تحلیل پیوند وب‌سایتهای دانشگاه‌های تحت پوشش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران با استفاده از روشهای عامل تأثیرگذار وب، دسته‌‌بندی خوشه‌ای و ترسیم نقشه دو بُعدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی

2 عضو هیئت علمی گروه کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

هدف پژوهش حاضر، تحلیل پیوند وب‌سایتهای دانشگاهی ایران و تعیین ویژگیهای شبکه هم‌پیوندی و میان‌پیوندی آنهاست. روش به کار رفته در این پژوهش، تحلیل پیوندهاست که یکی از روشهای وب‌سنجی است. جامعه پژوهش حاضر، 43 وب‌سایت دانشگاه‌های تحت وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است که در «فهرست 100 سازمان برتر ایران در پایگاه «Web of Science (WOS)» آمده‌اند. این وب‌سایتها در یک دورة زمانی یک ماهه با استفاده از موتور کاوش آلتاویستا بازیابی و به منظور تحلیل پیوندهای آنها بر روی رایانه شخصی بارگذاری گردید. پیوندهای دریافتی، پیوندهای کل، خودپیوندیها، هم‌پیوندیها و میان‌پیوندیهای این وب‌سایتها به منظور تعیین میزان رؤیت، تأثیرگذاری و همکاری آنها در سطح ملی و بین‌المللی در محیط وب، تحلیل گردید. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها، از نرم‌افزار Excel و بخش دسته‌بندی خوشه‌ای و تحلیل چند متغیره نرم‌افزار SPSS نسخه 16 استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد وب‌سایتهای دانشگاه‌های صنعتی شریف، تهران، علم و صنعت ایران، امیرکبیر، فردوسی مشهد و دیگر دانشگاه‌های مستقر در شهرهای بزرگ و دانشگاه‌های رتبه برتر از نظر تعداد مقاله‌های ISI، در مقیاسهای وب‌سنجی این پژوهش رتبه‌های برتر را کسب کرده‌اند که در مورد ضریبهای تأثیرگذاری وب، این نتیجه کاملاً برعکس است. همچنین، تفاوت بسیار کمی از نظر مقادیر عوامل تأثیرگذاری و داده‌های پیوندی وب‌سایتها در بین موتورهای کاوش آلتاویستا، ‌آل دوب و یاهو دیده شد. بررسی الگوی پیوند وب‌سایتها از نظر نوع سایت نشان داد دامنه‌های ir، ac.ir و com بیشترین میزان پیوند را به وب‌سایتهای دانشگاهی ایران داشته‌اند. دسته‌بندی خوشه‌ای، وب‌سایتهای دانشگاهی را در 5 خوشه و تحلیل متغیره در 4 دسته به صورت هم‌پیوند نشان داد. نتایج نشان داد تعداد صفحه‌های وب‌سایت، تعداد صفحه‌های PDF با محتوای علمی و تعداد مقاله‌های ISI و بعضی از عوامل اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، زبانی، اقتصادی، پژوهشی و ... می‌تواند بر میزان رؤیت وب‌سایتهای دانشگاهی ایران در وب تأثیرگذار باشد.

کلیدواژه‌ها


مقدمه

وب به عنوان یک رسانه جدید ارتباطی در دانشگاه‌ها، از زمان پیدایش خود به‌طور گسترده‌ای در ارتباطهای رسمی و غیر‌رسمی علمی به ‌کار گرفته شده و بستری نو برای به‌کارگیری مطالعات آماری کتابسنجی[1]  و در نتیجه وب‌سنجی[2] شناخته می‌شود. از جمله حوزه‌های مطالعاتی وب‌سنجی، تجزیه و تحلیل کمّی و کیفی ساختار «پیوندهای وب» است. پیوندها به عنوان عناصر اصلی بازیابی اطلاعات در وب‌سایتهای دانشگاهی، نقش عمده‌ای را در ارائه شواهد عینی در زمینه تأثیر محیط پیوسته دانشگاهی، کشف دانش موجود در آن و آشکار‌نمودن فرایند ارتباطهای علمی و پژوهشی در محیط شبکه بر ‌عهده دارند (تلوال و تانگ[3]، 2003). بنابراین، ارزیابی وب‌سایتهای دانشگاهی از طریق تحلیلهای وب‌سنجی، بویژه «تحلیلهای کمّی و کیفی پیوندها» جایگاه دانشگاه‌های ایرانی را در فرایند ارتباط علمی و پژوهشی در سطح ملی و بین‌المللی نشان خواهد داد. همچنین، مدیران وب‌سایتها و مسئولان دانشگاهی را از وضعیت وب‌سایت خود آگاه می‌سازد تا با انگیزة ارتقای سطح  علمی دانشگاه، به تکمیل و فعال‌سازی وب‌سایتهای دانشگاهی ایران بپردازند و از این راه به جایگاه مناسبی نیز دست یابند.

این پژوهش در نظر دارد تا با بررسی وب‌سایتهای دانشگاه‌های دولتی ایران از نظر وضعیت رؤیت‌پذیری[4]، تأثیرگذاری، الگوی پیوندی[5]، شبکه هم‌پیوندی[6] و میان‌پیوندی[7] آنها در سطح ملی، وب‌سایتهای هسته را در شبکه پیوندی شناسایی کند.

 

سؤالهای پژوهش

  1. رتبه‌بندی وب‌سایت دانشگاه‌های مستقر در شهرهای بزرگ[8] و کوچک[9]، بر اساس میزان رؤیت‌پذیری وب‌سایت آنها چگونه است؟
  2. رتبه‌بندی وب‌سایت دانشگاه‌های مستقر در شهرهای بزرگ و کوچک، بر‌اساس انواع عامل تأثیرگذار وب[10] چگونه است؟
  3. رتبه‌بندی  وب‌سایت دانشگاه‌های مستقر در شهرهای بزرگ و کوچک، بر اساس میزان خودپیوندها[11] و کل پیوندها چگونه است؟
  4. وب‌سایتهای هسته و پربسامد در شبکة پیوندی وب‌سایتهای دانشگاهی ایران کدام است؟
  5. ضریب تأثیرگذاری وب‌سایتهای دانشگاهی ایران بر اساس موتورهای کاوش مختلف (گوگل، آلتاویستا، آل‌د‌وب و یاهو)[12] در مقایسه با همدیگر چگونه است؟
  6. الگوی پیوند وب‌سایتهای دانشگاهی ایران از نظر نوع وب‌سایت چگونه است؟
  7. شبکه هم‌پیوندی وب‌سایتهای دانشگاهی ایران چگونه است؟
  8.  شبکه میان‌پیوندی و الگوی همکاری وب‌سایتهای دانشگاهی ایران در سطح ملّی چگونه است؟

 

فرضیه‌های پژوهش

1. بین میزان باروری انتشاراتی[13] دانشگاه‌های ایران و میزان رؤیت وب‌سایت آنها رابطه وجود دارد؟

2. بین میزان باروری انتشاراتی دانشگاه‌های ایران و میزان تأثیرگذاری آنها در وب، رابطه وجود دارد؟

 

پیشینة پژوهش

«آلمایند و اینگورسن»[14] در سال 1997، مطالعه وب را وب­سنجی نامیدند. وب­سنجی، مطالعة جنبه­های کمّی تولید و استفاده از منابع اطّلاعاتی، جنبه‌های ساختاری و محتوایی صفحه‌های وب است. از اواسط دهه 1990 تحقیقاتی در چهار دامنة تحقیقاتی وب­سنجی شامل: محتوای وب، ساختارهای پیوندی، رفتار اطّلاع‌یابی و مرور کاربران برروی وب و عملکرد موتورهای کاوش صورت گرفته است (بجورنبورن[15] و اینگورسن، 1382) که در زیر به تعدادی از این پژوهشها اشاره می‌شود.

الف) پیشینة پژوهش در خارج از ایران

«تلوال» (2001) رابطه بین تعداد پیوندهای وبی به سایت 25 دانشگاه انگلیس و متوسط فعالیتهای پژوهشی (مقاله، کتاب، سخنرانی علمی و ...) هیئت علمی آنها را بررسی نمود. او داده‌های پیوندی را با استفاده از موتور‌کاوش آلتاویستا و خزنده وب دانشگاهی، گردآوری کرد. تلوال اولین محققی بود که بین تعداد پیوندهای دریافتی[16] و عوامل تأثیرگذار وب با متوسط فعالیتهای پژوهشی اعضای هیئت علمی ارتباطی معنادار به‌دست آورد.

«تلوال و اسمیت»[17] (2002) الگوی میان‌پیوندی 15 وب‌سایت دانشگاهی آسیا ـ اقیانوسیه را در سطح ملی و بین‌المللی بررسی کردند. در گردآوری داده‌های پیوندی، از جستجوی پیشرفته آلتاویستا استفاده و روابط پیوندی در نمودارهای شبکه‌ای توسط برنامه‌ای به‌صورت خودکار ترسیم شد. پژوهش آنها نشان داد استرالیا و ژاپن از نظر میزان پیوندهای دریافتی و بیرونی، در کانونی‌ترین نقاط میان‌‌پیوندی در محیط وب قرار دارند و بیشترین میان‌پیوندی را با کشورهای تایوان، کره، هنگ‌کنگ و نیوزیلند داشتند. استرالیا از این نظر که مورد هدف بیشتر پیوندها بود، تأثیرگذاری بیشتری را نشان داد که از جمله دلایل آن، زبان انگلیسی رایج در آن کشور ذکر شد.

«تلوال و تانگ» (2003) رابطة ملاحظات رشته‌ای را با پیوندهای وب‌سایتهای دانشگاهی چین و تایوان، بررسی نمودند. هدف این پژوهش کمّی و کیفی، بررسی الگوی برقراری پیوند به وب‌سایتهای دانشگاهی بود. یافته‌های پژوهش، همبستگی معناداری را بین تولیدات پژوهشی و میزان پیوندهای دریافتی دانشگاه‌های تایوان نشان داد، در حالی‌ که این رابطه در وب‌سایتهای چین مشاهده نشد. در نتیجة بررسی پیوندهای متقابل[18] بین وب‌سایتها مشخص شد اگرچه زبان انگلیسی به‌طور گسترده‌تری روی وب استفاده می‌شود، هیچ دلیل محکمی وجود نداشت بر اینکه انگلیسی، زبان برتر ارتباط علمی بین این دو منطقه باشد.

«اگرین و نواگو»[19] (2006) با استفاده از موتور کاوش آلتاویستا یک تحلیل اکتشافی از پیوند وب‌سایتهای دانشگاهی نیجریه انجام دادند. نمونه مورد نظر، هزار صفحه انتخاب شده از 30 وب‌سایت انتخابی دانشگاهی نیجریه بود که با هدف تحلیل پیوندهای وبی و اندازه‌گیری میزان تأثیرگذاری آنها بررسی شد. یافته‌ها نشان داد وب‌سایتهای دانشگاهی این کشور، روابط پیوندی خوبی با یکدیگر دارند و بیشتر پیوندهای دریافتی و بیرونی[20] آنها در سطح ملی است.

«اونیانچا و اوچالا»[21] (2007) نیز یک تحلیل هم‌پیوندی از 95 سازمان آموزش عالی در آفریقای جنوبی و شرقی انجام دادند. داده‌ها با استفاده از موتور کاوش یاهو جمع‌آوری و در نرم‌افزار اکسل ذخیره شد. ویرایش 6 از نرم‌افزار یوسینت[22] به‌کار رفت تا داده‌ها را تحلیل کند. نتایج نشان داد بیشتر سازمانهای آفریقای جنوبی، بیشترین تعداد هم‌پیوندی و پیوند درونی را دارند و بین آدرسهای وبی سازمانهای یک کشور، هم‌پیوندی و روابطی قوی وجود دارد. سازمانهای قدیمی‌تر و همچنین در آفریقای جنوبی، بیشتر دانشگاه‌هایی که در رتبه علمی بالاتر بودند، پیوندهای بیشتری دریافت کرده بودند.

ب) پیشینة پژوهش در ایران

«نوروزی» (1384) با استفاده از موتورکاوش آلتاویستا، میزان پیوندها به 15 وب‌سایت دانشگاه ایرانی و میزان ضریب تأثیرگذار وب را بررسی کرد. پژوهش وی نشان داد دانشگاه‌های شهید بهشتی و فردوسی به ترتیب بیشترین و کمترین تأثیر را در محیط وب داشته‌اند. از نظر میزان حجم سایت، دانشگاه تهران بالاترین و دانشگاه ایلام، پایین‌ترین رتبه را در مقایسه با سایر دانشگاه‌های ایران دارا بودند. نتایج پژوهش نشان داد در مجموع، حجم سایتهای دانشگاهی ایران بسیار پایین است، همچنین پیوندهای کمی به این وب‌سایتها داده شده است. «نوروزی» معتقد است در طراحی وب‌سایتهای دانشگاهی باید مسائلی همچون جذابیت، وجود اطلاعات مناسب و وجود نسخه انگلیسی زبان در نظر گرفته شود تا میزان پیوند به آنها در سطح بالاتری قرار گیرد.

«بگلو و جوکار» (1385) رابطه بین رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان را با میزان پیوندها به آنها بررسی کردند. بررسی آنها بر اساس دو رتبه‌بندی دانشگاه‌های شانگهای و تایمز،[23] نشان داد همبستگی میان این دو رتبه‌بندی بالا بوده و میان رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و میزان برقراری پیوند به آنها، همبستگی معنا‌داری وجود دارد. همچنین، بین میزان پیوند و معیارهایی مثل شاخصهای استناد به محققان، مقاله‌های منتشرشده در علوم و طبیعت، تعداد برندگان نوبل اعضای مؤسسه، مقاله‌های منتشرشده در نمایه استنادی و دیگر متغیرهای مورد بررسی در پژوهش، همبستگی معناداری دیده شد.

«کوشا» (1385) در پژوهشی کیفی، با هدف کشف انگیزه‌های ایجاد پیوندهای دانشگاهی، ارتباط میان پیوندهای وبی دانشگاه‌های ایران و شاخص نشر علمی را بررسی کرد. نتایج نشان داد وب‌سایتهای دانشگاهی ایران، حتی یک پیوند وبی با انگیزه‌های علمی رسمی (استناد رسمی) از سوی دانشگاه‌های آمریکا دریافت نکرده‌اند و اغلب پیوندهای صورت گرفته با انگیزه ارتباطهای غیررسمی، راهبردی و راهنمایی کاربران برای یافتن سایت دانشگاه است. وی دلیل این کاستی را در زبان فارسی، وب‌سایتهای ایرانی می‌داند که مخاطبان کمتری دارد.

«دانش ، سهیلی و نوکاریزی» (1387)، با هدف تحلیل پیوندهای 42 وب‌سایت دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران، میزان رؤیت و تأثیرگذاری و همکاری آنها» را با استفاده از تحلیل وب‌سنجی بررسی کردند. بدین منظور، آنها از راهنمای اینترنتی «یاهو» برای شمارش پیوندها استفاده نمودند. نتایج نشان داد وب‌سایتهای دانشگاه‌های علوم پزشکی شیراز، تهران و اصفهان به ترتیب بیشترین میزان پیوند دریافتی و دانشگاه‌های علوم پزشکی بقیۀ‌الله، بوشهر و بابل بالاترین میزان تأثیرگذاری را داشته‌اند. نتایج تحلیل هم‌پیوندی آنها به روش دسته‌بندی خوشه‌ای و مقیاس دو‌بعدی، به ترتیب 7 خوشه و 4 خوشه را نشان داد. البته، وب‌سایت دانشگاه‌های شهید بهشتی و مشهد با هیچ یک از وب‌سایتها دسته نشده بود نسبت به دیگر وب‌سایتها همکاری ضعیف‌تری داشتند.

 

جامعة پژوهش

جامعه آماری مورد ‌نظر، تعداد 43 وب‌سایت دانشگاه‌های وزرات علوم، تحقیقات و فناوری ایران است که در «فهرست 100 سازمان برتر ایران در پایگاه  WOS در سال 2007» (نوروزی چاکلی، حسن‌زاده و نورمحمدی، 1387) نیز آمده است. از بین آنها، 18 دانشگاه متعلق به شهرهای بزرگ و 25 دانشگاه متعلق به شهرهای کوچک بودند. فهرست اصلی نام این دانشگاه‌ها همراه با آدرس سایت آنها، از سایت دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی به آدرس زیر گرفته شد:

http://www.iranculture.org/uniprof/indexoloom.php     

 

 

روش‌شناسی پژوهش

روش پژوهش حاضر، تحلیل پیوندهاست که یکی از روشهای وب‌سنجی است و در بسیاری از پژوهشها از آن استفاده شده است.

در این پژوهش، با ‌استفاده از موتورکاوش آلتاویستا، انواع پیوندهای وب‌سایتهای مورد ‌مطالعه در یک بازه زمانی یک‌ماهه (15 شهریور تا 15 مهر 1387) شمارش شد. البته، به ‌منظور مقایسه داده‌ها با موتورهای کاوش گوگل، آل‌د‌وب و یاهو، داده‌های پیوندی در این موتورها نیز شمارش و به علت عدم قابلیت گوگل در بازیابی پیوندهای دریافتی و خودپیوندی، فقط میزان پیوند کل و صفحه‌های سایتها در این موتور شمارش گردید.

در ابتدا نشانیهای اینترنتی وب‌سایتها در بخش جستجوی ساده آلتاویستا وارد گردید و با استفاده از دستورهای زیر، پیوندها شمارش شد. البته به‌منظور پاسخگویی به سؤال 5 پژوهش، داده‌های مربوط به تعداد صفحه‌ها و انواع پیوند، در سه موتور دیگر نیز شمارش شد.

 

دستورهای گردآوری داده‌ها

 (در اینجا به‌عنوان مثال وب‌سایت دانشگاه‌های فردوسی مشهد و دانشگاه تهران آورده شده است)

1- تعداد صفحات:                                                                                                              

گوگل     : site:um.ac.ir

                                   آلتاویستا، آل‌د‌وب و یاهو      : domain:um.ac.ir

2-  کل پیوندها

گوگل       : link:um.ac.ir

                آلتاویستا و آل‌د‌وب     linkdomain:um.ac.ir

یاهو linkdomain:um.ac.ir OR linkdomain:www.um.ac.ir      

  3- تعداد پیوندهای دریافتی و خودپیوندیها   

گوگل: نمی‌تواند به‌طور مجزا آنها را محاسبه کند، فقط کل پیوندها را به ما می‌دهد

سه موتور دیگر: 

                (پیوندهای دریافتی) linkdomain:um.ac.ir –site:um.ac.ir     

     (خودپیوندی‌ها)        linkdomain:um.ac.ir +site:um.ac.ir                                        

4- هم‌پیوندی در آلتاویستا:   linkdomain:um.ac.ir linkdomain:ut.ac.ir

5- میان‌پیوندی در آلتاویستا:                linkdomain:um.ac.ir site:ut.ac.ir

6- پیوندها از یک دامنه خاص به سایت linkdomain:um.ac.ir  domain:edu

7- تعداد صفحه‌ها در قالب PDF: از طریق جستجوی پیشرفته آلتاویستا به‌دست آمد. 

8- ضریب تأثیرگذار دریافتی و کل به ترتیب از تقسیم تعداد پیوندهای دریافتی و کل بر تعداد صفحات وب‌سایت‌ به‌دست آمد.

- روشهای تجزیه و تحلیل داده‌ها

داده‌های مربوط به پیوندهای دریافتی، خودپیوندی، پیوند کل، صفحه‌های وب‌سایتها و ضریب تأثیرگذاری آنها، وارد نرم‌افزار Excel شد.

به‌منظور شمارش هم‌پیوندیها در این پژوهش، تمامی 43 وب‌سایت جامعه مورد نظر انتخاب شد و هر کدام از 43 وب‌سایت جهت محاسبه هم‌پیوندی با استفاده از فرمول مورد نظر، وب‌سایت به وب‌سایت جستجو شد و تعداد هم‌پیوندیها در یک ماتریس 43×43 شامل وب‌سایتهای پیونددهنده و پیوندگیرنده در نرم‌افزار اکسل ثبت گردید. از آنجا که پراکندگی داده‌های هم‌پیوندی، در خوشه‌بندی نهایی پراکندگی ایجاد می‌کند، ستونهایی که میانگین هم‌پیوندی آنها از 200 کمتر بود، در اکسل برش خوردند و ماتریس نهایی (35×35) جهت تجزیه و تحلیل از اکسل وارد SPSS شد.

دسته‌های مهم وب‌سایتهای دانشگاهی ایران با استفاده از خوشه‌بندی سلسله مراتبی[24]، مشخص شد و با استفاده از روش مقیاس چندبعدی و ترسیم ساختار پیوندها، وب‌سایتهای مهم و مرتبط در این حوزه شناسایی گردید.

برای ترسیم شبکه میان‌پیوندی نیز اعداد به‌دست آمده از دستور مربوط به میان‌پیوندی، به صورت یک ماتریس 43×43  وارد نرم‌افزار شبکه اجتماعی یوسینت شد تا گره‌های مهم یا به عبارتی، وب‌سایتهایی که بیشترین رابطه را در شبکه میان‌پیوندی دارند، مشخص شوند.

 

تجزیه و تحلیل یافته‌ها

نتایج پژوهش در پاسخ به پرسشهای پژوهش در ذیل آمده است.

1- رتبه‌بندی وب‌سایت دانشگاه‌های مستقر در شهرهای کوچک و بزرگ بر اساس میزان رؤیت‌پذیری

میزان پیوندهای دریافتی یک سایت، نشانگر وضعیت رؤیت آن است و زیاد بودن تعداد آنها، نشان‌دهندة علاقه، توجه و نیاز دیگران به اطلاعاتی است که در آن سایت وجود دارد.

جدول 1 نشان می‌دهد که 10 دانشگاه برتر از نظر میزان رؤیت، دانشگاه‌های مستقر در شهرهای بزرگ هستند، از جمله: دانشگاه‌های صنعتی شریف، تهران و امیرکبیر که به ترتیب با 30060، 19100 و 5030 پیوند دریافتی، در رتبه‌های اول تا سوم قرار گرفته‌اند. دانشگاه‌های سه ردیف آخر جدول (یاسوج، صنعتی شیراز و صنعتی شاهرود)، کمترین میزان پیوند را دریافت کرده‌اند. البته، دانشگاه صنعتی شیراز نیز به‌علت تعداد بسیار کم صفحه‌های سایت، همراه با دانشگاه‌های مستقر در شهرهای کوچک در رتبه‌های پایین رؤیت‌پذیری قرار گرفته است. در بین دانشگاه‌های مستقر در شهرهای کوچک نیز، دانشگاه‌های بوعلی‌سینا همدان، سیستان و بلوچستان و یزد بیشترین و دانشگاه صنعتی شاهرود کمترین میزان پیوند دریافتی را داشتند.

جدول1. توزیع فراوانی پیوندهای دریافتی وب‌سایتهای دانشگاهی ایران

سایت دانشگاه

دامنة اینترنتی

پیوند دریافتی

inlink

پیوند کل

LINK

خودپیوندی

selflink

صفحات

page

ضریب تأثیر خالص[25]

wif.inlink

ضریب تأثیر کل2

WIF

صنعتی شریف[26]

sharif.edu

30060

75200

45500

118000

25/0

64/0

تهران

ut.ac.ir

19100

35000

40200

80300

24/0

44/0

امیرکبیر

aut.ac.ir

5030

8690

3900

9200

55/0

94/0

فردوسی مشهد

um.ac.ir

4180

10900

11200

26600

16/0

41/0

شهید بهشتی

sbu.ac.ir

4140

6990

6550

76300

05/0

09/0

علم و صنعت ایران

Iust.ac.ir

4040

11900

17300

25500

16/0

47/0

تربیت مدرس

modares.ac.ir

3900

11400

9960

19600

2/0

07/0

شیراز

shirazu.ac.ir

3760

7740

7150

11700

32/0

66/0

صنعتی اصفهان

iut.ac.ir

3120

4290

5750

10900

29/0

39/0

اصفهان

ui.ac.ir

3040

4760

4210

8600

35/0

55/0

یاسوج

yu.ac.ir

281

435

338

515

55/0

84/0

صنعتی شیراز

sutech.ac.ir

207

216

6

9

23

24

صنعتی شاهرود

shahroodut.ac.ir

157

285

35

917

17/0

31/0

2- رتبه‌بندی وب‌سایت دانشگاه‌های مستقر در شهرهای کوچک و بزرگ بر اساس میزان خودپیوندی‌ها وکل‌پیوندها

بالا‌بودن خودپیوندیهای موجود در یک سایت نشان می‌دهد اطلاعات و منابع موجود در آن سایت به‌خوبی به هم پیوند داده شده‌ است و کاربران از طریق خودپیوندیها، اطلاعات مورد نیاز خود را راحت‌تر پیدا می‌کنند.

رتبه‌بندی وب‌سایتها از نظر میزان پیوند کل و خودپیوندی در جدول 2 و 3 نشان می‌دهد دانشگاه‌های صنعتی شریف، تهران و علم ‌و ‌صنعت ایران، از نظر این دو مقیاس در رتبه‌های برتر قرار گرفته‌اند و پایین‌ترین رتبه در خودپیوندی متعلق به دامنه‌های دانشگاهی خلیج فارس، بیرجند و صنعتی شیراز و در پیوند کل، متعلق به دانشگاه صنعتی شاهرود، خلیج فارس بوشهر و صنعتی شیراز است.

جدول2. توزیع فراوانی خودپیوندهای وب‌سایتهای دانشگاهی ایران

رتبه

سایت دانشگاه

نشانی اینترنتی

selflink

inlink

LINK

page

wif selflink

wif inlink

1

صنعتی شریف

sharif.edu

45500

30060

75200

118000

39/0

25/0

2

تهران

ut.ac.ir

40200

19100

35000

80300

5/0

24/0

3

علم و صنعت ایران

iust.ac.ir

17300

4040

11900

25500

68/0

26/0

4

بین‌المللی

امام خمینی و فردوسی مشهد

ikiu.ac.ir

um.ac.ir

11200

11200

763

4180

3720

10900

53100

26600

21/0

42/0

01/0

16/0

5

تربیت مدرس

modares.ac.ir

9960

3900

11400

19600

51/0

2/0

6

ارومیه

urmia.ac.ir

7250

1460

5010

11400

66/0

13/0

7

شیراز

shirazu.ac.ir

7150

3760

7740

11700

61/0

32/0

8

شهید بهشتی

sbu.ac.ir

6550

4140

6990

76300

09/

05/0

9

زنجان

znu.ac.ir

6610

1420

4810

1100

6/0

13/0

10

صنعتی اصفهان

iut.ac.ir

5750

3120

4290

10900

53/0

29/0

41

خلیج فارس بوشهر

pgu.ac.ir

214

184

362

486

44/0

38/0

42

بیرجند

birjnd.c.ir

145

838

968

300

48/0

79/2

43

صنعتی شیراز

sutech.ac.ir

6

207

216

9

67/0

23

جدول 3. توزیع فراوانی پیوندهای کل وب‌سایتهای دانشگاهی ایران

رتبه

سایت دانشگاه

دامنه اینترنتی

LINK

inlink

selflink

page

wif.inlink

WIF

1

صنعتی شریف

sharif.edu

75200

30060

45500

118000

25/0

64/0

2

تهران

ut.ac.ir

35000

19100

40200

80300

24/0

44/0

3

علم و صنعت ایران

iust.ac.ir

11900

4040

17300

25500

16/0

47/0

4

تربیت مدرس

modares.ac.ir

11400

3900

9960

19600

2/0

07/0

5

فردوسی مشهد

um.ac.ir

10900

4180

11200

26600

16/0

41/0

6

امیرکبیر

aut.ac.ir

8690

5030

3900

9200

55/0

94/0

7

شیراز

shirasu.ac.ir

7740

3760

7150

11700

32/0

66/0

8

شهید بهشتی

sbu.ac.ir

6990

4140

6550

76300

05/0

09/0

9

ارومیه

urmia.ac.ir

5010

1460

7520

11400

13/0

44/0

10

زنجان

znu.ac.ir

4810

1420

6610

11100

13/0

43/0

41

صنعتی شاهرود

shahroodut.ac.ir

285

157

351

917

17/0

31/0

42

خلیج فارس بوشهر

pgu.ac.ir

362

184

214

486

38/0

74/0

43

صنعتی شیراز

sutech.ac.ir

216

207

6

9

23

24

 

3- رتبه‌بندی دانشگاه‌های مستقر در شهرهای کوچک و بزرگ بر اساس انواع عامل تأثیرگذار وب (WIF)

از بین سه نوع ضریبهای تأثیرگذاری کل، خودپیوندی و دریافتی، ضریب تأثیرگذار دریافتی برای وب‌سایت اهمیت دارد و می‌توان کیفیت اطلاعات موجود در سایت، تأثیر سایت در محیط وب و شهرت جهانی آن، اعتبار و شانس بازیابی یک وب‌سایت را از طریق این نوع از WIF مشخص کرد.

جدول4. رتبه‌بندی وب‌سایتهای دانشگاهی ایران بر اساس عامل تأثیرگذار تجدیدنظر شده (خالص)

سایت دانشگاه

دامنه اینترنتی

inlink

LINK

selflink

page

wif.inlink

WIF

صنعتی شیراز

sutech.a.ir

207

216

6

9

23

24

بیرجند

birjnd.ac.ir

838

968

145

300

79/2

23/3

سیستان‌و بلوچستان

usb.ac.ir

1720

1830

292

879

92/1

04/2

سمنان

semnan.ac.ir

927

1230

442

597

55/1

06/2

زابل

uoz.ac.ir

375

621

229

273

37/1

27/2

شهر کرد

sku.ac.ir

586

872

298

468

25/1

86/1

شاهد

shahed.ac.ir

535

665

224

467

15/1

42/1

علوم پایه دامغان

dubs.ac.ir

704

1030

433

664

06/1

55/1

یزد

yazduni.ac.ir

1630

2900

1560

2060

79/0

41/1

شهید چمران اهواز

scu.ac.ir

1805

3500

1760

2550

71/0

37/1

گیلان

guilan.ac.ir

627

2260

4710

7250

09/0

31/0

شهید بهشتی

sbu.ac.ir

4140

6990

6550

76300

05/0

09/0

بین‌المللی‌امام‌خمینی

ikiu.ac.ir

763

3720

11200

53100

01/0

07/0

 

محتویات جدول بالا نشان می‌دهد از نظر تأثیرگذاری دریافتی (خالص)، دانشگاه‌های صنعتی شیراز، بیرجند و سیستان و بلوچستان بالاترین، و دانشگاه‌های گیلان، شهید بهشتی و بین‌المللی امام خمینی، پایین‌ترین میزان تأثیرگذاری را داشته‌اند. در تأثیرگذاری کل نیز، دانشگاه‌های صنعتی شیراز، بیرجند و زابل بیشترین و شهید بهشتی، تربیت مدرس و بین‌المللی امام‌خمینی، کمترین تأثیرگذاری را نشان دادند.

ایرادهایی به WIF وارد است که باعث شده با توجه به تعداد صفحه‌های نمایه‌سازی‌شده، وب‌سایتهای معتبرتر به رتبه‌های پایین‌تر نزول کنند؛ یعنی سایتهایی که صفحه‌های کمتری دارند، ضریب تأثیرگذاری بیشتری به‌دست می‌آورند و این در محاسبه میزان اعتبار و تأثیرگذاری سایتها مشکل ایجاد می‌کند. در یافته‌های پژوهش نیز مشاهده می‌شود که دانشگاه‌های رتبه برتر از نظر تعداد مقاله‌های ISI در پایگاه WOS و دانشگاه‌های مستقر در شهرهای بزرگ، به علت حجم صفحه‌های بالای سایت آنها، به رتبه‌های پایین جدول تأثیرگذاری نزول کرده‌اند. این در حالی است که تعداد پیوندهای دریافتی، خودپیوندی و پیوندهای کل سایت آنها، در بسیاری از موارد در مقایسه با سایت دانشگاه‌های مستقر در شهرهای کوچک، خیلی بیشتر است.

4- وب‌سایتهای هسته و پربسامد در شبکه هم‌پیوندی وب‌سایتهای دانشگاهی ایران

در پژوهش حاضر، به منظور شناسایی وب‌سایتهای هسته[27] از فرمول زیر استفاده شده است:

: شاخص تعیین وب‌سایت هسته

: مجموع پیوندهای دریافتی به وب‌سایتهای مورد مطالعه

: تعداد وب‌سایتهای مورد مطالعه

مندرجات جدول 5 نشان می‌دهد فقط 11 وب‌سایت دارای بیشتر از 2607 تعداد پیوند دریافتی می‌باشند و به عنوان وب‌سایتهای هسته معرفی می‌شوند. بنابراین، در بین 43 وب‌سایت مورد بررسی، این 11 وب‌سایت اعتبار و اهمیت خاصی دارند  و از مجموع 111908 پیوند دریافتی، تعداد 83240 (75%) پیوند را داشته‌اند که این تعداد از قانون 20-80 پیروی می‌کند. به‌ عبارتی، به طور تقریب 20% از وب‌سایتها، 80% پیوندهای دریافتی را به خود اختصاص داده‌اند.

جدول 5. وب‌سایتهای هسته (رتبه برتر از نظر پیوندهای دریافتی)

نام سایت دانشگاه

آدرس سایت

پیوندهای دریافتی

صنعتی شریف

sharif.edu

30060

تهران

ut.ac.ir

19100

صنعتی امیرکبیر

aut.ac.ir

5030

فردوسی مشهد

um.ac.ir

4180

شهید بهشتی

sbu.ac.ir

4140

علم و صنعت ایران

iust.ac.ir

4040

تربیت مدرس

modares.ac.ir

3900

شیراز

shirazu.ac.ir

3760

صنعتی اصفهان

iut.ac.ir

3120

اصفهان

ui.ac.ir

3040

صنعتی خواجه نصیر

kntu.ac.ir

2870

 

5- ضریبهای تأثیرگذار وب‌سایتهای دانشگاهی ایران بر اساس موتورهای کاوش مختلف

     موتورکاوش گوگل با پوشش 632291 تعداد صفحه از وب‌سایتهای دانشگاهی، حدود 100هزار صفحه را بیشتر از موتورهای کاوش دیگر نمایه می‌کند؛ ولی آلتاویستا، آل‌د‌وب و یاهو، تفاوت چندانی در میزان پیوندهای کل، پیوندهای دریافتی، خودپیوندی‌ها، تعداد صفحه‌ها و میزان تأثیرگذاری کل و دریافتی دانشگاه‌ها با یکدیگر ندارند. از نظر پیوند کل، گوگل تنها حدود 9000 پیوند را بازیابی کرده است، زیرا الگوریتم خاص این موتور، قابلیت شناسایی و بازیابی پیوندها را ندارد. به‌طور کلی، از نظر بازیابی میزان صفحه‌های مرتبط با انواع پیوند و میزان ضریبهای تأثیرگذار وب، موتورهای کاوش یاهو، آلتاویستا و آل‌د‌وب به ترتیب، رتبه‌های اول تا سوم را به خود اختصاص داده‌اند، هر چند تفاوت بین آنها بسیار ناچیز است (نمودار 1و2).

 

                                                                          

 

 

 

 

 

نمودار 1. فراوانی صفحات، پیوند کل، پیوند دریافتی و خودپیوندی دامنه‌های دانشگاهی در موتورهای کاوش

 

 
   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمودار2. مجموع ضریبهای تأثیر کل (WIF)، دریافتی (wif.inlink) و خودپیوندی(wif.selflink) دامنه‌های دانشگاهی در موتورهای کاوش

 

6- الگوی پیوند وب‌سایتهای دانشگاهی ایران از نظر نوع وب‌سایت[28]

بررسی انواع صفحه‌های منبع پیوند مشخص کرد این پیوندها بیشتر از کدام دامنة سطح بالای عمومی و دامنه‌ ملی ایران به وب‌سایتهای دانشگاهی ایران داده‌ می‌شود. جدول 6، سایتهایی را که بیشترین پیوندهای دریافتی را از این دامنه‌ها دریافت کرده‌اند، نشان می‌دهد. البته، کم‌بودن پیوندهای دریافتی از بعضی دامنه‌ها از قبیل biz، name، gov، pro، net، net.ir، co.ir ،sch.ir و ... موجب شد این دامنه‌ها در جدول 6 حذف شوند.

جدول6. سایتهای برتر از نظر پیوندهای دریافتی از دامنه‌های سطح بالای عمومی و ملی ایران

دامنه‌های سطح بالای عمومی

دامنه‌های ملی ایران

رتبه

com

info

org

edu

ir

ac.ir

ac.ir

(بدون‌خودپیوندی)

1

تهران

7880

اصفهان

260

شریف

3580

شریف

24000

تهران

18200

تهران

34800

اصفهان

2860

2

شریف

6220

تهران

140

تهران

1450

تهران

458

مشهد

9390

علم و صنعت ایران

20000

گرگان

2610

3

علم و صنعت ایران

2380

شریف

88

شیراز

370

امیرکبیر

162

مدرس

8030

فردوسی مشهد

15400

تهران

1030

43

خلیج فارس بوشهر

104

زابل

0

زابل

42

یاسوج، زابل و دامغان

0

صنعتی شیراز

74

صنعتی شیراز

30

صنعتی شاهرود

14

 

مشاهده می‌شود همه سایتهایی که در پیوندهای دریافتی از دامنه‌های سطح بالای عمومی و ملی ایران، در رتبه‌های اول تا سوم قرار دارند، به دانشگاه‌های شهرهای بزرگ و پایین‌ترین رتبه به دانشگاه‌های مستقر در شهرهای کوچک اختصاص دارد.

دامنه‌های عمومی ir، ac.ir و com به ترتیب با مجموع پیوندهای دریافتی 180860، 11204 و 49270، رتبه‌های اول تا سوم را به‌خود اختصاص داده‌اند و تعداد پیوندهای دریافتی از دیگر دامنه‌‌ها بسیار کم است. یافته‌ها نشان می‌دهد دانشگاه‌های ایران، بیشترین ترافیک وبی را با سازمانهای مرتبط با آموزش عالی و مؤسسات مورد تأیید وزارت علوم، وزرات بهداشت و شورای عالی انقلاب فرهنگی دارند (دامنه ac.ir). البته، بخش قابل توجهی از پیوندهای مرتبط با دامنه ac.ir، مربوط به خودپیوندیهاست. به‌ عبارتی، هر دانشگاه درون مجموعه خودش، بیشترین ارتباط را با سایتهای واحدهای دیگر دانشگاه که تحت دامنة دانشگاه هستند، دارد؛ از قبیل سایت مربوط به کنفرانسها، گروه‌های آموزشی، دانشکده‌ها، اعضای هیئت‌ علمی، دانشجویان تحصیلات تکمیلی، انجمنهای علمی، گروه‌های پژوهشی، همایشها و سازمانهای دیگر در مجموعه دانشگاه.

خارج از دامنه‌های ملی ایران، دانشگاه‌های ایرانی بیشتر با سازمانهای تجاری، اطلاعاتی، آموزشی و اجرایی ارتباط دارند. در این زمینه نیز رتبة اول به دامنه com (سازمانهای تجاری) اختصاص دارد و این به استثنای دانشگاه صنعتی شریف است که تعداد خیلی از پیوندهای دریافتی را از دامنة edu (سازمانهای آموزش عالی خارج ایران) دارد. چون سایت این دانشگاه، تنها سایتی از دانشگاه‌های ایرانی است که در آدرس اینترنتی آن edu آمده است، بنابراین بیشتر مؤسسه‌های آموزش عالی در خارج از کشور به آن پیوند داده‌اند و از جمله دلایل آن، شهرت بین‌المللی این دانشگاه است.

7- شبکه هم‌پیوندی وب‌سایتهای دانشگاهی ایران

هم‌پیوندی بدین معناست که پیوند دو وب‌سایت در کنار هم در سایت سومی ظاهر شود. وقتی دو وب‌سایت با یکدیگر هم‌پیوندی داشته باشند، از این جهت حایز اهمیت است که نشانگر نوعی رابطه بین آنها با یکدیگر است. به عبارت دیگر، آنها اشتراکی در حوزه کاری، روشهای مورد استفاده و اطلاعات مورد علاقه دارند که باعث شده این دو  در کنار هم در سایت سومی ظاهر شوند.

نتایج تحلیل هم‌پیوندی نشان می‌دهد این وب‌سایتها در 5 خوشة اصلی در محیط وب با هم ارتباط داشته و 11 وب‌سایت به‌صورت مستقل باقی مانده‌اند و هم‌پیوندی ضعیف‌تری نسبت به دیگر سایتها دارند که عبارتند از: دانشگاه‌های شهید باهنرکرمان، امیرکبیر، اصفهان، صنعتی شریف، تهران، زنجان، مازندران، گرگان، شاهد، لرستان و صنعتی شیراز (نمودار 3).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمودار 3. دسته‌بندی خوشه‌ای وب‌سایتهای دانشگاهی ایران

 

5 خوشة اصلی عبارتند از:

خوشه 1- (3 وب‌سایت): دانشگاه‌های ارومیه، کاشان و یزد.

خوشه 2- (4 وب‌سایت): سیستان و بلوچستان، سمنان، اراک و رازی کرمانشاه.

خوشه 3- (11 وب‌سایت): فردوسی مشهد، شهید بهشتی، صنعتی اصفهان، الزهرا، تبریز، بوعلی‌سینا همدان، تربیت مدرس، صنعتی خواجه نصیرتوسی، شیراز، علم وصنعت ایران، شهید چمران اهواز.

خوشه 4- (3 وب‌سایت): بیرجند، ایلام و شهر کرد.

خوشه 5- (3 وب‌سایت): سهند تبریز، بین‌المللی امام خمینی و تربیت معلم تهران.

دانشگاه تهران بیشترین عدد هم‌پیوندی را با دانشگاه‌های دیگر داشته، ولی با دانشگاه‌های دیگر خوشه تشکیل نداده است. شاید دلیل آن این باشد که سایت دانشگاه تهران به علت اهمیت اطلاعات آن و شهرت دانشگاه، در صفحه‌های بیشتری با سایتهای دیگر دیده شده است و دیگر دانشگاه‌ها به آن پیوند داده‌اند، در حالی‌که سایت دانشگاه تهران نسبت به برقراری پیوند با سایر دانشگاه‌ها احساس نیاز نکرده است.

نمودار 4، نقشه رابطه هم‌پیوندی وب‌سایتهای دانشگاهی ایران را با استفاده از مقیاس دو بعدی نشان می‌دهد. مشاهده می‌شود که وب‌سایتهای دانشگاهی ایران بر اساس تحلیل چندمتغیره، در 4 دسته با هم خوشه گردیده‌اند و دو وب‌سایت دانشگاه تهران و تبریز، به صورت مستقل و دورتر از بقیه سایتها قرار گرفته‌اند.

- دسته 1 (6 وب‌سایت): دانشگاه‌های صنعتی اصفهان، تربیت مدرس تهران، زنجان، الزهرا، شهید چمران اهواز و امیرکبیر.

-دسته 2 (5 وب‌سایت): شهید بهشتی، فردوسی مشهد، صنعتی شریف، بوعلی سینا، علم و صنعت ایران.

-دسته 3 (20 وب‌سایت): شهید باهنر کرمان، تربیت معلم تهران، بیرجند، لرستان، ایلام، شهرکرد، سمنان، گرگان، بین‌المللی امام خمینی، سیستان و بلوچستان، یزد، اراک، سهند تبریز، رازی کرمانشاه، شاهد، مازندران، صنعتی شیراز، ارومیه، کاشان و اصفهان.

-دسته 4 (2 وب‌سایت): شیراز، صنعتی خواجه نصیر توسی.

 

 
   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

نمودار 4.  نقشه ارتباطی وب‌سایت‌های دانشگاهی ایران بر اساس مقیاس دو بعدی

 

همان‌طور که مشاهده می‌شود، فاصله سایتها در بعضی از دسته‌ها بسیار کم است و دسته‌ فشرده‌تری را تشکیل داده‌اند (دسته 3). این نشان‌دهندة ارتباط بیشتر بین سایتهای آن دسته است. بعضی از دانشگاه‌هایی که در نقشه دسته‌بندی (نمودار 3) با دیگر سایتها خوشه شده و به‌طور مستقل و جدا باقی مانده‌اند، در نقشة ارتباطات پیوندی (نمودار 4) در نزدیک سایتهای دیگر قرار گرفته و خوشه تشکیل داده‌اند؛ از جمله: سایت دانشگاه امیرکبیر، اصفهان، شریف، زنجان، مازندران، گرگان، شاهد، لرستان و صنعتی شیراز. البته این وب‌سایتها در نمودار 4، در فاصله‌ای دورتر از دانشگاه‌های دیگر قرار گرفته‌اند و همان هم‌پیوندی ضعیف‌تر در نمودار 3 را تأیید می‌کنند.

8- شبکة میان‌پیوندی و الگوی همکاری وب‌سایتهای دانشگاهی ایران در سطح ملی

   برای محاسبه میان‌پیوندی بین دانشگاه‌های ایران بر اساس فرمول مربوط، اعداد به‌دست آمده در موتور کاوش آلتاویستا در ماتریسی 43×43 قرار داده شد.

دانشگاه‌های رتبه‌ برتر از نظر تعداد مقاله‌های ISI که در شهرهای بزرگ مستقر هستند، همچنان در رتبه‌های برتر میان‌پیوندی قرار داشتند، از جمله: تهران، صنعتی شریف، صنعتی امیرکبیر، تربیت‌مدرس، صنعتی اصفهان، فردوسی مشهد، علم و صنعت ایران، شیراز، اصفهان، تبریز و اصفهان.

اعداد به‌دست آمده، حاکی از آن بود که میزان میان‌پیوندی دانشگاه‌های ایران، در سطح بسیار پایینی قرار دارد، به‌طوری که بیشترین میزان میان‌پیوندی (مجموع پیوندهای دریافتی و بیرونی)، به سایت دانشگاه‌های علم‌و‌صنعت ایران (1040)، تهران (981) و صنعتی شریف (879) و کمترین میزان میان‌پیوندی به سایت دانشگاه‌های علوم پایه دامغان (23)، صنعتی شیراز (19)، خلیج فارس بوشهر (15) و یاسوج (14) تعلق داشت.

نتایج تحلیل میان‌پیوندی نشان می‌دهد دانشگاه‌های ایران بنا به ضرورت و به دلایل آموزشی، پژوهشی، عمومی، سازمانی و ... ممکن است با یکدیگر ارتباط متقابل برقرار کنند ولی به‌طور کلی، همکاری آنها با یکدیگر در محیط وب ضعیف است.

 فرضیه 1 و 2. رابطه بین میزان باروری انتشاراتی دانشگاه‌های ایران با میزان رؤیت‌پذیری و تأثیرگذاری وب‌سایت

جدول 8. ضریب همبستگی بین باروری انتشاراتی با رؤیت‌پذیری و تأثیرگذاری

وب‌سایتهای دانشگاهی

متغیر

باروری انتشاراتی

ضریب تأثیر دریافتی

پیوندهای دریافتی

باروری انتشاراتی

1

 

 

ضریب تأثیر دریافتی

776/0-

1

 

پیوندهای دریافتی

801/0

323/0-

1

 

ضریب همبستگی اسپیرمن برای پیوندهای دریافتی و ضریب تأثیرگذاری دریافتی، منفی به‌دست آمده است. این در حالی است که فرمول تأثیرگذاری، نشان‌دهندة ارتباط مستقیم این دو متغیر با یکدیگر است. دلیل این امر، محدودیتها و مشکلاتی است که در مورد WIF در بسیاری از پژوهشها اشاره شده است، به‌طوری‌که در مورد دانشگاه‌های بزرگ مثل تهران، صنعتی شریف و ...، چون نسبت تعداد صفحه‌های تحت پوشش این دامنه‌های دانشگاهی خیلی بیشتر از تعداد پیوندهای دریافتی است، ضریب تأثیر دریافتی آنها نیز کمتر از دیگر دانشگاه‌ها به‌دست آمده است. این در حالی است که دانشگاه‌هایی با تعداد خیلی کم صفحات و تعداد کم پیوندهای دریافتی، ضریب تأثیر بیشتری را نسبت به دانشگاه‌های بزرگتر به‌دست آورده‌اند. بنابراین، در مورد رابطه بین ضریب تأثیر دریافتی با مؤلفه‌های باروری انتشاراتی، نمی‌توان نظر قطعی بیان کرد.

مقدار ضریب همبستگی بین پیوندهای دریافتی و باروری انتشاراتی (801/0) نشان می‌دهد سایتهایی که از نظر مؤلفه‌های باروری انتشاراتی این پژوهش رتبه بهتری را کسب کرده‌اند، پیوندهای دریافتی بیشتری را نیز جذب نموده‌‌اند که در مورد دانشگاه‌های تهران و صنعتی شریف کاملاً مشخص است.

 

بحث و نتیجه‌گیری

رؤیت‌پذیری، خودپیوندی‌ و پیوند کل

 پژوهش حاضر، تصویری کلی از وضعیت رؤیت، تأثیرگذاری و الگوی همکاری وب‌سایتهای دانشگاهی ایران را نشان می‌دهد. یافته‌های پژوهش نشان داد وب‌سایتهای دانشگاه‌های مستقر در شهرهای بزرگ و رتبه برتر از نظر تعداد مقاله‌های ISI، در بیشتر مقیاسهای این پژوهش، به استثنای ضریب تأثیرگذاری، رتبه‌های برتر را کسب کرده‌اند. برتری این وب‌سایتها از نظر میزان رؤیت‌پذیری، در دیگر پژوهشهای حوزه وب‌سنجی (نوروزی، 1384؛ دانش و دیگران، 1387؛ نوروزی، 2005) نیز دیده شده است.

با بررسی سایتها و مقایسة نتایج آن با نتایج پژوهشهای گذشته، دلایلی بر رؤیت‌پذیری بالای سایتها به‌دست آمد؛ البته این دلایل، ثابت و قطعی نیست و عوامل زیادی می‌تواند در این امر دخیل باشد که برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از:

تعداد صفحه‌های بالای سایت، پیوند به منابع الکترونیکی رایگان، عناصر اطلاعاتی متنوع و ارزشمند در سایت، روزآمدسازی سریع اطلاعات، قدمت بالای سایت و یا دانشگاه، کاربرمدار بودن اطلاعات، ناوبری آسان، گستره جهانی، زبان، عاملهای فرهنگی و جامعه‌شناختی، ساختار ظاهری ساده و زیبا، قرا‌ر‌دادن موتورهای‌کاوش، معرفی مقاله‌های برتر و ارائه آن، انتشار خبرنامه آنلاین، تعداد مدیران و افراد پشتیبان سایت، سطح محتوای سایت، اختصاص‌دادن وب‌سایتهای مجزا تحت دامنه دانشگاه برای دانشکده‌ها، قطبها و انجمنهای علمی و مراکز علمی- پژوهشی، تعداد اعضای هیئت‌ علمی و استادان، و قراردادن پایگاه‌های اطلاعاتی چکیدة پایان‌نامه‌ها، مقاله‌های کنفرانسها، نتایج کارهای پژوهشی، منابع مرجع الکترونیکی و مقاله‌های تمام‌متن و امکانات جستجوی پیشرفته در سایت.

دلایلی نیز بر دریافت‌نکردن پیوند کافی وجود دارد:

- محدود بودن مخاطبان فارسی زبان، کمبود اطلاعات علمی و عدم اشاعه اطلاعات در قالب الکترونیکی و نتایج کنفرانسها از جمله عوامل عدم جذب پیوند کافی به وسیلة وب‌سایتهای دانشگاهی ایران در سطح بین‌المللی است (نوروزی، 1384).

-  سازماندهی مجدد وب‌سایت (پیوندهای جدید)، تغییر در نام دامنه، حذف یا جابجایی منابع پیوسته، پیوند به صفحه‌های شخصی (غیر‌دانشگاهی) و حذف مجموعه وسیعی از صفحه‌های قدیمی نیز، از‌ جمله دلایلی است که «پین و تلوال» (2008) برای رؤیت‌پذیری پایین ذکر کرده‌اند.

علاوه بر این موارد، بررسی حاضر نشان داد ارائه نکردن پیوندهایی با عنوان و محتوای مناسب، خودپیوندی کم در صفحه‌های مختلف سایت و ارائه پیوندهای کور و صفحه‌های در حال ایجاد، به علت اینکه ناوبری را برای کاربران سایت و دیگر صفحه‌های وبی مهمان مشکل می‌کند، مانع برقراری پیوند به آن صفحه‌ها در سایت می‌شود.

گفتنی است،به دلیل ماهیت متغیر وب، ساختار متفاوت وب‌سایتهای دانشگاهی از نظر ظاهر و محتوا و عوامل مختلف فرهنگی، جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی، هر نوع تغییری در وضعیت رتبه‌بندی سایت دانشگاه‌ها از نظر انواع پیوند محتمل است.

تأثیرگذاری وب‌سایتهای دانشگاهی ایران

وضعیت رتبه‌بندی سایتهای دانشگاه‌های مستقر در شهرهای کوچک و بزرگ بر اساس ضریبهای تأثیرگذار دریافتی و کل، نشان داد رتبه تأثیرگذاری، با رتبه‌بندی رؤیت آنها تفاوت برجسته‌ای دارد. آشکار است که حجم بالای صفحه‌های وب‌سایتهای معتبرتر موجب می‌شود با وجود پیوندهای دریافتی بالا، از نظر تأثیرگذاری به رتبه‌های پایین‌تر نزول کنند و سایتهایی با صفحه‌های کمتر، ضریب‌تأثیرگذاری بیشتری به‌دست آورند (مثال: دانشگاه صنعتی شیراز).

مقایسه نتایج این پژوهش با پژوهش «نوروزی» (1384) نشان می‌دهد تأثیرگذاری دریافتی وب‌سایتهای دانشگاهی ایران پایین آمده است، زیرا با‌وجود افزایش حجم صفحه‌های وب‌سایتها، تعداد کافی پیوند دریافتی که باعث افزایش تأثیرگذاری شود، دریافت نشده است. این امر ممکن است به علت بی‌توجهی طراحان و مدیران وب‌سایتها به کیفیت محتوایی سایت در کنار کمّیت مطالب و پیوندها باشد.

عوامل دیگری نیز در پژوهشها به عنوان عوامل مؤثر بر تأثیرگذاری شناخته شده است؛ از جمله: دسترسی آسان به وب‌سایت، انتشار سریع، زبان وب‌سایت، روزآمدی و نوع مواد موجود در وب‌سایت (دانش و دیگران، 1387). البته WIF در بیشتر موارد بازتابی از شهرت جهانی و تا حدود زیادی کیفیت منابع اطلاعاتی موجود در آن سایت است. در واقع، همة عوامل مؤثر بر افزایش پیوندهای دریافتی که بیان شد، می‌تواند تأثیرگذاری را نیز افزایش دهد.

 با توجه به اینکه امکان کشف دقیق تعداد پیوندهای دریافتی به یک سایت و یا یک صفحه، به دلیل ماهیت پویا و متغیر وب و نیز نقایص موتورهای کاوش تقریباً غیر‌ممکن است، و از طرفی به علت وجود مشکلات و محدودیتهای ضریب‌تأثیرگذار‌ وب، ضریب‌تأثیرگذاری دریافتی نمی‌تواند تأثیر دریافتی واقعی آن را نشان دهد. البته، اگر ابزار گردآوری داده‌ها (موتورهای کاوش) به خزنده‌های مخصوص وب تغییر کند یا مقایسه رتبه تأثیرگذاری در بین دانشگاه‌هایی با تعداد صفحه‌هایی در یک مقیاس معیّن و نزدیک به‌ هم باشد، احتمال اینکه یافته‌ها به واقعیت نزدیکتر باشد، بیشتر است.

 

الگوی پیوند وب‌سایتهای دانشگاهی ایران از نظر نوع سایت

تعداد پیوندهای دریافتی وب‌سایتهای دانشگاهی ایران از سایتهای مختلف نشان داد که صفحه‌هایی از سازمانهایی با دامنه دانشگاهی ایران (ac.ir) و دامنه‌های سطح بالای ایران (ir) در سطح ملی و سازمانهای تجاری (com) در سطح بین‌المللی، بیشترین پیوند دریافتی و ارتباط وبی را با دانشگاه‌های ایران داشته‌اند. بیشتر پژوهشهای وب‌سنجی که به بررسی پیوندهای وب‌سایتهای ملی یک کشور پرداخته‌اند نیز به این نتیجه رسیده‌اند که بیشترین میزان پیوندهای دریافتی و بیرونی، مربوط به سازمانهای همان کشور یا منطقه، بویژه دامنة دانشگاهی با همان ملّیت است (اسمیت و تلوال، 2002) و آشکار است که از جمله دلایل آن، زبان ملّی، هدفها و برنامه‌های کاری مشترک، مسائل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، علمی و تحقیقاتی مشترک و عوامل دیگر است.

در دانشگاه‌های ایرانی، اشتراک در هدفها، برنامه‌ها و طرحهای پژوهشی و کاری، رشته‌های علمی، استادان و اعضای هیئت‌علمی مشترک و همکاریهای بین دانشگاه‌ها در حوزه‌های علمی (برگزاری کنفرانسها و همایشهای علمی و ...) و ارتباطهای غیررسمی آنها، از جمله دلایل و انگیزه‌های پیونددهی بالا در سطح ملی بین دانشگاه‌هاست. البته، ارتباطهای وبی صفحه‌های تحت دامنه دانشگاه‌ها در سطح محلّی و درون‌دانشگاهی، بیشتر از سطح ملی و در سطح ملی بیشتر از بین‌المللی است.

هم‌پیوندی وب‌سایتهای دانشگاهی ایران

با ‌استفاده از روش دسته‌بندی، به‌طور‌کلی 5 خوشه اصلی و 11 وب‌سایت مستقل به‌دست آمد که خوشه سوم آن شامل وب‌سایتهای دانشگاهی شهرهای بزرگ بود. همچنین، نتایج حاصل از ترسیم نقشه ارتباطهای پیوندی، نشانگر وجود 4 دسته اصلی و 2 وب‌سایت مستقل بود، که بیشتر سایتهای دسته سوم آن، متعلق به دانشگاه‌های شهرهای کوچک بود و دانشگاه‌های شهرهای بزرگ در سه دسته دیگر توزیع‌ شده بودند.

به‌طور‌ معمول، سایتهایی که در یک دسته قرار می‌گیرند، هم‌پیوندی و ارتباط بیشتری با یکدیگر داشته، هدفها و فعالیتهای اختصاصی مشابه دارند و از نظر اطلاعاتی نیز شبیه به هم هستند. وقتی وب‌سایتها در خوشه‌های اولیه قرار می‌گیرند و به‌سرعت با هم ارتباط برقرار می‌کنند، ممکن است وجه اشتراک آنها منطقة جغرافیایی، اختصاصی‌بودن و اهمیت یک وب‌سایت باشد (حاجی‌زین‌العابدینی و دیگران، 1385).

از جمله دلایل دیگر هم‌پیوندی که پژوهشگران وب‌سنجی به آن اشاره کرده‌اند، می‌توان به این موارد اشاره کرد: نزدیکی جغرافیایی، داشتن هدفهای مشترک علمی، اقتصادی، سیاسی و حرفه‌ای و اهمیت اطلاعات تخصصی و عمومی گردآوری‌شده وب‌سایت و بعضی از دلایلی که در علت رؤیت‌پذیری بالا بیان شد، از جمله: تعداد پیوندهای بسیار بالای وب‌سایت، عناصر اطلاعاتی مهم و ارزشمند و ... (دانش و دیگران، 1387). همچنین، وقتی دو یا چند دانشگاه در برگزاری یک همایش یا انتشار یک مجله با هم مشارکت می‌کنند، هم‌پیوندی بیشتری بین آنها دیده خواهد شد.

همة این عوامل در ایجاد ارتباط هم‌پیوندی بین وب‌سایتهای مورد بررسی در این پژوهش بی‌تأثیر نبوده است، ولی به دلیل نبود شناخت کافی از الگوها و انگیزه‌های ایجاد پیوند، نمی‌توان به ارزیابی و بحث قطعی در زمینه هم‌پیوندی پرداخت، ولی به‌طور‌ کلی یافته‌ها رابطة ضعیف هم‌پیوندی بین وب‌سایتها را نشان می‌دهد.

میان‌پیوندی وب‌سایتهای دانشگاهی ایران

میزان میان‌پیوندی به‌دست‌آمده نشان داد دانشگاه‌های مستقر در تهران و بویژه دانشگاه‌های صنعتی و دانشگاه‌های مستقر در شهرهای بزرگ (فردوسی مشهد و اصفهان)، بیشترین ارتباط میان‌پیوندی را با صفحه‌های وبی داشته‌اند. به‌عبارتی، وب‌سایت دانشگاه‌های مستقر در شهرهای بزرگ و دانشگاه‌های برتر از نظر تعداد مقاله‌های ISI، همچنان در رتبه‌های برتر از نظر پیوندهای دریافتی و بیرونی به دانشگاه‌های دیگر قرار دارند. بعضی از پژوهشها علت این برتری را در گرایش جغرافیایی می‌دانند، به‌طوری که «اونیانچا و اوچالا» (2007) معتقدند در بین سازمانهای متعلق به یک ناحیة جغرافیایی یکسان، ارتباط نزدیکتری برقرار است. ولی به علت تنوع انگیزه‌های پیوندی، شواهد قطعی بر گرایش جغرافیایی نیست (تلوال، 2002).

پژوهش «نوروزی» (1384) نشان داد دانشگاه‌های ایرانی روابط پیوندی داخلی خوبی دارند، ولی در سطح بین‌المللی به دلایل گوناگون از جمله: زبان فارسی، کمبود اطلاعات علمی و عدم اشاعة اطلاعات مناسب در قالب مجله‌های الکترونیکی و کنفرانسها، نتوانسته‌اند به اندازة کافی در جذب پیوند موفق باشند.

در محیط دانشگاهی و علمی، پیوندهای بین سایتها ممکن است داده‌های منتشر‌شدة دیگران و نیز منابع اطلاعات عمومی بیشتری را آسانتر در دسترس قرار دهد؛ از جمله مقاله‌های منتشر‌شده و در حال‌ چاپ را. بنابراین، علاوه بر وجود منابع مرتبط و هم‌موضوع و وجود هدفها و خط‌مشی مشابه بین دانشگاه، سطح محتوای وب‌سایت نیز می‌تواند باعث پیوند بیشتر بین دو سایت شود.

به‌طور‌ کلی، بررسی میان‌پیوندی نشان داد اگر چه تقریباً تمامی وب‌سایتهای دانشگاه‌های تحت وزارت علوم به نحوی با یکدیگر مرتبط هستند، برخی عوامل مشترک از جمله: مسائل آموزشی، سازمانی، پژوهشی، اداری، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ... به ایجاد پیوند بیشتر بین این سایتها منجر شده است.

باروری انتشاراتی، رؤیت‌پذیری و تأثیرپذیری

بررسی روابط بین متغیرها نشان داد بین میزان باروری‌ انتشاراتی و میزان رؤیت‌پذیری وب‌سایتهای دانشگاهی ایران، همبستگی قوی وجود دارد. همچنین، این همبستگی بین هر یک از مؤلفه‌های باروری انتشاراتی و تعداد پیوندهای دریافتی، نشان داد بیشترین همبستگی بین تعداد صفحه‌های سایت و پیوندهای دریافتی است. بیشتر پژوهشهای تحلیل پیوند نیز نشان می‌دهند وب‌سایتهای دانشگاهی، پیوندها را متناسب با میزان پژوهشی که انجام می‌دهند دریافت می‌کنند، زیرا دانشگاه‌هایی با تولیدات پژوهشی بیشتر، صفحه‌های وبی بیشتری نیز ایجاد می‌کنند. بنابراین، هر چه صفحه‌های سایت بیشتر باشد، احتمال افزایش پیوندهای دریافتی نیز بیشتر خواهد شد.

حضور دانشگاه‌های مستقر در شهرهای بزرگ و رتبه برتر از نظر مقاله‌های ISI در رتبه‌های بیشتر جدولها دیده شد. نتایج تعداد زیادی از پژوهشها نیز پس از سال 2000، وجود ارتباط معنادار و مستقیم میان پیوندهای وبی به سایت دانشگاه‌ها و رتبه تحقیقات، میزان تولیدات پژوهشی و دیگر شاخصهای علمی و تحقیقاتی آنها، از جمله تعداد مقاله‌های ISI را در چند کشور جهان نشان داد، از جمله: دانشگاه‌های انگلیس (تلوال، 2001)؛ استرالیا (اسمیت و تلوال، 2002)؛ چین (تانگ و تلوال، 2002)؛ تایوان (تلوال و تانگ، 2003) و پژوهشهای دیگر: (کیو و دیگران، 2004؛ واگان و تلوال، 2005؛ بگلو و جوکار، 1385؛ تلوال و هریس، 2003؛ تلوال، 2002؛ اونیانچا و اوچالا، 2007).

یافته‌های این پژوهش نیز نشان می‌دهد هر چه رتبة علمی و پژوهشی مراکز دانشگاهی بالاتر باشد، میزان حضور آنها در عرصه وب، پررنگتر و  تعداد پیوندها به وب‌سایت آنها بیشتر است. همان‌طور که مشاهده شد، 10 دانشگاه رتبه برتر از نظر رؤیت‌پذیری، از نظر تعداد مقاله‌های  ISI و از نظر رتبه علمی دانشگاه‌ها در ایران و نیز رتبه‌بندی جهانی، رتبه‌های برتر را در بین دانشگاه‌های ایرانی به خود اختصاص داده‌اند. البته، در صورتی حضور آنها در صحنه وب پررنگتر خواهد شد که کارهای تحقیقاتی و علمی انجام‌شده (سخنرانی علمی، مقاله، کتاب و ... ) توسط محققان دانشگاه، بر روی سایت دانشگاه قرار گیرد.

با وجود ارتباطهایی که بین WIF و باروری انتشاراتی در پژوهشهای قبلی دیده شده، علت نبود ارتباط در پژوهش حاضر، ممکن است به دلیل ماهیت متغیر وب، محدودیتهای موتورهای کاوش، دستورهای نامناسب برای جستجوی مقیاسها و دیگر مشکلات و محدودیتهای وب‌سنجی باشد. جایگزین‌کردن مؤلفه‌های بهتری برای باروری انتشاراتی از جمله: تعداد اعضای هیئت‌علمی، تعداد دانشجویان تحصیلات تکمیلی، تعداد استناد به مقاله‌ها و انتشارات دانشگاه و مواردی از این قبیل که در پژوهشهای پیشین به‌کار‌رفته است، می‌تواند وضعیت را بهتر کند. همچنین، با تغییر مخرج WIF از تعداد صفحه‌های سایت به تعداد کارکنان مرتبط با آموزش و پژوهش در دانشگاه یا تعداد گروه‌های آموزشی و دانشکده‌ها، ممکن است این همبستگی دقیق‌تر به‌دست آید.

 

 موتورهای کاوش

در بین وب‌سایتهای دانشگاهی ایران از نظر میزان رؤیت‌پذیری و تأثیرگذاری بر اساس موتورهای کاوش مختلف، تفاوت قابل‌ملاحظه‌ای دیده نشد. البته، ممکن است در بازه‌های زمانی مختلف به علت تغییر در الگوریتم بازیابی، عبارتهای جستجو و پوشش موتورهای کاوش، گاهی اوقات تفاوت قابل ملاحظه‌ای در نتایج آنها دیده شود.

موتور‌کاوش گوگل به دلیل اینکه الگوریتم بازیابی متفاوتی نسبت به دیگر موتورهای کاوش دارد، قادر به شناسایی و بازیابی پیوندها نیست، بنابراین برای کارهای وب‌سنجی و گردآوری داده‌های پیوندی مناسب نیست، با این حال، حجم بسیار بالایی از صفحه‌های وب دانشگاهی را نمایه و بازیابی می‌کند.

مشکلات و محدودیتهای ابزار وب‌سنجی نیز بیشتر به گردآوری اطلاعات مربوط است، زیرا در مطالعه‌های وب‌سنجی، بخشی از اطلاعات موجود در وب که موتورهای‌کاوش، قادر به شناسایی و نمایه‌سازی آنها نیستند (وب نامرئی) امکان ‌‌بررسی ندارد. بنابراین، موتورهای کاوش اطلاعات کل فضای وب را پوشش نمی‌دهند. همچنین، موتورهای کاوش توانایی شناسایی و نمایه‌سازی صفحه‌های وبی را که به آنها پیوند داده نشده ندارند، زیرا از طریق پیوندهای دریافتی از یک سایت به سایت دیگر مراجعه کرده و صفحه‌های وب جدید را شناسایی و در پایگاه خود نمایه می‌کنند. بنابراین، بی‌اعتباری نتایج موتورهای کاوش باعث می‌شود نتایج تجزیه و تحلیلهای وب‌سنجی را با استفاده از آنها به عنوان نشانه‌های تقریبی تلقی کنیم نه نتیجه‌گیری دقیق و قطعی.

 

نتیجه‌گیری نهایی

موفقیت نهایی یک سایت، به عواملی مثل کیفیت، اندازه، زبان، قدمت، شمول و برخی عوامل دیگر بستگی دارد و نمی‌توان یک یا دو عامل محدود را به عنوان تنها دلایل موفقیت یک سایت، قلمداد کرد. بنابراین، هر پژوهشی باید با در نظر‌گرفتن تمامی عوامل انجام شود. اغلب وب‌سایتهای دانشگاهی ایران نیز که در مقیاسهای وب‌سنجی رتبه‌های برتر را کسب کرده‌اند، دارای صفحه‌هایی هستند که از نظر اطلاعاتی غنی بوده و کیفیت محتوایی بالایی دارند، از جمله: اخبار دانشگاه، مقاله‌های تمام‌متن، امکان فروش انتشارات دانشگاه در سایت، پایگاه اعضای هیئت‌ علمی و امکان جستجوی اسامی، مقاله‌ها و انتشارات آنها، پایگاه چکیدة پایان‌نامه‌ها، مجله‌های الکترونیکی دانشگاه یا به طور ‌کلی «بانک اطلاعات پژوهشی»، آمار پژوهشهای دانشگاه از سالهای گذشته، صفحه‌های دربردارندة پیوندهای مهم. همچنین، امکاناتی از قبیل جستجو در سایت دانشگاه، پایگاه‌های اطلاعاتی مختلف در سایت، همایشها و کنفرانسها؛ نسخه‌های چند‌زبانه از سایت و امکانات ایجاد صفحه شخصی برای تمامی دانشجویان، اعضای هیئت‌ علمی و ... تحت دامنه دانشگاه.

عوامل دیگری خارج از مجموعه سایتها بر رؤیت‌پذیری آنها اثرگذار است که در بیشتر پژوهشها نیز به آنها اشاره شده است؛ از جمله: رشته‌های علمی و پژوهشی دانشگاه، وسعت و جمعیت شهری، وضعیت اقتصادی شهر دانشگاهی (پارک و تلوال، 2008)، اندازه سازمان، تعداد گروه‌های آموزشی، دانشکده‌ها، انجمنها و قطبهای علمی، اعضای هیئت‌ علمی و دانشجویان تحصیلات تکمیلی، رتبه علمی دانشگاه، تعداد مقاله‌های ISI، استناد به مقاله‌های محققان دانشگاه، میزان تولیدات پژوهشی، قدمت دانشگاه و ... .

البته، مشکلاتی نیز در وب ایران و بویژه وب دانشگاهی وجود دارد که الگوهای پیوندی را نامناسب جلوه می‌دهد که «نوروزی» (1385) به آنها اشاره کرده است:

1-  ساخته‌شدن صفحه‌های وب توسط مدیران وب‌سایتها که باعث می‌شود بسیاری از دانشجویان و استادان، هنوز صفحه‌های وب شخصی در حدّ معرفی فعالیتهای علمی و پژوهشی خود نداشته باشند و به سمت ایجاد وبلاگهای رایگان روی آورند که با امکانات موتورهای‌کاوش قابل شناسایی نیست.

2-   ناآشنایی مدیران وب‌سایتها با روشهای نمایه‌سازی و طراحی صفحه‌ها.

همچنین، خالی‌بودن وب‌سایتها از مطالب علمی، ناقص بودن آنها و ناآشنایی مدیران وب‌سایتها از وضعیت سایت خود، از جمله دیگر عوامل احتمالی است.

اگر چه در حال حاضر مطالعات وب‌سنجی گسترش فراوانی یافته است. باید به اعتبار و روایی و پایایی این مطالعات ‌‌توجه نمود. آنچه در بیشتر آنها به آن اشاره شده این است که به دلیل ماهیت پویای وب، نواقص موتورهای‌کاوش، نبود شناخت کافی انگیزه و دلایل ایجاد پیوند و وجود عوامل متعدد دیگر (غیر از پیوندها) در ارزیابی وب‌سایتها، این‌گونه مطالعات و نتیجه‌گیریها در رتبه‌بندی سایتها باید با‌احتیاط صورت گیرد و نباید نتایج به‌دست‌آمده از این مطالعات را قطعی و تغییرناپذیر به‌ شمار آورد، بلکه با توجه به هدف و نوع پژوهشی که در حال انجام است، باید از روش وب‌سنجی و نتایج حاصل اطلاعات آن استفاده کرد.

 

پیشنهادهایی برای ارتقای وب‌سایتهای دانشگاهی

- دانشگاه‌های زیرنظر وزارت علوم،‌ با قراردادن دستاوردهای علمی خود بر روی اینترنت و بویژه، وب‌‌سایتهای دانشگاهی،‌ ‌می‌توانند در رتبه‌بندیهای ملی و بین‌المللی وضعیت بهتری به‌دست آورند.

- ارائه نسخه انگلیسی زبان از سایت دانشگاه و نیز قراردادن حجم بالاتری از اطلاعات علمی و تخصصی، بویژه به زبان انگلیسی بر روی سایت، انگیزه‌های پیونددهی به وب‌سایت‌ را به ارتباطهای رسمی و همکاریهای علمی نزدیکتر خواهد کرد و وضعیت رؤیت‌پذیری و تأثیرگذاری وب‌سایتهای دانشگاهی ایران را در سطح بین‌المللی بهبود خواهد بخشید.

- فراهم کردن امکانات دسترسی به منابع الکترونیکی،‌ مجله‌های الکترونیکی،‌ پایگاه‌های اطلاعاتی مهم،‌ نمایه‌نامه‌ها،‌ مقاله‌نامه‌ها،‌ چکیده‌نامه‌ها و منابع تمام متن و رایگان و دیگر منابع اطلاعاتی مهم بر روی سایت،‌ بسته به شرایط،‌ نیازها و امکانات دانشگاه،‌ موجب خواهد شد وب‌سایتها پیوند بیشتری را جذب کنند.

- در نظرگرفتن‌ دیگر شاخصهای علمی و تحقیقاتی دانشگاه‌ها در بررسی حضور وبی دانشگاه‌ها ‌ از جمله: رتبه تحقیقاتی در سطح ملی و جهانی،‌ میزان کارهای تحقیقاتی و علمی انجام‌شده (سخنرانی علمی،‌ مقاله، کتاب و ...) توسط محققان دانشگاه که به صورت مکتوب یا الکترونیکی روی وب منتشر شده است و تعداد استناد به آنها،‌ تعداد همایشها و گردهمایی‌های علمی در سطح ملی و بین‌المللی و حتی تعداد دانشجویان تحصیلات تکمیلی،‌ اعضای هیئت‌ علمی،‌ گروه‌های آموزشی،‌ رشته‌های علمی و دانشکده‌ها.

- از آنجا که پیوند بین وب‌سایتهای دانشگاهی از جمله بهترین منابع ارتباطات علمی غیررسمی برای دانشجویان است،‌ مدیران وب‌سایتهای دانشگاهی باید امکان ایجاد صفحه‌های شخصی در سایت دانشگاه را همراه با آموزش لازم،‌ برای دانشجویان فراهم کنند.

- به منظور بالابردن رؤیت و تأثیر سایتها،‌ مدیران وب‌سایتها باید به گروه‌های آموزشی دانشگاه‌ها،‌ دانشکده‌ها،‌ انجمنها و قطبهای علمی،‌ مراکز آماری و پژوهشی،‌ اعضای هیئت‌ علمی و دیگر مراکز وابسته دانشگاه،‌ صفحه‌های جداگانه‌ای اختصاص دهند.

- مدیران وب‌سایتها باید تلاش کنند علاوه بر کمّیت،‌کیفیت محتوایی وب‌سایتها را نیز بهبود بخشند و اطلاعات ارزشمند را درون صفحه‌های سایت قرار دهند. همچنین، در کنار آن‌ به طراحی ساده،‌ روزآمدی سایت،‌ بارگذاری سریع اطلاعات آن، کاربرمداربودن و ناوبری آسان آن نیز باید توجه داشته باشند.

- در طراحی وب‌سایتهای دانشگاهی،‌ باید امکانات جستجوی پیشرفته در محتوای وب‌سایتها،‌ پایگاه‌های اطلاعاتی‌،‌ وبلاگ‌ها و همه صفحاتی که تحت دامنة دانشگاه هستند،‌ فراهم شود. بدین منظور، بهتر است مدیران وب‌سایتها با همکاری کتابداران و متخصصانی که دانش کافی در زمینه ارتقای وب‌سایتها دارند، ‌موتور کاوش مناسبی را برای سایت دانشگاه طراحی کنند.

- مدیران وب‌سایتهای دانشگاهی باید با روشهای نمایه‌سازی صفحه‌های وبی آشنا شوند تا صفحه‌های سایت آنها در نتایج بازیابی موتورهای کاوش رتبه بالاتری را به‌دست آورند. کتابداران فنی در این زمینه،‌کمک زیادی می‌توانند ارائه کنند.

 

پیشنهادهایی برای پژوهشهای آینده

- حضور فعال واحدهای زیرمجموعه دانشگاه در صحنه وب، می‌تواند در رسیدن دانشگاه به هدف اصلی خود، یعنی ارتقای سطح کیفی آموزش و پیشرفت علمی و پژوهشی، مؤثر باشد. بنابراین، پژوهشگران این حوزه می‌توانند با استفاده از نرم‌افزارهای شبکه اجتماعی و خزنده‌های وب دانشگاهی، پیوندهای وب‌سایتهای گروه‌های آموزشی،‌ دانشکده‌ها،‌ انجمنهای علمی، کتابخانه‌های دانشگاهی و مراکز پژوهشی دانشگاه‌ها و دیگر مراکز زیرمجموعه، آنها را با روش وب‌سنجی تحلیل نمایند.

- بررسی ارتباط بین پیوندهای وبی به وب‌سایت دانشگاه‌های ایرانی و میزان کارهای تحقیقاتی آنها (همایشها،‌ سخنرانی علمی،‌کتاب، مقاله و  ...) و میزان استناد به آن

- کشف انگیزه‌های ایجاد پیوندهای وبی به وب‌سایتهای دانشگاهی ایران در سطح ملی و بین‌المللی

- سنجش انواع ضرایب تأثیرگذار وب (براساس میزان کارکنان، تعداد صفحات وب‌سایت،‌ گروه‌های آموزشی،‌ دانشکده‌ها و ... ) و مقایسة آنها با یکدیگر و بررسی رابطة آنها با میزان کارهای تحقیقاتی دانشگاه‌ها

حوزه مطالعات وب‌سنجی به دلیل ماهیت متغیر وب و تأثیر زیادی که بر زندگی فردی و اجتماعی جوامع دارد،‌ بسیار پویاست.‌ به همین علت،‌ یافته‌های پژوهشهای این حوزه می‌تواند گوشه‌ای از ابهامها را برطرف کرده و دانش جدیدی را در اختیار جامعه علمی و بویژه مدیران،‌ دانشمندان،‌ پژوهشگران و کتابداران قرار دهد. مسلماً ادامه پژوهشها می‌تواند علاوه بر ارائه روشهای مناسب برای گردآوری داده‌های پیوندی و کشف ابزارهای مناسب برای تحلیل آنها،‌ نتایج مناسبی را در ارتباط با حضور وبی ملّیتها و سازمانهای آنها ارائه کند و با ارائه راهکارهایی به مدیران صفحات وبی، به رفع نقایص وب‌سایت آنها و بویژه وب‌سایتهای دانشگاهی، کمک نمایند. بنابراین، با بهبود وضعیت وب‌سایتها،‌ سازمانهای علمی حضور وبی پررنگتری به خود می‌گیرند و دریچه‌های دانش به روی همگان باز خواهد شد.



1. Bibliometrics.

[2]. Webometrics.

[3]. Thelwall & Tang.

1. Visibility.

2. Link Pattern.

3. Co-linking.

4. Inter linking.

5. شهرهایی با جمعیت حدود یک میلیون و بیشتر، بر‌اساس نتایج سرشماری سال 1385 به ترتیب عبارتند از: تهران، مشهد، اصفهان، تبریز، کرج، شیراز و اهواز.

6. شهرهایی با جمعیت کمتر از یک میلیون.

[10]. Web Impact Factor (WIF).

[11]. Selflink.

[12]. Google, Altavista, All The Web & Yahoo.

2. مؤلفه‌های باروری انتشاراتی در این پژوهش عبارتند از:  تعداد صفحه‌های سایت، تعداد فایلهای PDF سایت و تعداد مقاله‌های ISI دانشگاه.

[14]. Almind & Ingwersen.

[15]. Bjorneborn.

[16]. Inlink.

[17]. Smith, A.

[18]. Cross-link.

[19]. Agrin & Nwagwu.

[20]. Outlink.

[21]. Onyancha & Ochalla.

[22]. USINET 6.

[23]. Shanghi and Times.

1. خوشه‌بندی سلسله‌مراتبی، یک روش آماری برای یافتن خوشه‌های نسبتاً مشابه از اقلام بر اساس ویژگیهای مورد نظر است. خوشه‌های به‌دست آمده بر اساس ارتباط و پیوند بین دو متغیر نمایش داده می‌شوند. سایتهایی که با یکدیگر هم‌پیوند هستند، در یک خوشه (مانند خوشه‌های انگور که به هم متصلند) با هم قرار گرفته‌اند.

[25].

[26].

1. وب‌سایتهایی که پیوندهای دریافتی آنها در سطح بالاتری (بیشتر از 2607) ‌باشند.

1. منظور از نوع سایت، دامنه‌های منبع پیوندها به دانشگاه‌های هدف است که عبارتند از: 1-  دامنه‌های سطح بالای عمومی: biz، com، info، name، net، org، pro، edu، gov و mil. و 2- دامنه‌های ملی: ir، co.ir، sch.ir، net.ir، gov.ir و ac.ir.

- بجورنبورن، لنارت و پیتر اینگورسن (1382). چشم‌اندازهایی بر وب‌سنجی. ترجمه علیرضا نوروزی و زهرا بیگدلی. فصلنامه اطلاع‌رسانی، 19 (1و2): 64-86. از http://www.irandoc.ac.ir/ETELA-ART/19/19_1_2_10.pdf
- بگلو، رضا رجبعلی و عبدالرسول جوکار (1385). رابطه رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهان و میزان پیوند به آنها براساس رتبه‌بندی دانشگاه شانگهای چین و آموزش عالی تایمز. اطلاع‌شناسی، 4 (1و2): 180-189.
- حاجی‌زین‌العابدینی، محسن؛ لیلا مکتبی‌فرد و فریده عصاره (1385). تحلیل پیوندهای وب‌سایتهای کتابخانه‌های ملی جهان. مطالعات تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد، 7 (1):  175-194.
- دانش، فرشید؛ فرامرز سهیلی و محسن نوکاریزی (1387). تحلیل پیوندهای وب‌سایتهای دانشگاه‌های علوم پزشکی ایران با استفاده از روش وب‌سنجی. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 11(2): 121- 142.
- کوشا، کیوان (1385). ارتباط میان پیوندهای وبی به سایت دانشگاه‌های ایران و شاخص نشر علمی: کشف انگیزه‌های ایجاد پیوندهای وبی. فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 9 (2): 35-52.
- نوروزی، علیرضا (1384). ضریب تأثیرگذاری وب و سنجش آن در برخی وب سایتهای دانشگاهی ایران. مطالعات تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد، ویژه‌نامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 5 (2): 105-119.
- ــــــــــــــــــ (1385). بررسی میزان حضور ایران در وب. فصلنامه کتاب، شماره 68: 53-62.
- ــــــــــــــــــ (1386). وب‌سنجی: استراتژیهای جستجوی پیوندها در موتورهای کاوش. از http://www.nouruziblogfa.com/cat-4.aspx
- نوروزی چاکلی، عبدالرضا، محمد حسن‌زاده و حمزه علی نورمحمدی (1387). تحلیلی بر یک‌و‌نیم دهه تولیدات علمی ایران و جهان در ISI. تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور.
 
 - Agrin, O. & Nwagwu, W. (2006). Links and web impact analysis of Nigerian University. Paper presented at the International Conference on Bridging the Digital Divide in Scholarly Communication in the South, 6-8 September 2006, Netherlands. From http://www.codesria.org/Links/conferences/electronic_ publishing06/papers/Omverere_Agarin_paper.pdf
- Almind, T., Ingwersen, p .(1997). "Information analysis on the World Wide Web: methodological approaches to webometrics". Journal of Documentation. Vol. 53, pp. 404- 426. Available at:http://cis/texts/abstract12.htm
- Nouruzi, A. (2005). Web impact factor for Iranian universities. Webology. 2(1). From http://www.webology.ir/2005/v2n1 /a11.html  
- Onancha, O. B. & Ochalla, D. N. (2007). A co-link analysis of institutions of higher learning in Eastern and Southern Africa: preliminary findings. Paper presented at Annual WWW Applications Conference,9th, 5th - 7th September 2007, Johannesburg. From http://www.lis.uzulu.ac.za/2007/onyancha &ocholla9thwwwconference2007.pdf
-Park, H. W. & Thelwall, M. (2006). Web- science communication in the age of globalization. New Media & Society, 8 (4): 629- 650. From http://nms.sagepub.com/cgi/reprint/8/4/629
- Payne, N. & Thelwall, M. (2008). Longitudinal trends in academic web links. Journal of information science, 34(1): 3-14.From http://jis.sagepub.com/cgi/content/abstract/34/1/3
- Qiu, J. ,Chen, J. & Wang, Z. (2004). An analysis Of  backlink count and web impact factors for chinese university web sites, Scientometrics, 60 (3): 463-473.From http://www.springerlink. com/index/U16217U4T7360330.pdf
- Smith. A. & Thelwall, M. (2002).Web impact factor for australasian universities. Scientpmetrics, 54 (3): 363-380. From www.vuw.ac.nz/staff/alastair_smith/publns/SmithThelwall2002WIFAusLibs.pdf
- Tang, R & Thelwall, M. (2002). Exploring the pattern of links between chines university websites. Paper presented at the 65th Annual Meeting, Journal of the American Society for Information Science and Thechnology, 39: 417-424
- Thelwall, M. (2001). Extracting  macroscopic information web links. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 52 (13): 1157- 1168. From http://www.scit. wlv.ac.uk/~cm1993/papers/2001_Extracting_macrosopic_ information_from_web_links.pdf
- Thelwall, M. (2002). Evidence for the sxistence of geographic trends in universitu web site interlinking. Journal of Documentation, 58 (5):  563- 574. From http://www.emeraldinsight.com/Insight/ ViewContentServlet;jsessionid=121E3F0CC2DF396B53B92C0786F8F5CC?Filename=Published/EmeraldFullTextArticle/Pdf/2780580504.pdf
-  Thelwall, M.& Harries, G. (2003). The connection between the research of a university and counts of links to its web Pages: An investigation based upon a classification of the relationships of pages to the research of the host University. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 54 (7): 594- 602. From  http://www3.interscience.wiley.com/cgi-bin/fulltext/104081845/PDFSTART
- Thelwall, M. & Smith, A. (2002). Interlinking between Asia-Pacific university web sites. Scientometrics, 55 (3), 363-376. From  www.springerlink.com/index/N2678H3PM1T20568.pdf
- Thelwall, M. & Tang, R. (2003). Disciplinary and linguistic considerations for academic web linking: An exploratory hyperlink mediated study with mainland China and Taiwan. Scientometrics, 58 (1), 155-181. From www.springerlink.com/ index/G83KN657T10V131X.pdf
- Vanghan, L. & Thelwall, M. (2005) . A modeling approach to uncover hyperlink   patterns: The case of canadian universities. Information processing & Management. 41 (2), 347-25