رتبه‌بندی شاخصهای مقیاس وبومتریک در دانشگاه‌های منتخب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد مدیریت بازرگانی، دانشگاه مازندرا

2 استاد گروه اقتصاد دانشگاه مازندران

چکیده

رتبه‌بندی وبومتریک متشکل از یک پایگاه داده شامل پانزده هزار دانشگاه و بیش از پنج هزار مرکز تحقیقاتی است. چهار هزار دانشگاه اول در رتبه‌بندی مشخص شده‌ و دانشگاه‌های دیگر نیز در رتبه‌بندیهای محلی و جزئی‌تر آمده‌است. در این روش رتبه‌بندی مؤسسات آموزش عالی و مراکز تحقیقاتی کشورهای در حال توسعه، با قرار دادن دستاوردهای علمی خود بر روی اینترنت، می‌توانند وضعیت بهتری پیدا کنند، زیرا ممکن است نسبت به دانشگاه‌های تراز اول دنیا بسیار فاصله داشته باشند. شاخصهای وبومتریک به این دلیل به وجود آمده‌اند که میزان توجه مؤسسه‌ها را به نشر اینترنتی نشان دهند. بنابراین، دانشگاه‌های با کیفیت آموزشی بالا ممکن است به دلیل تمایل نداشتن به سیاستهای انتشار اینترنتی، رتبة مورد انتظار خود را در این نوع رتبه‌بندی، به دست نیاورند. هدف پژهش حاضر، رتبه‌بندی شاخصهای مقیاس وبومتریک در دانشگاه‌های تهران، اصفهان، تربیت مدرس، الزهرا، مازندران، گیلان، یزد، اراک و رازی است. برای انجام این پژوهش توصیفی، مقطعی و کاربردی از پرسشنامه استفاده شد که پس از سنجش روایی و پایایی بر اساس نمونه‌گیری طبقه‌بندی شده، سهمیه‌ای بین 355 نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه‌های منتخب یاد شده توزیع گردید. داده‌های پژوهش با استفاده از نرم‌افزار SPSS16 تجزیه و تحلیل شده است.

کلیدواژه‌ها


- مقدمه

در مورد نحوة رتبه­بندی دانشگاه­ها توافق نظر چندانی وجود ندارد. بسیاری معتقدند رتبه­بندی باعث رقابت ناسالم بین دانشگاه­ها شده و دانشگاه­ها تلاش می­کنند فعالیت خود را بر اساس معیارهای رتبه­بندی تنظیم کنند تا از این طریق بتوانند رتبه خود را بالا نگه دارند (همان منبع، 2001). در مقابل، بعضی از صاحب‌نظران دیدگاه مقابلی را مطرح و اظهار می‌­دارند که رتبه­بندی باعث بهبود کیفیت مؤسسه‌های آموزش عالی و دانشگاه­ها خواهد شد. نکته­ای که باید مد نظر قرار گیرد این است که کیفیت واژه­ای است وابسته به ذهن و رتبه­بندی کیفیت باید در پرتو هدفهای دانشگاه­ها و مؤسسه‌های آموزش عالی انجام شود (دادرس، 1381). بنابراین، در خصوص طرح این مسئله که کیفیت با رتبه­بندی دانشگاه­ها ارتقا می­یابد نیز دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد.

یکی دیگر از دیدگاه­های رایج در خصوص رتبه­بندی دانشگاه­ها، آگاهی از وضع آنها در مقایسه با دیگر دانشگاه­های همتاست. چنانچه دانشگاه­هایی که در یک بافت خاص فعالیت می‌کنند با هم مقایسه ­شوند، وضعیت آنها کاملاً نمایان خواهد شد. از دیگر دیدگاه­هایی که در خصوص رتبه­بندی وجود دارد، کمک به مخاطبان نظام دانشگاهی است. دانشجویان در انتخاب دانشگاه­های محل تحصیل، اولیا برای آگاهی از وضع دانشگاه­ها و تصمیم­‌گیرندگان برای سهولت تصمیم‌گیری می­‌توانند از نتایج رتبه­بندی استفاده کنند. همچنین، رتبه­بندی می­تواند در فعالیتهای علمی مشترک بین دانشگاه­ها نیز مفید باشد؛ زیرا بسیاری از اشتراکات را نمایان می­سازد. از سوی دیگر، بعضی معتقدند رتبه­بندی عامل شتاب و حرکت دانشگاه­ها به سمت یک بافت رقابتی و در نهایت افزایش کارایی آنهاست، زیرا با مقایسه دانشگاه­ها، نحوة عملکرد آنها بازبینی می‌شود و این خود عامل مهمی در جهت تغییر و گرایش به سمت بهبود و ارتقای کیفیت فعالیتهای آنهاست (محمدی، 1381).

بنابراین، با توجه به دیدگاه­های موجود در این خصوص، هدفهای متفاوت و متنوعی را می‌توان برای رتبه­بندی متصور شد. با توجه به اینکه یکی از محورهای کاری که در دستور کار سازمان سنجش قرار گرفته، رتبه­بندی دانشگاه‌ها و مؤسسه‌های آموزش عالی و غیرانتفاعی است، مرحله اول مطالعاتی طرح تدوین شده در این خصوص به استخراج هدفهای رتبه­بندی در کشورهای دارای پیشینه در این زمینه، اختصاص داشت. این هدفها با توجه به مطالعات صورت گرفته و نیز با توجه به کسب نظرات چند نفر از صاحب‌نظران این حوزه، در قالب یک پرسشنامه و با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی، اولویت­بندی شد. هدفهای یاد شده به ترتیب اولویت عبارتند از:

  •  شناخت وضعیت موجود دانشگاه­ها (نقاط قوّت و ضعف آنها) در راستای برنامه­ریزی راهبردی و ارتقای کیفیت آنها
  • فراهم آوردن پایگاه اطلاعاتی انعطاف­پذیر و قابل اعتماد در خصوص مؤلفه­های کمی- کیفی برای ذینفعان (مسئولان دانشگاه­ها،  داوطلبان داخلی و خارجی ورود به دانشگاه­ها و صاحبان صنایع)، افراد علاقه­مند و سایر مردم
  •  ایجاد یک فضای رقابتی سالم و ایجاد انگیزة پیشرفت
  •  تعیین ایده­آلهای  آموزش عالی و معرفی ایده­آلها به عنوان وضعیت مطلوب
  • شناسایی و معرفی شاخصهای کیفیت آموزشی، پژوهشی و عرضة خدمات تخصصی در بخشهای درونداد، فرایند و بروندادهای نظام آموزش عالی به عنوان راهنمای توسعه دانشگاه­ها
  •  مقایسة دانشگاه­ها
  •  شناسایی مراکز دانشگاهی ضعیف در راستای رفع نقاط ضعف
  • فراهم نمودن بستر مناسب برای تغییرات لازم و ضروری و نوآوری در نظام آموزش عالی و در وضعیتهای درونداد، فرایند و بروندادهای این نظام
  •  معرفی و تشویق دانشگاه­های برتر
  •  نزدیک شدن به استانداردهای جهانی از طریق تعریف شاخصهای مورد نظر در رتبه بندی
  •  ایجاد یک سیستم یکپارچه جهت بررسی وضعیت نظام دانشگاهی کشور(گروه ارزشیابی آموزشی، 1381).

آنچه از مطالعات بالا برمی­آید این است که رتبه­بندی دانشگاه­های کشور اگر با توجه به هدفهای ذکر شده انجام گیرد، مطمئناً نتایج آن نه تنها در جهت بهبود عملکرد نظام مؤثر خواهد بود، بلکه خود عاملی در جهت وارد شدن به عرصه رقابت بین­المللی در زمینة عرضه خدمات و جذب دانشجویان خارجی خواهد بود.

 

2- بیان مسئله

وبومتریک[1] علمی است که به شبکه جهانی اطلاعات می­پردازد تا ساختار آن، تعداد و نوع استنادات و ارجاعات و نیز الگوی استفاده از آن را بررسی نماید. در واقع، وبومتریک به مطالعة جنبه­های کمّی ساختار و به کارگیری منابع اطلاعاتی می­پردازد. بر این اساس، طبقه­بندی و رتبه­بندی دانشگاه­ها بر پایة شاخصهای وبومتریک و با انگیزه ترغیب نشر در فضای شبکه صورت گرفت. طراحان این سیستم طبقه­بندی معتقدند این روش به یک دلیل بسیار ارزشمند است و آن اینکه رتبه­بندی وبومتریک دانشگاه­ها تنها بر اساس طراحی صفحات سایت یا تعداد دفعات مشاهده و صفحه یا سایت صورت نمی­گیرد، بلکه به کارایی کلی، قابلیت دسترسی و منبع مراجعه بودن دانشگاه­ها می­پردازد. در واقع، دیگر روشهای رتبه­بندی دانشگاه­ها همچون رتبه‌بندی شانگهای، تنها به شاخصهای معدودی نظیر نتایج پژوهشها می­پردازند، اما وبومتریک نمای کلی و تصویر کامل یک دانشگاه را از سوی مخاطبان به نمایش می­گذارد. در رتبه­بندی وبومتریک مؤلفه‌هایی همچون حجم اطلاعات موجود روی وب، قابلیت دسترسی و نسبت اطلاعات منتشر شده از دانشگاه مزبور در وب نسبت به میزان لینک­های برگشتی خارجی آن استفاده می‌شوند تا میزان فعالیت علمی وبگاه‌های آموزشی دانشگاه­ها به صورت دوره­ای ارزیابی گردد. این رتبه­بندی که توسط آزمایشگاه سایبرمتریک به عنوان واحدی از انجمن ملی تحقیقات اسپانیا تهیه شده، متشکل از یک پایگاه داده­ای شامل 15 هزار مرکز تحقیقاتی است که نسبت به اطلاعات موجود در طبقه­بندیهای شانگهای و تایفر که تنها حدود دو هزار دانشگاه را در بر می­گیرند، منبعی بسیار جامع­تر، به شمار می‌رود.

ممکن است به گمان برخی هدف اصلی رده­بندی دانشگاه­ها بر اساس وب‌سنجی یا وبومتریک، ترویج نشریه‌های اینترنتی، حمایت از دسترسی آزاد به اینترنت و دسترسی به نشریه‌های علمی الکترونیک باشد، اما واقعیت این است که این طبقه­بندی تنها بر اساس تعداد بازدیدکنندگانی که وارد یک سایت دانشگاهی شده­اند، بنا نشده، بلکه بر اساس قابلیتها و میزان معروفیت دانشگاه­ها در سطح جهان هستند. علاوه بر این، اهمیت این طبقه­بندی و رتبه­دهی را می­توان از تأکیدهای مسئولان علمی کشور در مورد آنها متوجه شد. در سال 1388 بود که وزیر علوم تحقیقات و فناوری در دومین روز اجلاس روسای دانشگاه­ها در سازمان سنجش کشور از رؤسای دانشگاه­ها به علت بی­توجهی نسبت به معیارهای وبومتریک و قرار نگرفتن اطلاعات لازم روی سایت دانشگاه­ها انتقاد و اعلام کرد وضعیت کلی دانشگاه­های کشور در زمینه وبومتریک اصلاً مناسب نیست. وی با تأکید بر اهمیت این طبقه­بندی گفت:«ضعف در وبومتریک تأثیر جدی در بحث رتبه­بندی دانشگاه‌های کشور، در رتبه­بندی جهان اسلام و نیز رتبه جهانی دارد». طبقه­بندی وبومتریک برای نخستین بار در سال 2004 منتشر شد و هر ساله در ماه‌های تیر و دی  ویرایشهای به­روز شدة آن منتشر می‌شود. تا سال 2007 نام هیچ یک از دانشگاه­های ایران در میان هزار دانشگاه اول این رده­بندی نبود. در سال 2007 برترین دانشگاه، دانشگاه تهران بود که رتبه 1372 را به دست آورده بود و دانشگاه­های صنعتی شریف، علوم پزشکی تهران، امیرکبیر و صنعتی اصفهان به ترتیب با رتبه­های 2255، 2470، 2723 و 2752 جهانی در رتبه­های بعدی قرار داشتند. این مقاله به رتبه­بندی شاخصهای مقیاس وبومتریک در دانشگاه­های تهران، اصفهان، تربیت مدرس، الزهرا، مازندران، گیلان، یزد، اراک و رازی می­پردازد.

 

3- رتبه‌بندی دانشگاه‌ها بر اساس معیارهای وبومتریک

اینترنت نه تنها ارتباطات علم را دگرگون ساخت، بلکه به مؤسسه‌ها و افراد این امکان را داد که اطلاعات سرویسها و محصولات خود را به جهان عرضه کنند. مطالعات نشان می­دهند وب رفته رفته به یک وسیلة ارتباطی برای علم و تحقیق مبدل می‌شود (کرونین[2] و دیگران، 1996). رتبه­بندی وبومتریک دانشگاه‌های جهان یک اقدام ابتکاری برای بهینه ساختن نمود مؤسسه­های علمی و تحقیقاتی در وب است. همچنین، باعث ارتقای انتشار نتایج علمی به صورت دستیابی باز می­شود. این رتبه‌بندی در سال 2004 آغاز شد و بر اساس یک شاخص ترکیبی است که شامل حجم محتویات وب و در معرض دید قرارداشتن این صفحات است که بر طبق تعداد ارجاعات[3] آنها محاسبه می­شود.

این رتبه­بندی در ژانویه تا جولای هر سال بر اساس شاخصهای وب دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی کل جهان، به­روز ­رسانی می­شود. این روند بر اساس بازة گسترده‌ای از فعالیتهای پژوهشی است که در وب سایتهای آکادمیک بیان شده و اغلب با چشم­اندازی به شاخصهای بیبلومتریک[4] همراه است.

معیارهای وبومتریک دانشگاه­ها مشابه ضریب تأثیرگذاری[5] مجله‌هاست. معیارهای وبومتریک میزان ارجاعات به صفحات وب را ارزیابی می‌کند. هر چند وب اغلب به عنوان یکی از مناسب­ترین ابزارهای ارتباطات علمی شناخته شده­است، بسیار تعجب‌آور است که محتویات وب برخی از مجامع علمی، دارای اثر پایینی است. در واقع، شاخصهای وب، پژوهشهای علمی و نمود آکادمیک  دانشگاه­ها را به طور کامل ارزیابی نمی­کند.

شاخصهای وبومتریک به این دلیل تعریف شده­اند که التزام مؤسسه­ها را نسبت به انتشار وب نشان دهند. اگر میزان نمود وب یک دانشگاه یا مؤسسه زیر میزان مورد انتظار (بر اساس ارجحیت آکادمیک آنها) باشد، مسئولان دانشگاه‌ها باید به سیاستهای وب آنها توجه کنند که این امر با افزایش حجم و کیفیت انتشارات الکترونیک آنها محقق می­گردد. رتبه­بندی وبومتریک توسط Cyber Metrics Lab (واحدی از شورای ملی تحقیقات اسپانیا) تهیه شده­است. این واحد همانند یک رصدخانه علم و فن­آوری در وب می­باشد(http://www.webometrics.info ).

3-1. معیارهای وبومتریک

  • · ارزیابی آموزشهای برتر در وب: در این رتبه‌بندی وبومتریک، به انتشارات اینترنتی توسط دانشگاه‌ها و میزان اهمیت دادن آنها به انتشار الکترونیک رتبه داده می‌شود.
  • · حجم، قابلیت دید و اثر[6]: صفحات وب منتشر شده توسط دانشگاه‌ها فقط بر بازدة آنها (ارجاع به مقاله‌ها، شرکت در کنفرانس، پایان‌نامه، گزارش و...) تکیه نمی‌کند، بلکه شامل موارد دیگری نیز می‌شود. این موارد شامل دوره‌های آموزشی، سمینارها، کارگاه‌ها، کتابخانه‌های الکترونیک، پایگاه‌های اطلاعات، سامانه‌های چندرسانه‌ای، صفحات شخصی و... است. 
  • · منابع اطلاعات و تفسیر آنها: دستیابی به صفحات وب اصولاً به واسطه موتورهای جستجو فراهم می‌شود. این واسطه‌ها رایگان، فراگیر و بسیار قدرتمندند. موتورهای جستجو کلیدهای ارزیابی قابلیت دیده شدن و میزان اثر وب‌سایتهای دانشگاه‌ها به شمار می‌آیند.

 

4-پیشینة پژوهش

از اواسط دهة 1990 حوزه پژوهشی جدیدی بر پایة روشهای اطلاع­سنجی به وجود آمد که کار آن، پژوهش دربارة ماهیت و خصوصیات وب می­باشد. از همان زمان، تلاشهای روزافزونی برای بررسی ماهیت وب جهانگستر با به کارگیری روش اطلاع­سنجی برای فضای محتویات، ساختار پیوندها و موتورهای کاوش صورت پذیرفت. «آلمایند[7]» و «اینگورسن[8]» مطالعه وب را در سال 1997 «وب­سنجی» نامیدند. و نیز در مجله­ای با عنوان «سایبرسنجی[9]» در سال 1997 سایبرسنجی نامگذاری شد.

با توجه به قدمت کم نانوفناوری، جستجوی پژوهشگران در منابع چاپی و الکترونیکی و پایگاه­های اطلاعاتی مختلف نشان داد (به استثنای سهیلی و عصاره، 1385) پژوهش مجزایی درباره تحلیل پیوندهای وب­سایتهای نانوفناوری صورت نگرفته است؛ از این­رو، پژوهشگران بناچار به دیگر پژوهشهای صورت گرفته دربارة تحلیل پیوند وب­سایتهای مختلف اشاره دارند.

در بخشی از مطالعه­ای که توسط «اسمیت[10]» (1999) صورت گرفت، ضریب تأثیر وب­سایتهای کتابخانه­های ملی استرالیا و نیوزیلند مقایسه گردید. «اسمیت» در این مقاله پس از محاسبه پیوندهای این دو وب­سایت نتیجه می­گیرد که وب­سایت کتابخانه ملی استرالیا علاوه بر بزرگتر بودن، پیوندهای دریافتی بیشتری نیز دارد. دلایل این امر، یکی بیشتر بودن تعداد افرادی است که مدیریت و پشتیبانی این وب‌سایت را بر عهده دارند و دیگری ارائة منابع اطلاعاتی مفید در آن است.

«واگان» و «هیسن» (2002) در پژوهشی به مطالعة روابط بین پیوندهای دریافتی و عامل تأثیر وب­سایت مجله‌ها پرداختند. بررسی آنها نشان داد بین شمار پیوندهای بیرونی و عامل تأثیر مجله‌های علوم کتابداری و اطلاع­رسانی، همبستگی معناداری وجود دارد. مجله‌هایی که عامل تأثیر آنها نمره بالاتری دارد، پیوندهای بیرونی بیشتری را به وب­سایتهای خود جذب می­کنند. در این پژوهش، همچنین مسائل مربوط به شیوه­های گردآوری داده­ها برای پژوهشهای وب­سنجی بررسی گردید. بررسیها نشان داد انتخاب موتور کاوش برای گردآوری داده­ها می­تواند نتایج یک مطالعه را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین، مشخص گردید  داده­های گردآوری شده در دوره­های زمانی متفاوت، نسبتاً ثابت هستند. استفاده از چندین نوبت گردآوری داده­ها سودمند به نظر می­رسد، بخصوص هنگامی که نتایج حاصل از یک نوبت گردآوری داده­ها، روی مرز معناداری، یا غیرقطعی هستند.

«عصاره» (2003) در پژوهشی با عنوان «نقشه­نمایی ساختار وب­سایتهای دانشکده­ای علوم کتابداری و اطلاع­رسانی: استفاده از مقیاس خوشه­ای و چندبعدی» با استفاده از شیوه­های وب­سنجی، وب­سایتهای دانشکده­های کتابداری و اطلاع‌رسانی را بررسی نمود. وی این کار را به وسیلة موتور کاوش «آل د وب» صورت داد و داده­های مورد نظر خود را از سیاهه­‌ای از اینترنت که دربرگیرنده 95 وب­سایت دانشکده­های کتابداری و اطلاع­رسانی متعلق به 18 کشور بود، گردآوری کرد. از مجموع این 95 وب‌سایت، 70 وب­سایت فعال بودند. وی داده­های مورد نظر را در اکتبر 2002 به منظور تحلیل آنها بارگذاری کرد. در این پژوهش، پیوندهای دریافتی و هم­پیوندی به وب­سایتها تحلیل شد تا میزان همکاری دانشکده­های کتابداری از طریق وب­سایتهای آنها مطالعه شود.

«اصنافی» و «عصاره» (2006) در پژوهشی، تعداد 21 وب­سایت خبرگزاریهای ایرانی را بررسی کردند. نتایج پژوهش نشان داد هر 17 خبرگزاری ایرانی از طریق وب­سایتهای خود در پنج خوشه با یکدیگر در ارتباط هستند و با هم به تبادل اطلاعات و اخبار می­پردازند. خبرگزاریهایی که حیطة موضوعی آنها به یکدیگر نزدیک­تر است، ارتباط بیشتری نیز با هم داشته­اند.

«حاجی زین­العابدینی»، «مکتبی­فرد» و «عصاره» (2006) در پژوهشی به تحلیل پیوندهای وب­سایتهای کتابخانه­های ملی جهان پرداختند. نتایج به دست آمده نشان داد از نظر معیارهای این پژوهش، وب­سایت کتابخانه کنگره آمریکا، قوی­ترین وب‌سایت در بین کتابخانه­های ملی سراسر جهان است. این وب­سایت دارای بالاترین میزان پیوند کل(596000) بالاترین میزان پیوند دریافتی خارجی(249000)، بالاترین میزان خودپیوندی (89600) و بالاترین میزان صفحه­های نمایه­سازی شده در موتور کاوش آلتاویستا(452000) می­باشد. از نظر هم­پیوندی با وب­سایتهای دیگر کتابخانه­های ملی جهان نیز در یکی از کانونی­ترین نقاط هم­پیوندی قرار دارد. همچنین، در این پژوهش محققان با استفاده از محاسبة ضریب تأثیر تجدید نظر شده­ (خالص) نشان دادند وب­سایت کتابخانة ملی لهستان با ضریب تأثیری برابر با 48/335 و وب­سایت کتابخانه ملی کانادا با ضریب تأثیر 07/0 به ترتیب، بالاترین و پایین­ترین رتبه را دارا هستند.

«نوروزی» (1384) در پژوهشی وب­سایتهای دانشگاه­های دولتی و دانشگاه آزاد ایران را بررسی کرد. پژوهش وی نشان داد دانشگاه شهید بهشتی با ضریب تأثیری برابر با 32/12 بالاترین، و دانشگاه فردوسی با ضریب تأثیری برابر با 38/0 پایین­ترین میزان تأثیر را داشته­اند. گفتنی است، دانشگاه­های ایرانی که شهرت بین‌المللی بیشتری دارند، به میزان بیشتری پیوند دریافت کرده و دانشگاه­هایی که شهرت کمتری دارند، کمتر مورد توجه قرار گرفته­اند. دانشگاه‌­های ایرانی در سطح بین­المللی به دلایل گوناگونی (از جمله زبان فارسی، کمبود اطلاعات علمی، و عدم اشاعة اطلاعات مناسب در قالب مجله­های الکترونیکی و کنفرانسها) نتوانسته­اند به اندازة کافی در جذب پیوند موفق باشند.

«سهیلی» و «عصاره» (زودآیند) در پژوهشی با استفاده از راهنمای اینترنتی «یاهو» 127 وب­سایت سازمانهای نانوفناوری را از 15 اردیبهشت تا 15 خردادماه 1385 بازیابی و بر روی یارانة شخصی بارگذاری کردند. میزان رؤیت وب­سایتهای سازمانهای نانو فناوری در محیط وب، میزان همکاری آنها در سطح ملی و بین­المللی و ضریب تأثیر این وب­سایتها تحلیل گردید. نتایج به دست آمده نشان داد وب‌سایتهای «تی­ایکس­استیت» و «فورسایت» و «اس­آرآی» دارای بالاترین میزان رؤیت در محیط وب هستند.

 

5- هدف پژوهش

هدف از پژوهش حاضر، رتبه­بندی شاخصهای مقیاس وبومتریک در دانشگاه­های تهران، اصفهان، تربیت مدرس، الزهرا، مازندران، گیلان، یزد، اراک و رازی است.

6- سؤال تحقیق

آیا شاخصهای مقیاس وبومتریک در دانشگاه­های تهران، اصفهان، تربیت مدرس، الزهرا، مازندران، گیلان، یزد، اراک و رازی اهمیت یکسانی دارد؟

 

7- روش تحقیق

روش انجام تحقیق در این پژوهش، از نوع توصیفی ـ‌ کاربردی است. با توجه به اهمیت موضوع، نیاز به کار میدانی (به منظور شناخت هدفها، معیارهای اساسی موفقیت و ...)، مصاحبه با متخصصان و صاحب‌نظران و مطالعة اسناد و مدارک مربوط ضروری به نظر می­رسد. به علاوه، استفاده از پرسشنامه به عنوان یکی از ابزارهای اصلی جمع­آوری اطلاعات، با توجه به نظر سنجی از خبرگان، امری لازم خواهد بود. در نهایت با توجه به اطلاعات به دست آمده و با توجه به پیشینه­های موضوعی موجود، راهکارهای علمی و عملی لازم ارائه شد.

 

8- حجم نمونه

برای تعیین حجم نمونه از فرمول  استفاده می‌شود که در این فرمول z آماره توزیع استاندارد با سطح اطمینان 95% (سطح اطمینان مورد پذیرش در تحقیقات علوم انسانی) برابر 96/1 می باشد. P نسبت موفقیت (وجود رابطه بین متغیرها) و q بیانگر عدم موفقیت (نبود رابطه بین متغیرها) است که با استفاده از روش احتیاطی (بازرگان و همکاران،1379، ص186) وقتی مقدار آنها مشخص نباشد، برابر p=q=0.5 در نظر گرفته می­شوند. همچنین، به منظور اطمینان از اینکه بیشترین حجم نمونه محاسبه گردد، مقدار خطای برآورد (تفاوت میان میانگین و مقدار برآورد آن) یعنی E برابر 5% (حداکثر خطای قابل قبول) در نظر گرفته شده است. حال با توجه به مطالب فوق و فرمول گفته شده، حجم نمونه برابر n=353 خواهد بود:

 

لازم به یادآوری است، تعداد نمونة در نظر گرفته شده برای هر کدام از دانشگاه­های تهران، اصفهان، تربیت مدرس، الزهرا، مازندران، گیلان، یزد، اراک و رازی به نسبت تعداد اعضای هیئت علمی هر یک از آنها نسبت به کل اعضای هیئت علمی   9 دانشگاه فوق، به صورت جدول ذیل است.

جدول 1. توزیع فراوانی تعداد اعضای هیئت علمی در دانشگاه­های مورد مطالعه

ردیف

دانشگاه

تعداد اعضای هیئت علمی

   

1

دانشگاه تهران

1510

351/0

124 = 351/0× 353

2

دانشگاه اصفهان

565

131/0

46 = 131/0× 353

3

دانشگاه تربیت مدرس

487

113/0

40 = 113/0× 353

4

دانشگاه الزهرا

304

071/0

25 = 071/0× 353

5

دانشگاه مازندران

634

085/0

30 = 085/0× 353

6

دانشگاه گیلان

353

082/0

30 = 082/0× 353

7

دانشگاه یزد

328

0763/0

27 = 0763/0× 353

8

دانشگاه اراک

124

029/0

11 = 029/0× 353

9

دانشگاه رازی

266

061/0

22 = 061/0× 353

 

جمع

4301 = N

1

355

 

 

9- روش نمونه‌گیری

در این تحقیق، از بین دانشگاه‌های ایران که در فهرست رده­بندی دانشگاه‌های خاورمیانه بر مبنای وبومتریک در سال 2007، قرار دارند سه دانشگاه از ردة بالای جدول (تهران، اصفهان و تربیت مدرس) ، سه دانشگاه از ردة میانی (الزهرا، مازندران و گیلان) و سه دانشگاه از ردة پایین جدول (یزد، اراک و رازی) انتخاب گردید.[11] همچنین از آنجا که به استناد مؤسسه [12]ISI،  دوازده هزار مورد تولید علم ایران در سال2007 مربوط به پایگاه‌های استنادی 1) علوم 2) علوم اجتماعی و 3) هنر و علوم انسانی بوده است که سه پایگاه عمده ISI را تحت عنوان Web of Science تشکیل می­دهند که رشته­های فنی و مهندسی، پزشکی، کشاورزی و دامپزشکی، پزشکی و رشته­های وابسته علوم­ پایه (ریاضی، فیزیک، زیست شناسی) جزء نمایه استنادی علوم به شمار می­آیند. در ضمن، به استناد مؤسسه ISI سهم 11 رشتة اول در تولید علم ایران عبارتند از:

ـ شیمی[13]

ـ طب بالینی[14]

ـ فیزیک[15] 

ـ مهندسی[16]  

ـ زیست شناسی[17]  

ـ تحقیقات زیست پزشکی[18] 

ـ علوم زمین و فضا[19]  

ـ ریاضیات[20]  

ـ علوم اجتماعی[21]  

ـ بهداشت و حوزه­های حرفه­ای[22]

ـ روانشناسی.[23]

از این رو، با توجه به اینکه دانشگاه­های منتخب، از نوع دانشگاه­های جامع بوده و رشته­های شیمی، فیزیک، فنی و مهندسی(ترجیحاً مهندسی شیمی)، ریاضی، اقتصاد و علوم اجتماعی در اکثر آنها وجود دارد، اعضای هیئت علمی رشته­های شیمی، فیزیک، فنی و مهندسی، ریاضی، اقتصاد و علوم اجتماعی به عنوان نمونة آماری انتخاب می­گردد.[24] در ضمن، افراد مورد نظر در جامعه آماری با استفاده از روش نمونه­گیری تصادفی ساده مورد سؤال قرار گرفتند.

 

10- تعیین روایی تحقیق

روایی به معنای صحیح و درست بودن است (خاکی، 1378،ص 288). روایی بدین معناست که ابزار اندازه­گیری تا چه حد ویژگی مورد نظر را می­سنجد. برای اندازه­گیری روایی پرسشنامه، روشهای مختلفی وجود دارد. اهمیت روایی از آن جهت  است که اندازه گیری نامناسب و ناکافی می­تواند هر پژوهش علمی را بی‌ارزش و ناروا سازد. روایی مورد نظر در این تحقیق، اعتبار محتوا و اعتبار سازه است.

«اعتبار محتوا نوعی اعتبار است که برای بررسی اجزای تشکیل­دهنده یک ابزار اندازه­گیری به کار برده می­شود و به سؤالهای تشکیل­دهنده آن بستگی دارد. اعتبار محتوای یک آزمون اغلب توسط افراد متخصص در موضوع مورد مطالعه، تعیین می­شود. از این رو، اعتبار محتوا به قضاوت داوران بستگی دارد (سرمد و دیگران، 1382، ص17).

از آنجا که پرسشنامه طراحی شده برای تحقیق حاضر به تأیید استادان مدیریت و کارشناسان و متخصصان پژوهش و تحقیق رسیده ­است؛ می­توان ادعا نمود که ابزار گردآوری و اندازه­گیری به کارگرفته شده در تحقیق حاضر، دارای اعتبار محتواست.

«اعتبار سازة یک ابزار اندازه­گیری نمایانگر آن است که ابزار اندازه­گیری تا چه اندازه یک سازه یا خصیصه­ای را که مبنای نظری دارد، می­سنجد. » (سرمد و دیگران، 1382، ص182)

   از آنجا که طبق یافته­های تحقیق، نتایج حاصل از نمونه که از طریق پرسشنامه صورت پذیرفته­است، مبانی نظری و تئوریک مدیریت دانش را به خوبی شناسایی نموده ­است، می­توان بیان نمود که پرسشنامه مزبور از روایی سازه برخوردار است.

 

 

11- بررسی پایایی تحقیق

آزمون قابلیت اعتماد پرسشنامة مورد استفاده در تحقیق

سؤال

آیا پرسشنامه طراحی شده دارای قابلیت اطمینان قابل قبولی بوده­است؟

فرضیه‌های پژوهشی

فرض صفر:

قابلیت اعتماد پرسشنامه تحقیق در حد قابل قبولی است.

فرض یک:

قابلیت اعتماد پرسشنامه تحقیق در حد قابل قبولی نیست.

فرضیه‌های آماری

فرض صفر:

H0: Alpha≥0.70

فرض یک:

H1: Alpha<0.70

نتیجه آزمون و تفسیر آن

نتیجه آزمون نشان می­دهد با توجه به اینکه ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شده (Alpha= 0.951) بیشتر از 70/0 می­باشد، می­توان نتیجه گرفت فرض صفر تأیید می­شود و این بدان معناست که قابلیت اعتماد پرسشنامه تحقیق حاضر در حد قابل قبولی است.

 

12- وضعیت نرمال بودن متغیرهای مدیریت دانش، خلق دانش، تبدیل دانش، اکتساب دانش، ذخیره­سازی دانش، توزیع دانش، به­کارگیری دانش و مقیاس وبومتریک

قبل از وارد شدن به مرحلة آزمون فرضیه­ها، باید از وضعیت نرمال بودن متغیرهای تحقیق اطمینان حاصل کنیم که این کار با استفاده از آزمون کولموگراف ـ اسمیرنوف انجام می­شود. طراحی فرضها به صورت زیر است:

 

سؤال

آیا متغیرهای مدیریت دانش، خلق دانش، تبدیل دانش، اکتساب دانش، ذخیره­سازی دانش، توزیع دانش، به­کارگیری دانش و مقیاس وبومتریک دارای توزیع نرمال می­باشد؟

فرضیه‌های پژوهشی

فرض صفر:

متغیر مربوط نرمال می­باشد.

فرض یک:

متغیر مربوط نرمال نمی­باشد.

نتیجة آزمون و تفسیر آن

با توجه به اینکه Sig تمامی عوامل بزرگتر از 05/0 است، می­توان گفت که توزیع همه عوامل فوق، غیرنرمال می‌باشند. لذا می­توانیم از آزمونهای ناپارامتریک استفاده کنیم.

13- آزمون مربوط به مناسب بودن موقعیت دانشگاه‌های منتخب از لحاظ شاخص وبومتریک

سؤال

آیا موقعیت دانشگاه­های منتخب از لحاظ شاخص وبومتریک مناسب است؟

فرضیه‌های پژوهشی

فرض صفر:

موقعیت دانشگاه­های منتخب از لحاظ شاخص وبومتریک، مناسب می­باشد.

فرض یک:

­ موقعیت دانشگاه­های منتخب از لحاظ شاخص وبومتریک، مناسب نمی­باشد.

فرضیه‌های آماری

فرض صفر:

H0: P≥%50

فرض یک:

H1: P<%50

 

نتایج آزمون فرضیه

دانشگاه

نتیجه

 

تهران

نبود شرایط مناسب

رد H0

اصفهان

نبود شرایط مناسب

رد H0

تربیت مدرس

نبود شرایط مناسب

رد H0

الزهرا

نبود شرایط مناسب

رد H0

مازندران

نبود شرایط مناسب

رد H0

گیلان

نبود شرایط مناسب

رد H0

یزد

نبود شرایط مناسب

رد H0

اراک

نبود شرایط مناسب

رد H0

رازی

نبود شرایط مناسب

رد H0

                         

نتیجة آزمون و تفسیر آن

با توجه به اینکه سطح معنا­داری محاسبه شده برای تمامی دانشگاه­های منتخب کمتر از 05/0 می­باشد، می­توان چنین برداشت کرد که میانگین شاخص وبومتریک در دانشگاه­های منتخب، اختلاف معناداری با عدد 3 دارد. با مراجعه به ستون t و در نظر گرفتن علامت آنها، درمی­یابیم که میانگین شاخص وبومتریک در دانشگاه­های منتخب، از عدد 3 کمتر است. از این رو، می­توان گفت موقعیت تمامی دانشگاه­های منتخب، از لحاظ شاخص وبومتریک، مناسب نیست.

14- رتبه‌بندی شاخصهای مقیاس وبومتریک در دانشگاه‌های منتخب

14-1. دانشگاه تهران

یادآوری فرضیه

میانگین رتبه­های شاخصهای مقیاس وبومتریک در دانشگاه تهران تفاوت معناداری ندارد. :H0

حداقل یک زوج از میانگین رتبه­های شاخصهای مقیاس وبومتریک در دانشگاه تهران تفاوت معناداری دارند. :H1

 

جدول میانگین رتبه­ها

عوامل

میانگین رتبه­ها

ارزیابی آموزشهای برتر در وب

64/1

حجم، قابلیت دید و اثر

36/1

 

نتایج آزمون فریدمن

گروه

X2

محاسبه شده

سطح معناداری

میزان

خطای مجاز

نتیجه آزمون

کارشناسان

323/9

002/0

05/0

رد H0

 

   نتیجه آزمون نشان می­دهد با توجه به اینکه سطح معنا­داری محاسبه شده کمتر از 5% است (Sig ≤0.05)، فرض صفر رد می‌شود؛ یعنی اینکه نظرهای پاسخگویان نمونة آماری در مورد متغیرهای تحقیق حداقل در یک مورد یکسان نبوده و پاسخگویان، به درستی معنای سؤالها را فهمیده و تفاوت بین آنها را درک کرده­اند. رتبه­بندی شاخصهای مقیاس وبومتریک برای دانشگاه تهران به ترتیب زیر است:

1- ارزیابی آموزشهای برتر در وب و 2- حجم، قابلیت دید و اثر

در ادامه، نتایج آزمونهای مربوط به رتبه­بندی شاخصهای مقیاس وبومتریک برای هر کدام از دانشگاه­ها در قالب جدول زیر بیان گردیده است:[25]

جدول7. نتایج تحقیق

دانشگاه

عوامل

میانگین رتبه­ای

رتبه

دانشگاه اصفهان

ارزیابی آموزشهای برتر در وب

72/1

1

حجم، قابلیت دید و اثر

37/1

2

دانشگاه تربیت مدرس

ارزیابی آموزشهای برتر در وب

25/1

2

حجم، قابلیت دید و اثر

75/1

1

دانشگاه الزهرا

ارزیابی آموزشهای برتر در وب

28/1

2

حجم، قابلیت دید و اثر

72/1

1

دانشگاه مازندران

ارزیابی آموزشهای برتر در وب

62/1

1

حجم، قابلیت دید و اثر

38/1

2

دانشگاه گیلان

ارزیابی آموزشهای برتر در وب

53/1

1

حجم، قابلیت دید و اثر

47/1

2

دانشگاه یزد

ارزیابی آموزشهای برتر در وب

11/1

2

حجم، قابلیت دید و اثر

89/1

1

دانشگاه اراک

ارزیابی آموزشهای برتر در وب

65/1

1

حجم، قابلیت دید و اثر

25/1

2

دانشگاه رازی

ارزیابی آموزشهای برتر در وب

14/1

2

حجم، قابلیت دید و اثر

86/1

1

 

23- نتیجه­گیری

با ظهور وب به عنوان محملی نو برای دستیابی به آخرین یافته­های پژوهشی، افزایش ارتباطات علمی از این طریق اهمیتی بسیار یافته است. دانشگاه­ها و مراکز پژوهشی ایران به عنوان آیینه تمام نمای پیشرفت علمی و پژوهشی کشور ، وظیفه دارند با در نظر گرفتن این مهم، سعی در حضور همه­جانبه در عرصه وب داشته و از این طریق رؤیت­پذیری خویش را افزایش دهند و در رتبه­بندیهای دانشگاهی دنیا صعود کنند.

 از جمله مزایای حضور دانشگاه­ها و مراکز پژوهشی در عرصه وب می­توان به موارد زیر اشاره کرد: حضور در بازار آکادمیک جهانی و یافتن بازارهای جدید برای محصولات و خدمات علمی- پژوهشی؛ به عنوان مثال، راه­اندازی دوره­های آموزشی مجازی با دانشجویانی از سراسر جهان، توانایی شرکت در رقابتهای بین‌المللی و افزایش رؤیت­پذیری در سطح جهانی، انجام وظایف سنتی دانشگاه­ها یعنی آموزش و پژوهش با بهره­گیری از امکانات دنیای دیجیتال، توانایی خلق محتوای بیشتر با قیمتی به مراتب کمتر، وب­سنجی یا وبومتریک شیوه­ای معمول در رتبه­بندی حضور دانشگاه­ها در وب است. در این شیوه، با ارائة شاخصهایی، وضعیت یک دانشگاه در مقایسه با دیگر دانشگاه­ها مشخص می­‌شود.

به گفتة کارشناسان، اگر چه شاخصهای چهارگانة «اندازه»، «رؤیت­پذیری»، «تعداد فایلهای پربار» و «پژوهشگر» در اغلب نظامهای رتبه‌بندی به عنوان شاخصهای وب­سنجی معرفی شده­اند، برخی از شاخصها که دانشگاه­ها و مراکز پژوهشی با رعایت آنها قادر به افزایش رتبه در نظامهای معتبر رتبه­بندی جهانی شده­اند، بدین ترتیب هستند:

میزان صفحات و محتوای وبی: این معیار با تعداد صفحات وبی دانشگاه یا مرکز پژوهشی و توانایی در تولید دانش الکترونیکی در ارتباط است. از جمله شاخصهای مهم در این حوزه، تعداد مؤلفان بالقوه از قبیل استادان، دانشجویان تحصیلات تکمیلی و کارکنان و میزان دسترسی­پذیری منابع و انعطاف­پذیری سیاستهای داخلی و خارجی مؤسسه در زمینه تسهیل دسترسی آزاد است.

کیفیت منابع: اندازه­گیری کیفیت دشوار است؛ اما در این حوزه به شاخصهایی همچون اعتبار مؤلفان، دانشگاه­های تولید کننده منابع، وجود فرآیند داوری علمی برای منابع الکترونیکی، وجود فرمتهای مختلف منابع و زبان منابع، می‌توان اشاره کرد.

رؤیت­پذیری: شاخصهای مهم این حوزه شامل برخورداری از شبکه­های پیوند فرامتنی و میزان منابع با دسترسی آزاد است.

پذیرش عمومی: این معیار با میزان رضایتمندی کاربران در ارتباط است. شاخصهای مهم این حوزه شامل تعداد کاربران، انعطاف­پذیری در قبال رفتارهای مختلف اطلاع­یابی کاربران، تلاش در روزآمدسازی و تکامل وب سایت، نظرات داوران و ضریب تأثیر وبی است.

بین­المللی بودن­: وجود ارتباط با دانشمندان و پژوهشگران بین­المللی و همکاری با کادر هیئت علمی بین­المللی.

کیفیت آموزش: تعداد اعضای هیئت علمی که قادر به خلق محتوا در وب هستند، رشته­های آموزشی مجازی و نسبت دانشجویان به اعضای هیئت علمی و کارکنان.

برون­داد پژوهشی: این معیار از طریق سنجش میزان دسترسی­پذیری برونداد پژوهشی مؤسسه در نظامهایی مثل گوگل اسکولار و SCI& SSCI برآورد می­شود.

شهرت علمی و ضریب تأثیر وبی: در این حوزه اعتبار دانشگاه و اعضای هیئت علمی آن، اندازه­گیری رؤیت­پذیری که از طریق محاسبه تعداد پیوندهای انجام شده به سایت مؤسسات مشخص می­شود، تعداد پژوهشگران پر استناد مؤسسه و میزان کارکنان مشهور آن در سطح جهان اهمیت دارد.

اما نتایج تحقیق به شرح زیر است:

  • § رتبه­بندی شاخصهای مقیاس وبومتریک برای دانشگاه تهران به ترتیب زیر است: 1- ارزیابی آموزشهای برتر در وب 2- حجم، قابلیت دید و اثر
  • § رتبه­بندی شاخصهای مقیاس وبومتریک برای دانشگاه اصفهانبه ترتیب زیر است: 1- ارزیابی آموزشهای برتر در وب  2- حجم، قابلیت دید و اثر
  • § رتبه­بندی شاخصهای مقیاس وبومتریک برای دانشگاه تربیت مدرس به ترتیب زیر است: 1 حجم، قابلیت دید و اثر  2- ارزیابی آموزشهای برتر در وب
  • § رتبه­بندی شاخصهای مقیاس وبومتریک برای دانشگاه الزهرا به ترتیب زیر است: 1- ارزیابی آموزشهای برتر در وب 2- حجم، قابلیت دید و اثر
  • § رتبه­بندی شاخصهای مقیاس وبومتریک برای دانشگاه مازندران به ترتیب زیر است: 1- ارزیابی آموزشهای برتر در وب 2- حجم، قابلیت دید و اثر
  • § رتبه­بندی شاخصهای مقیاس وبومتریک برای دانشگاه گیلان به ترتیب زیر است: 1- ارزیابی آموزشهای برتر در وب 2- حجم، قابلیت دید و اثر
  • § رتبه­بندی شاخصهای مقیاس وبومتریک برای دانشگاه یزد به ترتیب زیر است: 1- حجم، قابلیت دید و اثر 2- ارزیابی آموزشهای برتر در وب
  • § رتبه­بندی شاخصهای مقیاس وبومتریک برای دانشگاه اراک به ترتیب زیر است: 1- حجم، قابلیت دید و اثر 2- ارزیابی آموزشهای برتر در وب
  • § رتبه­بندی شاخصهای مقیاس وبومتریک برای دانشگاه رازی به ترتیب زیر است: 1- حجم، قابلیت دید و اثر 2- ارزیابی آموزشهای برتر در وب

 

24- پیشنهادهای کاربردی

بدیهی است، برای افزایش رتبه در وبومتریکس ­باید به شاخصهای چهارگانه زیر توجه داشت:

1- حجم اطلاعات موجود بر روی وب[26]

2- قابلیت دسترسی[27]

3- فایلهای محتوایی[28]

4- تعداد مقاله‌ها و رتبة علمی در گوگل[29].

تولید محتوای روزآمد و کارا در وب‌سایت، بهترین راه حل خواهد بود. هرچند ظاهراً تمامی معیارهای رتبه­بندی وبومتریک به محتوای موجود در وب­سایتها بستگی دارد، لیکن با توجه به اینکه ابزار مورد استفاده رتبه­بندی وبومتریک[30] برای بررسی میزان، نوع و حجم اطلاعات موجود در وب سایتها، موتورهای جستجو[31] هستند، وضعیت وب‌سایت در موتورهای جستجو، معیار بسیار مهمی است.

بهبود وضعیت یک وب­سایت در موتور جستجو به معنای بهتر، کاملتر و سریعتر دیده شدن وب­سایت به وسیلة رباتهای جستجوگر و در نتیجه بالاتر آمدن وب­سایت در جستجوها و در نهایت بازدید بیشتر از وب سایت است. رتبه­بندی وبومتریک یکی از معیارهای اصلی خود را وضعیت و تعداد صفحات ایندکس[32] شده توسط موتورهای جستجو قرار داده است؛ از این رو، این فاکتور اهمیت بسیار بالایی دارد. هر یک از موتورهای جستجو، معیارها و فرمولهای خاص خود را برای ارزیابی وب سایتها دارند که اغلب فاکتورهای دقیق و الگوریتم رتبه­بندی را به صورت محرمانه نزد خود نگهداری می­کنند و در اختیار دیگران قرار نمی­دهند. با وجود این، بسیاری از فاکتورهایی که مورد توجه موتورهای جستجو هستند، شناخته شده‌اند و مدیران وب سایتهای حرفه­ای تلاش می­کنند همه آنها را به بهترین وجه در وب سایت خود اعمال کنند. بر اساس مطالعات انجام شده توسط شرکت معماران عصر ارتباط، وب سایت دانشگاه‌های معتبر خارجی به میزان بسیار زیادی به فاکتورهای مورد توجه موتورهای جستجو اهمیت داده و وب­سایتها و پورتالهای خود را بر آن اساس بهینه­سازی کرده­اند.

بسیاری از این مؤلفه‌‌های بهینه­سازی در موتورهای جستجو[33] به محتوا و چگونگی تعریف اطلاعات در بخشهای مختلف وب‌سایت و برخی دیگر نیز بیشتر به ساختار فنی وب­سایت مربوط است و می­توان ساختار فنی را به گونه­ای طراحی کرد که شاخصهای مورد نظر به خوبی در آنها لحاظ شود. در ضمن، رتبه­بندی وبومتریک که دانشگاه‌های جهان را بر اساس ارزیابی آموزشهای برتر در وب، حجم، قابلیت دید و اثر صفحات وب منتشر شده توسط دانشگاه‌ها و منابع اطلاعات و تفسیر آنها رتبه­بندی می‌کند، در فوریه 2010 میلادی نشان می­دهد که:

10 دانشگاه ایران که بیشترین امتیاز را در این رتبه­بندی داشته‌اند، به ترتیب دانشگاه تهران رتبه 873، دانشگاه علوم پزشکی تهران رتبه 1266، دانشگاه صنعتی شریف رتبه 1560، دانشگاه فردوسی مشهد رتبه 1671، دانشگاه شهید بهشتی رتبه 1962، دانشگاه علم و صنعت ایران رتبه 1968، دانشگاه علوم پزشکی شیراز رتبه 2157، دانشگاه صنعتی امیرکبیر رتبه 2203، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان رتبه 2207 و دانشگاه صنعتی اصفهان رتبه 2368 را کسب کرده­اند. در این رتبه­بندی، یک دانشگاه فرانسوی بالاتر از دانشگاه تهران قرار دارد و رتبه پس از دانشگاه تهران نیز به یک کالج آمریکایی اختصاص دارد.

 در پایان، با توجه به نامناسب بودن جایگاه جهانی دانشگاه­های مورد مطالعه از لحاظ مقیاس وبومتریک (بر اساس آمار فوق و نیز نتایج به دست آمده از تحقیق حاضر که نشانگر جایگاه پایین­تر از حد میانگین دانشگاه­های مورد مطالعه است)، جهت بهبود شرایط دانشگاه­های مورد مطالعه از لحاظ مقیاس وبومتریک، موارد زیر پیشنهاد می­گردد:

  •  دسترسی به پایگاه­های اطلاعاتی مهم داخلی و خارجی از طریق وب­سایت دانشگاه­ها
  •  ارائه برنامه­های آموزشی الکترونیکی در وب­سایت دانشگاه­ها
  •  به­روز کردن وب ­سایت دانشگاه­ها به صورت مستمر
  •  قابلیت دانلود انتشارات و گزارشهای دانشگاه از طریق وب­سایت دانشگاه
  •  انجام دریافتها و پرداخت به صورت آنلاین از طریق وب­سایت دانشگاه­ها
  •  انتشار الکترونیکی مقاله‌ها و کتابهای تألیفی
  •  انتشار مجله‌های علمی الکترونیکی
  •  ایجاد قابلیت ترجمه وب سایت دانشگاه به چند زبان زنده دنیا.

 

25- پیشنهادهایی برای تحقیقات آتی

  • با توجه به اینکه پرسشنامه استانداردی جهت سنجش شاخصهای مقیاس وبومتریک وجود ندارد و محقق به طرح پرسشنامه­ای در این خصوص اقدام نموده، پیشنهاد می‌شود این ارزیابی سطح مدیریت دانش با استفاده از پرسشنامه­های دیگر نیز سنجیده شود تا بدین ترتیب بر روایی روش اندازه­گیری مورد استفاده در این تحقیق افزوده گردد.
  • ارزیابی عملکرد دانشگاه­های منتخب بر اساس مدلهای ارزیابی مانند مدل شانگهای، سوئیس­آپ و ... و مقایسه آنها با همدیگر.
  •   ارزیابی شاخصهای مقیاس وبومتریک با استفاده از تحلیل معادلات ساختاری.


[1]. Webometric.

[2]. Cronin & MacKim.

[3]. Citations.

[4]. Bibliometric.

[5]. Impact Factor.

[6]. Impact.

[7]. Almind.

[8]. Ingwersen.

[9]. Cybermetrics.

[10]. Smith.

1. لازم به یادآوری است، این مقاله مستخرج از پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان «ارزیابی سطح مدیریت دانش در دانشگاه­های منتخب» بوده که یکی از هدفهای این رساله، بررسی ارتباط میان رتبه­بندی دانشگاه­ها بر اساس سطح مدیریت دانش و رتبه­بندی آنها بر اساس مقیاس وبومتریک بوده است. بدین منظور سعی شد دانشگاه­های منتخب در یک سطح قرار داشته باشند تا میزان خطای بین گروهی تا حد امکان کاهش یابد. به همین دلیل سه دانشگاه از ردة بالای جدول (تهران، اصفهان و تربیت مدرس) ، سه دانشگاه از ردة میانی (الزهرا، مازندران و گیلان) و سه دانشگاه از ردة پایین جدول (یزد، اراک و رازی) انتخاب گردید.

[12]. Institute for Scientific Information.

[13] Chemistry.

[14] Clinical Medicine.

[15] Physics.

6. Engineering.

[17]. Biology.

[18]. Biomedical Research.

[19]. Earth & Space Sciences.

[20]. Mathematics.

[21]. Social Science.

[22]. Health & professional Fields.

[23]. Psychology.

8. لازم به یادآوری است، برای تعیین نمونه برای دانشگاه­هایی که فاقد یکی از شش رشته مورد نظر [شیمی، فیزیک، فنی و مهندسی (ترجیحاً مهندسی شیمی)، ریاضی، اقتصاد و علوم اجتماعی] بودند، از رشته­های هم­طبقه آنها استفاده گردید. برای مثال، دانشگاه رازی فاقد رشته­های مهندسی شیمی و علوم اجتماعی بود؛ از این رو به جای اعضای هیئت علمی رشته­های مزبور، از اعضای هیئت علمی رشته­های مهندسی پتروشیمی و مشاوره استفاده گردید.

1. به علت محدودیت صفحه، از بیان نتایج آزمون به صورت جدولهای جداگانه برای هر کدام از دانشگاه­ها خودداری و تنها برای بیان شیوة نگارش آزمون آماری مورد استفاده، نتایج مربوط به دانشگاه تهران به صورت جدولهای جداگانه ذکر گردیده است.

[26]. Size.

[27]. Visibility.

[28]. Rich Files.

[29]. Google Scholar.

[30]. Webometrics.

[31]. Search Engine.

[32]. Index.

[33]. SEO.

- صباغیان، زهرا و رحمت‌الله نورانی‌پور (1371). طرح شاخصهای کیفیت آموزش عالی و ارزیابی آن، ارائه شده به وزارت فرهنگ و آموزش عالی.
- شورای عالی انقلاب فرهنگی (1384). شاخص­های ارزیابی آموزش عالی در ایران، تهران، شورای عالی انقلاب فرهنگی، هیئت نظارت و ارزیابی فرهنگی و علمی.
- سهیلی، فرامرز و فریده عصاره (1387). «وب­سنجی: تفاوت­ها و شباهت‌های آن با علم­سنجی، اطلاع­سنجی و کتاب­سنجی»، فصلنامه کتاب، شماره 74، صص213-228.
- کوشا، کیوان (1385). «وب­سنجی»، دایرة­المعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی، ج2، صص 1864-1869.
- سهیلی، فرامرز و فریده عصاره (1385). «زودآیند، تحلیل پیوندهای وب‌سایتهای سازمان­های نانو فناوری: یک مطالعه وب‌سنجی»، فصلنامه کتاب.
- عصاره، فریده (1384). «علم­سنجی: ابعاد، روشها و کاربردهای آن»، در مجموعه مقالات همایش­های انجمن کتابداری و اطلاع­رسانی ایران، گردآورنده: محسن حاجی زین­العابدینی، جلد دوم، صص 271-287، تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
- نوروزی، علیرضا (1384). «ضریب تأثیرگذاری وب و سنجش آن در برخی وب­سایتهای دانشگاهی ایران، مطالعات تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی، ویژه­نامه  کتابداری، 5 (5)، صص 105-119.
- رحیمی، حسین و همکاران (1382). رتبه­بندی دانشگاهی: ضرورت، روش، تجربیات؛ مجموعه مقالات چهل و هفتمین نشست روسای دانشگاه‌ها، تهران، چاپ دوم، انتشارات سازمان سنجش و آموزش کشور.
- یمنی‌دوزی سرخابی، محمد (1372). تحلیل نظام آموزشی از دیدگاه توسعه، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، شماره 1، سال اول، 1372.
- Asnafi, A. R., and F Osareh. (2006); “A study of collaboration among Iranian News Agencies Website Using Webometric Methods”, Paper presented at the International Workshop on Webometrics, Scientometrics and Informetrics & Sevent COLLNET Meeting. Nancy, Farance.
- Bjorneborn, L. and Ingwersen, P.(2001); “Perspective of Webometrics”, Scientometrics, 50(1), Pp.65-82, Retrieved Jan. 4. 2009, from http://vip.db.dk/lb/papers/bjorneborn_&_ ingwersen_2001_perspectives_of_webometrics.pdf
- Bjorneborn, L. and Ingwersen, P. (2004); “Towards a basic framework for Webometrics”, Journal of American Society for Information Science and Technology, 55(14), Pp.1216-1227, Retrieved May. 15. 2009, from http://www.db.dk/binaries/ Perspectives Webometrics-Jasist.pdf
- Hajizeinolabedini, M., L. Maktabifard, and F. Osareh. (2006); “Collaboration analyses of world national liberaries websites via webometric methods”, Paper presented at the International Workshop on Webometrics, Scientometrics and Informetrics & Sevent COLLNET Meeting. Nancy, Farance.
- M. Thelwall, R. Prabowo, and R. Fairclough, (2006); Are raw RSS feeds suitable for broad issue scanning? A science concern case study, Journal of the American Society for Information Science and Technology, 57(12), pp.1644-1654.
- D. Boyd, Friends, Friendsters, (2007); Writing community into being on social network sites, First Monday 11(2) (2006) Retrieved June 23, from: http://www.firstmonday.org/issues/ issue11_12/boyd/index.html.
- M. Thelwall, (2007); Social networks, gender and friending: An analysis of MySpace member profiles. (submitted) Retrieved August 23, from: http://www.scit.wlv.ac.uk/~cm1993/papers/ MySpace_d.doc.
- Thelwall, M. (2005); “Webometrics”, Encyclopedia of Library and Information Science, Retrieved, May. 2. 2009, from http:// www.informaworld.com/smpp/content~db=all~content=a738193558
- Thelwall, M. (2007); “Bibliometrics to Webometrics”, Journal of Information Science, 34(1), Pp.1-18, Retrieved April. 7. 2009, from http://www.scit.wlv.ac.uk/~cm1993/papers/JIS-0642-v4-Bibliometrics-to-webometrics.pdf
- Thelwall, M. and Vaughan, L. and Bjorneborn, L. (2005); “Webometrics”, Annual Review of Information Science and technology, Vol.39, Pp.81-135