نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استاد گروه کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه فردوسی مشهد
2 کارشناس ارشد علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
کلیدواژه‌ها
مقدمه و بیان مسئله
کتابخانهها به‌طور روزافزون برای ارائه هر چه بهتر خدمات و دسترسی سریع به اطلاعات و پاسخگویی بهتر به نیازهای اطلاعاتی کاربران، به طراحی وب‌سایت پرداخته‌اند. این موضوع، سازماندهی اطلاعات موجود در وب‌سایتها را به عنوان دروازة اطلاعاتی برای کتابخانهها، ضروری ساخته است. در این راستا، آنچه اهمیت دارد، فراهم نمودن محیط رابط سازمان یافته برای پشتیبانی از رفتار اطلاعیابی کاربران و دسترسی مؤثر به اطلاعات است. از سوی دیگر، یکی از اصول اولیه در طراحی وب‌سایت، مسیریابی روشن و واضح است (اصغری پوده، 1380). بنابراین، انتظار میرود سازماندهی اطلاعات موجود در وب‌سایتها بر اساس یک نظم منطقی و با توجه به فهم و درک کاربران صورت گرفته باشد، اما بررسیهای اولیه (مانند Jeng, 2006؛Kuchi, 2006 ؛ فتاحی و حسنزاده، 1383) در چندین وب‌سایت کتابخانه‌های دانشگاهی، نشان داده است طراحان وب‌سایتها به نیازهای کاربران در دسته‌بندی مرتبط با آن نیازها توجه کافی نکردهاند. بر این اساس، مشخص نیست از نظر کاربران، نظم به کار رفته برای سازماندهی مقوله‌های اطلاعاتی وب‌سایت کتابخانه‌های دانشگاهی، به چه میزان منطقی است و از نظر آنها سازماندهی منطقی مقوله‌های اطلاعاتی چگونه باید باشد؟
شیوه‌های نظمدهی اقلام[1] در مقوله‌های اطلاعاتی
راهبردهای مختلفی برای سازماندهی اقلام (آیتمها) درون مقولهها ارائه شده است. از آن جمله، می‌توان به سازماندهی الفبایی، موضوعی، منطقی و سازماندهی بر اساس بسامد استفاده اشاره کرد. سازماندهی الفبایی یکی از شکلهای سازماندهی سنتی است و به نظمدهی اقلام (آیتمها) بر اساس واژههای عنوان، اشاره دارد. نظم الفبایی، عددی، تاریخی (مانند یکشنبه، دوشنبه و...) از این نوع هستند. سازماندهی منطقی، به نظمدهی آیتمهای منو بر اساس انتظارهای معقول کاربران، یعنی ارتباط منطقی یا معنایی بین آیتمها (مانند: مجله‌ها، خبرنامهها، گزارشهای سالانه و...) اشاره دارد. سازماندهی بر اساس بسامد استفاده، به شیوة قرارگیری آیتمهای با بسامد استفاده بالا در ابتدای هر منو اشاره دارد که به دنبال آن بقیة آیتمها که بسامد استفادة کمتری دارند، قرار میگیرد. این روند تا زمانی که همة آیتمها در منو قرار بگیرند، ادامه پیدا میکند. استفاده از هر یک از این روشها، به نوع آیتم بستگی دارد و هر یک از آنها تأثیر متفاوتی بر عملکرد کاربران دارد، طوری که برخی از شیوه‌های سازماندهی (منطقی، بر اساس بسامد استفاده، الفبایی) منجر به عملکرد سریع‌تر کاربران و برخی از شیوهها (تصادفی[2]) به عملکرد کندتر کاربران در یافتن آیتم مورد نظر میانجامد (1987 Somberg, ; Card, 1982).
با افزایش آیتمهای موجود در منو (منوهای با بیش از 12 آیتم) پیچیدگی شناختی و یادگیری استفاده از نظام برای کاربران، بویژه کاربران مبتدی، افزایش مییابد؛ به گونه‌ای که کاربران در پیدا کردن آیتم مورد نظر با مشکل مواجه میشوند (Yoon, 2003 1988: in Lee & (McDonald et al.,. بنابراین، برای غلبه بر این مشکل، پژوهشگران روشهای زیادی را برای سازماندهی مقوله‌های اطلاعاتی (منوها) ارائه داده‌اند که به کاربران در دسترسی راحت‌تر و سریع‌تر به آیتم مورد نظر کمک میکند. در ادامه، به برخی از این روشها که بیشتر از انتخاب آیتمهای با بسامد استفاده بالا پشتیبانی میکند، اشاره می‌شود:
1. نظمدهی مقوله‌های اطلاعاتی (منوها) بر اساس بسامد[3]
در این شیوة نظمدهی، آیتمهایی اولویت دارند که کاربران به دفعات آنها را انتخاب کرده‌اند. (آیتمهایی که بیشتر استفاده میشوند). از این رو، با قرار دادن این آیتمها در بالای هر منو، دسترسی به آنها آسانتر و سریع‌تر است. بر این اساس، هر چه میزان استفادة یک آیتم (بسامد انتخاب) بیشتر باشد، محل آن آیتم در منو بالاتر است (تصویر1. ب). از آنجا که در این روش محل قرارگیری آیتمها در منو ثابت نیست (یکسان نبودن موقعیت[4] آیتمها) تأثیر یادگیری آن بلند مدت خواهد بود (Card, 1982; Somberg, 1987)، زیرا هنگامی که بسامد استفاده از آیتمها توسط کاربران تغییر کند، محل قرارگیری آیتمها در منو نیز تغییر خواهد کرد. بنابراین، کاربران نمیتوانند بر روی تجربة قبلیشان تکیه کنند و بیشتر مواقع به جستجوی فهرست منو برای یافتن آیتم مورد نظر، نیاز پیدا خواهند کرد.
|
منو |
|
منو |
|
منو |
|
منو |
|
منو |
|
آیتم1 |
ê |
آیتم3 |
|
آیتم4 |
|
آیتم4 |
|
آیتم1 |
|
آیتم2 |
|
آیتم4 |
|
آیتم3 |
|
آیتم3 |
|
آیتم2 |
|
آیتم3 |
|
More |
|
آیتم1 |
|
آیتم2 |
|
آیتم3 |
|
آیتم4 |
|
|
|
آیتم2 |
|
آیتم6 |
|
آیتم4 |
|
آیتم5 |
|
|
|
آیتم5 |
|
آیتم5 |
|
آیتم5 |
|
آیتم6 |
|
|
|
آیتم6 |
|
آیتم1 |
|
آیتم6 |
|
آیتم7 |
|
|
|
آیتم7 |
|
آیتم7 |
|
آیتم7 |
|
|
(ت) |
|
|
(پ) |
|
(ب) |
|
(الف) |
تصویر1. (الف) نمونهای از ساختار یک منوست که در آن، آیتمهای 4 و3 دو آیتم با بسامد استفادة بالا هستند. این آیتمها مطابق با روشهای انتخاب آیتمها با بسامد بالا مرتب شده‌اند. بر این اساس، (ب) نظمدهی مبتنی بر بسامد، (پ) منوهای دوبخشی (ت) منوهای چند لایه را نشان میدهد.
2. منوهای دو بخشی (تقسیم شده یا جدا شده)[5]
از دیگر روشها برای پشتیبانی از گزینش آیتمهای با بسامد انتخاب بالا، استفاده از منوهای دو بخشی است. این روش توسط «سیرز و اشنایدرمن» (Sears & Shneiderman ,1994) ایجاد شد. بر پایة این روش، دو یا سه آیتم که بسامد انتخاب بالاتری نسبت به بقیة آیتمها دارند، در بالای منو قرار میگیرند و بقیة آیتمها بر اساس نظم قبلی، در ادامه می‌آیند. به بیانی دیگر، در این روش تعداد کمی از آیتمها با بسامد انتخاب بالا: در بالای فهرست منو قرار میگیرند و بقیة آیتمها در ادامه می‌آیند (تصویر1.پ). برای مثال، آیتمهای 3 و 4 با بسامد استفاده بالا در بالای منو قرار گرفته‌اند که در این تصویر به وسیله خط از آیتمهای با بسامد کمتر جدا شده‌اند. این نوع منوها به کاربران در انتخاب آیتمهایی که به طور معمول استفاده میشوند، کمک میکنند. منوهای دو بخشی در مقایسه با منوهای نظم یافته بر اساس بسامد، در برابر تغییرات بسامد انتخاب، حساسیت کمتری دارند. در نتیجه، با قرار گرفتن آیتمهایی با بسامد انتخاب بالا در ابتدای فهرست منو و قرار گرفتن آیتمهای با بسامد انتخاب پایین در پایین فهرست، در مواقعی که نوسانهای انتخاب جزئی است، آیتمها از موقعیت منسجمی برخوردارند (Lee & Yoon, 2003).
3. منوهای چند لایه[6] (تا شونده)
روش دیگر برای امکانپذیر کردن یا پشتیبانی از انتخاب آیتمهای با بسامد انتخاب بالا، استفاده از منوهای چند لایه است. در این روش، آیتمها طی چند لایه ارائه میشوند. در لایة اول تعداد کمتری ارائه می‌شود و پس از پایین کشیدن منو، در لایة بعدی، کل فهرست برای کاربر نمایش داده می‌شود. زیرا منو، آیتمهای با بسامد انتخاب کمتر را تا میزند و فقط هنگامی که کاربر نیاز دارد، آنها را ارائه میدهد(تصویر 1.ت). این روش از انتخاب آیتمهای با بسامد بالا پشتیبانی و یادگیری را برای کاربران تسهیل میکند، زیرا کاربران میتوانند آیتم مهمتر را از فهرست کوتاهتر انتخاب کنند. همچنین، به دلیل بیثباتی موقعیت آیتمها در فهرستهای خلاصه و کامل، این شیوه باعث گیجی و سردرگمی کاربران می‌شود. از سوی دیگر، حساسیت به تغییرات بسامد انتخاب در منوهای چند لایه تقریباً برابر منوهای دو بخشی است (Lee & Yoon, 2003).
4. منوهای موقتی[7]
منوهای موقتی نوع دیگری از منوها هستند که همانند دیگر منوهای بیان شده، از آیتمهای با بسامد انتخاب بالا پشتیبانی میکنند. این روش نیز توسط «لی و یون» (2003 Lee & Yoon,) ارائه شد. در این روش آیتمها در دو مرحله ارائه میشوند: مرحلة جزئی و مرحلة کلی. هنگامی که کاربر یک منوی موقتی را باز میکند، مرحله جزئی در ابتدا مجموعهای از آیتمهای با بسامد بالا ارائه میدهد، همانند منوهای چند لایه. پس از اینکه مقداری زمان سپری شد، مرحلة کلی، بقیه آیتمهای منو را در محل ثابت آنها ارائه میدهد (مطابق تصویر2). به این صورت، در هنگام کار کردن با یک منوی موقتی، کاربر در ابتدا تنها با آیتمهای با بسامد بالا در طی مرحلة جزئی مواجه می‌شود. از سوی دیگر، در این روش، محل آیتمها در میان منو هرگز تغییر نمیکند. بنابراین، منوها از نبود حساسیت بالا نسبت به تغییر بسامد انتخاب برخوردارند. به دلیل این ثبات موقعیت، کاربران قادر خواهند بود محل هر آیتم را به خاطر بیاورند. بنابراین، این امر به بهبود عملکرد و رضایت کاربران منجر می‌شود.
|
منو |
|
منو |
|
آیتم1 |
ê |
آیتم3 |
|
آیتم2 |
|
آیتم4 |
|
آیتم3 |
|
|
|
|
|
|
|
آیتم4 |
|
|
|
آیتم5 |
||
|
آیتم6 |
||
|
آیتم7 |
|
|
تصویر2. نمونهای از یک منوی موقتی
پرسشهای پژوهش
با توجه به آنچه دربارة انواع دسته‌بندی آیتمها در چارچوب سازماندهی مقوله‌های اطلاعاتی در محیطهای الکترونیکی گفته شد، پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این پرسشهاست:
1. از دیدگاه کاربران، تا چه میزان سازماندهی مقوله‌های اطلاعاتی در وب‌سایت کتابخانه‌های دانشگاهی ایران از نظم منطقی و کافی برخوردار است؟
2. از دیدگاه کاربران، سازماندهی منطقی مقوله‌های اطلاعاتی چگونه باید باشد؟
مروری کوتاه بر پیشینة پژوهش
مرور متون نشان میدهد مطالعه در زمینة سازماندهی اطلاعات وب‌سایتها هر چند به صورت کم و پراکنده، از نیمه دوم دهة 1990 مورد توجه بوده است. این مطالعات در دو گروه قابل بررسی است. یافتههای پژوهشی هر گروه به صورت خلاصه در جدول1 آورده شده است. همان‌گونه که از مرور پیشینهها بر میآید، برخلاف گستره و روند پژوهشها در خارج از کشور، در ایران کمتر پژوهشی به سازماندهی اطلاعات وب‌سایتها پرداخته است. از این رو، نیاز به انجام پژوهشهای بیشتر در این زمینه که بتواند طراحان و کتابداران را در سازماندهی و ارائة بهتر اطلاعات وب‌سایتها یاری کند، احساس می‌شود.
جدول1. خلاصهای از پیشینة پژوهش در خارج و ایران
|
در خارج کشور |
|
موضوع اصلی پژوهش |
یافتههای پژوهش |
صاحب نظران |
سال بررسی |
|
گروه اول |
چگونگی سازماندهی اطلاعات وب‌سایتها |
وی سازماندهی بر اساس تاریخ منابع و نیز بر اساس مناطق جغرافیایی (مثلاً کشورها یا قارهها) را از جمله شیوه‌های ممکن برای سازماندهی محتوای اطلاعات وب‌سایتها برشمرده است. |
Alastaire |
1997 |
|
|
بررسی طرحهای ردهبندی برای سازماندهی محتوای وب‌سایتها |
این افراد استفاده از طرحهای ردهبندی را برای سازماندهی محتوای وب‌سایتها توصیه کرده‌اند. |
.Koch et al |
1997 |
||
|
گروه دوم |
مطالعة سازماندهی اطلاعات در وب‌سایتها از دیدگاه کاربران |
وی طراحی وب‌سایت کتابخانه‌های دانشگاهی را به شیوههایی که بیشتر برای کاربران قابل استفاده باشد، مهم برشمرده است. |
Raward |
2002 |
|
|
بررسی شش روش متفاوت برای سازماندهی اطلاعات وب‌سایتها (سازماندهی بر اساس 1. نوع منبع 2. الفبایی عناوین 3. الفبایی موضوع 4. ناشر 5. ردهبندی کلی 6. حالت تصادفی). |
نتایج بررسی آنها نشان داد به ترتیب «سازماندهی بر اساس نوع منبع» بیشترین کاربرد و «سازماندهی بر اساس روش تصادفی» کمترین کاربرد را در میان انواع شیوه‌های سازماندهی اطلاعات وب‌سایتها به خود اختصاص داده است. |
Lee & Carlyle |
2001 |
||
|
بررسی تأثیر نوع سازماندهی اطلاعات بر «میزان یادگیری»، «سرعت جستجو» و «میزان بروز خطاهای انتخاب». |
نتایج این پژوهش نشان داد سازماندهی بر اساس ارتباط معنایی[8] در مقایسه با سازماندهی الفبایی[9] مؤثرتر، سرعت یافتن اطلاعات بیشتر و میزان بروز خطاهای انتخاب کمتر است. |
Mehlenbacher & Duffy & Palmer, |
1989 |
||
|
در ایران |
گروه اول |
بررسی شیوه‌های سازماندهی محتوای وبسایتکتابخانه دانشگاهی |
نتایج این پژوهش نشان داد که در سازماندهی اطلاعات صفحه اول وب‌سایتها، بیشتر شیوه دسته‌بندی بر اساس «نوع خدمات» غالب است، در حالی که برای سازماندهی سایر صفحات از شیوه‌های نسبتاً متنوعی استفاده می‌شود. همچنین «شیوه الفبایی عنوان و موضوع» بیشترین کاربرد و «شیوه راهنمای موضوعی» (موضوعی سلسله مراتبی) کمترین کاربرد را در میان انواع شیوه‌های مورد استفاده دارد. |
فتاحی و حسنزاده |
1383 |
|
گروه دوم |
شناسایی ویژگیهای عمده در طراحی وب‌سایت کتابخانه‌های ملی جهان |
نتایج پژوهش ارائه الگو برای طراحی وب‌سایت کتابخانه ملی ایران است که در آن محتوای وب‌سایتها در سیزده خوشه موضوعی بدون توجه به ارتباط معنایی بین اقلام و نظریه‌های موجود در زمینة سازماندهی اقلام آورده شده است. |
عصاره و مرادمند |
1384 |
مروری بر پژوهشهای انجام گرفته بویژه در خارج از ایران، حاکی از آن است که هر یک از این پژوهشها سعی داشته‌اند به شیوهای خاص و از جنبهای متفاوت، به موضوع سازماندهی اطلاعات در وب‌سایتها بپردازند بلکه از این طریق بتوانند مسائل پیش روی سازماندهی اقلام در نظامهای اطلاعاتی را به گونه‌ای مؤثرتر حل کنند. بر این اساس، گروهی از پژوهشها (از جمله Raward,2002) بر دیدگاه کاربران تأکید زیادی داشته و بر این باور بوده است که سازماندهی اقلام با توجه به دیدگاه اکثریت کاربران مسیریابی اطلاعات را راحت‌تر میکند. گروهی دیگر (از جمله Alastaire, 1997; Koch et al. 1997; Lee & Carlyle, 2002) با تأکید به بررسی انواع شیوه‌های سازماندهی اطلاعات و مقایسه میان آنها از نظر سرعت بازیابی اطلاعات، سعی داشته‌اند بهترین روش را از میان روشهای موجود برای سازماندهی مؤثر اطلاعات شناسایی کنند. به این ترتیب، پژوهش حاضر سعی دارد با استنتاج از یافتههای دیگر پژوهشها و آگاهی از خلأهای موجود، به بررسی مسئله مورد نظر از دیدگاهی متفاوت بپردازد و براساس آن الگویی مناسب برای بهبود سازماندهی اقلام در وب‌سایتها ارائه دهد.
روش پژوهش، جامعة مورد بررسی و ابزار گردآوری اطلاعات
روش پژوهش حاضر پیمایشی است که با رویکردی ترکیبی (کمّی و کیفی) و با استفاده از سه شیوة مکاشفهای، مرتبسازی کارتها و مصاحبه نیمه ساختار یافته برای گردآوری اطلاعات، انجام شده است. جامعة مورد بررسی نیز شامل دو گروه، وب‌سایت کتابخانه‌های دانشگاههای برتر ایران و دانشجویان تحصیلات تکمیلی غیر رشته کتابداری (ارشد و دکتری) دانشگاه فردوسی مشهد می‌باشد. برای گردآوری دادههای مورد نیاز نیز از دو ابزار مختلف، پرسشنامه محقق ساخته و کارتهای حاوی اقلام اطلاعاتی، استفاده شده است. اعتبار ابزارهای یاد شده (پرسشنامه و کارتهای حاوی اقلام اطلاعاتی) نیز بر اساس روش اعتبار محتوایی[10] و با استفاده از حقایق و مفاهیم مطرح شده در متون علمی و دریافت نظرهای چهار نفر از استادان علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد و چهار نفر از دانشجویان دکترای کتابداری به اضافه دو نفر از کتابداران شاغل و با تجربه در زمینة وب‌سایتها، تعیین شد. پایایی ابزار یاد شده نیز، بر اساس آزمون آلفای کرونباخ (77/0) انجام شد. به این منظور، پیشآزمونی بر روی ده نفر از دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترای دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. از پرسشنامه محقق ساخته برای بررسی دیدگاه کاربران در زمینة قابلیت فهم سازماندهی مقوله‌های اطلاعاتی موجود در وب‌سایت کتابخانه‌های دانشگاهی، استفاده شد. بر پایة این پرسشنامه، دو آیتم اطلاعاتی توسط پژوهشگر برای هر وب‌سایت ارائه و از شرکتکنندگان خواسته شد پس از ورود به هر یک از وبسایتهای مورد نظر (که نشانی آنها نیز ارائه شده است) هر یک از آیتمها را پیدا کنند و به چهار سؤال که برای هرآیتم ارائه شده است، پاسخ دهند. بر این اساس، هر کاربر باید روی هم رفته بیست آیتم درخواستی را از ده وب‌سایت معرفی شده بازیابی کند و به هشتاد سؤال پاسخ دهد. گفتنی است، انتخاب آیتمها از هر وب‌سایت با استفاده از نمونهگیری تصادفی و به روش قرعهکشی، انجام گرفت[11].
به منظور تهیة ابزار دوم پژوهش (کارتهای حاوی اقلام اطلاعاتی) تمامی اقلام اطلاعاتی موجود در ده وب‌سایت کتابخانه‌های مرکزی دانشگاههای برتر ایران توسط پژوهشگر استخراج و پس از حذف موارد تکراری، جداگانه بر روی کارتهای کاغذی ثبت شدند. همچنین، مقوله‌های اطلاعاتی موجود در هر یک از وبسایتهای مربوط پس از حذف موارد تکراری بر روی کارتهای کاغذی به صورت مجزا به عنوان دستههای اطلاعاتی ثبت شدند (نکتة قابل توضیح در این باره اینکه، برای اقلام از کارتهای سفید رنگ و برای دستههای اطلاعاتی از کارتهای صورتی رنگ استفاده شد). بر این اساس، ابزار دوم پژوهش با 54 عدد کارت حاوی اقلام اطلاعاتی و 9 عدد کارت حاوی دستههای اطلاعاتی تهیه شد. تعداد این مقوله‌های اطلاعاتی با توجه به مباحث نظری با مجذور تعداد کل اقلام اطلاعاتی موجود در وب‌سایت برابر است. به بیان دیگر، پس از فهرست کردن اقلام اطلاعاتی موجود در وبسایتهای مربوط و حذف موارد تکراری، تعداد اقلام موجود به 54 مورد رسید که مجذور آن به طور تقریبی برابر با هشت بود. در این پژوهش، با توجه به مباحث نظری و تعداد متوسط دستههای اطلاعاتی موجود در وب‌سایت کتابخانه‌های مربوط، 9 دستة اطلاعاتی به عنوان مقوله‌های اطلاعاتی برای دسته‌بندی کارتها انتخاب شد.
تجزیه و تحلیل دادهها و ارائه نتایج
پرسش اول: از دیدگاه کاربران، تا چه میزان سازماندهی مقوله‌های اطلاعاتی در وب‌سایت کتابخانه‌های دانشگاهی ایران از نظم منطقی و کافی برخوردار است؟
به منظور پاسخگویی به این پرسش،20 آیتم اطلاعاتی به صورت تصادفی از وبسایتهای مورد نظر انتخاب شد (از هر وب‌سایت دو آیتم) و در قالب پرسشنامه در اختیار شرکتکنندگان قرار گرفت. به این ترتیب، هر یک از شرکتکنندگان باید پس از ورود به وب‌سایت مورد نظر، آیتمهای خواسته شده را پیدا کنند و به سؤالهای پرسشنامه دربارة محل قرارگیری هر یک از آنها، در قالب مقیاس لیکرت از «خیلیکم» تا «خیلی زیاد» پاسخ دهند. چون این سؤالها به صورت رتبهای تنظیم شده بود، نمرههای یک تا پنج (1، 2، 3، 4، 5)، به آنها داده شد. از این رو، حاصل جمع این امتیازها عددی بین 20 تا 100 است که نقطة برش آن 60 می‌باشد؛ به این معنا که امتیاز کمتر از20 به معنای «خیلیکم»، بین 20 تا40 «کم»، بین 40 تا 60 «متوسط»، بین 60 تا 80 «زیاد» و بیشتر از 80 «خیلیزیاد» است.
|
خیلی زیاد |
زیاد |
متوسط |
کم |
خیلی کم |
|
5 |
4 |
3 |
2 |
1 |
یافتههای حاصل از این بخش در قالب جدول 2 به شرح زیر آورده شده است:
جدول2. میزان منطقی بودن مقوله‌های اطلاعاتی وبسایتهای مورد نظر از دیدگاه کاربران بر حسب درصد (30n=)
|
میزان منطقی بودن سازماندهی مقوله‌های اطلاعاتی موجود در وبسایتهای کتابخانه‌های دانشگاهی (برحسب درصد) |
خیلی زیاد |
زیاد |
متوسط |
کم |
خیلی کم |
|
|
فردوسی مشهد |
آیتم1: مدارک مورد نیاز برای تسویه حساب |
- |
8/13% |
9/37% |
8/44% |
4/3% |
|
آیتم2: طرح BL |
4/3% |
7/20% |
8/44% |
2/17% |
8/13% |
|
|
تهران |
آیتم1: ساعت کار کتابخانه |
3/23% |
3/53% |
3/23% |
- |
- |
|
آیتم2: بخش گردش و امانت |
7/6% |
7/36% |
7/26% |
7/16% |
3/13% |
|
|
تبریز |
آیتم1: جستجوی منابع کتابخانه |
1/23% |
8/53% |
4/15% |
7/7% |
- |
|
آیتم2: تماس با کتابخانه |
5/18% |
1/48% |
9/25% |
7/3% |
7/3% |
|
|
صنعتی اصفهان |
آیتم1: درخواست عضویت |
7/6% |
3/43% |
3/33% |
7/16% |
- |
|
آیتم2: تازه‌های مدارک |
3/14% |
6/28% |
9/17% |
1/32% |
1/7% |
|
|
شیراز |
آیتم1: تاریخچه کتابخانه |
30% |
60% |
10% |
- |
- |
|
آیتم2: بخش نسخ خطی |
3/10% |
5/34% |
31% |
2/17% |
9/6% |
|
|
شهید بهشتی |
آیتم1: زیراکس |
3/23% |
7/46% |
7/16% |
10% |
3/3% |
|
آیتم2: بخش نابینایان |
3/23% |
50% |
3/13% |
10% |
3/3% |
|
|
صنعتی امیرکبیر |
آیتم1:پرسش و پاسخ از کتابدار |
7/6% |
7/56% |
7/26% |
7/6% |
3/3% |
|
آیتم2: جستجوی عنوانی |
31% |
9/37% |
6/27% |
4/3% |
- |
|
|
تربیت مدرس |
آیتم1: فرم عضویت در کتابخانه |
8/13% |
9/37% |
5/34% |
8/13% |
- |
|
آیتم2: پایگاه تعیین میزان همپوشانی ... |
7/7% |
4/15% |
5/38% |
1/23% |
4/15% |
|
|
علم و صنعت ایران |
آیتم1: فهرست مدارک دیجیتال |
- |
3/33% |
7/26% |
3/33% |
7/6% |
|
آیتم 2: بخشهای کتابخانه |
7/16% |
40% |
3/33% |
10% |
- |
|
|
صنعتی شریف |
آیتم1: proquest |
16% |
28% |
28% |
16% |
12% |
|
آیتم2: فهرست پایان‌نامه‌ها |
- |
1/26% |
8/34% |
7/21% |
4/17% |
|
به کمک دادههای حاصل از جدول 2، مشخص شد از میان آیتمهای انتخابی، آیتمهای «مدارک مورد نیاز برای تسویه حساب»، «پایگاه تعیین میزان همپوشانی مقالات علمی»، «فهرست پایاننامههای کتابخانه، و تازه‌های مدارک» در وب‌سایت کتابخانه‌های مربوط از نظر کاربران در محل منطقی قرار ندارند، طوری که به ترتیب 8/44%، 1/23%، 3/33% و 1/32% از شرکتکنندگان محل قرارگیری این آیتمها را در وبسایتهای مورد نظر در حد کم منطقی دانستهاند. این در حالی است که، محل قرارگیری آیتمهایی از قبیل «بخشهای کتابخانه»، «پرسش و پاسخ از کتابدار»، «بخش نابینایان»، «تاریخچه کتابخانه»، «ساعت کار کتابخانه» در وب‌سایت کتابخانه‌های مربوط از نظر همین شرکتکنندگان نسبتاً منطقی است. طوری که بیش از نیمی از شرکتکنندگان یعنی، 40%، 7/56%، 50%، 60%، 3/53% از آنها قرارگیری این اقلام را در حد زیاد منطقی دانستهاند.
برای پاسخگویی به پرسش مورد نظر، میانگین این امتیازها محاسبه شد که برابر با 67 است. به این معنا که، سازماندهی مقوله‌های اطلاعاتی وب‌سایت کتابخانه‌های مرکزی دانشگاههای ایران از نظر منطقی بودن در حد متوسط است. افزون بر میانگین دادهها، نما، انحراف استاندارد، کمترین و بیشترین میزان محاسبه شد (جدول 3). مقدار نما برابر با 56 است که نشان میدهد بیشتر افراد سازماندهی مقوله‌های اطلاعاتی وبسایتهای مورد نظر را کمتر از حد متوسط منطقی میدانند. کمترین امتیاز داده شده از سوی کاربران برابر با 52 (بین کم تا متوسط) و بیشترین امتیاز داده شده برابر با 86 (در حد زیاد) است.
جدول 3. شاخصهای آماری در مورد سازماندهی منطقی مقوله‌های اطلاعاتی وب‌سایت کتابخانه‌های دانشگاهی
|
میانگین |
نما |
انحراف استاندارد |
کمترین |
بیشترین |
تعداد |
|
67 |
56 |
69/9 |
52 |
86 |
23 پاسخ داده |
|
7 پاسخ نداده |
یافتههای به دست آمده از مصاحبه با هشت نفر از شرکتکنندگان مرحله اول پژوهش در این باره، درستی یافتههای به دست آمده از پرسشنامه را تأیید میکند؛ به طوری که مصاحبهشوندگان، منطقی نبودن محل قرارگیری برخی از اقلام را تأیید کردند و در پاسخ به این سؤال که چرا محل قرارگیری این آیتمها را منطقی نمیدانند، یک نفر از شرکتکنندگان بیان داشت:
باید آن دسته از اقلامی که به آموزش، راهنمایی چگونگی استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی، آموزش جستجوی منابع کتابخانه و .... میپردازد، «تحت مقوله «آموزش استفادهکننده» قرار بگیرد. از این رو، قرار گرفتن آیتم مدارک مورد نیاز برای تسویه حساب تحت مقولة آموزش استفادهکننده را منطقی نمیدانم».
دیگر شرکتکنندگان حاضر در جلسه ضمن تأیید این گفته بیان داشتند که، قرارگیری «مدارک مورد نیاز برای تسویه حساب» تحت مقوله «تحویل مدرک» منطقیتر است، زیرا استنباط آنها از تحویل مدرک، آن دسته از مدارکی است که باید برای ثبت نام و تسویه حساب، کاربران به کتابخانه تحویل دهند.
شرکتکنندگان همچنین محل قرارگیری آیتم «Theses» تحت منوی «Online Catalog» را منطقی ندانستند. از نظر آنها، برچسب به کار رفته برای این مقوله به اندازة کافی روشن و گویا نیست. وجود دو مقوله Online Catalog و E-Resources در کنار یکدیگر، کاربران را در انتخاب مقوله برای پیدا کردن آیتم Theses دچار تردید میکند. از نظر آنها، بین این دو مقوله همپوشانی وجود دارد و آنها قادر نیستند به راحتی بین آن دو تمایز قایل شوند.
بر این اساس، می‌توان چنین بیان داشت که برخی از آیتمها به اشتباه زیرمجموعة مقوله‌های دیگر دسته‌بندی شده‌اند. هر چند در این زمینة مطالعه مستقلی صورت نگرفته است، با توجه به نتایج پژوهشهای «فرودی» (1380)، «مک گیل و تامس» (2001،Mc Gills & Toms) می‌توان دلیل این امر را در اعمال سلیقه شخصی طراحان در دسته‌بندی اقلام وب‌سایتها دانست. اعمال سلیقة شخصی طراحان در سازماندهی اقلام و بی‌توجهی به معیارها و اصول موجود در این زمینه، باعث می‌شود با وجود قابل درک بودن برخی از برچسبهای به‌کار رفته برای توصیف و نمایش اقلام، کاربران در عمل نتوانند محل آیتم مورد نظرشان را در وب‌سایت پیدا کنند و در انتخاب مقوله در صفحه اصلی وب‌سایت با مشکل مواجه شوند.
پرسش دوم: از دیدگاه کاربران، محل منطقی و مطلوب اقلام اطلاعاتی در وب‌سایت کتابخانه‌های دانشگاهی کجاست؟
به منظور پاسخگویی به این پرسش، در ادامة جلسه مکاشفهای، از شرکتکنندگان (30نفر) خواسته شد بر اساس منطق خود، 54 عدد کارت حاوی اقلام اطلاعاتی را درون 9 مقوله (دسته)های از پیش طراحی شده دسته‌بندی کنند تا از این طریق، آرای آنها در زمینة این دسته‌بندی کسب گردد.
لازم به توضیح است، با توجه به حجم بسیار زیاد جدولهای بسط یافته مرتبط با توزیع تک تک آیتمها (54 آیتم) در دستههای مختلف، در ادامه تحلیلهای مرتبط با هر دسته همراه با درصد فراوانی هر آیتم، در یک جدول کلی (جدول 4) آورده می‌شود. درصد فراوانی آورده شده مقابل هر آیتم نشان میدهد از میان دستههای انتخاب شده از سوی کاربران برای قرارگرفتن این آیتم، چند درصد از شرکتکنندگان این مقوله را برای این آیتم مناسب دانستهاند. به عبارت بهتر، این ارقام نشان میدهد چند درصد شرکتکنندگان معتقد بوده‌اند این آیتم باید در این مقوله قرار گیرد. نکته مهم در پیوند با هم گروه شدن این اقلام، آن است که با کنار هم قرار دادن آنها توسط کاربران، می‌توان دریافت که شرکتکنندگان انتظار دارند چه اقلامی را در یک مقولة خاص بیابند. به عنوان نمونه، دسته‌بندی کردن اقلامی مانند فهرست مجله‌های کتابخانه و فهرست مدارک دیجیتال در مقولة منابع الکترونیکی، می‌توان دریافت که شرکتکنندگان این اقلام را جزئی از منابع الکترونیکی در نظر میگیرند. از این‌رو، انتظار دارند آنها را در یک مقولة مشخص و در کنار هم در وب سایت بیابند.
جدول 4. تحلیلهای مرتبط با هر دسته همراه با درصد فراوانی مربوط به هر آیتم
|
مقولهها |
شمارة کارتها |
نام هرآیتم همراه با درصد فراوانی آن |
|
مقولة اول (پیوندهای مفید) |
43،41،3 |
سایتهای متفرقه (7/66%)، ثبت اختراعات (30%)، فهرست ناشران بین‌المللی (53%) |
|
مقولة دوم (پایگاه‌های اطلاعاتی) |
55، 53، 52، 48، 46، 45، 44، 42، 38 |
E-Journals (7/56%)، فهرست مجله‌های کتابخانه (50%)، E-Books (52%)، پایگاه‌های تعیین میزان همپوشانی مقاله‌های علمی (3/43%)، منابع الکترونیکی موقت (70%)، پایگاه‌های فارسی (7/56%)، مجله‌های الکترونیکی تمام متن (70%)، منابع رایگان (40%)، فهرست مدارک دیجیتالی (3/33%) |
|
مقولة سوم (اخبار و تازه‌ها) |
2، 37 |
اخبار کتابخانه (80%)، تازه‌های مدارک (60%) |
|
مقولة چهارم (خدمات کتابخانه) |
10، 16، 17، 18، 20، 23،25، 26،27، 29،31،32،35،39،41،49 |
تمدید منابع کتابخانه (60%)، بخش امانت (40%)، خدمات تحویل مدرک (3/83%)، عضویت در کتابخانه (3/53%)، پیشنهاد خرید کتاب (60%)، فهرست مدارک کتابخانه (7/26%)، بخش مرجع (20%)، بخش نابینایان (7/46%)، بخش نشریات (7/26%)، بخش نسخ خطی (7/36%)، انتشارات کتابخانه (3/33%)، زیراکس (7/96%)، ویرایش اطلاعات شخصی (50%)، امانت بین کتابخانه‌ای (7/66%)، ثبت اختراعات (30%)، فرمها (7/67%) |
|
مقولة پنجم (راهنمای آموزشی) |
4، 5،6، 8، 36، 54 |
راهنمای نحوة درخواست کتاب (70%)، راهنمای نحوة محل نگهداری کتابها (3/63%)، راهنمای شیوه‌های جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی (3/73%)، تور آموزشی (7/36%)، راهنمای برنامه (3/83%)، راهنمای ثبت پایان‌نامه‌ها (7/76%) |
|
مقولة ششم (جستجوی منابع کتابخانه) |
21، 33، 34، 38، 40، 47، |
جستجوی سایت (7/46%)، جستجوی بین کتابخانه‌ای (7/76%)، سرعنوانهای موضوعی (60%)، فهرست مدارک دیجیتال (30%)، جستجوی ساده و پیشرفته (7/86%)، فهرست پایان‌نامه‌ها (3/43%) |
|
مقوله‌هفتم (درباره کتابخانه) |
8، 11، 12، 13، 14، 15،22 |
آلبوم تصاویر (60%)، معرفی کارکنان کتابخانه (3/93%)، تاریخچة کتابخانه (90%)، مقررات کتابخانه (7/86%)، ساعت کاری کتابخانه (80%)، بخش اداری کتابخانه (7/56%)، نقشه سایت (60%) |
|
مقولة هشتم (اطلاع‌رسانی) |
1، 28، 30 |
کنفرانسها و سمینارها (5/35%)، پرسش از کتابدار (7/56%)، کارگاه‌های آموزشی کتابخانه (3/33%) |
|
مقولة نهم (اطلاعات تماس)
|
19، 24 |
تماس با کتابخانه (7/76%)، پست الکترونیک (60%) |
یافتههای حاصل از مرتبسازی کارتها (دادههای حاصل از جدول 4) نشان میدهد بر خلاف آنچه در وب‌سایتها وجود دارد، شرکتکنندگان برخی از اقلام اطلاعاتی را در جاهای دیگر غیر از مقولة فعلی دسته‌بندی کرده‌اند؛ به این معنا که هر چند در برخی موارد از نظر قرارگیری آیتمها در مکان فعلی از قبیل، «تاریخچة کتابخانه»، «ساعات کار کتابخانه» تحت مقوله «درباره کتابخانه»، و قرارگیری آیتمهایی همچون «پایگاه‌های فارسی»، «مجله‌های الکترونیکی» تحت مقولة «منابع الکترونیکی کتابخانه»، میان بیشتر شرکتکنندگان هماهنگی وجود دارد، یعنی کاربران بالقوه وب‌سایت کتابخانه‌های دانشگاهی در مواجهه با دسته‌بندی اقلام، این اقلام را در همان مقولههایی قرار میدهند که پیشتر توسط طراحان وب‌سایت کتابخانه‌های دانشگاهی نیز قرار گرفته است؛ اما وجود تفاوت در محل قرارگیری برخی از اقلام نیز گویای این نکته است که بین دو دیدگاه از نظر محل قرارگیری اقلام تفاوت ماهوی نیز وجود دارد. این امر نشان‌دهندة وجود گرایشهای متفاوت بین شرکتکنندگان و طراحان وب‌سایت در پیوند با دسته‌بندی اقلام اطلاعاتی است.
از دیگر نکاتی که به کمک دسته‌بندی اقلام اطلاعاتی توسط کاربران به‌دست آمد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
نخست، مشخص شد از نظر کاربران بین برخی از مقولهها همپوشانی مفهومی وجود دارد؛ به عنوان مثال، بین دو مقولة «اخبار و تازه‌ها» و «اطلاع‌رسانی». وجود همپوشانی بین مقولهها باعث تردید کاربران در انتخاب مقوله برای قرار دادن آیتم در آن می‌شود. این امر همچنین در هنگام پیدا کردن آیتم خاص، به مرور مقوله‌های بیشتر میانجامد.
دوم، با دسته‌بندی اقلام درون مقولهها، مشخص شد برخی از اقلام ویژگی خاصی دارند، به طوری که از نظر محل قرارگیری میتوانند در بیش از یک مقوله قرار گیرند. اقلامی از قبیل «عضویت» که هم می‌تواند در مقولة «دربارة کتابخانه» و هم در مقولة «خدمات» دسته‌بندی شود، از این موارد است. این امر تأییدکنندة یافتههای «لودویگ ویتگنشتاین»[12] در سال 1953 (نقل شده در: تیلور، 1381) است. وی نشان داد برخی از اقلام دارای مرزهای ثابت نیستند و نمیتوانند در یک مقولة خاص جای گیرند. این امر یعنی روشن نبودن مرز بین مقولهها نیز می‌تواند کاربران را در هنگام دسته‌بندی اقلام درون مقولهها، دچار تردید کند؛ چیزی که در هنگام دسته‌بندی اقلام برای بیشتر شرکتکنندگان رخ داد.
از سوی دیگر، برخلاف موارد بالا، برخی از اقلام نیز وجود دارند که در هیچ یک از دستههای موجود نمیگنجند و یا ارتباط کمی با اقلام زیرمجموعة آن مقوله دارند. این امر نیز می‌تواند کاربران را در پیشبینیپذیری محل آن آیتم دچار مشکل کند. برای رفع این مشکل، می‌توان از برچسب خاص برای توصیف آیتم و از برچسب عامتر برای توصیف مقوله استفاده کرد. به این ترتیب، احتمال اینکه اقلام بیشتری تحت آن مقوله قرار گیرد، افزایش مییابد.
سوم، با دسته‌بندی اقلام درون مقولهها مشخص شد از نظر کاربران بین برخی از اقلام ارتباط معنایی وجود دارد. به عنوان نمونه، کاربران اقلامی مانند «فهرست مجلات کتابخانه»، «لیست مدارک دیجیتالی و ...» را جزء منابع الکترونیکی کتابخانه میدانند و با قرار دادن آنها تحت مقولة منابع الکترونیکی، انتظار دارند اقلام را در کنار هم بیابند.
چهارم، دسته‌بندی اقلام درون مقوله نشان داد کاربران رویکرد کلینگر به دسته‌بندی اقلام اطلاعاتی دارند. این نکته، یعنی توجه نکردن شرکتکنندگان به ج‍زئیات دسته‌بندی، با قرار دادن اقلامی از قبیل بخشهای مختلف کتابخانه درون مقوله‌های متفاوت، مشخص شد.
در نهایت، بر پایة یافتههای حاصل از دسته‌بندی اقلام مشخص شد مجموعهای از گرایشهای مشترک نیز بین برخی از شرکتکنندگان در پیوند با دسته‌بندی اقلام اطلاعاتی وجود دارد؛ به این معنا که هر چه بین برچسب به‌کار رفته برای اقلام و مقولة اطلاعاتی شباهت بیشتری وجود داشته باشد، احتمال اینکه کاربران آیتم مورد نظر خود را در آن مقوله قرار دهند، بیشتر است. خواه بین این دو (آیتم و مقولة اطلاعاتی) از نظر محتوایی و معنایی هماهنگی وجود داشته باشد و یا نداشته باشد. این امر نشان‌دهندة این نکته است که برچسب به‌کار رفته برای اقلام اطلاعاتی، از نظر کاربران نقش تعیینکنندهای در محل قرارگیری آن در میان مقوله‌های اطلاعاتی دارد.
در نهایت، بر پایة آنچه گفته شد، پاسخ پرسش دوم پژوهش در قالب الگو (تصویر3) ارائه شده است. بر پایة این الگو، صفحة اصلی وب‌سایت شامل 8 مقولة اصلی است که هر یک دارای زیرمجموعههای جداگانه هستند. در تصویر 4، هر مقوله همراه با آیتمهای زیر پوشش آن نشان داده شده است. نکتة مهم در پیوند با این الگو اینکه تمامی آیتمها در هر مقوله بر اساس دیدگاه و نظر شرکتکنندگان در پژوهش دسته‌بندی شده‌اند. همچنین، شیوة قرارگیری آیتمها در هر مقوله بر اساس بسامد استفادة کاربران از آن آیتمها مرتب شده است؛ یعنی، آیتمهای با بسامد استفادة زیاد در ابتدای مقوله قرار گرفته‌اند.
تصویر4. مقوله‌های پیشنهادی برای صفحة اصلی وب‌سایت کتابخانه‌های دانشگاهی بر اساس الگوی پژوهش
ساعت کار کتابخانه
اطلاعات تماس
- تماس با کتابخانه
- پست الکترونیکی کتابخانه
- بخشهای کتابخانه
- بخش مرجع
- امانت
- اداری
- خدمات فنی
- دیداری و شنیداری
- نسخ خطی
- نقشه سایت
- تاریخچه کتابخانه
- آلبوم تصاویر
مجله‌های الکترونیکی (لاتین)
کتابهای الکترونیکی (لاتین)
پایگاه‌های فارسی
فهرست مدارک دیجیتالی
پایگاه‌های تعیین میزان همپوشانی مقاله‌ها
راهنمای نحوة درخواست کتاب
راهنمای شیوه جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی
راهنمای نرم افزار کتابخانه
راهنمای ثبت پایان‌نامه‌ها
راهنمای محل نگهداری کتاب
عضویت کتابخانه
- فرم عضویت
- ویرایش اطلاعات شخصی
- امانت بین کتابخانه‌ای
- فهرست مدارک کتابخانه
- پیشنهاد خرید کتاب
- خدمات زیراکس
اخبار و تازه‌ها
کنفرانسها و سمینارها
پرسش و پاسخ از کتابدار
کارگاه‌های آموزشی
تمدید منابع کتابخانه
جستجوی بین کتابخانه‌ای
سرعنوانهای موضوعی
سایتهای متفرقه
ثبت اختراعات
فهرست ناشران بین‌المللی
تصویر5. الگوی پیشنهادی پژوهش پیرامون سازماندهی منطقی اقلام اطلاعاتی و مرتبسازی آنها بر اساس بسامد استفاده (مراجعه) از دیدگاه کاربران
بحث و نتیجهگیری
در جامعة اطلاعاتی امروز، وب‌سایتها یکی از مهم‌ترین بسترهای دسترسی به اطلاعات به شمار می‌آیند و از نقش و اهمیت زیادی در امر اطلاع‌رسانی و ارائه خدمات به کاربران برخوردار هستند. طراحی و ایجاد وب‌سایت برای کتابخانه، سبب تسهیل دسترسی کاربران به اطلاعات و خدمات مورد نیاز، سادهسازی فرایندهای ارتباطات و کاهش هزینهها می‌شود. از این‌رو، وب‌سایتها به منظور ایفای این نقش باید ویژگیهای خاصی را دارا باشند. یکی از مهم‌ترین این وی‍ژگیها سازماندهی منطقی اقلام اطلاعاتی است. از این رو، پژوهش حاضر با توجه به این کاستی عمده که بر اساس مرور مطالعات داخلی و خارجی به‌دست آمده، صورت گرفته است. نتایج به دست آمده از روش مکاشفهای و مرتب سازی کارتها، گویای این واقعیت است که بین محل قرارگیری اقلام اطلاعاتی با انتظارهای کاربران از آن محل، هماهنگی مطلوبی وجود ندارد (کمتر از حد متوسط است). همة این موارد گویای این نکته است که وب‌سایت کتابخانه‌های دانشگاهی از نظر سازماندهی اقلام اطلاعاتی در برخی موارد به بازنگری نیاز دارد. ریشه این امر (مطلوب نبودن سازماندهی مقوله‌های اطلاعاتی از دیدگاه کاربران) حداقل از دو جنبه قابل بررسی است: نخست اینکه، وب‌سایت کتابخانه‌های دانشگاهی توسط افرادی خارج از حوزة کتابداری (متخصصان علوم رایانه) و بدون بهرهگیری از نظرهای کتابداران طراحی شده است. در این حالت، بدیهی است که این افراد شناخت کافی از ویژگیهای جامعة استفادهکننده ندارند. از این رو، نظام طراحی شده توسط آنها با قابلیت درک و نیازهای کاربران همخوان نیست. برای رفع این مشکل، ضروری است نظام در هر مرحله از طراحی، توسط کاربران ارزیابی شد. راه حل دوم، بهرهگیری از کتابداران متخصص در این زمینه، به عنوان مشاوران اطلاعاتی است. دوم، وب‌سایت کتابخانه‌های دانشگاهی توسط کتابداران و یا متخصصان حوزه کتابداری طراحی شده است. با وجود این، از سازماندهی منطقی برخوردار نیست. اگر چنین فرضی درست باشد، ریشة آن حداقل از دو جنبه قابل بررسی است:
1. کتابداران با ویژگیهای جامعة استفادهکننده به خوبی آشنا نیستند و از نیازهای آنها آگاهی کافی ندارند. این امر می‌تواند ناشی از ارتباط ضعیف کتابداران با جامعة استفادهکننده باشد.
2. با وجود آنکه سازماندهی اطلاعات یکی از تخصصهای کتابداران است و پژوهشهای زیادی در زمینة اهمیت طراحی کاربرمدار و شیوه‌های سازماندهی اطلاعات در بازیابی اطلاعات از نظام انجام شده است، همچنان وب‌سایت کتابخانهها به عنوان یک نظام اطلاعاتی، سازماندهی مطلوب ندارد. این امر می‌تواند به دلیل نبود آگاهی و توجه کتابداران به نتایج پژوهشهای انجام گرفته در این زمینه باشد.
بنابراین، از آنجا که این پژوهش وضعیت سازماندهی اقلام را از رویکرد کاربران بررسی کرده است، می‌تواند به بازنگری محل قرارگیری برخی از اقلام اطلاعاتی درون مقولهها براساس منطق کاربران بینجامد و به واسطة ارائه الگویی مناسب برای سازماندهی مقوله‌های اطلاعاتی، به طراحی هر چه بهتر وب‌سایت کتابخانه‌های دانشگاهی به طراحان کمک کند. در ادامه، بر اساس آنچه گفته شد وبه منظور انجام پژوهشهای بیشتر در این زمینه، پیشنهادهای کاربردی ارائه می‌شود.
پیشنهادهایی برای پژوهشهای بیشتر
¾ با توجه به این نکته که سازماندهی اقلام اطلاعاتی وبسایتهای کتابخانهها باید به گونه‌ای باشد که برای همه کاربران در هر سطحی قابل فهم و استفاده باشد، پیشنهاد می‌شود پژوهشی پیرامون میزان منطقی بودن سازماندهی اقلام اطلاعاتی، قابلیت درک و پیشبینیپذیری برچسب مقولهها از دیدگاه دیگر کاربران وب‌سایت کتابخانهها (نظیر کارمندان، اعضای هیئت علمی و ...) نیز انجام شود. یافتههای این پژوهش از آن جهت که می‌تواند دانش کافی برای دست یافتن به منطق کلی در رابطه با دسته‌بندی اقلام از دیدگاه کاربران فراهم آورد، اهمیت دارد.
¾ پیشنهاد می‌شود با توجه به الگوی پیشنهادی، یک وب‌سایت کتابخانه‌ای طراحی شود و دیدگاه کاربران نسبت به آن از نظر میزان منطقی بودن سازماندهی، قابلیت درک برچسبها و پیشبینیپذیر بودن برچسبهای به کار رفته برای مقوله‌های اطلاعاتی، در یک آزمون استفادهپذیری[13]، مورد مطالعه قرار گیرد و بر اساس آن ایرادهای احتمالی الگو برطرف و در صورت نیاز، مواردی به آن افزوده شود.
[1]. Items.
[2]. روشی که در آن اقلام بدون هیچ نظم خاصی و به صورت کاملاً سلیقه‌ای و تصادفی، درکنار هم قرار گرفته‌اند.
[3]. Frequency – ordered menus.
[4]. Positional inconsistency.
[5]. Split menus.
[6]. Folded menus.
[7]. Temporal menus.
[8]. Functional.
[9]. Alphabetical.
[10]. content validity.
[11]. انتخاب آیتمها از هر وب سایت، به دو دلیل به صورت تصادفی انجام گرفت؛ نخست، در برخی از وب‌سایتها یا آن آیتم خاص وجود نداشت و یا با برچسب متفاوت دیگری نام‌گذاری شده بود. دوم، اگر از دو آیتم یکسان برای همة وب‌سایتها استفاده می‌شد، دیدگاه کاربران نسبت به سازماندهی این دو آیتم محدود می‌گردید. حال آن که، با انتخاب آیتمهای متفاوت به صورت تصادفی برای هر وب‌سایت، پژوهشگر می‌تواند دیدگاه کاربران را نسبت به سازماندهی اقلام اطلاعاتی بیشتری بسنجد.
[12]. Ludwig Wittgenstein.
[13]. Usability test.
)