117 نفر (68%) با اجرای طرح تقویت مهارتهای پژوهشی کاملاًً موافق بوده‌اند، 15 نفر (25%) با اجرای طرح موافقند و 3 نفر (3/3%) نظری نداشته‌اند. نتایج نشان می‌دهد هیچ‌یک از پاسخ‌دهندگان با اجرای طرح مخالفتی نداشته‌اند. همچنین، تقریبا 70% پاسخ‌دهندگان میزان نیاز خود را به اجرای طرح تقویت مهارتهای پژوهشی خیلی زیاد و زیاد اعلام کرده‌اند؛ بقیه پاسخ‌دهندگان که تقریبا یک سوم آنان را تشکیل می‌دهند، میزان نیاز به اجرای طرح را متوسط، کم و خیلی‌کم ارزیابی کرده‌اند.

سؤال سوم پژوهش: مهم‌ترین نیازهای محققان در طرح تقویت مهارتهای پژوهشی را چه مواردی تشکیل می‌دهد؟

 

در پاسخ به سؤال سوم پژوهش در خصوص «مهم‌ترین نیازهای محققان در طرح تقویت مهارتهای پژوهشی» داده‌ها نشان داد «آشنایی با پایگاه‌ها و منابع اطلاعاتی الکترونیکی» (منابع مرجع؛ دایرةالمعارفها؛ سایتها و نرم افزارهای موضوعی و...) و «آشنایی با روشهای جستجو و استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی» هر کدام با میانگین 8 امتیاز در جایگاه اول، بیشترین نیاز مراجعان به اجرای طرح تقویت مهارت پژوهشی را نشان می‌دهد. «آشنایی با اصول و فنون ترجمه علمی متون عمومی و تخصصی»، «آشنایی با اصول و قواعد مقاله‌نویسی و گزارش علمی» و «آشنایی با اصول و قواعد نگارش و ویرایش علمی» هر کدام با میانگین 7 امتیاز در جایگاه دوم قرار دارند. «آشنایی با پایگاه‌ها و منابع اطلاعاتی چاپی» (منابع مرجع شامل دایرة‌المعارفها؛ فرهنگها؛ زندگینامه‌ها؛ سالنامه‌ها و...)، «تدوین طرح تحقیق و پایان نامه‌نویسی»، «آشنایی با شیوه‌های منبع نویسی، ارجاع و استناددهی» و «آشنایی با اصول و قواعد نگارش فارسی» (رسم‌الخط، ویرایش ادبی...) با 6 امتیاز، در جایگاه سوم قرار دارند. و در نهایت، «فیش‌برداری و خلاصه‌نویسی» با امتیاز 5 در انتهای جدول قرار دارد و کمترین نیاز محققان به اجرای طرح تقویت مهارت پژوهشی را نشان می‌دهد.

سؤال چهارم پژوهش: محققان چه روش(هایی) را برای برقراری ارتباط با مشاوران پژوهشی ترجیح می‌دهند؟

جدول 11. پراکندگی روش (های) برقراری ارتباط محققان با مشاوران پژوهشی

در پاسخ به سؤال چهارم پژوهش در خصوص «روش(های) برقراری ارتباط محققان با مشاوران پژوهشی» داده‌ها نشان داد 59 نفر (30/34%) بهترین شیوه و روش را برای اجرای طرح، تهیة جزوه و بروشورهای آموزشی می‌دانند. گروه دوم، شامل 50 نفر (07/29%) انتقال تجارب و مفاهیم به صورت چهره به چهره و پرسش و پاسخ را بهترین روش می‌دانند؛ روش نشست علمی و آموزش کلاسیک، با 46 نفر (75/26%) و روش برگزاری جلسات مباحثه و پرسش و پاسخ نیز با 17 نفر (88/9%) در جایگاه سوم و چهارم قرار دارند.

نتیجه‌گیری و پیشنهادها

یافته‌ها، زوایای جالبی از وضعیت ارائه خدمات پژوهشی را روشن و ترسیم می‌نماید و این امکان را به متصدیان و مجریان امر می‌دهد تا با بهره‌گیری از نتایج پژوهش، تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی کنند. به طور کلی می‌توان پیشنهادها و راهکارهای اجرایی برای ارائه مطلوب‌تر ارائه خدمات پژوهشی را به شرح ذیل ارائه نمود:

-      یافته‌های حاصل از پژوهش مبیّن آن است که نسبت جنسیت آقایان و خانمها و حضور مراجعان در تالار محققان تقریباً مساوی است. همچنین 88% مراجعان را گروه‌های سنّی بین 20 - 40 سال تشکیل می‌دهند که این آمار نشان‌دهندة آن است که بیشترین تعداد مراجعان به تالار محققان را جوان‌ترین گروه سنّی تشکیل می‌دهد. بنابراین، بیشتر مخاطبان ارائه خدمات مشاوره پژوهشی را گروه سنّی 20 تا 40 سال تشکیل می‌دهد و برنامه‌ریزیها بر محور این گروه سنّی باید تنظیم شود.

-         از لحاظ رشته‌های تحصیلی، یافته‌ها نشانگر آن است که بیش از 90% گرایش تحصیلی پاسخ‌دهندگان، در حوزة رشته‌های علوم انسانی و اسلامی است و رشته‌های علوم پایه، فنی مهندسی و پزشکی کمترین توزیع فراوانی را دارند. آمار گویای این مطلب است که بیشتر مشاوران مدعو، باید از رشته‌های علوم انسانی باشند. پیشنهاد می‌شود تالار محققان با دعوت از مشاوران رشته‌های تحصیلی مندرج در جدول 5، فعالیت خود را شروع کند. همچنین، با توجه به پراکندگی رشته‌های تحصیلی اعضای تالار محققان، مناسب است از مشاوران تخصصی و متناسب با هر رشته تحصیلی و میزان فراوانی آنها در جدول، دعوت به عمل آید. همچنین، دارندگان مدرک کارشناسی ارشد (کد 2) با 86/66%، بیشترین تعداد پاسخ‌دهندگان را تشکیل می‌دهند که نشان‌دهندة آمار بالایی است؛ لذا مشاوران باید توانایی علمی لازم برای پاسخگویی به سؤالهای این طیف از مراجعان را داشته باشند.

-      با توجه به اینکه ساعات 13 – 19 و 8 – 19 (تمام وقت) هر کدام با 52 نفر (23/30%) بیشترین ساعات حضور پاسخ‌دهندگان در بخش را نشان می‌دهد، نتایج و یافته‌ها این مطلب را می‌رساند که مناسب‌ترین ساعات برای استفاده از مشاوران پژوهشی و برگزاری دوره‌های آموزشی، شیفت عصر است.

-      یافته‌ها حاکی از آن است که انگیزه اصلی بیشتر محققان تدوین پایان‌نامه (03/32%) و تألیف مقاله (3/23%) است. از این نتایج چنین استنباط می‌شود که مشاوران پژوهشی مدعو به تالار محققان باید توانایی، مهارت و تجربة کافی برای هدایت و راهنمایی محققان در زمینة تدوین پایان‌نامه و مقالة علمی را داشته باشند.

-      یافته‌ها نشان می‌دهد نزدیک به 93% محققان با ارائه خدمات مشاوره پژوهشی کاملاًً موافق یا موافقند و هیچ یک از محققان با اجرای ارائه خدمات مخالفتی نداشتند. از نتایج فوق چنین می‌توان استنباط کرد که بسترها و شرایط لازم از لحاظ فکری و ذهنی برای حفظ موقعیت و تداوم ارائة خدمات کاملاًً مهیاست. به طور کلی، نزدیک به 70% پاسخ‌دهندگان میزان نیاز خود را به ارائه خدمات خیلی زیاد و زیاد اعلام کرده‌اند. نتایج آشکارکنندة این حقیقت است که پاسخ‌دهندگان علاوه بر موافقت با ارائه خدمات مشاورة پژوهشی، این خدمت را در راستای هدفهای پژوهشی خود می‌دانند و به آن نیاز دارند.

-      پاسخ‌دهندگان، جدی‌ترین نیاز اطلاعاتی خود را آشنایی با روشهای جستجو و استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی و آشنایی با پایگاه‌ها و منابع اطلاعاتی الکترونیکی عنوان نمودند. همچنین، آشنایی با روشهای جستجو و استفادة منابع چاپی، در رتبة دوم قرار دارد. با توجه به تغییر شکل محملهای اطلاعاتی از کاغذی به الکترونیکی، لازم است دوره‌های کوتاه مدت و بلند مدت آشنایی با منابع الکترونیکی و آشنایی با شیوه‌های جستجوی منابع که جدیدترین منابعی علمی برای پژوهشگران را پوشش می‌دهد، در اولویت برگزاری دوره‌های آموزشی قرار گیرد.

-      به زعم پاسخ‌دهندگان، بهترین شیوه برای برقراری ارتباط با مشاوران پژوهشی، تهیة جزوه و بروشورهای آموزشی است. شاید مهم‌ترین علت انتخاب این روش، کمبود وقت و یا حضور پراکنده پاسخ‌دهندگان در تالار محققان باشد که این امر باید در برنامه‌ریزیها مورد توجه قرار گیرد. بنابراین، دوره‌های آموزشی غیر حضوری و مکاتبه‌ای برای محققان مفیدتر به نظر می‌رسد و پیشنهاد می‌شود محتوا و مباحث مطرح شده در دوره‌های حضوری و نشستهای علمی، به صورت جزوه نیز تهیه و ارائه شود.

-      آیین‌نامه خدمات تالار محققانکتابخانه مرکزی سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مصوب 10/12/89، ماده 2.
-      پورتال دانشگاهی کشور دسترسی در (1/12/1390) http: //www.unp.ir/news_9383.htm
-      خنیفر، حسین (1388). روشهای پژوهش (3). پرسمان اردیبهشت، شماره 76.
http: //porseman.org/showarticle.aspx?id=644.
-      خوش‌تراش سندی، ملیحه (1383). تأثیر همکاری مشاور اطلاعاتی بر چگونگی اجرای پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد پرستاری. فصلنامه کتاب 75، بهار.
-      درباغ عنبران، جعفر (1386). بروشور خدمات مشاوره پژوهشی در تالار محققانِ کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی. مشهد: سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.
-      سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی. صورت‌جلسه شورای هماهنگی. صورت‌جلسه مورخ 17/5/87 . بند 5.
-      شکری، مرصع و سیما رهایی (1384). نقش کتابداران دانشگاهی در مشاوره اطلاعاتی. اطلاع‌شناسی، 3 (1 و 2)، پاییز و زمستان، شماره ۹ و ۱۰.
-      گلینی‌مقدم، گلنسا (1389). «مشاور اطلاعاتی در جامعة اطلاعاتی. کتاب ماه کلیات اطلاعات، ارتباطات و دانش شناسی، 22.
-      نوروزی، علیرضا و خالید ولایتی (1389) . مشاوره اطلاعاتی اصول، روشها و فنون، تهران: چاپار.
-      Ai-dong, LIANG (2009). Study on the Development Tendency of Network Information Consultancy Service of University Library-23.Sci-Tech Information Development & Economy. http: //en.cnki.com.cn/Article_en/CJFDTOTAL-KJQB200923021.htm.
-      Attebury, Ramirose& Sprague, Nancy; Young, Nancy J. (2009) A decade of personalized research assistance. Reference Services Review. 37 – 2, P 207.
-      Avery, Susan. (2008) Beyond Consultation: A New Model for Librarian's Office Hours, Public Services Quarterly, 4, 3 , 187 – 206.
-      Bonnie G, Gratch & Charlene C, York (1991) Personalized Research Consultation Service for Graduate Students: Building a Program Based on Research Findings. Research Strategies, 9 - 1, p 4.
-      Grennell College libraries. (2010) Consulting Librarians. Retrievd December 12,2010, from ttp: //www.lib.grin.edu/research/consultinglibs/
-      Lee, Deborah,(2004). "Research Consultations: Enhancing Library Research Skills".The Reference Librarian, 41, 85, p 169.
-      Li-ying, ZHANG (2007.)Talking about the Measures for Improving the Information Consultancy Benefits of the Library. 01.《Sci-Tech Information Development & Economy》. http: //en.cnki.com.cn/Article_en/CJFDTOTAL-TNGZ200702015.htm.
-      Ringling College of Art and Design. (2010) Consulting Library. Retrievd December 12,2010, from http: //www.ringling. Edu/consulting service. 50.0html.
-      Yi, Hua(2003)." Individual research consultation service: an important part of an information literacy program". Reference Services Review. MCB UP Ltd, 31(4), 0090-732, P 342.
-      Ying, GU& Hong-yue, FAN (2007). The Information Consultancy Service of Navigation University Library under the Network Environment – 34.《Sci-Tech Information Development & Economy》. http: //en.cnki.com.cn/Article_en/CJFDTOTAL-KJQB200734016.htm.
-      You-peng, ZHANG (2008). Analysis on the Socialized Development of Information Consultancy Service of Library in New Period. 《Sci-Tech Information Development & Economy》-23. http: //en.cnki.com.cn/Article_en/CJFDTOTAL-KJQB200823002.htm.