نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت صنعتی دانشگاه فردوسی
2 کارشناس ارشد کتابداری و اطلاعرسانی دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
کلیدواژه‌ها
مقدمه
کتابخانههای عمومی، یکی از ابزارهای اصلی توسعة فرهنگی در جوامع کنونی به شمار می‌روند و در توسعة نیروی انسانی نقش اساسی بر عهده دارند. کتابخانههای عمومی در بالا بردن سطح دانش اجتماع و شکوفایی استعدادهای افراد یک جامعه سهم بسزایی دارند و سنگ بنای توسعه فرهنگی، اجتماعی و سیاسی محسوب می‌شوند. پرداختن به کتابخانه در شهر به عنوان یکی از تسهیلات شهری، باعث اصلاح محیط اجتماعی شهروندان می‌گردد. در واقع، باید به برنامهریزی و طراحی کالبدی محله‌های مسکونی توجه شود و محیطی سالم برای ارتقای سطح تعلیم و تربیت و بسط پیوندهای اجتماعی و رفع نارساییها فراهم آید. در این میان، یکی از اساسی‌ترین نیازمندیهای مراکز فرهنگی، تأمین کتابخانه‌هاست (شیعه، 1380). دستگاه مدیریت شهری همراه با سایر سازمانهای درگیر دیگر در امور شهر و بویژه متولیان امور فرهنگی، باید تدبیرهای لازم را برای ساماندهی توزیع عادلانه و کارآمد کتابخانهها به عنوان یکی از انواع تسهیلات شهری برای مناطق پرتراکم جمعیت، به منظور افزایش میزان بهره‌وری، به کار گیرند (رهنما و آقاجانی، 1388). بی‌توجهی به مؤلفههای مکان‌یابی کتابخانههای عمومی به هنگام احداث این‌گونه کتابخانهها، تمامی تلاشهای بعدی در زمینة تجهیز مجموعه و ارتقای سطح خدمات در کتابخانههای عمومی را بی‌ثمر خواهد ساخت (مختارپور، 1387). بنابراین، در احداث کتابخانههای عمومی همچون دیگر کاربریهای شهری، باید اصول و ضوابط و استانداردهای مربوط به مکان‌یابی و کاربری زمین لحاظ شود.
به طور کلی، هدف اصلی و اساسی برنامهریزی کاربری زمین، استفاده بجا و مناسب و در نهایت آماده‌سازی زمین برای مصارف مختلف شهری است. بنابراین، در برنامهریزی کاربری زمین باید زمین مورد نیاز برای رسیدن به هدفهای آینده برآورده گردد (شیعه1380). در این میان، کتابداران به واسطة دانش تخصصی که در حوزه کتابداری و اطلاعرسانی، ساختمان و تجهیزات کتابخانهها، شناخت نیازها، جامعه استفاده‌کننده و خدمات کاربرمدار دارند، می‌توانند مشاورانی ارزشمند برای مسئولان و متولیان احداث کتابخانههای عمومی در نقاط مختلف شهری باشند.
مؤلفههای مکان‌یابی کتابخانههای عمومی
معیارهایی که در فرایند مکان‌یابی کتابخانهها مدّ نظر قرار می‌گیرد، ممکن است از شهری به شهر دیگر و یا حتّی از کشوری به کشور دیگر، متفاوت باشد. در این مقاله، شش معیار اصلی برای مکان‌یابی کتابخانهها در نظر گرفته شده است. پنج معیار اول، با مرور پژوهشهای صورت گرفته در زمینه مکان‌یابی کتابخانهها و همچنین با مراجعه به دستنامه مکان‌یابی کتابخانههای عمومی ـ که با همکاری انجمن کتابداران آمریکا و انجمن معماران آمریکا تهیه شده است ـ به دست آمد. معیار ششم، عوامل و ویژگیهای بومی است که با توجه شرایط خاص کشور و در نظر گرفتن دیدگاه استادان گروه کتابداری دانشگاه فردوسی تعیین شده‌اند. در ادامه، هر یک از این معیارها و عوامل مؤثر بر آن، شرح داده میشود.
1. مرکزیت[1]
- قابلیت دسترسی[2]: به طور کلی، کاربریهای که در مکانهای در دسترس و نزدیک به وسایل حمل و نقل عمومی قرار دارند، بیش از دیگر کاربریها مورد مراجعه قرار می‌گیرند.
- بُعد مسافت[3]: کتابخانه عمومی باید در محلی احداث شود که کمترین میزان فاصله را از مراکز و سازه‌های شهری داشته باشد.
- توزیع جمعیت[4]: میزان جمعیت هر مکان، عامل مهمی برای برآوردن نیازهای آنان به کارکردهای مختلف شهری است. در حقیقت، تعداد جمعیت، مقیاس نیاز به هر کاربری را مشخص می‌کند (رضویان، 1381).
- همجواری با مراکز پرتجمع[5]: توصیه میشود کتابخانهها در کنار مراکز پرتجمع که افراد زیادی را در خود جای می‌دهند، احداث شوند تا جمعیت بیشتری بتواند به آسانی از آنها استفاده کند.
2. سازگاری[6]
- سکوت[7]: از آنجا که کتابخانههای عمومی مکانهایی جهت مطالعه و تحقیق می‌باشند، باید در مکانهای ساکت و بی سروصدا، ساخته شوند.
- امنیت[8]: استاندارهای ایمنی و امنیت، عامل دیگری در تعیین مکان کاربریهای شهری است.
- ساختمانها و فضای شهری مجاور (کاربریهای مجاور[9]): تجانس کاربریهای همجوار، یکی دیگر از معیارهای توزیع کاربریهای شهری است؛ بدین صورت که کارکردها و کاربریهای مجاور نباید در تضاد با یکدیگر باشند. از طرف دیگر، کارکردهای عمومی متجانس با یکدیگر باید طوری طراحی شوند که تعامل عملکردی آنها پوشش مناسب را داشته باشد (رضویان، 1381).
- همجواری با ایستگاه آتشنشانی[10]: از آنجا که بیشتر مواد موجود در کتابخانهها چاپی هستند و قابلیت اشتعالزایی آنها بالاست، توصیه میشود کتابخانههای عمومی تا حد امکان به ایستگاههای آتشنشانی نزدیک باشد (مختارپور، 1387).
3. اندازه[11] و فضای مکان
- خدمات کتابخانه[12]: در هر کتابخانه با توجه به نوع مراجعان آن و نوع و کیفیت خدماتی که قرار است در آن ارائه شود، فضای کافی پیش‌بینی شود.
- امکانات رفاهی[13] (پارکینگ و ...): اندازه و فضای کتابخانه باید به اندازة کافی بزرگ بوده و امکانات رفاهی لازم مثل سالن مطالعه، سالن استراحت، پارکینگ و ... داشته باشد.
- گسترش آتی[14]: از آنجا که بنا به گفتة رانگاناتان «کتابخانه موجودی زنده و پویاست» باید همواره آمادگی همگامی با تغییرات و تحولات را داشته باشد و اندازه و فضای کافی را برای گسترشهای آتی در نظر بگیرد ( Sands,2005).
4. جهت‌یابی مکان کتابخانه[15]
- جهت وزش باد:[16] جهت وزش باد نیز از معیارهایی که در ساخت کاربریهای مختلف در نظر گرفته میشود و با توجه به نوع کاربریها اهمیت آن متفاوت است. به عنوان مثال، در ساخت کشتارگاه‌ها و مکانهای دفع زباله، برای سازگاری آن با کاربریهای مجاور، باید این معیار در نظر گرفته شود (رضویان،1381).
- جهت نور خورشید:[17] در متون مربوط به کاربری اراضی، این معیار نیز هم در طراحی داخلی و هم در سازگاری آن با کاربریهای مجاور، در نظر گرفته میشود (رضویان، 1381؛ برزه کار،1384 Siems& Demmers, 2005; Padilla,2002).
- نما، منظر[18]: نما و منظر هر کاربری، برای سازگاری آن با کاربریهای مجاور، و نیز ظاهر کاربری باید در مکان‌یابی در نظر گرفته شود (رضویان، 1381).
- چگونگی شکل گرفتن راه‌ها و مسیرها: برای دستیابی راحت‌تر و افزایش قابلیت دسترسی به کتابخانه، باید مسیرهای منتهی به مکان کتابخانه نیز در نظر گرفته شود تا امکان استفاده راحت مراجعان فراهم گردد.
5. جغرافیای طبیعی منطقه[19]
- ساختار خاک منطقه[20]: بررسی وضعیت خاک در مکانی که قرار است کتابخانه در آنجا بنا شود، از آن جهت حایز اهمیت است که با تعیین اجزای تشکیل دهندة خاک، میتوان به راحتی میزان استحکام و تحملپذیری آن را مشخص کرد ((Padilla,2002; Sands,2005.
- قیمت زمین: با توجه به بودجه کمی که معمولاً به کتابخانهها اختصاص داده میشود، توجه به قیمت زمین مورد نظر، عامل مهمی است که باید در مکان‌یابی در نظر گرفته شود.
- عوامل اقلیمی (آب و هوا، دما، رطوبت و ...): شرایط اقلیمی منطقه، ضمن اینکه عامل مهمی در ساخت مکان است، عامل مهمی در جذب کاربران به کتابخانه نیز می باشد (Sands,2005).
- جذابیتهای طبیعی مکان: این معیار، علاوه بر اینکه عامل مهمی در زیبایی مکان کتابخانه است، باعث جذب کاربران به کتابخانه میشود.
- شرایط محیطی و بهداشتی: این عامل جهت تأمین سلامت مراجعان به کتابخانه و جلوگیری از آسیب‌رسانی و آلودگی مواد کتابخانه، اهمیت دارد.
6. عوامل و ویژگیهای بومی
- وجود زمین وقفی: از نظر کالبدی، نقش وقف را میتوان در ایجاد و احداث خردترین عناصر کالبدی شهر نظیر کتابخانهها، مساجد، مدارس، حمامها، آبانبارها، سقاخانهها، روشنایی معابر و بازارچهها تا شکلگیری و تولید کلانترین فضاهای شهری نظیر بازارها و مجموعههای وقفی، مشاهده کرد. در کشور ما، از جمله سازمانهایی که اوقاف فراوانی دارد، آستان قدس رضوی است که کتابخانههای زیادی را به این شیوه در نقاط مختلف تأسیس کرده است. با وجود دامنة نسبتاً وسیع فعالیتهای اوقافی، هم اکنون موقوفات کشور درگیر مسائل و مشکلات فراوانی است که بر عملکرد و کارآیی بهینة آنها تأثیر منفی گذاشته است (محمدی، 2010). در نتیجه، در مکان‌یابی کتابخانههای عمومی در کشور باید به عامل وقف هم توجه داشت.
- وجود دیدگاه‌های متنفذ (دیدگاه مقامات): در مبحث مکان‌یابی کاربریهای مختلف، علاوه بر تعیین اصولی معیارهای مکان‌یابی، ممکن است افراد یا سازمانهایی وجود داشته باشند که دیدگاه و نظر خود را در مورد مکان کاربری مورد نظر تحمیل کنند. این مورد در پژوهش حاضر با نظر استادان رشته کتابداری و اطلاعرسانی با عنوان «دیدگاه‌های متنفذ» آورده شده است. در مکان‌یابی کتابخانهها هم ممکن است نمونه این موارد وجود داشته باشد.
- وضعیت اقتصادی- اجتماعی مردم منطقه: عوامل اقتصادی و اجتماعی، همچون آداب و رسوم ملی، از دیگر عوامل تأثیرگذار در تعیین میزان و مکان کاربریهای شهری است. همچنین، وابستگیهای قشری و طبقاتی، از عوامل تأثیرگذار در کیفیت و کمیت کارکردهای شهری به شمار می‌روند (رضویان، 1381؛ Siems& Demmers, 2005).
- کمکهای خیّرین (زمینهای اهدایی و...): جدا از مبحث وقف، افراد و سازمانهای مختلفی هستند که به صورت رایگان زمین را برای ساخت کتابخانه، مدرسه، مسجد و ... در اختیار قرار می‌دهند. در کشور ما به دلیل ویژگیهای مثبت فرهنگ ایرانی ـ اسلامی، نمونه‌های فراوانی از کمکهای خیرین وجود دارد. این امر باعث میشود به دلایلی، از جمله قیمت بالای زمین و بودجة کم کتابخانهها، از زمینهای اهدایی برای ساخت کتابخانه استفاده و گاه اصول مکان‌یابی در ساخت نادیده گرفته شود.
پیشینة پژوهش
پژوهشهای صورت گرفته در کشور، در رابطه با مکان‌یابی کتابخانه بسیار اندک است. «مختارپور» (1387) در مطالعه‌ای، مراحل مکان‌یابی کتابخانههای عمومی را از طریق سامانه اطلاعات جغرافیایی بررسی کرده است. با نظر به اینکه وی در این پژوهش معیارهای مورد نظر را از دستنامه معماران آمریکا استخراج کرده است، برخی از معیارها مانند وقف، دیدگاه مقامات و ... که در داخل کشور تأثیر زیادی بر احداث کتابخانهها دارند، نادیده گرفته شده است. همچنین، میزان اهمیت هر معیار نامشخص است. «رهنما و آقاجانی» (1388) در پژوهش خود پراکندگی کتابخانهها را در شهر مشهد، با استفاده از مدلهای تحلیل فضایی، بررسی کرده‌اند. در این پژوهش نیز، مطلبی راجع به معیارهای مؤثر بر مکان‌یابی و میزان اهمیت هر کدام از معیارها آورده نشده است. «مختارپور و همکاران» (1388) در پژوهشی دیگر وضعیت استقرار کتابخانههای عمومی شهرستان اهواز را در قالب دو معیار «سازگاری» و «مرکزیت» با کمک سامانه اطلاعات جغرافیایی بررسی و مناطق بهینة احداث کتابخانههای عمومی جدید در سطح شهرستان را در قالب نقشه مشخص کرده‌اند. در این پژوهش، اگرچه در انتها مناطق مناسب برای احداث کتابخانه مشخص شده است، تمام معیارهای مؤثر با مکان‌یابی از جمله، اندازه و فضای مکان، جهت‌یابی مکان کتابخانه، جغرافیای طبیعی مکان و عوامل و ویژگیهای بومی ایران مانند وقف و دیدگاه مقامات، لحاظ نگردیده است.
به طور کلی، سه تفاوت اصلی این پژوهش با پژوهشهای پیشین عبارت است از: 1- گسترش و بومی‌سازی معیارهای مؤثر بر مکان‌یابی کتابخانهها 2- استفاده از دیدگاه استادان کتابداری و جغرافیای برنامهریزی شهری در تعیین و رتبهبندی معیارها 3- رتبهبندی معیارهای مؤثر بر مکان‌یابی به منظور تعیین میزان اهمیت هر معیار 4- استفاده از مدلی ترکیبی شامل دو تکنیک تحلیل شبکه‌ای فازی (FANP) و TOPSIS فازی برای رتبهبندی معیارها.
هدفهای پژوهش
هدف این پژوهش، شناسایی و رتبهبندی معیارهای مکان‌یابی کتابخانههای عمومی از دیدگاه متخصصان و استادان گروه کتابداری و جغرافیای برنامهریزی شهری است تا با مشورت با متولیان و مسئولان تأسیس کتابخانههای عمومی، بتوان مکانهای بهتری را متناسب با دیدگاه متخصصان کتابداری و اطلاعرسانی برای ساخت کتابخانهها در نظر گرفت.
روش‌شناسی تحقیق
داده‌های پژوهش با بررسیهای کتابخانه‌ای و روش میدانی گردآوری شد. برای دستیابی به معیارهای مؤثر بر مکان‌یابی کتابخانههای عمومی، نخست با روش کتابخانه‌ای، در پژوهشهای همانند، و دستنامه مکان‌یابی کتابخانههای عمومی که با همکاری انجمن کتابداران آمریکا و انجمن معماران آمریکا تهیه شده است، بررسی و کاوش صورت گرفت، سپس نظر هفت نفر از استادان رشته‌های گروه کتابداری و اطلاعرسانی و گروه جغرافیای دانشگاه فردوسی مشهد بر پایة عوامل شناسایی شده در پیشینه پژوهش اخذ و پرسشنامه‌ای بر این مبنا تهیه گردید. این پرسشنامه از شش معیار اصلی زیر تشکیل شده است:
ـ مرکزیت (4 مؤلفه)
ـ سازگاری (3 مؤلفه)
ـ اندازه و فضای مکان (3 مؤلفه)
ـ جهت یابی مکان کتابخانه (5 مؤلفه)
ـ جغرافیای طبیعی منطقه (5 مؤلفه)
ـ عوامل و ویژگیهای بومی (4 مؤلفه)
درخت سلسله مراتبی این معیارها، در نمودار 1 نمایش داده شده است.
گردآوری داده‌ها
ابزار گردآوری داده‌ها و روایی[21] و پایایی[22] آن
داده‌های مورد نیاز تحقیق، از طریق پرسشنامه گردآوری شد. پرسشنامه مذکور مبتنی بر 6 قسمت و شامل 24 پرسش دربارة میزان تأثیر معیارهای مؤثر بر مکان‌یابی کتابخانههای عمومی بود. با توجه به اینکه هدف پژوهش رتبهبندی این عوامل با استفاده از تصمیم‌گیری چند معیاره در محیط فازی است، برای نظرسنجی از اعداد فازی و عبارتهای کلامی مندرج در جدول 1، استفاده گردید.
جدول 1. اعداد فازی متناظر با عبارتهای کلامی (چن و دیگران، 2006)
|
عبارات کلامی |
اعداد فازی مثلثی |
|
خیلی کم |
(2، 0، 0) |
|
کم |
(3، 2، 1) |
|
نسبتاً کم |
(5، 5/3، 2) |
|
متوسط |
(6، 5، 4) |
|
نسبتاً زیاد |
(8، 5/6، 5) |
|
زیاد |
(9، 8، 7) |
|
خیلی زیاد |
(10، 10، 8) |
در این پژوهش، برای تعیین وزن شش دسته از معیارهای اصلی مؤثر بر مکان‌یابی کتابخانههای عمومی، از پرسشنامه‌ای بر اساس مفهوم فرایند تحلیل شبکه فازی(ANP)، استفاده گردید. اعداد فازی متناظر با ارجحیتها در مقایسه‌های زوجی، در جدول 2 نشان داده شده است.
جدول 2. اعداد فازی متناظر با ارجحیت ها در مقایسه‌های زوجی (داگدویرن و دیگران، 2008)
|
عبارتهای کلامی |
اعداد فازی مثلثی |
معکوس اعداد فازی مثلثی |
|
ارجحیت برابر |
(1، 1، 1) |
(1، 1، 1) |
|
ارجحیت خیلی ضعیف |
(2/3، 1، 2/1) |
(2، 1، 3/2) |
|
ارجحیت ضعیف |
(2، 2/3، 1) |
(1، 3/2، 2/1) |
|
ارجحیت زیاد |
(2/5، 2، 2/3) |
(3/2، 2/1، 5/2) |
|
ارجحیت خیلی زیاد
|
(3، 2/5، 2) |
(2/1، 5/2، 3/1) |
|
ارجحیت کامل یا مطلق |
(2/7، 3، 2/5) |
(5/2، 3/1، 7/2) |
روایی و پایایی ابزار جمع‌آوری داده‌ها
روایی به درجه‌ای از اندازه‌گیری گفته می شود که پژوهشگر آنچه را می‌خواسته بسنجد، سنجیده باشد (دیانی، 1388). از آنجا که پرسشنامة مذکور بر پایة عوامل شناسایی شده در پیشینه پژوهش و دیدگاه استادان و صاحب نظران فراهم گردیده است، روایی پرسشنامه، خود به خود تأیید میشود.
یکی دیگر از ویژگیهای فنی ابزار جمع‌آوری داده ها (پرسشنامه)، پایایی است. مفهوم ذکر شده بدین معناست که ابزار جمع‌آوری داده‌ها در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست می‌‌آورد. در این تحقیق، جهت تعیین قابلیت اعتماد پرسشنامه، از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شده است که میزان آن 7/95% به دست آمد و نشان دهندة پایایی بالای پرسشنامه است.
رتبهبندی معیارهای مؤثر بر مکان‌یابی کتابخانههای عمومی با تکنیکهای تصمیم‌گیری چند معیاره در محیط فازی
برای رتبهبندی اولویت معیارها در پژوهشهای مختلف، مدلهای متفاوتی وجود دارد که معروفترین آنها، خانوادة مدلهای تصمیم‌گیری چند معیاره است که شامل تکنیکهای گوناگونی ازجمله [23]ANP ، [24]AHP، [25] TOPSIS می‌باشد و به دلیل کاربردی بودن، بسیار مورد استفاده بوده و استفاده از آنها در سرتاسر جهان رواج یافته است. برخی از کاربردهای فرایند تحلیل شبکه‌ای، گسترش کارکرد کیفیت (مؤمنی و آتش‌افروز، 1383، Ayago and Ozdemir, 2008; Kademi and Zarei, 2009)، کیفیت خدمات (جعفرنژاد و رحیمی، 1383، Teseng et al., 2007)، انتخاب پروژه (محمدیان و صفری، 1383)، ارزیابی تأمین‌کنندگان (شهرابی و همکاران، 1385؛ عالم تبریز و باقرزاده آذر، 1388، Ramzi and Rafiei, 2009) مدیریت دانش (افروزه و بصیری، 1386)، کارایی سازمان(Cheng et al., 2009; Ertugrul and Karakasoglr, 2009)، آنالیز نقاط قوّت، ضعف، فرصت و تهدید (رضوی و علاقمند، 1386) داده‌کاوی (غضنفری و روحانی، 1386) و تولید ناب (دهقانی سانیچ، 1389) را در بر می‌گیرد.
در این پژوهش، برای رتبهبندی معیارهای فرعی مؤثر بر مکان‌یابی کتابخانههای عمومی، با در نظر گرفتن شرایط مسئله و مطالعات مشابه و با توجه به اینکه ماهیت داده‌های جمع‌آوری شده فازی است، روش TOPSIS فازی انتخاب شد. این روش توسط «هوآنگ و یون»[26] ارائه شده است. بر اساس این روش، هر مسئله از نوع تصمیمگیریهای چند معیاره با m گزینه را که به وسیلة n شاخص مورد ارزیابی قرار گیرد، میتوان به عنوان یک سیستم هندسی شامل m نقطه در یک فضای n بعدی در نظر گرفت. تکنیک TOPSIS بر این مفهوم بنا شده است که گزینة انتخابی، کمترین فاصله را با راه‌حل ایده‌آل (بهترین حالت ممکن) و در عین حال دورترین فاصله را از راه حل ضد ایده‌آل (بدترین حالت ممکن) داشته باشد (اصغرپور، 1388؛ آذر و رجب‌زاده،؛ 1381؛ میرغفوری، 1385؛ Chen, 2000; Torfi et al, 2010).
از آنجا که در این پژوهش در ابتدا باید وزن معیارهای اصلی مؤثر بر مکان‌یابی کتابخانههای عمومی را داشته باشیم، نخست روش فرایند تحلیل شبکه‌ای فازی در رتبهبندی و تعیین درجة اهمیت هر کدام از معیارهای اصلی به کار گرفته شد و سپس با به کارگیری وزنهای به دست آمده از این روش، همة معیارهای فرعی با شیوة TOPSIS فازی رتبهبندی گردید.
فرایند تجزیه و تحلیل شبکه‌ای(ANP) یکی از تکنیکهای تصمیم‌گیری چند معیاره است. این تکنیک گسترش یافته، تکنیک تحلیل سلسله مراتبی (AHP) است که با جایگزینی «شبکه» به جای «سلسله مراتب» آن را بهبود می‌بخشد. فرایند تحلیل سلسله مراتبی، نخستین بار توسط «توماس. ال. ساتی»[27] دانشمند آمریکایی عراقی الاصل، در دهة 1970 ابداع گردید (آذر و رجب‌زاده، 1381). اساس این روش تصمیم‌گیری، بر مقایسه‌های زوجی نهفته است و با فراهم آوردن درخت سلسله مراتب، آغاز میشود. درخت سلسله مراتب تصمیم، درختی چند سطحی است که در سطح اول هدف و در سطوح بعدی معیارهای اصلی، معیارهای فرعی و در نهایت گزینه‌ها قرار دارند. از آنجا که عوامل به صورت زوجی با هم مقایسه می‌شوند، در این مدل امکان تعیین میزان منطقی بودن مقایسه‌های صورت گرفته، وجود دارد. به عبارت دیگر، میتوان با محاسبة نرخ سازگاری[28] (C.R)، میزان سازگاری مقایسه‌های صورت گرفته، روی عوامل را سنجید. اگر 1/0C.R £ باشد، مقایسه‌ها به عنوان مقایسه‌های سازگار، مورد پذیرش واقع می‌شوند (آذر و رجب‌زاده، 1381). مطابق اصل همبستگی در فرایند تحلیل سلسله مراتبی، عناصر هر سطح صرفاً به عناصر سطح بالاتر وابسته‌اند؛ یعنی ضرایب اهمیت عناصر هر سطح، لزوماً بر اساس سطح بالاتر مشخص میشود؛ در حالی که بیشتر اوقات بین گزینه‌های تصمیم و معیارهای تصمیم‌گیری، روابط و همبستگی متقابل وجود دارد. فرایند تجزیه و تحلیل شبکه‌ای می‌تواند به عنوان ابزاری سودمند در مسائلی که تعامل بین عناصر سیستم ساختار شبکه‌ای تشکیل می‌دهد، به کار گرفته شود (کارساک[29] و دیگران، 2002). از این تکنیک به طور گسترده جهت انتخاب تصمیم بهینه و همچنین رتبهبندی عوامل، استفاده میشود. به طور کلی، فرایند تحلیل شبکه‌ای رهیافت چند معیارهای برای تصمیم‌گیری است که قضاوتهای کیفی را به مقادیر کمّی تبدیل می‌کند. اگرچه هم فرایند تحلیل شبکه‌ای (ANP) و هم فرایند سلسله مراتبی (AHP) اولویتها را با انجام مقایسه‌های زوجی اتخاذ می‌کنند، تفاوتهایی میان آنها وجود دارد. اولین تفاوت آن است که فرایند تحلیل سلسله مراتبی حالت خاصی از فرایند تحلیل شبکه‌ای است، زیرا فرایند تحلیل شبکه‌ای، وابستگی درون خوشه‌ای (وابستگی درونی) و میان خوشه‌ای (وابستگی برونی) را در نظر می‌گیرد. دومین تفاوت آن است که فرایند تحلیل شبکه‌ای، ساختاری غیر خطی دارد. به طور کلی، مدل فرایند تحلیل سلسله مراتبی، چارچوب تصمیم‌گیری است که رابطه‌ای یک سویه و سلسله مراتبی را میان سطوح تصمیم در نظر می‌گیرد. در عوض، فرایند تحلیل شبکه‌ای، به این ساختار سلسله مراتبی و عمومی نیازی ندارد (عالم تبریز و باقرزاده آذر، 1388).
یافته‌های پژوهش
با توجه به توضیحات ارائه شده در مرحله قبل در خصوص تکنیک فرایند تحلیل شبکه ای فازی، در این بخش برآنیم تا وزن هریک از معیارهای اصلی مؤثر بر مکان‌یابی کتابخانههای عمومی را با استفاده از این تکینک به دست آوریم.
پس از جمع‌آوری پرسشنامه‌های مقایسه‌های زوجی معیارهای اصلی مکان‌یابی کتابخانههای عمومی، نرخ ناسازگاری هر جدول برای هر یک از استادان دانشگاه محاسبه و پرسشنامه‌هایی که نرخ ناسازگاری آنها از 1/0 بیشتر بود، به استاد مربوط برگشت داده شد تا در آن تجدید نظر کند. پس از اینکه تمام پرسشنامه‌ها، از نرخ ناسازگاری قابل قبولی برخوردار شدند (نرخ ناسازگاری کمتر از 0.1)، میانگین هندسی نظر استادان برای هر پرسشنامه محاسبه گردید. میانگین هندسی نظر استادان در جدولهای 3 تا 9 آورده شده است. در ادامه، به منظور دستیابی به وزن نهایی مؤلفه‌ها، جزئیات محاسبه برای جدول 3، با توجه به مراحل فرایند تحلیل شبکه‌ای فازی، ذکر شده است. به دلیل مشابه بودن روش محاسبات و حجم زیاد آن، از آوردن محاسبات مشابه جدول 3، برای جدولهای 4 تا 9، صرف نظر شده است.
جدول3. ماتریس میانگین هندسی مقایسه‌های زوجی معیار های اصلی مکان‌یابی کتابخانه
|
وزن نهایی |
عوامل و ویژگیهای بومی |
جغرافیای طبیعی منطقه |
جهت‌یابی مکان کتابخانه |
اندازه و فضای مکان |
سازگاری |
مرکزیت |
معیارهای اصلی مکان‌یابی کتابخانه |
|
0.222 |
(1.00,1.50,2.00) |
(1.30,1.67,2.06) |
(2.17,2.67,3.17) |
(1.00,1.50,2.00) |
(0.47,0.83,1.22) |
(1.00,1.00,1.00) |
مرکزیت |
|
0.207 |
(0.83,1.33,1.83) |
(1.30,1.67,2.06) |
(1.80,2.17,2.56) |
(0.63,1.00,1.39) |
(1.00,1.00,1.00) |
(0.94,1.33,2.17) |
سازگاری |
|
0.179 |
(0.89,1.33,2.00) |
(0.63,1.00,1.39) |
(1.50,2.00,2.50) |
(1.00,1.00,1.00) |
(0.89,1.22,1.83) |
(0.52,0.72,1.22) |
اندازه و فضای مکان |
|
0.063 |
(0.40,0.50,0.67) |
(0.58,0.83,1.56) |
(1.00,1.00,1.00) |
(0.41,0.52,0.72) |
(0.69,0.89,1.10) |
(0.32,0.39,0.49) |
جهت یابی مکان کتابخانه |
|
0.164 |
(0.89,1.22,1.83) |
(1.00,1.00,1.00) |
(0.83,1.33,1.83) |
(0.89,1.22,1.83) |
(0.76,1.00,1.30) |
(0.76,1.00,1.30) |
جغرافیای طبیعی منطقه |
|
0.165 |
(1.00,1.00,1.00) |
(0.97,1.33,1.72) |
(1.50,2.00,2.50) |
(0.52,0.83,1.39) |
(0.58,0.83,1.56) |
(0.52,0.72,1.22) |
عوامل و ویژگیهای بومی |
مرحله اول: به دست آوردن بسط مرکب فازی برای هر یک از معیارها
: مرکزیت
: سازگاری
: اندازه و فضای مکان
: جهت یابی مکان کتابخانه
: جغرافیای طبیعی منطقه
: عوامل و ویژگیهای بومی
=(6.933,9.167,11.444)(0.018,0.023,0.031) (0.123,0.215,0.352)
=(6.511,8.500,11.000)(0.018,0.023,0.031) (0.115,0.200,0.338)
=(5.433,7.278,9.944)(0.018,0.023,0.031) (0.096,0.171,0.306)
=(3.403,4.133,5.533)(0.018,0.023,0.031) (0.060,0.097,0.170)
=(5.135,6.778,9.100)(0.018,0.023,0.031) (0.091,0.159,0.280)
=(5.089,6.722,9.389)(0.018,0.023,0.031) (0.090,0.158,0.289)
مرحله دوم: محاسبة درجه ارجحیت (درجه امکان‌پذیری) بر .
مرحلة سوم: محاسبه درجه ارجحیت (درجه امکان‌پذیری) یک عدد فازی محدب S که از k عدد فازی محدب بزرگتر باشد.
مرحلة چهارم: نرمالیزه کردن بردار و به دست آوردن بردار نرمالیزه شده.
جدول 4. ماتریس میانگین هندسی مقایسه‌های زوجی وابستگی داخلی
معیارهای اصلی مکان‌یابی کتابخانه، با توجه به معیار مرکزیت
|
وزن نهایی |
عوامل و ویژگیهای بومی |
جغرافیای طبیعی منطقه |
جهت‌یابی مکان کتابخانه |
اندازه و فضای مکان |
سازگاری |
مرکزیت |
|
0.403 |
(1.11,1.47,1.83) |
(1.50,1.67,1.83) |
(2.00,2.50,3.00) |
(1.30,1.67,2.06) |
(1.00,1.00,1.00) |
سازگاری |
|
0.333 |
(0.94,1.13,1.33) |
(1.33,1.50,1.67) |
(1.80,2.17,2.56) |
(1.00,1.00,1.00) |
(1.33,1.67,2.00) |
اندازه و فضای مکان |
|
0.000 |
(0.83,0.89,1.00) |
(0.56,0.61,0.69) |
(1.00,1.00,1.00) |
(0.54,0.58,0.63) |
(0.65,0.69,0.83) |
جهت یابی مکان کتابخانه |
|
0.146 |
(1.33,1.67,2.00) |
(1.00,1.00,1.00) |
(0.97,1.17,1.39) |
(0.56,0.78,1.02) |
(0.61,0.78,1.13) |
جغرافیای طبیعی منطقه |
|
0.118 |
(1.00,1.00,1.00) |
(0.80,0.83,0.89) |
(0.38,0.47,0.61) |
(1.33,1.67,2.00) |
(1.17,1.39,1.67) |
عوامل و ویژگیهای بومی |
جدول 5. ماتریس میانگین هندسی مقایسه‌های زوجی وابستگی داخلی
معیارهای اصلی مکان یابی کتابخانه، با توجه به معیار سازگاری
|
وزن نهایی |
عوامل و ویژگیهای بومی |
جغرافیای طبیعی منطقه |
جهت‌یابی مکان کتابخانه |
اندازه و فضای مکان |
مرکزیت |
سازگاری |
|
0.390 |
(1.17,1.67,2.17) |
(0.93,1.11,1.30) |
(1.00,1.39,1.83) |
(1.50,2.00,2.50) |
(1.00,1.00,1.00) |
مرکزیت |
|
0.212 |
(1.17,1.33,1.50) |
(0.63,0.72,0.89) |
(0.63,0.89,1.22) |
(1.00,1.00,1.00) |
(1.33,1.50,1.67) |
اندازه و فضای مکان |
|
0.091 |
(0.63,0.83,1.06) |
(0.67,0.80,1.17) |
(1.00,1.00,1.00) |
(0.41,0.52,0.72) |
(0.78,0.80,0.83) |
جهت یابی مکان کتابخانه |
|
0.201 |
(1.50,1.83,2.17) |
(1.00,1.00,1.00) |
(1.30,1.50,1.72) |
(1.17,1.50,1.83) |
(1.17,1.50,2.50) |
جغرافیای طبیعی منطقه |
|
0.106 |
(1.00,1.00,1.00) |
(0.60,0.67,0.80) |
(0.49,0.67,1.11) |
(0.80,0.83,0.89) |
(1.06,1.33,1.83) |
عوامل و ویژگیهای بومی |
جدول 6. ماتریس میانگین هندسی مقایسه‌های زوجی وابستگی داخلی معیارهای اصلی مکان‌یابی کتابخانه، با توجه به معیار اندازه و فضای مکان
|
وزن نهایی |
عوامل و ویژگیهای بومی |
جغرافیای طبیعی منطقه |
جهت‌یابی مکان کتابخانه |
سازگاری |
مرکزیت |
اندازه و فضای مکان |
|
0.468 |
(1.33,1.67,2.00) |
(1.13,1.33,1.56) |
(2.00,2.33,2.67) |
(1.83,2.17,2.50) |
(1.00,1.00,1.00) |
مرکزیت |
|
0.363 |
(1.17,1.56,2.00) |
(0.94,1.13,1.33) |
(1.39,1.83,2.50) |
(1.00,1.00,1.00) |
(1.17,1.67,2.17) |
سازگاری |
|
0.059 |
(0.61,0.69,0.83) |
(0.60,0.83,1.11) |
(1.00,1.00,1.00) |
(1.17,1.50,1.83) |
(0.78,0.80,0.83) |
جهت یابی مکان کتابخانه |
|
0.000 |
(0.67,0.80,1.17) |
(1.00,1.00,1.00) |
(0.52,0.56,0.60) |
(0.41,0.63,0.89) |
(0.67,0.80,1.17) |
جغرافیای طبیعی منطقه |
|
0.110 |
(1.00,1.00,1.00) |
(1.33,1.50,1.67) |
(0.54,0.58,0.63) |
(0.47,0.61,0.89) |
(1.17,1.50,1.83) |
عوامل و ویژگیهای بومی |
جدول 7. ماتریس میانگین هندسی مقایسه‌های زوجی وابستگی داخلی معیارهای اصلی مکان‌یابی کتابخانه، با توجه به معیار جهت‌یابی مکان کتابخانه
|
وزن نهایی |
عوامل و ویژگیهای بومی |
جغرافیای طبیعی منطقه |
اندازه و فضای مکان |
سازگاری |
مرکزیت |
جهت‌یابی مکان کتابخانه |
|
0.126 |
(0.83,1.00,1.17) |
(0.61,0.69,0.83) |
(0.67,1.00,1.33) |
(1.00,1.17,1.33) |
(1.00,1.00,1.00) |
مرکزیت |
|
0.214 |
(0.67,0.80,1.17) |
(0.97,1.17,1.39) |
(1.33,1.67,2.00) |
(1.00,1.00,1.00) |
(0.89,1.00,1.33) |
سازگاری |
|
0.045 |
(0.61,0.80,1.00) |
(0.52,0.56,0.60) |
(1.00,1.00,1.00) |
(0.47,0.83,1.22) |
(0.83,0.89,1.00) |
اندازه و فضای مکان |
|
0.243 |
(0.97,1.17,1.39) |
(1.00,1.00,1.00) |
(0.83,1.13,1.67) |
(0.94,1.33,2.17) |
(0.78,1.00,1.67) |
جغرافیای طبیعی منطقه |
|
0.372 |
(1.00,1.00,1.00) |
(1.17,1.50,1.83) |
(0.97,1.33,1.72) |
(2.00,2.33,2.67) |
(1.33,1.67,2.00) |
عوامل و ویژگیهای بومی |
جدول 8. ماتریس میانگین هندسی مقایسه‌های زوجی وابستگی داخلی معیارهای اصلی مکان‌یابی کتابخانه، با توجه به معیار جغرافیای طبیعی منطقه
|
وزن نهایی |
عوامل و ویژگیهای بومی |
جهت‌یابی مکان کتابخانه |
اندازه و فضای مکان |
سازگاری |
مرکزیت |
جغرافیای طبیعی منطقه |
|
0.221 |
(0.83,1.00,1.17) |
(0.61,0.69,0.83) |
(1.33,1.67,2.00) |
(1.50,1.67,1.83) |
(1.00,1.00,1.00) |
مرکزیت |
|
0.074 |
(1.10,1.28,1.47) |
(0.80,0.83,0.89) |
(1.17,1.39,1.67) |
(1.00,1.00,1.00) |
(0.63,0.72,0.89) |
سازگاری |
|
0.000 |
(0.61,0.80,1.00) |
(0.52,0.56,0.60) |
(1.00,1.00,1.00) |
(0.47,0.83,1.22) |
(0.83,0.89,1.00) |
اندازه و فضای مکان |
|
0.000 |
(0.65,0.78,1.13) |
(1.00,1.00,1.00) |
(0.58,0.63,0.72) |
(0.58,0.63,0.72) |
(0.80,0.83,0.89) |
جهت‌یابی مکان کتابخانه |
|
0.705 |
(1.00,1.00,1.00) |
(1.83,2.33,2.83) |
(1.83,2.33,2.83) |
(1.17,1.67,2.17) |
(1.67,2.17,2.67) |
عوامل و ویژگیهای بومی |
جدول 9. ماتریس میانگین هندسی مقایسه‌های زوجی وابستگی داخلی معیارهای اصلی مکان‌یابی کتابخانه، با توجه به معیار عوامل و ویژگیهای بومی
|
وزن نهایی |
جغرافیای طبیعی منطقه |
جهت‌یابی مکان کتابخانه |
اندازه و فضای مکان |
سازگاری |
مرکزیت |
عوامل و ویژگیهای بومی |
|
0.131 |
(0.83,1.00,1.17) |
(0.61,0.69,0.83) |
(0.67,1.00,1.33) |
(1.00,1.17,1.33) |
(1.00,1.00,1.00) |
مرکزیت |
|
0.385 |
(1.00,1.33,1.67) |
(1.13,1.50,1.89) |
(1.33,1.67,2.00) |
(1.00,1.00,1.00) |
(1.83,2.17,2.50) |
سازگاری |
|
0.257 |
(0.97,1.17,1.39) |
(0.83,1.13,1.67) |
(1.00,1.00,1.00) |
(0.94,1.33,2.17) |
(0.78,1.00,1.67) |
اندازه و فضای مکان |
|
0.000 |
(0.78,0.80,0.83) |
(1.00,1.00,1.00) |
(0.61,0.69,0.83) |
(0.56,0.61,0.69) |
(0.80,0.83,0.89) |
جهت‌یابی مکان کتابخانه |
|
0.227 |
(1.00,1.00,1.00) |
(0.67,0.80,1.17) |
(0.97,1.17,1.39) |
(1.33,1.67,2.00) |
(0.89,1.00,1.33) |
جغرافیای طبیعی منطقه |
با استفاده از وزن نهایی ماتریسهای میانگین هندسی، مقایسه‌های زوجی وابستگی داخلی معیارهای اصلی مکان یابی کتابخانه، ماتریس وابستگی عوامل شکل گرفت. وزن نهایی هر معیار اصلی از ضرب ماتریس وابستگی عوامل در ماتریس وزن نهایی به دست آمده از ماتریس میانگین هندسی مقایسه‌های زوجی معیارهای اصلی مکان‌یابی کتابخانه، به دست آمد. در زیر، نحوة محاسبه وزن نهایی معیارها آورده شده است.
=
بنابراین، وزن هریک از معیارهای اصلی مؤثر بر مکان‌یابی کتابخانههای عمومی و رتبهبندی آنها، به شرح جدول زیر است.
جدول10. درجه اهمیت معیارهای اصلی مؤثر بر مکان‌یابی کتابخانههای عمومی
|
شرح |
درجه اهمیت حاصل از فرایند تحلیل شبکه ای فازی |
رتبه از لحاظ میزان تاثیرگذاری |
|
سازگاری |
262/0 |
1 |
|
مرکزیت |
249/0 |
2 |
|
اندازه و فضای مکان |
205/0 |
3 |
|
عوامل و ویژگیهای بومی |
153/0 |
4 |
|
جغرافیای طبیعی منطقه |
076/0 |
5 |
|
جهت یابی مکان کتابخانه |
055/0 |
6 |
با توجه به وزنهای به دست آمده برای هریک از شش دسته معیارهای اصلی و امتیازهای جمع شده براساس پرسشنامه پژوهش، رتبهبندی معیارهای فرعی هریک از شش دسته معیار اصلی مذکور، با استفاده از تکنیک TOPSIS فازی به شرح جدولهای 11 تا 16 می‌باشد.
جدول11. رتبهبندی مؤلفههای مربوط به معیار سازگاری با استفاده از تکنیک TOPSIS فازی
|
مؤلفههای مربوط به معیار سازگاری |
فاصله با ایده آل مثبت |
فاصله با ایده‌آل منفی |
Ci |
وزن نهایی |
رتبه |
|
امنیت |
03/2 |
19/5 |
719/0 |
099/0 |
1 |
|
سکوت |
34/2 |
91/4 |
677/0 |
094/0 |
2 |
|
همجواری با ایستگاه آتش نشانی |
56/3 |
56/3 |
500/0 |
069/0 |
3 |
جدول 12. رتبهبندی مؤلفههای مربوط به معیار مرکزیت با استفاده از تکنیک TOPSIS فازی
|
مؤلفههای مربوط به معیار مرکزیت |
فاصله با ایده آل مثبت |
فاصله با ایده‌آل منفی |
Ci |
وزن نهایی |
رتبه |
|
قابلیت دسترسی |
16/1 |
16/6 |
841/0 |
068/0 |
1 |
|
توزیع جمعیت |
32/1 |
01/6 |
820/0 |
066/0 |
2 |
|
همجواری با مراکز پر جمعیت |
96/1 |
19/5 |
726/0 |
058/0 |
3 |
|
بعد مسافت |
11/2 |
05/5 |
705/0 |
057/0 |
4 |
جدول 13. رتبهبندی مؤلفههای مربوط به معیار اندازه و فضای مکان با استفاده
از تکنیک TOPSIS فازی
|
مؤلفههای مربوط به معیار اندازه و فضای مکان |
فاصله با ایده آل مثبت |
فاصله با ایده‌آل منفی |
Ci |
وزن نهایی |
رتبه |
|
گسترش آتی |
18/2 |
00/5 |
696/0 |
073/0 |
1 |
|
خدماتی که در کتابخانه ارائه خواهد شد |
64/2 |
57/4 |
634/0 |
067/0 |
2 |
|
امکانات رفاهی (پارکینگ، ...) |
75/2 |
44/4 |
618/0 |
065/0 |
3 |
جدول 14. رتبهبندی مؤلفههای مربوط به معیار عوامل و ویژگیهای بومی با استفاده
از تکنیک TOPSIS فازی
|
مؤلفههای مربوط به معیار عوامل و ویژگیهای بومی |
فاصله با ایده آل مثبت |
فاصله با ایده‌آل منفی |
Ci |
وزن نهایی |
رتبه |
|
وجود دیدگاه‌های متنفذ (دیدگاه مقامات) |
67/1 |
49/5 |
767/0 |
041/0 |
1 |
|
کمکهای خیرین (زمینهای اهدایی و ...) |
05/2 |
16/5 |
716/0 |
038/0 |
2 |
|
وضعیت اقتصادی ـ اجتماعی مردم منطقه (بومی) |
25/2 |
89/4 |
685/0 |
037/0 |
3 |
|
وجود زمین وقفی |
27/2 |
91/4 |
684/0 |
037/0 |
4 |
جدول 15. رتبهبندی مؤلفههای مربوط به معیار جغرافیای طبیعی منطقه با استفاده
از تکنیک TOPSIS فازی
|
مؤلفههای مربوط به معیار جغرافیای طبیعی |
فاصله با ایده آل مثبت |
فاصله با ایده‌آل منفی |
Ci |
وزن نهایی |
رتبه |
|
عوامل اقلیمی (آب و هوا، دما، رطوبت، ...) |
41/1 |
76/5 |
803/0 |
018/0 |
1 |
|
قیمت زمین |
98/1 |
20/5 |
725/0 |
016/0 |
2 |
|
شرایط محیطی و بهداشتی |
40/2 |
76/4 |
664/0 |
015/0 |
3 |
|
ساختار خاک منطقه |
97/2 |
14/4 |
583/0 |
013/0 |
4 |
|
جذابیتهای طبیعی مکان |
11/3 |
05/4 |
566/0 |
013/0 |
5 |
جدول16. رتبهبندی مؤلفههای مربوط به معیار جهت یابی مکان کتابخانه با استفاده
از تکنیک TOPSIS فازی
|
مؤلفههای مربوط به معیار جهت‌یابی مکان کتابخانه |
فاصله با ایده آل مثبت |
فاصله با ایده‌آل منفی |
Ci |
وزن نهایی |
رتبه |
|
چگونگی شکل گرفتن راه‌ها و مسیرها |
13/2 |
06/5 |
704/0 |
013/0 |
1 |
|
ساختمانها و فضای شهری مجاور (کاربریهای مجاور) |
44/2 |
21/5 |
681/0 |
012/0 |
2 |
|
جهت نور خورشید |
78/2 |
44/4 |
614/0 |
011/0 |
3 |
|
نما، منظر |
16/3 |
04/4 |
561/0 |
010/0 |
4 |
|
جهت وزش باد |
57/3 |
58/3 |
500/0 |
009/0 |
5 |
نتیجه‌گیری
کتابخانههای عمومی، یکی از ابزارهای اصلی توسعة فرهنگی در جوامع کنونی به شمار می‌روند که در توسعه نیروی انسانی نقش اساسی بر عهده دارند. بی توجهی به مؤلفههای مکان‌یابی کتابخانههای عمومی به هنگام ساخت آنها، تمامی تلاشهای بعدی در زمینة تجهیز مجموعه و ارتقای سطح خدمات در کتابخانههای عمومی را بی‌ثمر خواهد ساخت. بنابراین، در احداث کتابخانههای عمومی همچون دیگر کاربریهای شهری باید اصول و ضوابط و استانداردهای مربوط به مکان‌یابی لحاظ شود. در این پژوهش، پس از بررسی متون و پژوهشهای مشابه و مصاحبه با متخصصان کتابداری و برنامهریزی شهری، معیارهای مؤثر بر مکان‌یابی کتابخانهها شناسایی شد. به منظور رتبهبندی این معیارها، از تکنیکهای تصمیم‌گیری چند معیاره TOPSIS فازی و ANP فازی و مطابق با نظر استادان و متخصصان استفاده گردید. در نهایت، نتایج پژوهش نشان داد از میان معیارهای اصلی، معیارهای «سازگاری»، «مرکزیت»، «اندازه و فضای مکان»، «عوامل و ویژگیهای بومی»، «جغرافیای طبیعی منطقه»، و «جهت‌یابی مکان کتابخانه» به ترتیب اهمیت بیشتری دارند. همچنین، از آنجا که هر یک از این معیارهای اصلی دارای مؤلفههای فرعی می‌باشند، این مؤلفه‌ها نیز با استفاده از تکنیک یاد شده وزن‌دهی و رتبهبندی شدند. به طور کلی، از آنجا که نتایج به دست آمده در این تحقیق مطابق با دیدگاه متخصصان کتابداری و برنامهریزی شهری است و در تجزیه و تحلیل آن نیز از تکنیکهای معتبر استفاده شده است، می‌تواند راهگشای امر مکان‌یابی کتابخانههای عمومی در کشور باشد و در پژوهش مشابه در این زمینه به کار گرفته شوند.
[1]. Centrality.
[2]. Accessibility.
[3]. Distance.
[4]. Population Distribution.
[5]. Community Centers.
[6]. Consistency.
[7]. Silence.
[8]. Security.
[9]. Neighborhood Compatibility.
[10]. Fire Stations.
[11]. Size.
[12]. Library Services.
[13]. Amenities.
[14]. Future Extension.
[15]. Site Orientation.
[16]. Wind Orientation.
[17]. Solar Orientation.
[18]. Views.
[20]. Soil Condition.
[21]. Validity.
[22]. Reliability.
[23]. Analytical Network Process.
[24]. Analytic Hierarcht Process.
[25]. Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution.
[26]. Hwang & Yoon.
[27]. Thomas. L. Saati.
[28]. Consistency Ratio.
[29]. Karsak.
)