تحلیل وضعیت وب سایت های وزارتخانه های ایران بر اساس نرم افزارهای پیوسته کنسرسیوم جهانی وب

وب‌سنجی، ابعاد مختلف وب از جمله وب‌سایتها، صفحات وب، بخشی از صفحات وب، واژگان موجود در صفحات وب، فراپیوندها و نتایج جستجوی موتورهای جستجو را سنجش و اندازه‌گیری می‌کند (ثلوال،[4]1389). اهمیت خود وب نیز به عنوان یک رسانه ارتباطی و میزبان مجموعه عظیمی از انواع منابع، مقاله‌ها، مجله‌ها تا اطلاعیه‌های تبلیغاتی و گذراندن اوقات فراغت، واضح و آشکار است. از سوی دیگر، تولید صفحات وب استاندارد و کاربرپسند برای نمایش اطلاعات، یکی از ملزوماتی است که باید از سوی طراحان وب‌سایتها مورد توجه قرار گیرد. این امر در مورد وب‌سایتهای مراکز مهم و حیاتی یک کشور بیشتر اهمیت پیدا می‌کند. در کل، مراکز و یا وب‌سایتهایی مانند دانشگاه‌ها، مراکز اطلاع‌رسانی، مراکز تجاری همانند بورس و همچنین وب‌سایتهای دولتی نظیر وزارتخانه‌های یک کشور که امروزه محمل اصلی ارتباطی بین دولت و ملت هستند، دارای نقشی متمایز و مهم‌ترند. لذا، می‌توان چنین بیان داشت که طراحی چنین وب‌سایتهایی با توجه به اهمیت نقش آنها، از جنبه‌های مختلفی می‌تواند مورد بررسی قرار گیرد. برای سنجش کیفیت چنین وب‌سایتهایی، میزان و درستی پیوندها، وضعیت عناصر موجود در وب‌سایت، نحوة دسترسی و رویت و به اختیارگیری اطلاعات درون وب سایت، آگاهی از میزان، انواع و جایابی انواع اشتباهات فنی در برنامه‌نویسی وب‌سایت و به دست آوردن نقشه و نموداری از لایه‌های مختلف وب‌سایت، همه و همه می‌توانند دارای اهمیت زیادی باشند. از سوی دیگر، آگاهی مراجعان و مهم‌تر از آنها طراحان از موارد فوق، می‌تواند تا حد زیادی وضعیت وب‌سایتها را بهبود بخشد.

محتوای یک وب سایت از عناصر و اطلاعات با قالبهای متفاوتی تشکیل شده است. برای مثال، یک وب‌سایت شامل اطلاعاتی در قالبهایی همچون متن، تصویر، چندرسانه‌ای‌ها و... می‌باشد(Azad, 2001). از سوی دیگر، برای گنجاندن هر یک از قالبهای اطلاعاتی فوق روشها و برنامه‌های مختلفی برای طراحان وب‌سایتها وجود دارد. همچنین، کاربران مختلف نیز با نیتهای مختلفی وارد وب‌سایت شده و به استخراج اطلاعات مورد نیاز خود می‌پردازند. برای مثال، کاربر یک وب‌سایت دانشگاهی می‌تواند دانشجویی باشد که برای آگاهی از وضعیت تحصیلی خود از وب‌سایت استفاده می‌کند و یا مدرسی باشد که برای وارد کردن نمره‌های دانشجویان از وب‌سایت استفاده می‌کند. همچنین، جدا از موارد گفته شده، مسئله دیگر دسترس‌پذیری و رویت‌پذیری اطلاعات درخواستی هر یک از کاربران وب‌سایت است (Kargar, 2011).

بنابراین، می‌توان مسئله پژوهش حاضر را دسترس‌پذیری، رویت‌پذیری و قابلیت استفاده از اطلاعات یک وب‌سایت دانست که در این مطالعه وب‌سایتهای وزارتخانه‌های کشور ایران است. پر واضح است، دسترس‌پذیری و استفاده از وب‌سایتهای موجود در کشور خالی از اشکال نیست. البته، عوامل مداخله کنندة دیگری چون سرعت اینترنت و زیرساختهای تدارک دیده شده برای راه‌اندازی وب‌سایتهای مختلف در سازمانها، نیز در این امر دخیل هستند. از نظر «اسریدهار»[5](2010) در کل با وجود اهمیت طراحی وب‌سایتها وجود خط‌مشی‌ها، برنامه‌ها و استانداردهای گوناگون در طراحی وب‌سایت؛ فرایند طراحی یک وب‌سایت همچنان کاری دردسر آفرین است. مطالعات وب‌سنجی و بررسی وضعیت وب‌سایتها همیشه به دنبال کاهش مشکلات و بهبود وضعیت دسترسی کاربران به اطلاعات آنها بوده است. بنابراین، شناسایی مشکلات دسترس‌پذیری مانند اصلاح و یا گنجاندن پیوندهای سالم بین صفحات و یا فایلهای قابل دانلود(توسط کاربران)، و یا طراحی وب‌سایتها به‌گونه‌ای که بتوانند اطلاعات موجود در آنها را به تفکیک در دسترس انواع کاربران با نیازهای اطلاعاتی متفاوت قرار دهند، و همچنین رعایت اصول طراحی وب‌سایت با توجه به سرعتهای متداول اینترنت در کشور و یا در محل استفادة کاربران، مسائلی هستند که در این پژوهش بررسی می‌شوند. لازمة مطالعاتی چون بررسی وضعیت طراحی وب‌سایتها بر اساس برنامه‌های طراحی مورد علاقة طراحان (وب‌سایتها)، همچنین پژوهشهایی در زمینة امکان‌سنجی استفاده از وب به عنوان یک ابزار تبلیغاتی؛ اندازه‌گیری متغیرهایی چون حجم وب‌سایتها، کشف الگوی فراپیوندی بین آنها و اندازه‌گیری بسامد پیوندها را می‌طلبد. این در حالی است که همیشه طراحان در پی بهبود وضعیت وب‌سایتها و کاستن از نقصها هستند تا دسترسی به اطلاعات آسان‌تر شود (حاجی‌زین‌العابدینی، 1386).

در این تحقیق، به وسیله نرم‌افزارهای پیوسته کنسرسیوم جهانی وب، به بررسی وضعیت وب‌سایتهای وزارتخانه‌ها از لحاظ پیوندهای موجود(تعداد و نوع پیوندهای کور، و...)، گزارش‌گیری و جایابی دقیق انواع اشتباهات در تگهای اچ تی ام ال وب‌سایت و اندازه‌گیری متوسط وقوع آنها در هر صفحه وب‌سایت، آگاهی از وجود مشکل دسترسی به انواع فایلهای موجود در وب‌سایت در سرعتهای معیّن اینترنت، و همچنین برآورد حجم کل وب‌سایت و گزارش سرعت دسترسی به اطلاعات وب‌سایت در سرعتهای مختلف اینترنت می‌پردازیم.

کنسرسیوم جهانی وب، پیوسته خط‌مشی‌ها و روشهایی برای ارتقای سطح کمّی و کیفی وب‌سایتها ارائه می‌دهد. به طور کلی، تمامی روشها و خط‌مشی‌ها برای بهبود افزایش دسترسی به محتوای درون وب‌سایتهاست که خود افزایش سطح کار کردی را باعث خواهند شد. تمامی این موارد باعث ترغیب کاربر برای مرور و پیمایش صفحات وب‌سایتها یکی پس از دیگری می‌شود (Azad 2001). ساختار یک وب‌سایت از نظر فیزیکی از صفحات و پیوندهای بین آنها و صفحات سایر وب‌سایتها تشکیل می‌شود (Chen, et al. 2003). همچنین، رتبه‌بندی وب‌سایتها از نظر کیفیت دسترسی به محتوای درون آنها و هدایت کاربران به صفحات وب مرتبط، توسط تحلیل پیوندهای آنها صورت می‌پذیرد (Page, et al. 1998).

در تحقیقی «گلوور»[6] (2002) به طبقه‌بندی وب‌سایتها و تعقیب پیوندهای یک وب‌سایت بر اساس کلیدواژه‌ها نشان‌دار شده (دارای پیوند) پرداخت. نتایج نشان داد کلیدواژه‌هایی که محل ایجاد پیوند بوده و از طریق آنها دسترسی یا دانلود[7] فایل مورد نظر صورت می‌گیرد، از کلیدواژه‌های داخل فایل مهم‌ترند. در پژوهش، «مسورا»[8] وب‌سایتهای تجاری کشورهای آفریقایی کنیا، زیمباوه و اوگاندا با همتایان خود در اروپا از نظر وجود اشتباهات برنامه‌نویسی بررسی شد. نتایج مقایسه نرخ زیاد اشتباهات اچ تی ام ال[9] را گزارش داد که عامل اصلی این امر غیرحرفه‌ای بودن طراحان وب‌سایتهای آفریقایی اعلام شد. تحقیق مسورا توسط دو نرم‌افزار بابی[10]و لیفت[11] صورت گرفت. اگرچه اشتباهات موجود در برنامه‌نویسی وب‌سایتهای آفریقایی از نظر رویت وب‌سایتها تأثیر چندانی نداشت، ولی از نظر میزان دسترسی و قابلیت استفاده و دراختیارگیری اطلاعات، اثرهای سویی به همراه داشت(Maswera, et al. 2010). در تحقیق دیگری، «اسریدهار[12] و همکارانش» وب‌‌سایتهای دانشگاه‌های هند را به وسیلة نرم‌افزارهای پیوسته کنسرسیوم جهانی وب بررسی کردند. نتایج وجود اشتباهات زیاد اچ تی ام ال را در وب‌سایتها نشان می‌داد. آنها در کل اشتباهات موجود در وب‌سایتها را به دو دستة اشتباهات کوچک و اشتباهات بزرگ تقسیم کردند. اشتباهات کوچک شامل تمامی اشتباهاتی بود که در زبان برنامه‌نویسی اچ تی ام ال وب سایتها روی داده بودند.اشتباهات بزرگ که اثرهای بیشتری در رؤیت و دسترسی به محتوای وب‌سایتها می‌گذاشتند، شامل وجود پیوندهای شکسته و کور، وجود اشکالات در وب سرور، نبود شناساگر برای آیتمهایی مانند عکسها و تصاویر و همچنین نوع و فرمت فایلهایی بود که در وب‌سایتها مورد استفاده قرار می‌گرفتند. اغلب این اشتباهات باعث عدم در اختیارگیری محتوای وب‌سایتها می‌شد(Sreedhar, et al. 2010). همچنین، «اسریدهار» در تحقیقی دیگر باز بر روی وب‌سایتهای شش دانشگاه هند توسط نرم‌افزارهای پیوسته کنسرسیوم جهانی وب، به بررسی خطاهای بارگذاری انواع فایلها اعم از اچ تی ام ال، تصاویر، صوت و چندرسانه‌ای‌ها پرداخت. نتایج نشان داد بیشترین خطاهای موجود در فایلهای تصویری بوده است (Sreedhar, et al. 2009). در تحقیقی دیگر «می»[13] وضعیت وب‌سایتهای مدارس عمومی ایالت تگزاس را به وسیلة نرم‌افزاربابیبررسی کرد. او نحوة طراحی وب‌سایتهای این مدارس را با استاندارد 508 ماده‌ای WCAG[14] مقایسه و با توجه به مطابقت نداشتن این وب‌سایتها با استاندارد مورد نظر، رهنمودهایی برای بهبود و تغییر روند طراحی وب‌سایتها ارائه کرد. (May, 2009).

 هدف کلی این پژوهش، تحلیل وضعیت وب‌سایتهای وزارتخانه‌های ایران بر اساس نرم‌افزارهای پیوسته کنسرسیوم جهانی وب می‌باشد.

1.         تعیین وضعیت وب‌سایتهای وزارتخانه‌های ایران از لحاظ نوع پیوندهای کور.

2.         تعیین وضعیت وب‌سایتهای وزارتخانه‌های ایران از لحاظ اشتباهات برنامه‌نویسی(اچ تی ام ال).

3.         تعیین وضعیت دسترسی و در اختیارگیری محتوای وب‌سایتهای وزارتخانه‌های ایران بر اساس سرعت اینترنت.

4.         تعیین حجم وب‌سایتهای وزارتخانه‌های ایران.

1.    وضعیت وب‌سایتهای وزارتخانه‌های ایران از لحاظ نوع پیوندهای کور موجود چگونه است؟

2.    وضعیت وب‌سایتهای وزارتخانه‌های ایران از لحاظ خطاهای برنامه‌نویسی چگونه است؟

3.         وضعیت دسترسی و به اختیارگیری محتوای وب‌سایتهای وزارتخانه‌های ایران بر اساس سرعت اینترنت چگونه است؟

4.    وضعیت حجم صفحات وب‌سایتهای وزارتخانه‌های ایران از لحاظ بارگذاری چگونه است؟

روش پژوهش حاضر، پیمایشی تحلیلی با رویکرد وب‌سنجی است.در این پژوهش، آدرس وب‌سایتهای وزارتخانه‌های ایران در نرم‌افزارهای پیوستة کنسرسیوم جهانی وب درج شده و پس از انتخاب گزینه‌های دلخواه، گزارش پیوندهای کور و انواع آنها، میزان دسترسی به محتوای آنها بر اساس سرعت اینترنت و حجم وب‌سایت، گزارش و جایابی دقیق اشتباهات برنامه‌نویسی و محاسبه متوسط وقوع هر یک از موارد فوق بر اساس هر صفحة وب، صورت می‌پذیرد. به طور کلی، روش انجام پژوهش به وسیلة نرم‌افزارهای کنسرسیوم جهانی وب، به صورت زیر است:

W3C Link Checker: این نرم‌افزار پیوسته از طریق سایت کنسرسیوم جهانی وب[15] قابل دسترس می‌باشد. تنها کافی است آدرس یک وب‌سایت را در کادر مخصوص این نرم افزار ثبت نمود. این نرم افزار پس از آنالیز وبگاه، اطلاعات ارزشمندی از تعداد لینکهای داخلی و خارجی وبگاه ارائه می‌دهد. همچنین، این نرم‌افزار لینکهای کور و یا شکسته و انواع آن را تحلیل می‌کند و آمارهایی مانند میانگین لینکهای کور داخلی و خارجی در هر صفحه ارائه می‌دهد. همچنین، محل دقیق هر یک از لینکهای کور را در هر یک از صفحات وب‌سایت به طراح وب‌سایت نشان می‌دهد که می‌تواند در جایابی و طراحی درست پیوندهای یک وب‌سایت به عنوان یک ابزار ارزشمند عمل کند.

Markup Validation Service : این نرم‌افزار پیوسته نیز از سوی کنسرسیوم جهانی وب[16] و به صورت رایگان قابل استفاده است. این نرم‌افزار یکی از نرم‌افزارهای بسیار مفید برای طراحان وب‌سایتهاست، زیرا با جایابی و نشان دادن اشتباهات در برنامه‌نویسی سایت، باعث برطرف شدن تمامی اشتباهات می‌شود. برای مثال، گاهی برخی از کدهایی اچ تی ام ال در رؤیت ظاهری سایت خللی ایجاد نمی‌کنند، ولی در بروز اختلال وب‌سایت مؤثرند که اغلب به سختی قابل شناسایی هستند. این نرم‌افزار تمامی اشتباهات را در شش دسته قرار می­دهد که هر کدام به چند نوع اشتباه تقسیم می‌شوند. در هنگام ارائه گزارش، این اشتباهات به تفکیک ارائه می‌شوند، که عبارتند از:

1.         Text formatting measures (ارزیابی (فرایند) تولید متن).

2.         Link formatting measures (ارزیابی (فرایند) تولید پیوند).

3.         Page formatting measures (ارزیابی (فرایند) تولید صفحه).

4.         Graphics element measures (ارزیابی عناصر گرافیکی).

5.         Page performance measures (ارزیابی عملکرد صفحه).

6.         Site architecture measures (ارزیابی معماری سایت).

Web Page Analyzer: این نرم‌افزار نیز از سوی کنسرسیوم جهانی وب[17] به صورت رایگان قابل دسترس است. این نرم‌افزار به آنالیز محتویات وب‌سایت اعم از فایلها، سندهای مختلف، نرم‌افزارهای موجود در سایت، پلاگ‌این‌ها (Plug-ins) و محاسبة میانگین حضور هر یک از این موارد در هر صفحه وب‌سایت می‌پردازد. همچنین، حجم کل سایت و میانگین ظرفیت هر صفحه را محاسبه می‌کند. یکی دیگر از گزارشهای این نرم‌افزار، محاسبة متوسط زمان دانلود و دریافت این موارد از سوی کاربر در سرعتهای مختلف اینترنت است. برای مثال، میانگین مدت زمان دانلود یک نوع از فایلها مانند عکس یا یک نرم‌افزار اجرایی در سرعت 128 کیلو بایت در ثانیه، چقدر است. این امر باعث می‌شود طراحان وضعیت استفاده و یا به عبارت دیگر پتانسیل رؤیت وب‌سایت را در سطوح مختلف و در سرعتهای متفاوت بسنجند و تغییرات لازم را از لحاظ قابل دسترس بودن این وب‌سایتها اعمال کنند.

نرم‌افزار [18]Websites extractor: این نرم‌افزار رایگان بر خلاف سایر نرم‌افزارهای ذکر شده، به صورت پیوسته نیست و باید دانلود و در رایانه نصب گردد. با استفاده از این نرم‌افزار می‌توان تمامی صفحات وب‌سایت مورد نظر را همراه با آدرسهای دقیق اینترنتی آن مشاهده و ذخیره نمود.

جامعة آماری در این پژوهش، وب‌سایتهای وزارتخانه‌های ایران می‌باشند. در کل، با توجه به تغییرات به وجود آمده در ادغام و یا تأسیس وزارتخانه‌های جدید، 18 وزارتخانه در ایران وجود دارد که هر یک دارای وب‌سایت مخصوص خود هستند. در خصوص نمونه آماری نیز به علت محدود بودن تعداد جامعه، تمامی وب‌سایتهای وزارتخانه‌ها به عنوان نمونه انتخاب شدند. گفتنی است، به دلیل اینکه وب سایت واحدی برای وزارت اطلاعات ایران از سوی نویسندگان در وب رؤیت نشد، تعداد وب‌سایتهای مورد بررسی 17 مورد است.

به طور کلی، بر اساس آمارهای اخذ شده از نرم‌افزار Websites extractor در مجموع تعداد صفحات وب 17 وزارتخانه ایران بالغ بر 3769 می‌باشد. سؤال اول، وضعیت وب‌سایتهای وزارتخانه‌های ایران را از لحاظ نوع پیوندهای موجود بررسی می‌کند. بر اساس تقسیم‌بندی پیوندهای شکسته و یا کور توسط نرم‌افزار Linkcheker، 4 نوع پیوند کور در وب‌سایتهای مورد بررسی وجود دارد. این پیوندهای کور به دلایل مختلف از جمله پیروی نکردن طراحان سایتها از ثبت آدرس لینکها به یک شکل واحد و استاندارد، شناخته نشدن پیوند از سوی خود نرم‌افزار Linkcheker و یا نبود هیچ صفحه‌ای به عنوان مقصد برای پیوند مورد نظر و یا اشکال در وب سرور، گزارش شده‌اند. جدول 1 نوع تقسیم‌بندی پیوندهای کور و کدهای مربوط را نشان می‌دهد.

جدول 1. نوع تقسیم‌بندی پیوندهای کور از لحاظ علت عدم دسترسی

بر اساس آمار اخذ شده از نرم‌افزار Linkcheker، جمعاً در تمامی 17 وب‌سایت وزارتخانه‌های ایران، 684 لینک کور (البته از 4 نوع فوق) وجود دارد که با توجه به تعداد کل صفحات وب‌سایتهای مورد بررسی (3769 صفحه) مقدار قابل توجهی است. با تقسیم کردن تعداد پیوندهای کور هر وب‌سایت بر تعداد صفحات آن، درصد پیوندهای کور به ازای هر صفحه مشخص می‌شود. نتایج نشان می‌دهد پیوندهای کور با بسامد بالایی(40.23) در هر یک از سایتهای مورد بررسی وجود دارند. البته، از این میان برخی از وب‌سایتها مانند وزارت امور خارجه، فرهنگ و ارشاد اسلامی، ارتباطات و فناوری اطلاعات و وزارت نفت نسبت به همتایان خود وضعیت بهتری دارند. جدول 2 گزارش مفصلی از آمار تعداد پیوندهای کور، درصد پیوندهای کور به ازای هر صفحه و نوع آنها را نشان می‌دهد.

سوال دوم، وضعیت وب‌سایتهای وزارتخانه‌های ایران را از لحاظ وجود خطاهای برنامه‌نویسی (اچ تی ام ال) بررسی نمود. بر اساس آمارهای اخذ شده از نرم‌افزار Markup Validation Service، جمعاً 4832 خطای اچ تی ام ال در وب‌سایتهای مورد بررسی وجود دارد که با توجه به تعداد کل صفحات وب‌سایتها (3769 صفحه)، رقم بسیار بالایی است. با تقسیم تعداد خطاهای هر وب‌سایت به تعداد کل صفحات آن، متوسط وقوع خطا در هر صفحه به دست می‌آید. به طور متوسط 284 خطای HTML در هر وب‌سایت رخ داده است. در این میان، سایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با 6 خطا به طور بارزی دارای خطای کمتری است و پس از آن وب‌سایت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با 72 خطا در رتبة دوم کمترین خطا قرار دارد. همچنین، وب‌سایت وزارت اقتصاد و دارایی با 540 خطا دارندة بیشترین میزان خطاست. جدول 3، آمار جامعی از میزان خطاهای اچ تی ام ال و متوسط وقوع آنها در هر صفحه وب‌سایت را نشان می‌دهد.

جدول 2. وضعیت وب‌سایتهای وزارتخانه‌های ایران از لحاظ تعداد صفحات، پیوندهای کور و انواع آنها

سؤال سوم به بررسی وضعیت دسترسی و به اختیارگیری محتوای وب‌سایتهای وزارتخانه‌های ایران بر اساس سرعتهای مختلف اینترنت می‌پردازد. نرم‌افزار Web Page Analyzer سرعت بارگذاری وب‌سایتها را در سرعتهای مختلف نشان می‏دهد. برای مثال، سرعت بارگذاری وب‌سایت در سرعتهایKbps  14.4، Kbps28.8 ،Kbps 33.6 ،Kbps 56 ،Kbps 128و Mbps 1.44 را می‌توان مشاهده نمود. در تحقیق حاضر، سرعت Kbps 56 که تقریباً سرعت اینترنت خانگی در ایران می‌باشد (به صورت Dialup) بررسی می‌شود. آمارها نشان می‌دهد هیچ یک از وب‌سایتهای مورد بررسی با سرعت Kbps 56 کمتر از 21 ثانیه در صفحه وب بارگذاری نمی‌شود. البته، این در حالی است که متوسط زمان بارگذاری وب‌سایتهای وزارتخانه‌های ایران در سرعت مذکور 44.14 ثانیه است که زمان زیادی است. با توجه به اینکه انتظار کاربران برای بارگذاری وب‌سایت مورد نظر به طور متوسط باید 44.14 ثانیه باشد، به نظر می‌رسد وب‌سایتهای مورد بررسی در اینترنتهای خانگی معمولی تا حدودی قابل دسترس نیستند. همچنین، نرم‌افزار مذکور میزان دسترسی به انواع فایلهای اچ تی ام ال، صوتی، تصویری و چندرسانه‌ای و... را نیز ارائه می‌دهد. گفتنی است، در سرعتهای مختلف اینترنت دسترسی به برخی از فایلهای موجود در سایت کاهش و یا افزایش می‌یابد. این امر بخصوص در مورد فایلهای چندرسانه‌ای بیشتر صادق است. به علت تخصصی بودن آمارهای مذکور، میزان دسترسی به فایلهای موجود در وب‌سایتها به دو گروه اچ تی ام ال و سایر فایلها تقسیم‌بندی شد. بر اساس آمارهای اخذ شده، مشکل دسترسی به فایلهای مذکور در اکثر وب سایتها به علت بالا بودن حجم وب‌سایت، وجود خطاهای زیاد بخصوص خطاهای اچ تی ام ال، مشهود است. از این منظر، تنها وزارتخانه‌های دادگستری، راه و شهر سازی، فرهنگ و ارشاد اسلامی و ارتباطات و فناوری اطلاعات، در دسترسی به فایلهای غیر از اچ تی ام ال مشکل خاصی ندارند و تمامی وب‌سایتها به غیر از ورزش و جوانان، هر یک با درصدی مشکل بارگذاری فایلهای اچ تی ام ال را دارند. جدول 3، آمار جامعی از وضعیت دسترسی وب‌سایتهای مورد بررسی را در سرعت Kbps 56 و همچنین آمار دسترسی به انواع فایلهای موجود نشان می‌دهد.

سؤال چهارم وضعیت حجم صفحات(بایت) وب‌سایتهای وزارتخانه‌های ایران از لحاظ زمان بارگذاری را بررسی می‌کند. بر اساس آمار اخذ شده از نرم‌افزار Web Page Analyzer متوسط حجم وب‌سایتهای مورد بررسی برای بارگذاری مناسب در سرعت Kbps 56 باید حداکثر 100000 بایت باشد. این در صورتی است که متوسط حجم وب‌سایتهای مورد بررسی 385483.6 است که تقریبا چهار برابر میزان استاندارد است. البته، متوسط حجم وب‌سایتهای مورد بررسی برای بارگذاری مطلوب حتی در سرعتهای Kbps 128و Mbps 1.44 نیز بیش از 12 ثانیه طول خواهد کشید که با توجه به سرعتهای ذکر شده، زمان زیادی به نظر می‌رسد (جدول 3).

جدول 3. وضعیت مربوط به حجم سرعت بارگذاری، وجود مشکل دسترسی به انواع فایل موجود و نرخ وقوع خطاهای HTML

امروزه دیجیتالی شدن اطلاعات و مجازی شدن ارتباطات، شبکه جهانی وب را به محمل مناسبی برای تعامل و انتقال اطلاعات و دانش تبدیل کرده است. از طرف دیگر، ظهور شرکتهای مختلف خصوصی و دولتی برای به دست گرفتن شریان انتقال اطلاعات در وب، رقابت بر سر افزایش کیفیت و کمیت محملهای اطلاعاتی را دو چندان کرده است. در این میان، وب‌سایتها به عنوان محملهای اصلی اطلاعات و انجام فرایندهای تعامل با مشتریان، اهمیت زیادی دارند. در این پژوهش وب‌سایتهای وزارتخانه‌های ایران از لحاظ حجم (بایت)، وقوع خطاهای برنامه‌نویسی (اچ تی ام ال)، میزان دسترسی به انواع فایل موجود در وب‌سایتها، وضعیت پیوندهای کور و وضعیت بارگذاری سایتها در سرعتهای مختلف اینترنت توسط نرم‌افزارهای پیوسته کنسرسیوم جهانی
وب بررسی گردید. به طور کلی، نتایج نشان داد وضعیت وب‌سایتهای وزارتخانه‌های ایران از نظر عوامل فوق مطلوب نیست.

در سؤال اول تحقیق که میزان وقوع پیوندهای کور را بررسی نمود، می‌بینیم نرخ وقوع این پیوندها در تمامی وب‌سایتها با توجه به کل صفحات وب آنها، بسیار بالاست. با دقت در نوع پیوندهای کور نیز به نتایج تحلیلی بیشتری می‌رسیم. برای مثال، آمارها نشان می‌دهند وزارتخانه‌های دارای درگاه‌های تعاملی بیشتری مانند ثبت نام کاربران، ارائه مدارک در قالب فایل‌های مختلف و... ، پیوندهای کور بیشتری از نوع کد 500 (خطا در وب سرور) دارند. در این میان، وب‌سایتهای وزارتخانه‌های علوم و تحقیقات و فناوری و بهداشت و درمان (با توجه به داشتن تعاملهای مستمر مانند انواع ثبت نام در آزمونها و ...) به خوبی این مسئله را نشان می‌دهند. از طرف دیگر، برخی از پیوندها نیز تنها به دلیل اینکه خود نرم افزار (Linkcheker) قادر به خواندن و یا شناسایی آنها نبوده، به عنوان پیوند کور معرفی شده‌اند. این نوع از پیوندها با کد  N/A2در جدول 2 نشان داده شده‌اند. در عین حال، نرخ اشتباهات انسانی که بیشتر متوجه کدهای N/A1 (عدم درج صحیح آدرس پیوندها از نظر تایپ صحیح حروف یا نوع و قالب نوشتاری آنها) و همچنین کد 404 (نبود پیوند مقصد مشخص)، دارای نرخ وقوع قابل توجهی هستند. موارد اخیر بیشتر متوجه طراحان وب‌سایتهاست.

در مورد وجود خطاهای برنامه‌نویسی اچ تی ام ال، شاهد نرخ بالایی از آنها هستیم (متوسط 284 خطا در هر وب‌سایت). این تعداد خطا با توجه به تعداد کل صفحات مورد بررسی (3769) قابل تأمل است. گرچه اکثر خطاهای اچ تی ام ال در ظاهر وب‌سایت و رویت محتوای آن خلل چندانی وارد نمی‌کنند، به شدت بر زمان بارگذاری سایت و بخصوص در هنگام دریافت فایل، پیامهای خطای متفاوتی را به وجود می‌آورد. خطاهایی مانند application server error، و یا the web page not found  از جمله این پیامها می‌باشند. البته، برخی از وب‌سایتهای مورد بررسی، دارای نرخ بسیار پایینی از خطاهای اچ تی ام ال هستند، مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که تنها دارای 6 خطاست. اگرچه این آمار تا حدودی دقت طراحان را می‌رساند، نباید از نظر دور داشت که حجم سایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تقریباً یک چهارم متوسط حجم سایر وب‌سایتهاست. طبیعتا کوچک بودن وب‌سایت نشان از نبود فایلهای بی‌شمار و صفحات تعاملی (مانند ثبت نام، دریافت فایل و...) دارد. شاید بتوان سایت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را با توجه به زیاد بودن تعداد صفحات (344) و بالا بودن حجم آن (995874 بایت) و با نرخ تنها 72 خطا در کل وب‌سایت، دارای وضعیت مطلوب‌تری نسبت به دیگران دانست. نتایج تحقیقات «اسریدهار و همکارانش» نیز تا حدودی مطابق با نتایج پژوهش حاضر است (Sreedhar, 2010). عوامل یاد شده تا حدودی متوجه طراحان سایتهاست، زیرا اغلب طراحان از کدهای اچ تی ام ال سایر وب‌سایتها استفاده می‌کنند که باعث چند دستگی طراحی می‌شود. یک طرز فکر بین طراحان وب‌سایتها وجود دارد و آن اینکه مسئله طراحی و دسترس‌پذیری وب‌سایتها با به کارگیری یک استاندارد واحد می‌تواند تا حدود زیادی مانع خلاقیت و نوآوری طراحان شود. البته، هنوز دلیل محکمی برای اثبات این گفته وجود ندارد (Regan, 2004). از طرف دیگر، «سیرکویسکی»[19] معتقد است بیشترین دلیل بروز خطاهای برنامه‌نویسی از سوی طراحان تازه کار و غیرحرفه‌ای است که برای طراحی وب‌سایت، از کدهای آمادة وب‌سایتهای مشابه دیگر و یا بسته‌های طراحی وب‌سایتها که در قالب فایلهای مختلف به فروش می‌رسند، استفاده می‏کنند (Sierkowski, 2002). در این میان، «براجنیک»[20] نظر متفاوت، جالب و در عین حال قابل تأملی دارد. وی معتقد است مسئله طراحی، دسترس‌پذیری و قابلیت استفاده از یک وب‌سایت با ویژگیهای شخصیتی یک طراح( اعم از خلاقیت و ابتکار، سختکوشی و میزان تخصص او) مرتبط است، زیرا پیروی صرف از اصول از پیش تعیین شده در طراحی وب‌سایتها بر اساس استانداردهای گوناگون، گاهی مانع بروز خلاقیتها و ابتکارهای طراح می‌گردد. این دو (فرایند طراحی و ویژگیهای شخصیتی) می‌تواند در مقابل هم باشند و یا در امتداد هم (Brajnik, 2000). در مورد سؤال سوم که وضعیت میزان انتظار برای بارگذاری تمامی وب‌سایت در سرعت Kbps 56 -که در ایران به نوعی اینترنت خانگی شمرده می‌شود- به طور متوسط 44.14 ثانیه است. با توجه به بالا بودن این زمان، می‌توان به نوعی ابراز داشت که دسترسی به تمامی قسمتهای وب‌سایتهای وزارتخانه‌های ایران در سرعت مذکور تقریباً غیرممکن است. همچنین، به علت بالا بودن حجم و نرخ خطاهای اچ تی ام ال، دسترسی به فایلهای خاص نیز در این وب‌سایتها دچار مشکل خواهد شد. نتایج نشان می‌دهند وب‌سایتهای مورد بررسی اغلب دارای مشکل دریافت فایل می‏باشند. البته، همان‌طور که اشاره شد، چنین خطاهایی در ظاهر و رؤیت سایت شاید قابل تشخیص نباشد.

سؤال چهارم که به نوعی به تحلیل آن در سطور فوق پرداختیم، در مورد حجم وب‌سایتهاست. چنان که آمارهای به دست آمده از نرم‌افزارهای کنسرسیوم جهانی وب نشان می‌دهد، حداکثر حجم 100000 بایت در سرعت Kbps 56 می‌تواند بارگذاری مطلوبی داشته باشد. این در حالی است که متوسط حجم وب‌سایتهای مورد بررسی 385483.6 بایت است، که تقریباً 4 برابر حد مجاز است.

مسئله‌ای که در پایان می‌توان به آن اشاره کرد، نحوة گزارش‌دهی نرم‌افزارهای تحلیل وب‌سایتهاست. اگرچه اغلب نرم‌افزارهای تحلیل وب‌سایتها، کم و بیش آیتمهای خاص و مشابهی را مورد توجه قرار می‌دهند، میزان حساسیت و خط‌مشی آنها در مواجهه با برخی از شاخصها با یکدیگر متفاوت است. «برور»[21] در این باره مقایسه‌ای بین دو نرم‌افزار لیفت و بابی انجام داد. نتایج پژوهش او نشان داد نرم افزار لیفت که محصول شرکت یوربل‌نت[22] می‌باشد، از شاخصها و استاندارد WCAG که شامل 508 شاخص است و بیشتر به فاکتور قابلیت دسترسی[23](برای مثال حساسیت بر روی پیوندها و...) تأکید دارد، استفاده می‌کند. در حالی که نرم‌افزار بابی بیشتر بر روی قابلیت رؤیت وب‌سایت (برای مثال، حساسیت بر روی خطاهای برنامه‌نویسی و...) تأکید دارد (Brewer 2004). در مورد نرم‌افزارهای پیوسته کنسرسیوم جهانی وب، بر اساس آمارهای ارائه شده در قسمت یافته‌های پژوهش، چنین به نظر می‌رسد که این نرم‌افزارها هر دو فاکتور قابلیت دسترسی و رؤیت‌پذیری را مورد توجه قرار می‌دهند، هر چند در مواردی مانند عدم تشخیص پیوندهای وب‌سایتها (N/A2) میزان خطا را بیشتر از حد واقعی نشان می‌دهند.

باتوجه به نتایج به دست آمده از پژوهش حاضر، می‌توان پیشنهادهای ذیل را برای بالا بردن سطح کمّی و کیفی وب‌سایتهای وزارتخانه‏های ایران به عنوان محملهای تعاملی مجازی بین دولت و ملت ارائه نمود:

1.با توجه به اینکه سرعت اینترنت در ایران و بخصوص در منازل کم است، طراحی وب‌سایتها باید تا حد ممکن از نظر حجم و گنجاندن فایلهای مختلف بر اساس سرعتهای معمول صورت بگیرد.

2.    استفاده از طراحان متخصص و با تجربه برای طراحی وب‌سایتها که با انواع استانداردهای طراحی آشنا باشند. این امر باعث جلوگیری از بروز خطاهای مختلف، پیوندهای کور و مشکل دسترسی به فایلهای مختلف خواهد شد.

3.    آشنا نمودن طراحان وب‌سایتها بخصوص وب‌سایتهای سازمانی با نرم‌افزارهای تحلیل طراحی وب‌سایتها (مانند نرم‌افزار‌های استفاده شده و معرفی شده در قسمت پیشینة پژوهش حاضر و سایر موارد مشابه) برای رصد و مرور اشتباهات احتمالی و حتی در مواردی استفاده از راهنمایی‌هایی که از سوی چنین نرم‌افزارهایی ارائه می‌شود.