نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه علم اطلاعات ودانش شناسی دانشگاه خوارزمی
چکیده
کلیدواژهها
مقدمه
سازماندهی همواره یکی از رویکردهای ذهنی و عینی انسان برای نظم بخشیدن به زندگی بهشمار میرود. «سازماندهی اطلاعات» نیز مهمترین رویکرد جامعه انسانی برای کنترل و مدیریت دانش تلقی میشود. کتابداران در طول تاریخ همواره نظمبخشی به دانش بشری را وظیفه خود دانسته و با بهرهگیری از دانش و توانایی در این زمینه، به سازماندهی منابع اطلاعاتی (در محملهای گوناگون) پرداختهاند تا از این طریق، دسترسی سریعتر و دقیقتر به منابع را میسر سازند. با تغییر در نیازها و نگرش جدید کاربران، بتدریج تغییراتی نیز در ساختار فهرستهای کتابخانهای به وجود آمد. به عبارت دیگر، فهرستهای کتابخانهای از رویکرد نظاممدار به سوی رویکردهای کاربرمدار حرکت کردند و کاربر و نیازهای وی در اولویت اصلی قرار گرفت (فتاحی، ارسطوپور، 1386، 4). بر همین اساس، ایفلا و سازمانهای بین المللی دیگر به فکر ایجاد نظامهایی با هدف پاسخدهی به نیازهای کاربران افتادند تا بتوانند شرایطی را مهیا کنند که با استفاده از فناوریهای رو به رشد اطلاعرسانی، بیشترین بهره را ببرند. از این رو، استاندارد توصیف و دسترسی به منبع (آر.دی.ای.) شکل گرفت (هاوارث؛ ویز، 2007، 4). این استاندارد مجموعهای جامع از دستورالعملها و رهنمودها برای فهرستنویسی (توصیف و دسترسی) همة انواع اشیای دارای محتواست که از سوی ایفلا و با همکاری کمیتة مشترک راهبردی به عنوان جایگزین قواعد پیش از خود، یعنی قواعد انگلوامریکن طراحی شده است (طاهری، 1389، 84). این قواعد، توصیف و دسترسی به منابع چاپی و الکترونیکی را بر اساس الگوی مفهومی ملزومات کارکردی پیشینههای کتابشناختی (اف.آر.بی.آر. ) امکانپذیر میسازد و بر این اساس، نهتنها بر قوانین فهرستنویسی تأثیر خواهد گذاشت، بلکه بر ساختار و طراحی فهرستهای پیوسته نیز مؤثر خواهد بود (لیراسیس ،2009 در مرادی، 1389: 44). آر.دی.اِی. موجودیتها، روابط و اصطلاحات خود را از سه الگوی مفهومی «ملزومات کارکردی پیشینههای کتابشناختی (اف.آر.بی.آر.)»، «ملزومات کارکردی دادههای مستند (اِف.آر.اِی.دی. یا فراد) » و «ملزومات کارکردی دادههای مستند موضوعی(اِف.آر.اِس.اِی.دی. یا فرساد )» و دستورالعملهای خود را از قوانین فهرستنویسی بینالمللی (آی.سی.پی ) ایفلا اتخاذ کرده است (تیلت، 2004).
بر پایة آخرین پیشنویس ارائه شده توسط کمیتة راهبردی مشترک، استاندارد آر.دی.اِی. شامل یک مقدمه کلی، 10 بخش، 13 پیوست و یک واژهنامه است، بخش 4-1 ویژگیهای موجودیتها و بخش 10-5 روابط بین آنها را پوشش میدهد. آر.دی.اِی. یک استاندارد محتوایی است نه یک استاندارد نمایش و نه یک قالب فرادادهای (اولیور ،2007). قالب نمایشی استاندارد بینالمللی توصیف کتابشناختی (آی.اس.بی.دی. )، قالب مارک 21 و دابلینکور جزء دستورالعملهای آر.دی.اِی. نیستند و در پیوست آر.دی.ای. نیز یادآوری شده که سازمانها و مؤسسات میتوانند در صورت تمایل از این استانداردها برای نمایش اطلاعات خود استفاده کنند (تیلت،2007). تغییر نام قواعد فهرستنویسی انگلوامریکن به آر.دی.اِی. با توجه به تغییراتی است که در ساختار پیشین آن به وجود آمده است. این تغییرات منجر به تفاوتهایی در شکل، هدف و دامنة قوانین شد که توسط کمیته همکاری مشترک در آوریل سال 2005 ارائه گردید. پیشینههایی که با استفاده از این قواعد جدید ایجاد میشوند، دارای قابلیت کاربرد در همة سیستمهای موجود از جمله فهرست کتابی، فهرست برگهای و سیستمهای یکپارچة کتابخانهای و همچنین در سیستمها و فناوریهای آینده هستند (تیلت، 2010).
بیان مسئله
همانگونه که ذکر شد، آر.دی.ای. با توجه به محیط متغیر رقومی و در پاسخ به نیازهای نوخاسته و برای انجام فهرستنویسی هرچه بهتر منابع (اعم از چاپی و الکترونیکی) طراحی شده است. این قواعد پس از بررسیهای بیشتر و انتشار نسخه نهایی، بتدریج جایگزین قواعد انگلوامریکن میشود. قواعد فهرستنویسی انگلوامریکن سالها بهعنوان یک استاندارد بینالمللی برای فهرستنویسی، بهوسیلة کتابخانه ملی بریتانیا، همچنین انگلستان، کانادا و آمریکا مورد استفاده قرار گرفته و همه یا قسمتی از این قواعد مورد پذیرش 56 کشور دیگر در سراسر جهان است اما، آر.دی.ای. برای جهان رقومی و به عنوان ابزاری وبمدار طراحی شده و در آن فهرست منابع رقومی بیشتر مد نظر است. این ابزار سبب ایجاد پیشینههایی میشوند که در جهان دیجیتال استفاده خواهند شد. از دیگر مزایای این استاندارد میتوان به قابلیت فهرستنویسی انواع منابع و انعطافپذیری و قابلیت تطبیق با جوامع گوناگون اشاره کرد. (شعبانزاد و درخوش، 1390، 83)
جامعه کتابداری و اطلاعرسانی ایران در سالهای اخیر در حوزة سازماندهی اطلاعات همگام با رویکردهای نوین گام برداشته و آثار علمیارزشمندی در این زمینه منتشر کرده است. همچنین، به نظر میرسد در کتابخانههای ایران نیز به تبع فضای بینالمللی، تا چند سال آینده قواعد آر.دی.ای. جایگزین قواعد فهرستنویسی انگلوامریکن شود. (مرادی و حاجی زینالعابدینی، 1390، 299). با این حال، برای وقوع این رخداد و انجام این جایگزینی، نیاز به کسب آمادگیهای علمیو روحی - روانی برای کتابداران ایرانی کاملاً احساس میشود. این در حالیاست که به نظر میرسد اطلاعات و آموزشهای ارائه شده بویژه برای کتابداران در این رابطه، جامعیت مناسبی ندارد. در این حالت، این ابهام وجود دارد که کتابداران بخش فهرستنویسی کتابخانههای ما با توجه به اطلاعات ناکافی و در عین حال مفاهیم انتزاعی و نسبتاً پیچیده مطرح در الگوی کارکردی پیشینههای کتابشناختی و آر.دی.ای. چگونه خواهند توانست خود را با شرایط جدید تطبیق دهند؟ چراکه ضروری است تا همه کتابداران در ابتدا از نظر ذهنی خود را آمادة رویارویی و پذیرش این واقعیت کنند و سپس به دانش روز در این زمینه مجهز شوند تا بتوانند این دگردیسی را نیز مانند دیگر تغییرات پیش آمده در محیط کتابخانه به درستی پشت سر بگذارند (حاجیزینالعابدینی، 1391). سؤال دیگر آنکه پس از آشنایی کتابداران فهرستنویس با این استاندارد از طریق شرکت در کارگاه آموزشی تخصصی، چه تغییراتی در دیدگاه و میزان پذیرش قواعد آر.دی.ای در آنها به وجود میآید؟ بر این اساس، میتوان نقش و جایگاه افزایش سطح اطلاعات و آشنایی عملی با این قواعد را در میزان پذیرش قواعد جدید بررسی کرد تا بر پایة آن برای تصمیمگیریهای کلان و برنامهریزی بهمنظور کاربردپذیری آر.دی.ای. در ایران، سنجیدهتر عمل کرد.
هدفها و ضرورت پژوهش
هدف از این پژوهش، بررسی دیدگاه فهرستنویسان سه کتابخانة بزرگ در مشهد (کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد، کتابخانة آستان قدس رضوی و کتابخانه مرکزی علوم پزشکی) در مورد بهکارگیری قواعد آر.دی.ای است. از دیگر هدفهای این پژوهش میتوان به سنجش میزان آشنایی کتابداران فهرستنویس مورد بررسی با این قواعد، بررسی تأثیر آموزش بر شناخت آنها از این قواعد و تعیین میزان پذیرش آنها پیش و پس از آموزش، اشاره کرد.
پیشینة پژوهش
در حال حاضر پژوهشهای متعددی در مورد آر.دی.ای انجام شده و یا درحال انجام است، اما پژوهشهای مرتبط با بحث آموزش آر.دی.ای. و تأثیر آن بر دیدگاه کتابداران انگشتشمار است. در اینجا به چند نمونه در این زمینه اشاره میشود. «نیدلمن» (2008) در پژوهشی با عنوان «استاندارد آر.دی.ای.» به معرفی ساختار و محتوای آر.دی.اِی. پرداخته و آن را زمینهساز نسل جدیدی از رویکردهای بازیابی اطلاعات معرفی میکند. وی در این مقاله، هدفهای طراحی و تدوین استاندارد آر.دی.ای. و دامنة آن را توضیح داده و ساختار قواعد فهرستنویسی انگلوامریکن ویرایش دوم را بررسی و با ساختار آر.دی.اِی. مقایسه نموده و شیوههای مناسب برای پیادهسازی و آمادهسازی ذهنی کتابداران را بیان کرده است. «کیسر و ایچل» (2009) هم در پژوهشی با عنوان «چالشهایی برای پیادهسازی استاندارد آر.دی.ای.: مطالعه موردی آلمانی» مزایای آر.دی.ای. را جانشینی برای قواعد فهرستنویسی آلمان و قواعد فهرستنویسی انگلوامریکن ویرایش دوم در سال 2011 بر میشمرد. «گدلراب» (2010) نیز در پژوهش خود به لزوم آموزش به کتابداران برای استفاده از قواعد آر.دی.ای. اشاره کرد و میزان علاقه و اطلاعات آنان را نسبت به تغییرات جدید سنجید. «تاد و دیگران» (2010) هم به پژوهش در زمینة آموزش کتابداران نیوزلند برای بهرهگیری از قواعد آر.دی.ای. پرداختند. در این پژوهش، نظر کتابداران نسبت به مزایا و معایب آر.دی.ای. گردآوری و راهکارهای لازم برای رویارویی با چالشها ارائه شده است. از سوی دیگر، آزمایش انجمن کتابداران آمریکا و کمیتة مشترک راهبردی آر.دی.ای. (2010) را شاید بتوان مهمترین پژوهش صورت گرفته در این رابطه دانست. در این پژوهش که همزمان با انتشار قواعد آر.دی.ای. در کتابخانه ملی پزشکی آمریکا، کتابخانه کنگره و کتابخانه ملی کشاورزی انجام میشود، روند تولید پیشینههای کتابشناختی با استفاده از این قواعد و همچنین بازخورد کاربران و دیدگاه بهرهگیران، مورد آزمایش و بررسی قرار میگیرد. نتایج این آزمایشها مرحله به مرحله از طریق وبسایت کمیته مشترک راهبردی آر.دی.ای. منتشر میشود. در زمان نگارش این مقاله، هنوز آزمایشها به پایان نرسیده و نتیجه نهایی اعلام نشده است.
در ایران نیز «مرادی» (1389) به شناسایی وضعیت فهرستنویسی توصیفی کتابخانههای دیجیتالی که بر اساس قوانین فهرستنویسی انگلوامریکن ایجاد شدهاند، و بررسی میزان انطباق آنها با آر.دی.اِی. برای کاملتر شدن پیشینه و در نتیجه سهولت ذخیره و بازیابی اطلاعات در کتابخانههای دیجیتالی پرداخت. نتایج این پژوهش نشان داد دادههای توصیفی موجود در پیشینههای کتابشناختی کتابخانههای دیجیتالی ایران که برخی از آنها فهرستهای رایانهای تکاملیافته میباشند، با استانداردها و قوانین کنونی (قوانین فهرستنویسی انگلوامریکن) همخوانی کاملی نداشته است. «پازوکی» (1391) نیز به بررسی امکانسنجی پیاده سازی قواعد توصیف و دسترسی به منبع در کتابخانه ملی ایران پرداخت. بخشی از یافتههای این پژوهش مشخص کرد کتابداران فهرستنویس کتابخانه ملی جمهوری اسلامیایران، آمادگی ذهنی نسبتاً زیادی را برای پذیرش تغییر قواعد فهرستنویسی انگلوامریکن و جایگزینی آن با قواعد آر.دی.ای دارا هستند. از پیشینة پژوهش میتوان دریافت که تاکنون پژوهشهای بسیار اندکی در زمینة بررسی دیدگاه کتابداران فهرستنویس کتابخانهها و مراکز اطلاعرسانی در جهان و بویژه در ایران پیش از بهکارگیری عملی قواعد آر.دی.ای و شناخت چگونگی تأثیر آموزش تخصصی بر میزان پذیرش آنها صورت نگرفته است. با انجام این پژوهش و پژوهشهای مشابه، میتوان امید داشت که تصمیمگیریها در آینده دربارة بهکارگیری قواعد جدید فهرستنویسی با هوشمندی و درنظرگرفتن تمام عوامل مؤثر صورت بپذیرد.
سؤالهای پژوهش
1. میزان آشنایی خود اظهاری فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای. پیش و پس از آموزش چگونه است؟
2. میزان آشنایی عملی فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای.پیش و پس از آموزش چگونه است؟
3. میزان پذیرش قواعد آر.دی.ای.توسط فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد پیش و پس از آموزش چگونه است؟
4. آیا رابطة معناداری بین مشخصات جمعیتشناختی (سن و سابقه کار) با وضعیت آشنایی فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای.پیش و پس از آموزش وجود دارد؟
5. آیا رابطة معناداری بین مشخصات جمعیتشناختی (سن و سابقه کار) با وضعیت پذیرش قواعد آر.دی.ای.توسط فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد پیش و پس از آموزش وجود دارد؟
6. دیدگاه فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد نسبت به تغییرات نرمافزارهای کتابخانهای با توجه به پیادهسازی احتمالی قواعد آر. دی.ای. پیش و پس از آموزش چگونه است؟
روش پژوهش
روش پژوهش از نوع آزمایشی به صورت طرح گروه پیشآزمون- پسآزمون است. طرح گروه پیش آزمون پس آزمون نوعی از طرحهای پژوهشی آزمایشی است که در آن از خود آزمودنی به عنوان گروه گواه استفاده میشود. در این طرح، آزمودنیها در رابطه با متغیر وابسته، دوباره مشاهده و سنجیده میشوند. یکی از ویژگیهای این طرح این است که چون در آن فقط یک گروه در هر دو مرحله پیشآزمون و پسآزمون شرکت میکنند، نیازی به همتا کردن آن گروه با گروه دیگر نیست. (میرزایی، 1388، 81)
جامعه، نمونه و ابزار پژوهش
جامعه آماری این پژوهش شامل فهرستنویسان شاغل در سه کتابخانة آستان قدس رضوی، مرکزی دانشگاه فردوسی و مرکزی دانشگاه علوم پزشکی مشهد است. گفتنی است، فهرستنویسانی در این پژوهش شرکت داده شدهاند که کارمند رسمی هستند و نیروهای مقطعی (پروژهای) به دلیل نداشتن ثبات کاری، دسترسی نداشتن به آمار دقیق تعداد ایشان و صلاحدید نهادهای مسئول، از جامعه پژوهش حذف شدند. تعداد کل کتابداران شاغل در بخش فهرستنویسی کتابخانههای یادشده 24 نفر است. نمونه آماری این پژوهش بر اساس جدول کرجسی مورگان (خلعتبری، 1389، 129) 21 نفر تعیین شد و پرسشنامه در روز کارگاه آموزشی یکروزة «آشنایی با رویکردهای نوین سازماندهی اطلاعات» که توسط انجمن کتابداری و اطلاعرسانی ایران (شاخه خراسان) برگزار شد، در دو مرحله پیش و پس از آموزش توزیع گردید. این پرسشنامه از 4 بخش تشکیل شده بود: الف) اطلاعات جمعیتشناسی ب) میزان آشنایی (اطلاعات فهرستنویسی) ج) سنجش دیدگاهها ه) انتظار کتابداران از نرمافزارهای کتابخانهای.
روایی پرسشنامه به روش اعتبار محتوا (بررسی نظر کارشناسان و متخصصان) بهدست آمد. برای سنجش پایایی آن، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار 871/. به دست آمد.
تحلیل یافتهها
از تعداد 21 کتابدار حاضر در نمونه 7/66% زن و 3/33% مرد بودند. 6/28% در آستان قدس، 6/28% در دانشگاه فردوسی و 8/42% در دانشگاه علوم پزشکی مشهد مشغول بودند.
سنّ 1/38% از آنان کمتر یا مساوی با 30 سال، 1/57% بین 31 تا 49 سال و 8/4% از آنان بیش از 49 سال بود. سابقة کاری 6/47% از آنان کمتر یا مساوی با 5 سال، 6/47% بین 6 تا 20 سال و 8/4% آنان بیش از 20 سال بود.
در زیر به پرسشهای پژوهش پاسخ داده شده است:
1. میزان آشنایی خود اظهاری فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای. پیش و پس از آموزش چگونه است؟
برای سنجش میزان آشنایی خود اظهاری فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای.، هفت پرسش طرح شد تا فهرستنویسان میزان آشنایی خود را با این قواعد جدید تخمین بزنند.
چون حجم نمونه در سه کتابخانه اندک بود، از آزمون ناپارامتری کروسکال - والیس استفاده شد که نتایج آن در جدولهای 1و2 آمده است.
جدول 1. آمارههای آزمون کروسکال ـ والیس برای آزمون وجود تفاوت معنادار در میزان آشنایی خود اظهاری فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای. پیش از آموزش
متغیر
|
آزمودنیها
|
میانگین رتبهها |
میزان آشنایی خوداظهاری پیش از آموزش |
کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی |
58/13
|
کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد
|
58/10
|
|
کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی مشهد |
56/9
|
جدول 2. جدول آزمون کروسکال والیس برای بررسی تفاوت معنادار در میزان آشنایی خود اظهاری فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای.پیش از آموزش
متغیر
|
اطلاعات آزمون
|
مقدار
|
میزان آشنایی خوداظهاری پیش از آموزش |
کیدوی کروسکال - والیس
|
56/1
|
درجه آزادی
|
2
|
|
سطح معناداری
|
46/0
|
با توجه به آنکه سطح معناداری آزمون کروسکال - والیس بزرگتر از 0/05 است، نمیتوان گفت میزان آشنایی در قسمت خوداظهاری پیش از آموزش بین مؤسسههای مختلف، تفاوت معنادار دارد. بنابراین، میتوان برای بررسی میزان آشنایی کتابداران کتابخانه آستان قدس رضوی، کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد و کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی مشهد در قسمت خوداظهاری پیش از آموزش، دادههای هر سه مؤسسه را در یک متغیر واحد به اسم «میزان آشنایی در قسمت خوداظهاری پیش از آموزش» قرار داد. چون حجم نمونه برای انجام آزمون پارامتری کافی نیست، از آزمون ناپارامتری ویلکاکسون برای فرضیههای فوق استفاده میکنیم. نتایج این آزمون در جدول 3 آمده است.
جدول 3. نتایج آزمون ویلکاکسون برای بررسی میزان آشنایی خود اظهاری فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای.پیش از آموزش
میانگین
|
انحراف معیار
|
رتبههای منفی
|
رتبههای برابر
|
رتبههای مثبت
|
تعداد کل رتبهها
|
مقدار آماره
|
معناداری
|
89/2
|
83/0
|
9
|
1
|
11
|
21
|
486/0-
|
31/0
|
همانطور که از جدول بالا ملاحظه میشود، میانگین و انحراف معیار میزان آشنایی آزمودنی در قسمت خوداظهاری پیش از آموزش، به ترتیب برابر با 89/2 و 83/0 شده است. با توجه به آنکه میزان معناداری آزمون برابر با 31/0 به دست آمده که از 05/0 بزرگتر است، فرضیه صفر رد نمیشود؛ یعنی میزان آشنایی خوداظهاری آزمودنیها پیش از آموزش از سطح متوسط بالاتر است.
برای سنجش میزان آشنایی خود اظهاری فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای.پس از آموزش، مراحل زیر را انجام میدهیم:
جدول 4. آمارههای آزمون کروسکال - والیس برای آزمون وجود تفاوت معنادار در میزان آشنایی خود اظهاری فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای.پس از آموزش
متغیر
|
مؤسسه
|
میانگین رتبهها |
میزان آشنایی خوداظهاری پس از آموزش |
کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی |
92/9
|
کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد |
13
|
|
کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی مشهد |
39/10
|
جدول 5. جدول آزمون کروسکال والیس برای بررسی وجود تفاوت معنادار در میزان آشنایی خود اظهاری فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای.پس از آموزش
متغیر
|
اطلاعات آزمون
|
مقدار
|
میزان آشنایی خوداظهاری پس از آموزش |
کیدوی کروسکال - والیس
|
9/0
|
درجه آزادی
|
2
|
|
سطح معناداری
|
64/0
|
با توجه به آنکه سطح معناداری آزمون کروسکال - والیس بزرگتر از 0/05 است، نمیتوان گفت میزان آشنایی در قسمت خوداظهاری پس از آموزش بین مؤسسههای مختلف، دارای تفاوت معنادار است. بنابراین، میتوان برای بررسی میزان آشنایی آزمودنیها در قسمت خوداظهاری پس از آموزش، دادههای هر سه مؤسسه را در یک متغیر واحد به اسم «میزان آشنایی در قسمت خوداظهاری پس از آموزش» قرار داد. چون حجم نمونه برای انجام آزمون پارامتری کافی نیست، از آزمون ناپارامتری ویلکاکسون برای این فرضیهها استفاده میکنیم. نتایج این آزمون در جدول 6 آمده است.
جدول 6. نتایج آزمون ویلکاکسون برای بررسی میزان آشنایی خود اظهاری فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای.پس از آموزش
میانگین
|
انحراف معیار
|
رتبههای منفی
|
رتبههای برابر
|
رتبههای مثبت
|
تعداد کل رتبهها
|
مقدار آماره
|
معناداری
|
61/3
|
64/0
|
17
|
1
|
3
|
21
|
178/3-
|
00/0
|
همانطور که در جدول 6 ملاحظه میشود، میانگین و انحراف معیار میزان آشنایی آزمودنیها در قسمت خوداظهاری پس از آموزش به ترتیب برابر با 61/3 و 64/0 است. با توجه به آنکه میزان معناداری آزمون برابر با صفر به دست آمده که از 0/05 بزرگتر نیست، فرضیة صفر رد میشود. این یعنی میتوان گفت که میزان آشنایی آزمودنیها در قسمت خوداظهاری پس از آموزش، از سطح متوسط بالاتر است.
2. میزان آشنایی عملی فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای.پیش و پس از آموزش چگونه است؟
برای سنجش میزان آشنایی عملی فهرستنویسان با قواعد آر.دی.ای.4 سؤال در پرسشنامه گنجانده شد که پیش و پس از آموزش از آنها پرسیده شد. این پرسشها به دنبال آن هستند که میزان آشنایی واقعی فهرستنویسان را با قواعد آر.دی.ای.در عمل بسنجند. برای سنجش این نوع آشنایی، با توجه به آنکه حجم نمونه در هر یک از مؤسسهها بسیار کم است، ناگزیر به استفاده از آزمون ناپارامتری هستیم که نظر به مستقل بودن متغیر مربوط در مؤسسههای مختلف، آزمون کروسکال - والیس خواهد بود. نتایج این آزمون در جدولهای زیر آمده است:
جدول 7. آمارههای آزمون کروسکال - والیس برای آزمون وجود تفاوت معنادار در میزان آشنایی عملی فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای.پیش از آموزش
متغیر
|
موسسه
|
میانگین رتبهها
|
میزان آشنایی عملی پیش از آموزش |
کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی
|
67/14
|
کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد
|
17/10
|
|
کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی مشهد
|
11/9
|
جدول 8 . جدول آزمون کروسکال - والیس برای بررسی وجود تفاوت معنادار در میزان آشنایی عملی فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای.پیش از آموزش
متغیر
|
اطلاعات آزمون
|
مقدار
|
میزان آشنایی عملی پیش از آموزش
|
کیدوی کروسکال - والیس
|
1/4
|
درجه آزادی
|
2
|
|
سطح معناداری
|
13/0
|
با توجه به آنکه سطح معناداری آزمون کروسکال - والیس بزرگتر از 0/05 است، نمیتوان گفت میزان آشنایی در قسمت آزمون پیش از آموزش بین مؤسسههای مختلف، دارای تفاوت معنادار است. بنابراین، میتوان برای بررسی میزان آشنایی آزمودنیها در قسمت آزمون پیش از آموزش، دادههای هر سه مؤسسه را در یک متغیر واحد به اسم «میزان آشنایی عملی پیش از آموزش» قرار دارد. چون حجم نمونه برای انجام آزمون پارامتری کافی نیست، از آزمون ناپارامتری ویلکاکسون برای فرضیههای فوق استفاده میکنیم. نتایج این آزمون در جدول 9 آمده است.
جدول 9. نتیجه آزمون ویلکاکسون برای بررسی میزان آشنایی عملی فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای.پیش از آموزش
میانگین
|
انحراف معیار
|
رتبههای منفی
|
رتبههای برابر
|
رتبههای مثبت
|
تعداد کل رتبهها
|
مقدار آماره
|
معناداری
|
12/0
|
17/0
|
0
|
2
|
19
|
21
|
99/3-
|
00/0
|
همانطور که در جدول 9 ملاحظه میشود، میانگین و انحراف معیار میزان آشنایی آزمودنیها در قسمت آزمون پیش از آموزش به ترتیب برابر با 12/0 و 17/0 شده است و میزان معناداری از 05/0 بیشتر نیست. این یعنی فرضیة صفر رد میشود. بنابراین، میتوان گفت میزان آشنایی عملی آزمودنیها با قواعد آر. دی. ای. پیش از آموزش، از سطح متوسط پایین تر است.
برای سنجش میزان آشنایی عملی آزمودنیها با قواعد آر.دی.ای.پس از آموزش، مراحل زیر را انجام میدهیم:
جدول 10. آمارههای آزمون کروسکال - والیس برای آزمون وجود تفاوت معنادار در میزان آشنایی عملی فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای.پس از آموزش
متغیر
|
موسسه
|
میانگین رتبهها
|
میزان آشنایی عملی پس از آموزش |
کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی |
5/14
|
کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد |
92/8
|
|
کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی مشهد |
06/10
|
جدول 11. جدول آزمون کروسکال - والیس برای بررسی وجود تفاوت معنادار در میزان آشنایی عملی فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای.پس از آموزش
متغیر مربوط |
اطلاعات آزمون
|
مقدار
|
میزان آشنایی عملی پس از آموزش |
کیدوی کروسکال - والیس
|
34/3
|
درجه آزادی
|
2
|
|
سطح معناداری
|
19/0
|
با توجه به آنکه سطح معناداری آزمون کروسکال - والیس بزرگتر از 05/0 است، نمیتوان گفت میزان آشنایی عملی پس از آموزش بین فهرستنویسان مؤسسههای مختلف، دارای تفاوت معنادار است. بنابراین، میتوان برای بررسی میزان آشنایی عملی آزمودنیها پس از آموزش، دادههای هر سه مؤسسه را در یک متغیر واحد به اسم «میزان آشنایی در عملی پس از آموزش» قرار داد. چون حجم نمونه برای انجام آزمون پارامتری کافی نیست، از آزمون ناپارامتری ویلکاکسون برای فرضیههای فوق استفاده میکنیم. نتایج این آزمون در جدول 12 آمده است.
جدول 12. نتایج آزمون ویلکاکسون برای بررسی میزان آشنایی عملی فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای.پس از آموزش
میانگین
|
انحراف معیار
|
رتبههای منفی
|
رتبههای برابر
|
رتبههای مثبت
|
تعداد کل رتبهها
|
مقدار آماره
|
معناداری
|
81/0
|
17/0
|
18
|
0
|
3
|
21
|
839/3-
|
00/0
|
همانطور که در جدول 12 ملاحظه میشود، میانگین و انحراف معیار میزان آشنایی عملی آزمودنیها در قسمت آزمون پس از آموزش، به ترتیب برابر با 81/0 و 17/0 شده است. با توجه به آنکه میزان معناداری آزمون برابر با صفر به دست آمده که از 05/0 بزرگتر نیست، فرضیة صفر رد میشود؛ یعنی میتوان گفت میزان آشنایی عملی آزمودنیها با قواعد آر.دی.ای.پس از آموزش، از سطح متوسط بالاتر است.
3. میزان پذیرش قواعد آر.دی.ای.توسط فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد پیش و پس از آموزش چگونه است؟
میزان پذیرش آزمودنیها پیش و پس از آموزش از میانگینگیری پاسخها به سؤالهای قسمتهای ج و د پرسشنامه به ترتیب پیش و پس از آموزش به دست میآید. چون حجم نمونه در هر یک از مؤسسهها بسیار کم است، ناگزیر به استفاده از آزمون ناپارامتری هستیم که نظر به مستقل بودن متغیرهای مربوط در مؤسسههای مختلف، آزمون کروسکال - والیس خواهد بود. نتایج این آزمون در جدولهای زیر آمده است.
جدول 13. آمارههای آزمون کروسکال - والیس برای آزمون وجود تفاوت معنادار در میزان پذیرش قواعد آر.دی.ای.توسط فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد در پیش و پس از آموزش
متغیر
|
موسسه
|
میانگین رتبهها |
میزان پذیرشپیش از آموزش
|
کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی |
33/14
|
کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد |
25/10
|
|
کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی مشهد |
78/8
|
|
میزان پذیرشپس از آموزش
|
کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی |
42/14
|
کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد |
11
|
|
کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی مشهد |
22/9
|
جدول 14. جدول آزمون کروسکال - والیس برای بررسی وجود تفاوت معنادار در میزان پذیرش قواعد آر.دی.ای.توسط فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد در پیش و پس از آموزش
متغیر
|
اطلاعات آزمون
|
مقدار
|
میزان پذیرش پیش از آموزش |
کیدوی کروسکال - والیس
|
93/2
|
درجه آزادی
|
2
|
|
سطح معناداری
|
23/0
|
|
میزان پذیرش پس از آموزش |
کیدوی کروسکال - والیس
|
66/2
|
درجه آزادی
|
2
|
|
سطح معناداری
|
26/0
|
با توجه به آنکه سطح معناداری آزمون کروسکال - والیس بزرگتر از 0/05 است، نمیتوان گفت میزان پذیرش پیش و پس از آموزش بین مؤسسههای مختلف، دارای تفاوت معنادار است. بنابراین، میتوان برای بررسی وجود رابطه بین میزان پذیرش و آموزش کتابداران کتابخانه آستان قدس رضوی، کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد و کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، دادههای هر سه مؤسسه را در دو متغیر به اسمهای «میزان پذیرش پیش از آموزش» و «میزان پذیرش پس از آموزش» قرار داد. چون حجم نمونه برای انجام آزمون پارامتری کافی نیست، از آزمون ناپارامتری ویلکاکسون دونمونهای برای فرضیههای فوق استفاده میکنیم که نتایج آن در جدول 15 آمده است.
جدول 15. نتایج آزمون ویلکاکسون دونمونهای برای بررسی تأثیر آموزش بر میزان پذیرش قواعد آر.دی.ای.توسط فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد
تفاضل میانگین میزان پذیرش پیش با پس از آموزش
|
انحراف معیار
|
رتبههای منفی
|
رتبههای برابر
|
رتبههای مثبت
|
تعداد کل رتبهها
|
مقدار آماره
|
معناداری
|
03/1-
|
01/1
|
7
|
0
|
14
|
21
|
042/3-
|
00/0
|
میانگین و انحراف معیار تفاضل میزان پذیرش پیش و پس از آموزش کتابداران کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد، کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و کتابخانه آستان قدس رضوی به ترتیب برابر با -1/03 و 1/01 شده است. با توجه به آنکه میزان معناداری آزمون برابر با 0 به دست آمده که از 0/05 بزرگتر نیست، فرضیة صفر رد میشود؛ یعنی بیتأثیر بودن آموزش بر میزان آشنایی کتابداران کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد، کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و کتابخانه آستان قدس رضوی رد میشود و نشان میدهد که آموزش بر پذیرش قواعد آر.دی.ای.توسط فهرستنویسان کتابخانههای مذکور تأثیر مثبتی داشته است.
5. آیا رابطه معناداری بین مشخصات جمعیتشناختی (سن و سابقه کار) با وضعیت آشنایی خود اظهاری و عملی فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای.پیش و پس از آموزش وجود دارد؟
برای بررسی وجود رابطه معنادار بین سن با وضعیت آشنایی خود اظهاری و عملی فهرستنویسان کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد، کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و کتابخانه آستان قدس رضوی با قواعد آر.دی.ای.پیش و پس از آموزش از آزمون U من - ویتنی استفاده میکنیم، زیرا حجم نمونه در گروههای سنّی بسیار کم است و این استفاده از آزمونهای پارامتری را غیرممکن میکند.
جدول 16. آمارههای آزمون U من - ویتنی برای آزمون وجود رابطة معنادار بین سن با وضعیت آشنایی خود اظهاری و عملی فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای.پیش و پس از آموزش
متغیر
|
گروه سنی
|
تعداد
|
میانگین رتبه
|
میانگین
|
انحراف معیار
|
U
|
معناداری
|
نمرة آشنایی خوداظهاری پیش از آموزش |
کمتر از 30 سال |
8
|
94/8
|
56/2
|
97/0
|
5/35
|
24/0
|
بیشتر از 30 سال |
13
|
27/12
|
09/3
|
71/0
|
|||
نمرة آشنایی عملی پیش از آموزش |
کمتر از 30 سال |
8
|
38/9
|
06/0
|
12%
|
39
|
37/0
|
بیشتر از 30 سال |
13
|
12
|
15/0
|
19/0
|
|||
نمرة آشنایی خوداظهاری پس از آموزش |
کمتر از 30 سال |
8
|
94/10
|
55/3
|
91/0
|
5/51
|
97/0
|
بیشتر از 30 سال |
13
|
04/11
|
64/3
|
44/0
|
|||
نمرة آشنایی پس از آموزش |
کمتر از 30 سال |
8
|
25/10
|
78/0
|
21/0
|
64
|
7/0
|
بیشتر از 30 سال |
13
|
46/11
|
83/0
|
16/0
|
با توجه به آنکه سطح معناداری آزمونها در تمامیقسمتها بزرگتر از 05/0 است، میتوان گفت بین سن با وضعیت آشنایی خوداظهاری و عملی کتابداران کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد، کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و کتابخانه آستان قدس رضوی پیش و پس از آموزش رابطة معناداری وجود ندارد.
برای بررسی وجود رابطة معنادار بین سابقه کاری با وضعیت آشنایی خود اظهاری و عملی فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای.پیش و پس از آموزش، از آزمون U من - ویتنی استفاده میکنیم، زیرا حجم نمونه در گروههای سابقه کاری بسیار کم است و این استفاده از آزمونهای پارامتری را غیرممکن میکند. نتایج آزمون همراه با اطلاعات توصیفی، در جدول 17 آمده است.
جدول 17. آمارههای آزمون U من - ویتنی برای آزمون وجود رابطه معنادار بین سابقة کاری با وضعیت آشنایی خود اظهاری و عملی فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای.پیش و پس از آموزش
متغیر مربوط |
سابقة کار
|
تعداد
|
میانگین رتبه |
میانگین
|
انحراف معیار |
U
|
معناداری
|
نمرة آشنایی خوداظهاری پیش از آموزش |
بین 1 تا 5 سال
|
10
|
95/9
|
71/2
|
92/0
|
5/44
|
47/0
|
بیشتر از 5 سال
|
11
|
95/11
|
05/3
|
76/0
|
|||
نمرة آشنایی عملی در پیش از آموزش
|
بین 1 تا 5 سال
|
10
|
85/9
|
08/0
|
12/0
|
5/43
|
43/0
|
بیشتر از 5 سال
|
11
|
05/12
|
16/0
|
2/0
|
|||
نمرة آشنایی خوداظهاری پس از آموزش
|
بین 1 تا 5 سال
|
10
|
3/11
|
6/3
|
81/0
|
52
|
86/0
|
بیشتر از 5 سال
|
11
|
73/10
|
61/3
|
47/0
|
|||
نمرة آشنایی عملی پس از آموزش
|
بین 1 تا 5 سال
|
10
|
9/9
|
78/0
|
18/0
|
44
|
47/0
|
بیشتر از 5 سال
|
11
|
12
|
84/0
|
17/0
|
با توجه به آنکه سطح معناداری آزمونها در تمامیقسمتها بزرگتر از 0/05 است، مشخص میشود بین سابقة کاری با وضعیت آشنایی خود اظهاری و عملی فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد با قواعد آر.دی.ای.پیش و پس از آموزش رابطه معناداری وجود ندارد.
6. آیا رابطه معناداری بین مشخصات جمعیتشناختی (سن و سابقه کار) با وضعیت پذیرش قواعد آر.دی.ای.توسط فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد پیش و پس از آموزش وجود دارد؟
برای بررسی وجود رابطه معنادار بین سن با میزان پذیرش قواعد آر.دی.ای.توسط کتابداران کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد، کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و کتابخانه آستان قدس رضوی پیش و پس از آموزش، برای آزمون فرضیههای فوق از آزمون U من - ویتنی استفاده میکنیم، زیرا حجم نمونه در گروههای سنی بسیار کم است و این استفاده از آزمونهای پارامتری را غیرممکن میکند. نتایج آزمون، در جدول 18 آمده است.
جدول 18. آمارههای آزمون U من - ویتنی برای آزمون وجود رابطه معنادار بین سن با میزان پذیرش قواعد آر.دی.ای.توسط فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد، پیش و پس از آموزش
متغیر مربوط |
گروه سنی
|
تعداد
|
میانگین رتبه |
میانگین
|
انحراف معیار |
U
|
معناداری
|
میزان پذیرشدر
پیش از آموزش |
کمتر از 30 سال |
8
|
13/11
|
31/2
|
04/1
|
51
|
97/0
|
بیشتر از 30 سال |
13
|
92/10
|
3/2
|
09/1
|
|||
میزان پذیرشدر
پس از آموزش
|
کمتر از 30 سال |
8
|
19/11
|
47/3
|
27/0
|
5/50
|
92/0
|
بیشتر از 30 سال |
13
|
88/10
|
25/3
|
67/0
|
با توجه به آنکه سطح معناداری آزمون U من - ویتنی در تمامیقسمتها بزرگتر از 05/0 است، مشخص میشود بین سن با میزان پذیرش قواعد آر.دی.ای.توسط فهرستنویسان کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد، کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و کتابخانه آستان قدس رضوی پیش و پس از آموزش رابطة معناداری وجود ندارد.
برای بررسی وجود رابطه معنادار بین سابقة کاری با میزان پذیرش قواعد آر.دی.ای.توسط فهرستنویسان کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد، کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و کتابخانه آستان قدس رضوی پیش و پس از آموزش، از آزمون U من - ویتنی استفاده میکنیم، زیرا حجم نمونه در گروههای سنّی بسیار کم است و این استفاده از آزمونهای پارامتری را غیرممکن میکند. نتایج آزمون در جدول 20 آمده است.
جدول 19. آمارههای آزمون U من - ویتنی برای آزمون وجود رابطه معنادار بین سابقه کاری میزان پذیرش قواعد آر.دی.ای.توسط فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد پیش و پس از آموزش
متغیر مربوط |
سابقه کار
|
تعداد
|
میانگین رتبه |
میانگین
|
انحراف معیار |
U
|
معناداری
|
میزان پذیرش در
پیش از آموزش |
بین 1 تا 5 سال
|
10
|
6/10
|
22/2
|
02/1
|
51
|
81/0
|
بیشتر از 5 سال
|
11
|
36/11
|
38/2
|
11/1
|
|||
میزان پذیرش در
پس از آموزش
|
بین 1 تا 5 سال
|
10
|
3/9
|
2/3
|
63/0
|
38
|
25/0
|
بیشتر از 5 سال
|
11
|
55/12
|
46/3
|
47/0
|
با توجه به آنکه سطح معناداری آزمون U من - ویتنی در تمامی قسمتها بزرگتر از 05/0 است، مشخص میشود بین سابقه کاری با میزان پذیرش کتابداران کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد، کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و کتابخانه آستان قدس رضوی پیش و پس از آموزش رابطة معناداری وجود ندارد.
7. دیدگاه فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد نسبت به تغییرات نرمافزارهای کتابخانهای با توجه به پیادهسازی احتمالی قواعد جدید فهرستنویسی جدید (آر.دی.ای.) پیش و پس از آموزش چگونه است؟
برای بررسی دیدگاه کتابداران کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد، کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و کتابخانه آستان قدس رضوی نسبت به نرمافزارهای کتابخانهای با توجه به تغییرات پیش رو پیش و پس از آموزش، از رتبهبندی فریدمن استفاده میکنیم که نتایج آن در جدولهای 20 و 21 آمده است.
جدول 20. نتایج رتبهبندی فریدمن برای بررسی دیدگاه کتابداران کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد، کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و کتابخانه آستان قدس رضوی نسبت به نرمافزارهای کتابخانهای با توجه به تغییرات پیشرو پیش از آموزش
سؤال
|
میانگین رتبه پیش از آموزش |
میانگین رتبه پس از آموزش |
استفاده از گزینههای راهنما (Help)به میزان کافی و برای هر فیلد |
69/7 |
48/6
|
آموزش کافی به فهرستنویسان پیش از پیادهسازی قواعد در نرمافزار |
62/7 |
14/8
|
با توجه به قواعد جدید، نیاز به بازنگری در سرفصل درسهای سازماندهی اطلاعات گروههای علوم کتابداری و اطلاعرسانی وجود دارد |
02/7 |
36/7
|
در کارگروه تغییر ساختار نرمافزار کتابخانهای بر مبنای آر.دی.ای. حضور کتابداران آشنا به آن ضروری است |
7 |
1/7
|
نیاز به آموزش کاربران برای استفاده از نرمافزار با ساختار جدید وجود دارد |
76/6 |
64/6
|
رویکرد نرمافزارهای کتابخانهای با توجه به قواعد جدید نیاز به بازبینی و تغییر دارد |
71/6 |
71/6
|
انطباق کامل نرمافزار با قواعد و استانداردها |
69/6 |
7
|
داشتن امکان اعمال برخیاصلاحهای جزئی در ساختار نرمافزار با توجه به نیاز هر کتابخانه |
21/6 |
88/4
|
انطباق ساختار نرمافزار با ساختار پیشین |
1/6 |
4/6
|
هماهنگ کردن کاربرگههای فهرستنویسی با قواعد آر.دی.ای |
88/5 |
38/7
|
تغییر ساختار جستجو و بازیابی منابع بر اساس قواعد جدید |
31/5 |
67/5
|
تغییر نکردن ساختار فهرستبرگهها برای هماهنگی با رکوردهای ایجاد شده |
5
|
24/4
|
در جدول 20، معناداری رتبهبندیهای فریدمن پیش و پس از آموزش به ترتیب برابر با 01/0 و 0 به دست آمد که به علت کوچکتر بودن از 05/0 نشاندهندة معنادار بودن رتبهبندیهاست. نتایج نشان میدهد فهرستنویسان پیش از آموزش سه گزینة «استفاده از گزینههای راهنما (Help) به میزان کافی و برای هر فیلد» و «آموزش کافی به فهرستنویسان پیش از پیادهسازی قواعد در نرمافزار با توجه به قواعد جدید» و «نیاز به بازنگری در سر فصل دروس سازماندهی اطلاعات گروههای علوم کتابداری و اطلاعرسانی وجود دارد» و پس از آموزش سه گزینه «آموزش کافی به فهرستنویسان پیش از پیادهسازی قواعد در نرمافزار» و «هماهنگی کاربرگههای فهرستنویسی با قواعد آر.دی.ای» و «با توجه به قواعد جدید نیاز به بازنگری در سرفصل دروس سازماندهی اطلاعات گروههای علوم کتابداری و اطلاعرسانی وجود دارد» را دارای اولویت بیشتری برای انجام تغییر در فضای نرمافزارهای کتابخانهای به منظور بهکارگیری قواعد جدید دانستهاند و سایر گزینهها را در اولویت بعدی قرار دادهاند.
نتیجهگیری
بر پایة یافتههای این پژوهش، مشخص شد فهرستنویسان کتابخانههای بزرگ مشهد (کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی، کتابخانه مرکزی دانشگاه فردوسی و کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی مشهد) پیش از آموزش، بر این گمان بودهاند که آشنایی زیادی با قواعد آر.دی.ای. دارند و از اینرو نمرة آشنایی خوداظهاری آنها از حد متوسط بالاتر بود. اما در پاسخ به سؤالهای عملی مشخص شد آشنایی عملی و واقعی آنها با این قواعد از حد متوسط پایینتر است. بنابراین، برگزاری کارگاه آموزشی و افزایش سطح اطلاعات فهرستنویسان ضروری به نظر میرسد. پس از برگزاری کارگاه آموزشی، آشنایی با رویکردهای نوین در سازماندهی اطلاعات که در آن، قواعد آر.دی.ای. به صورت نظری و عملی و به صورت کامل ارائه شد و کتابداران با جنبههای مختلف این قواعد جدید آشنا شدند، میزان آشنایی فهرستنویسان از سطح متوسط بالاتر رفت. این امر نشاندهندة تأثیر مثبت آموزش در ارتقای سطح اطلاعات تخصصی کتابداران در این زمینه است. نکتة جالب توجه آن است که پس از شرکت در کارگاه آموزشی، کتابداران به این نتیجه رسیدهاند که اطلاعات آنها در مورد رویکردهای نوین سازماندهی اطلاعات، کافی نبودهاست. بهنظر میرسد نداشتن مطالعة تخصصی کافی و ناآگاهی از جنبههای مرتبط با تحولات صورت گرفته در دنیای سازماندهی اطلاعات سبب شده کتابداران پیش از آموزش، برداشتی سطحی در مورد میزان آشنایی خود با این قواعد داشته باشند. همچنین، یافتهها نشاندهندة تأثیر مثبت آموزش بر میزان پذیرش قواعد آر.دی.ای. از سوی نمونة پژوهش است. بدین ترتیب، پس از آموزش و افزایش آگاهی فهرستنویسان نسبت به قواعد آر.دی.ای. میزان مقبولیت آن نزد فهرستنویسان به شکل معناداری افزایش یافته است. این یافته مؤید ضرورت برگزاری دورههای آموزشی برای آشنایی هرچه بیشتر نظری و عملی با قواعد آر.دی.ای.، پیش از تصمیمگیری بهمنظور پیادهسازی آن در کتابخانههای کشورمان است. همچنین، در این پژوهش رابطة معناداری میان سن و سابقة کاری فهرستنویسان با میزان آشنایی خوداظهاری، آشنایی عملی و میزان پذیرش قواعد فهرستنویسی جدید (آر.دی.ای.) مشاهده نشد. از سوی دیگر، فهرستنویسان در اظهار نظر خود دربارة تغییرها و تحولهای احتمالی در نرمافزارهای کتابخانهای، در پی جایگزینی و پیادهسازی قواعد جدید فهرستنویسی، بیش از همه خواستار بهکارگیری همه جانبة قابلیتها و امکانات راهنما به منظور معرفی تغییرات جدید در نحوة ثبت اطلاعات فهرستنویسی، ارائه آموزشهای کافی به فهرستنویسان پیش از تصمیمگیریها، بازنگری در سرفصل درسهای سازماندهی اطلاعات در گروههای کتابداری و اطلاعرسانی دانشگاهها، هماهنگ ساختن کاربرگههای فهرستنویسی و ورود اطلاعات با الگوهای جدید و حضور کتابداران آشنا با قواعد و الگوهای جدید در کارگروه تغییر و تعدیل نرمافزارهای کتابخانهای شدند. این یافته بدین معناست که تولیدکنندگان نرمافزارهای کتابخانهای در ایران باید به موارد ذکر شده بیش از پیش توجه داشته باشند تا زمینة همگام شدن با رویکردهای نوین سازماندهی اطلاعات مهیا شود. ارائه دستنامههای آموزشی، برگزاری دورههای آموزشی دربارة معرفی تغییرات صورتگرفته در نرمافزارها و همچنین بهکارگیری راهنماهای متعدد در داخل نرمافزار برای تکمیل هر ناحیه در کاربرگه فهرستنویسی و ورود اطلاعات میتواند به این درخواستها تا حدود زیادی جامة عمل بپوشاند.