تعیین ویژگیهای محتوایی مهم برای وب‌سایتهای مخصوص نوجوانان 12ـ14 سالة ایرانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی کارشناسی ارشد کتابداری و اطلاع‌رسانی دانشگاه شهید چمران

چکیده

امروزه اینترنت استفادة روزافزون یافته است. یکی از گروه‌هایی که به سرعت به سوی این رسانه کشیده می‌شوند، کودکان و نوجوانان هستند. با توجه به نیازها و ویژگیهای خاص این گروه، به نظر می‌رسد آنها نیازمند اطّلاعات ویژه‌ای در وب‌سایتهای مخصوص خود هستند و تعیین ویژگیهای محتوایی مهم برای قرارگیری در وب‌سایتهای مخصوص آنها، می‌تواند برطرف‌کنندة نیازهایشان باشد و از ورود آنان به وب‌سایتهای غیرعلمی و غیراخلاقی جلوگیری نماید. به علّت نگرانی و حساسیت بیشتر بر روی ردة سنی 12ـ14 سال و حد واسط بودن این دوره در میان دیگر دوره‌های سنی کودکان و نوجوانان، ردة سنی فوق به عنوان جامعة مخاطب انتخاب و وب‌سایتهای انگلیسی‌زبان و فارسی‌زبان مخصوص نوجوانان 12ـ14 ساله تحلیل محتوا گردیده است و سپس به علّت تفاوت در فرهنگ هر کشور، با استفاده از سیاهة وارسی، نظرات صاحب‌نظران و نوجوانان 12ـ14 ساله ایرانی را جویا شده و با احتساب درصد فراوانی، مهمترین ویژگیهای محتوایی را برای قرارگیری در وب‌سایت نوجوانان 12ـ14 ساله ایرانی، تعیین و معرفی کرده‌ است.
 

کلیدواژه‌ها


مقدمه

ماهیت اینترنت و مهارناپذیری محتوای آن، باعث شده کاربران دیگر به سادگی به اینترنت اطمینان نکنند و به دنبال معیارهایی برای ارزیابی صفحات وب و اطّلاعات موجود در آن باشند. از سوی دیگر، سازندگان صفحات نیز تلاش می­کنند تا وب­سایتهایشان با معیارهای موجود تطابق داشته و اطمینان و رضایت کاربران را فراهم سازد. در این میان، به علّت نیاز ضروری و مبرم به چنین معیارهایی، پژوهشگران اقدام به پژوهش در این راستا و تهیه معیارهای مختلف محتوایی و ساختاری برای وب­سایت­ها در زمینه­های گوناگون نموده­اند. پژوهشگر حاضر نیز درصدد است با بررسی گروهی از وب­سایتهای مخصوص نوجوانان 12ـ14 ساله و نظرخواهی از صاحب­نظران و نوجوانان 12ـ14 ساله ایرانی، معیارهای محتوایی لازم را برای وب­سایتهای نوجوانان 12ـ14 ساله ایرانی تهیه کند، تا این گروه از کاربران نیز وب­سایتهایی با کیفیت بالا و متناسب با سن و فرهنگ خود داشته باشند.

 

بیان مسئله

 وب­سایتهای زیادی به منظور رفع نیازهای روانی و اطّلاعاتی کودکان و نوجوانان طراحی شده­اند.  ولی واقعاً چه تعداد از آنها آن قدر جذّاب و برطرف­کننده نیازهای کودکان و نوجوانان هستند که از مراجعة کودکان و نوجوانان به سایتهای نامناسب جلوگیری نمایند. در بررسی­های اولیه پژوهشگر بر روی وب سایتهای انگلیسی زبان و فارسی زبان نوجوانان، مشاهده گردید بعضاً تفاوتهای چشمگیری میان این وب‌سایتها وجود دارد. از جمله، برخی وب­سایتها نسبت به بقیه بخشهای محدودتری دارند. به مرور این پرسش ایجاد شد که آیا وب­سایتهای محدودتر، دارای تمامی بخشهای مورد نیاز و علاقه نوجوانان می­باشند و آیا گروه دیگری که بخشهای متنوع‌­تر و مفصّل‌­تری را شامل می‌شوند، با توجّه به نیازهای روانی و شخصیتی نوجوانان، تهیه گشته­اند، زیرا «درونمایه آثار خاص نوجوانان باید با عواطف، احساسات، کنجکاوی­ها و تجربه­های آنان تناسب داشته باشد» (قزل­ایاق 1383، 50). بنابراین، به علت نگرانی و حساسیت بیشتر در مورد دوره 12ـ14 سال در میان دیگر گروه­های نوجوانان، که با تغییرات رشدی یا بلوغ همراه است (اکبری 1381، 5) و وجود تفاوت در ساختار ذهنی و مفهومی کودکان و نوجوانان جهان و شباهت در طرز فکر آنان در سطح محلی (بیلال و ونگ[1] 2005، 1312)، در این پژوهش تلاش شده است تا ویژگیهای محتوایی مهم برای وب­‌سایتهای مخصوص نوجوانان 12ـ14 ساله ایرانی تعیین شود.

 

ضرورت پژوهش

مسئله­ای که به آن اشاره شد، در کشورهای جهان سوم که در این عرصه از فناوری حرف چندانی برای گفتن ندارند، به مراتب مشکل­سازتر است؛ زیرا نوجوانان این کشورها حتّی با مراجعه به مناسب­ترین وب­سایتهای خارجی نوجوانان و فایق آمدن بر مشکلات زبانی، با فرهنگ و محیطی آشنا می­شوند که تقریباً با آن غریبه­اند، ولی گروهی به مرور با فرهنگ جدید خو گرفته و فرهنگ، تاریخ و ارزشهای اجتماعی خود را به فراموشی می‌سپارند. عدّه­ای دیگر از نوجوانان نیز در این میان سرگردان مانده و دچار تضاد روحی می­گردند و این برای ملتی که تمام برنامه­های آینده کشور را برای این گروه از افراد طراحی کرده است، فاجعه آمیز به نظر می رسد. به همین منظور، ضروری است در کشورهای جهان سوم ویژگیهای محتوایی با نیازهای روانی و اطّلاعاتی نوجوانان آن کشورها تطبیق پیدا کند. تنها در این صورت است که والدین، معلّمان، کتابداران و سازندگان صفحات وب خواهند توانست با استفاده از این معیارها و اطمینان از کارایی آنها، مناسب‌­ترین وب‌سایتها را برای نوجوانان شناسایی، انتخاب و طراحی کنند.

 

سؤالهای پژوهش

  1. ویژگیهای پربسامد محتوایی وب­سایتهای انگلیسی زبان مخصوص نوجوانان 12ـ14 ساله کدامند؟
  2. ویژگیهای پربسامد محتوایی وب­سایتهای فارسی زبان مخصوص نوجوانان  12ـ14 ساله کدامند؟
  3. ویژگیهای محتوایی مهم برای قرارگرفتن در وب­‌سایتهای نوجوانان 12ـ14 ساله ایرانی کدامند؟

 

تعاریف عملیاتی متغیرهای پژوهش

ویژگیهای محتوایی: منظور از ویژگیهای محتوایی، کلیه عبارتها و گاه جمله‌ها و بندهایی است که در رابطه با انواع مختلف اطّلاعات و خدمات یک وب­سایت می­باشد.

وب­سایت نوجوانان: در این پژوهش منظور از وب­‌سایت نوجوانان، کلیة صفحات خانگی وب‌سایتهایی است که انواع اطّلاعات و خدمات آنها شامل نوجوانان 12ـ14 ساله می­شود. البته، به دلیل مبهم بودن برخی عبارتها و مشخص نبودن دامنة پوشش موضوعی آنها، یا استفاده از عبارتهای متفاوت برای یک مفهوم در اکثر صفحه­های خانگی، ناگزیر لایة دوم بررسی گردید تا بتوان به ریشة واقعیتهایی که در صفحه اول دیده نمی­شوند، پی برد. برخی از این عبارتها عبارتند از: 

Free Stuff, Fun Stuff, E­ntertainment, Cool Stuff, Fun Activities, Various Activities, Recess, Fun Zone, Ki­ds Activities, Recreation, Fun, Time Out

 

پیشینة پژوهش

در این قسمت، پژوهشهایی معرفی شده­اند که در آنها اطلاعاتی که معمولاً مورد نیاز یا استفاده نوجوانان در اینترنت است، بررسی گردیده است. این پیشینه­ها در دو قسمت «خارج از کشور» و «در ایران» بیان شده­اند.

 

پیشینة پژوهش در خارج از کشور

یافته­های پژوهش «هیوزـ هسل و میلر»[2] (2003) بر روی وب­سایت چند کتابخانه نشان داد آن دسته از نیازهای کودکان و نوجوانان که کتابداران در وب‌­سایتهای­ کتابخانه‌های خود به آنها پرداخته­اند، شامل ایجاد فرصت برای سرگرمی و تفریح، کمک برای موفقیت در مدرسه، کمک به ایفای نقش به عنوان یک بزرگسال، شکوفایی خلاقیت، ایجاد اطمینان در کودکان و نوجوانان از لحاظ سلامت روحی، اجتماعی، جسمی، احساسی و ذهنی، نیاز به تعلق داشتن و... می باشد.

«گراس، درسنگ و هالت»[3] (2004) در پژوهش خود، چگونگی استفادة کودکان از فناوریهای شبکه­‌ای در سه شعبه از یک کتابخانه عمومی را بررسی کردند. یافته‌ها نشان داد بیشترین میزان استفاده کودکان از رایانه، برای دسترسی به بازیها و در مرحلة بعد، برقراری ارتباط (مانند گفتگوی همزمان و پست الکترونیکی) است. همچنین، مشخص گردید دانش­آموزان ردة متوسطه کمتر از دانش­آموزان دبستان به بازی علاقه‌مندند، بوده ولی در مقابل بیشتر به برقراری ارتباط تمایل دارند.

«نست و لارج»[4] (2004) در پژوهش خود به طرحی که برای طراحی یک کتابخانه دیجیتالی در انگلستان انجام شده، اشاره کردند­. برای انجام این طرح، کلاسی متشکل از 23 دانش­آموز 11 ساله، به 5 یا 6 گروه تقسیم شد و سپس گروه‌ها به مرورِ نمونه‌هایی از کتابخانه­های دیجیتالی و وب­سایتهای کودکان پرداختند. در نهایت، کودکان پیشنهادهای خود را برای طراحی یک کتابخانة دیجیتالی، این­گونه بیان داشتند: وجود قسمتهای مختلف مانند مطالعه یا مرور، کتابداری برای پاسخ به پرسشها، بازی، واژه نامه­ پیوسته، سرگرمی­ و وجود فهرستی برای جستجوی کتابها.

«دانهم و سیندهاود»[5] (2005) در مقاله­‌ای با عنوان «بررسی توسعه و طراحی محیط آموزشی وب مبنای کودکان» دریافتند معمولاً کودکان 8 ـ12 ساله از وب به منظور سرگرمی، کمک در انجام تکالیف درسی و برقراری ارتباط با دیگران استفاده می­‌کنند، در حالی که بزرگسالان بیشتر برای بازیابی اطّلاعات و انجام تجارت از وب بهره می‌گیرند.

 

پیشینه پژوهش در ایران

عطاران (1382) در مقاله­ای با عنوان «نوجوانی و هویت شبکه­ای» بیان کرد که به طور کلی نوجوانان نگاهی مثبت به اینترنت دارند و دلیل آن را قدرت انجام طیف وسیعی از کارها همچون شنیدن موسیقی، بارگذاری نرم­افزار، کمک به انجام تکالیف مدرسه و ... توسط اینترنت می­دانند.

«مولاپور» (1382) معتقد است قشر سنی 5 تا 15 سال در 10 سال آینده جزء کاربران اصلی اینترنت خواهند بود، پس باید آنان را با موضوعاتی همچون پست الکترونیک، دانشگاه مجازی، تجارت الکترونیک و ... آشنا نمود، در غیر این صورت در آینده به جای استفاده کارآمد از این فناوریها، مدتها وقت خود را به پایگاه‌های مبتذل اختصاص خواهند داد.

 

جمع­بندی پیشینه­ها

بررسی پیشینة پژوهش نشان می­دهد اهمیت و حساسیت کار برای کودکان و نوجوانان باعث گردیده تا در خارج از کشور پژوهشهای مختلفی در رابطه با طراحی وب‌سایت­ برای کودکان و نوجوانان صورت گیرد و به نیازها، ویژگیهای سنی، رفتار اطلاع­یابی و ... آنها توجه شود، حتّی برای کمک و اظهارنظر در مورد طراحی وب‌­سایتهای مخصوص از آنها استفاده شود. این در حالی است که در داخل کشور به تازگی در رابطه با اینترنت و کودکان و نوجوانان پژوهشهایی صورت گرفته، اما کمبود متون در این زمینه به وضوح احساس می‌شود.

 

روش انجام پژوهش

به منظور تهیه سیاهه­ای از ویژگیهای محتوایی وب­سایتهای موجود انگلیسی زبان و فارسی­زبان مخصوص نوجوانان 12ـ14 ساله، از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. پس از تحلیل وب­‌سایتها با اعمال بسامد، پربسامدترین ویژگیها مشخص گردید، ولی برای تهیه سیاهة وارسی، تمامی ویژگیهای استخراج شده از وب‌­سایتها لحاظ شد. با استفاده از سیاهة وارسی تهیه شده، در رابطه با لزوم وجود این ویژگیها در وب‌­سایتی برای نوجوانان 12ـ14 ساله ایرانی، از صاحب نظران ایرانی و به طور جداگانه­ از تعدادی از نوجوانان 12ـ14 ساله ایرانی نظرخواهی گردید و سرانجام با تلفیق نظرهای نوجوانان و صاحب­نظران و در نظر گرفتن درصد فراوانی برای دو گزینه «زیاد» و «خیلی­زیاد»، ویژگیهای مهم شناسایی شد.

 

جامعة پژوهش

هر بخش از پژوهش حاضر، جامعة مخصوص به خود را دارد. در بخش اول وب‌سایتهای انگلیسی زبان و فارسی زبان مخصوص نوجوانان 12ـ14 ساله تحلیل محتوا گردید. بخش دوم جامعه پژوهش را 93 صاحب‌نظر (اعضای هیئت علمی دانشگاه­ها، افراد شاغل در شورای کتاب کودک و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، معلمان مدارس راهنمایی و برنامه‌نویسان رایانه) و 32 نوجوانان 12ـ14 ساله ایرانی (اعضای کتابخانه­های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و کلاسهای المپیاد رایانه و اینترنت پژوهشکده دانش­آموز شیراز) تشکیل می‌­دهند که به روش نمونه­‌گیری تصادفی انتخاب شده­‌اند.

 

روش گردآوری داده­ها

برای قسمت اول جامعة پژوهش، وب­‌سایتهای فارسی زبان از طریق کلیدواژه‌­های «وب­سایتهای کودکان» و «وب‌­سایتهای نوجوانان» در موتورهای جستجوی یاهو و گوگل مورد جستجو قرار گرفته­ و وب‌سایتهای انگلیسی زبان از طریق جستجوی کلیدواژه­های "kids’ websites", "young adults' websites", "children’s websites","teenagers’ websites", "youth websites" در موتورهای جستجوی گوگل و یاهو، و راهنماهای زیر بازیابی شده­اند:

Sites for kids in Yahoo! Directory

Google Directory-kids and teens

GetNetWise

CrossWalk Directory

Top20kids

Kids’ Web Sites

برای جمع‌آوری نظرهای صاحب نظران و نوجوانان 12ـ14 ساله ایرانی (قسمت دوم جامعه پژوهش) نیز از سیاهة وارسی استفاده شده است.

 

ابزار گردآوری داده­ها

به علّت متغیر بودن محیط وب، پژوهشگر از نرم­افزار Offline Explorer برای بارگذاری و ذخیره وب‌­سایتها استفاده نمود تا پس از آن با استفاده از فایلهای ذخیره شده بتواند ­وب‌­سایتهای نوجوانان 12ـ 14 ساله را تحلیل محتوایی کند. داده­های حاصل از این قسمت وارد نرم­افزار آماری SPSS نسخه 13 و صفحه گستر  Excelگردید تا از نتایج آن برای تهیه سیاهه وارسی استفاده گردد. برای بررسی روایی، سیاهه وارسی در اختیار 3 مدرس درس مواد و خدمات کتابخانه برای کودکان و نوجوانان قرار گرفت و نظرهای آنان در سیاهة وارسی لحاظ گردید.

از آنجا که سطح آگاهی و ویژگیهای شخصیتی نوجوانان با بزرگسالان متفاوت است، لازم بود  اصلاحاتی در سیاهة وارسی صاحب­نظران به وجود آید تا نوجوانان بتوانند با علاقه و به راحتی به سیاهة وارسی پاسخ دهند. بنابراین، برای تغییر و تعدیل آن از 6 نوجوان (4 پسر و 2 دختر) 12ـ 14 سالة عضو کتابخانه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اهواز به صورت گروه تجربة مقدماتی استفاده شد که نتیجة آن تغییر در ظاهر سیاهة وارسی و تعدادی از عبارتهاست.

 

روش آماری مورد استفاده

برای تجزیه و تحلیل داده­ها، از آمار توصیفی و استنباطی کمک گرفته شد. برای مقایسه مجموع نظرهای صاحب­نظران و نوجوانان 12ـ14 ساله ایرانی، از آزمون «تی» استفاده شد. از دیدگاه صاحب‌­نظران و نوجوانان ایرانی، تنها روش قابل استفاده برای مشخص کردن مهم‌ترین ویژگیها، در نظر گرفتن مقداری توافقی برای درصد فراوانی دو گزینه «زیاد» و «خیلی­ زیاد» است و ویژگیهایی که از نظر پاسخگویان، درصد مساوی یا بالاتری از آن مقدار را به خود اختصاص داده­اند، در زمرة مهم‌ترین ویژگیها قرار می­گیرند. مقدار توافقی تعیین شده برای این پژوهش با مشورت با یک متخصص آمار، 50% در نظر گرفته شده است.

 

تجزیه و تحلیل داده­ها

ـ نتایج حاصل از تحلیل محتوایی وب­‌سایتهای مورد مطالعه

با وجود شناسایی 62 وب­سایت مخصوص نوجوانان 12ـ 14 ساله، در هنگام بارگذاری آنها مشخّص شد تنها 54 وب­سایت فعّال و قابل دسترسند. پس از بارگذاری 54 وب­سایت،­ فرایند تحلیل محتوایی وب‌سایتها آغاز گردید. نتیجة انجام این مرحله، شناسایی 92 ویژگی محتوایی بود.

پژوهشگر برای تعیین نقطة برش به منظور مشخص کردن پربسامدترین ویژگیها از میان ویژگیهایی که در 53 وب­‌سایت انگلیسی زبان مخصوص نوجوانان 12ـ14 ساله، بسامد آنها از 53 تا 1 متغیر بود، ابتدا بسامد ویژگیها را از زیاد به کم مرتب نمود و سپس با بررسی بسامدها  نقطه 8 به عنوان نقطه برش تعیین شد. ویژگیهای محتوایی جدول شماره 1، ویژگیهای مشاهده شده در  وب­سایتهای انگلیسی­ زبان مخصوص نوجوانان است که بر اساس بسامد مرتب شده و ویژگیهای پربسامد آن به صورت برجسته مشخص شده­اند.

جدول 1. ویژگیهای محتوایی حاصل از تحلیل محتوایی 53 وب­سایت انگلیسی زبان

ردیف

ویژگیهای محتوایی

بسامد

درصد  فراوانی

ردیف

ویژگیهای محتوایی

بسامد

درصد  فراوانی

1

عنوان

53

100%

46

آخرین تاریخ روزآمدسازی

8

09/15%

2

بازیهای رایانه­ای

42

24/79%

47

گیاه­شناسی

7

2/13%

3

امکان تماس

35

03/66%

48

تاریخ

7

2/13%

4

حق مؤلف

34

15/64%

49

ایده­های بکر برای پر کردن اوقات فراغت

7

2/13%

5

سیاست محرمانگی (Privacy Policy)

34

15/64%

50

کمیک (داستانهایی با تصاویر کارتونی و شرح کوتاهی از تصاویر، که در قسمتهای مختلف و با نظمی خاص ارائه می­گردد)

7

2/13%

6

بازیهای فکری

31

49/58%

51

آشنایی با مشاغل

7

2/13%

7

راهنمایی­ها و کمکهای آموزشی

29

71/54%

52

شعر

7

2/13%

8

تابلوی اعلانات به منظور عرضه آثار، بیان گفته­ها و بحث در مورد موضوعات مختلف

26

05/49%

53

کلمات قصار

7

2/13%

9

دربارة وب­سایت

25

16/46%

54

آزمون هوش

7

2/13%

10

کتاب (امکان خواندن، معرفی و نقد)

25

16/46%

55

ستاره­شناسی

7

2/13%

11

تبلیغات

24

28/45%

56

رنگ­آمیزی تصاویر

6

32/11%

12

معرفی تازه­های وب‌سایت

21

62/39%

57

مسابقه

6

32/11%

13

اطّلاعات عمومی

19

84/35%

58

تقویم

6

32/11%

14

آموزشهای لازم برای معلّمان

19

84/35%

59

امتیازهای کسب شده توسط وب­سایت

5

43/9%

15

بیان توصیف کوتاهی از وب­سایت در زیر عنوان

18

96/33%

60

توصیه­های مالی

5

43/9%

16

بهداشت

18

96/33%

61

شیوه­های برقراری ارتباط با دیگران

5

43/9%

17

جغرافیا

17

07/32%

62

سؤالهای متداول (FAQ)

4

54/7%

18

ثبت نام در وب­سایت

16

18/30%

63

معرفی ویژگیهای جنسیتی (روحی و جسمی) نوجوانان

4

54/7%

19

آموزشهای لازم برای والدین

16

18/30%

64

امکان تماشای تلویزیون

4

54/7%

20

موسیقی و آهنگ

16

18/30%

65

موضوعات فرهنگی

4

54/7%

21

امکان خرید

16

18/30%

66

اطّلاعات ملی

4

54/7%

22

لطیفه

15

3/28%

67

یادگیری مهارتهای مختلف

4

54/7%

23

شرایط استفاده از وب‌سایت

 (Terms of Use)

14

41/26%

68

چگونگی استناد به وب­سایت

3

66/5%

24

راهنما (Help)

14

41/26%

69

آرشیو (امکان دیدن مطالب و نسخه­های قبلی وب‌سایت)

3

66/5%

25

امکان گفتگو با دیگران (Chat)

14

41/26%

70

چگونگی امکان پیوند به وب­سایت

3

66/5%

26

موضوعات هنری

14

41/26%

71

نمایشگاه عکس

3

66/5%

27

زبان­آموزی

14

41/26%

72

آشنایی با هنرپیشه­ها

3

66/5%

28

داستان

14

41/26%

73

طالع­بینی

3

66/5%

29

بیان مناسبتها

14

41/26%

74

آشنایی با خطرهای اینترنتی

3

66/5%

30

جانورشناسی

14

41/26%

75

اطّلاعات لازم برای مسافرت

3

66/5%

31

بازخورد و نظرخواهی (Feedback)

13

52/24%

76

نمایش تاریخ روز

3

66/5%

32

مشاوره

13

52/24%

77

معرفی حمایت­کنندگان وب­سایت

2

77/3%

33

معرفی و پیشنهاد وب­سایت به یک دوست

12

64/22%

78

آشنایی با حقوق نوجوانان

2

77/3%

34

از کتابدار بپرسید

12

64/22%

79

امکان گوش دادن به رادیو

2

77/3%

35

ورزش

12

64/22%

80

سال آغاز به کار وب­سایت

1

88/1%

36

اخبار

11

75/20%

81

معرفی مدیر وب­سایت

1

88/1%

37

کارت­پستال

11

75/20%

82

معرفی سازنده وب­سایت

1

88/1%

38

سرگرمی­های ریاضی

11

75/20%

83

بخش مخصوص به نوجوانان معلول

1

88/1%

39

ریاضیات

11

75/20%

84

اطلاعات و تصاویر درباره اشباح

1

88/1%

40

فیلم

11

75/20%

85

معرفی نوجوانان موفق

1

88/1%

41

آشنایی با فناوریها

11

75/20%

86

نمایش ساعت

1

88/1%

42

چیستان

10

86/18%

87

انتشارات سازندگان وب‌سایت

1

88/1%

43

آزمون شخصیت

10

86/18%

88

ماشین حساب

1

88/1%

44

آموزش کاردستی

10

86/18%

89

آموزش تردستی

1

88/1%

45

خوشامدگویی

8

09/15%

 

 

 

 

 

به علت منحصر به فرد بودن وب­سایت فارسی در این زمینه، مطرح کردن بحث پربسامدترین ویژگیها در یک وب­‌سایت، بی­مورد است. بنابراین، به معرفی ویژگیهای محتوایی در جدول 2 بسنده می­‌شود.

جدول 2. ویژگیهای محتوایی حاصل از تحلیل محتوایی وب­سایت فارسی زبان

ردیف

ویژگیهای محتوایی

ردیف

ویژگیهای محتوایی

1

کتاب (امکان خواندن، معرفی و نقد)

11

اخبار

2

داستان

12

بیان مناسبتها

3

*معرفی نشریات مخصوص نوجوانان

13

* آشنایی با نویسندگان کودک و نوجوان

4

نمایش تاریخ روز

14

عنوان

5

بازیهای رایانه‌ای

15

بازخورد و نظرخواهی (Feedback)

6

بازیهای فکری

16

معرفی تازه­های وب­سایت

7

فیلم

17

آرشیو (امکان دیدن مطالب و نسخه­های قبلی وب­سایت)

8

موسیقی و آهنگ

18

درباره وب­سایت

9

اطّلاعات عمومی

19

امکان تماس

10

مسابقه

20

*مشخص بودن مدت زمان بارگذاری هر صفحه

 

همان­طور که مشاهده می­شود، 3 ویژگی­ ستاره­دار ، تنها در وب‌­سایت­ فارسی ­زبان دیده شده‌اند.

 

ـ تجزیه و تحلیل داده­های حاصل از سیاهة وارسی

تجزیه و تحلیل پاسخهای مربوط به مشخصات فردی صاحب­نظران

نکات قابل توجه در بررسی پاسخهای داده شده به این قسمت، به قرار زیر است:

  1. 1/62%  صاحب‌­نظران دارای 6 ـ10 سال و 10 سال به بالا تجربه شغلی یا تخصصی می‌‌باشند و نشان می­‌دهد اکثر پاسخگویان، با تجربه و احاطه در این زمینه اقدام به پاسخگویی نموده­اند.
  2. بیشترین درصد فراوانی در مورد میزان آشنایی با اینترنت، متعلّق به گزینه «زیاد» و برابر با 3/62% می‌­باشد و افرادی که «خیلی­ زیاد» با اینترنت آشنایی داشته­اند، 8/14% از جامعه صاحب­نظران را در برگرفته­­اند.
  3. درصد کمی از صاحب­نظران (1/18%) به میزان «زیاد» و «خیلی ­زیاد» با وب‌‌سایتهای نوجوانان آشنا هستند.

 این نتایج نشان می‌­دهد با وجود استفاده از اینترنت و داشتن تخصص و تجربة شغلی در زمینه‌­های مختلف کودکان و نوجوانان، درصد کمی از صاحب­نظران به اهمیت وب‌سایت­های نوجوانان توجّه داشته­‌اند.

 

تجزیه و تحلیل پاسخهای مربوط به مشخصات فردی نوجوانان 12ـ14 ساله

نکات قابل توجه در بررسی پاسخهای داده شده به این قسمت، به قرار زیر است:

  1. 8/18% نوجوانان به صورت روزانه و 2/28% آنان چند مرتبه در هفته از اینترنت استفاده می‌کنند.
  2. تنها 2 نفر از پسران (2/6%) به میزان «خیلی­ زیاد» و «زیاد» با وب‌­سایتهای مخصوص نوجوانان آشنایی دارند. شاید آشنایی محدود نوجوانان با وب­‌سایتهای مخصوص به خود، ناشی از نبود وب‌­سایتهای مناسب با سن، نیازها و ویژگیهای آنان و یا کیفیت نداشتن وب‌سایتهای موجود باشد.

 

مقایسه مجموع نظرهای صاحب­نظران و نوجوانان در رابطه با 92 ویژگی محتوایی

با استفاده از آزمون «تی»، مجموع نظرهای صاحب­نظران و نوجوانان در رابطه با 92 مادة سیاهه وارسی مورد مقایسه قرار گرفته است و در صورتی که سطح معنا­داری کوچکتر یا مساوی 05/0، به دست آید، وجود تفاوت معنا­دار با ضریب اطمینان 95% اعلام می­گردد. انجام این آزمون مقدار 422/0 را برای 2 گروه فوق به دست می­دهد که بیانگر نبود تفاوت معنا­دار در نظرهای صاحب­نظران و نوجوانان است.

در گروه نوجوانان نیز برای مقایسه مجموع نظرهای دختران و پسران، از آزمون «تی»، استفاده شد و نتایج آزمون، مقدار 338/0 را برای سطح معنا­داری اختلاف نظرها نشان می‌­دهد که همچون مورد قبل بیانگر نبود تفاوت معنا­دار است.

 

تعیین ویژگیهای مهم از نظر کل پاسخگویان

ماده­هایی از سیاهة وارسی که از نظر کل پاسخگویان دارای درصد فراوانی 50 به بالا برای دو گزینه «زیاد» و «خیلی ­زیاد» باشند، به عنوان ویژگیهای مهم در نظر گرفته شده و قرارگیری آنها از نظر صاحب‌نظران و نوجوانان در وب­سایت ضروری است.

به منظور تسهیل فرایند پاسخگویی به سیاهة وارسی، ویژگیهای محتوایی در سیاهه وارسی به دو گروه «موضوعات و مسائل مرتبط با نوجوانان 12ـ14 ساله» و «موضوعات و مسائل مربوط به وب­سایت» گروه‌­بندی شده­اند.

تجزیه و تحلیل داده­ها نشان می­دهد از میان 68 ویژگی محتوایی مربوط به «موضوعات و مسائل مرتبط با نوجوانان 12ـ14 ساله»، 39 ویژگی مهم شناخته شده است. جدول شماره 3 بر اساس درصد فراوانی، ابتدا ویژگیهای مهم را به صورتی برجسته و سپس ویژگیهای غیرمهم را به صورتی غیر برجسته نشان می‌دهد.

جدول 3. اهمیت ویژگیهای محتوایی(موضوعات و مسائل مرتبط با نوجوانان 12ـ14 ساله)

از نظر پاسخگویان

ویژگیهای محتوایی

درصد فراوانی

رتبه

ویژگیهای محتوایی

درصد فراوانی

رتبه

ایده­های بکر برای پرکردن اوقات فراغت

8/81%

1

بخشی مخصوص نوجوانان معلول

3/53%

35

شیوه­های برقراری ارتباط با دیگران

77%

2

نمایش تاریخ روز

8/52%

36

یادگیری مهارتهای مختلف

75%

3

تابلوی اعلانات به­ منظور عرضه آثار، بیان گفته­ها و بحث درمورد موضوعات مختلف

8/52%

37

معرفی تازه­های وب­سایت

9/73%

4

شعر

5/52%

38

معرفی ویژگی­های جنسیتی (روحی و جسمی) نوجوانان

9/73%

5

کارت پستال

6/51%

39

معرفی نشریات مخصوص نوجوانان

2/72%

6

آموزش کاردستی

9/48%

40

بازیهای فکری

6/72%

7

آزمون شخصیت

4/48%

41

آشنایی با خطرهای اینترنتی

72%

8

آزمون هوش

48%

42

از کتابدار بپرسید

4/70%

9

آموزشهای لازم برای والدین

7/47%

43

کتاب (امکان خواندن، معرفی و نقد)

9/69%

10

کمیک

2/46%

44

مشاوره

6/69%

11

بازیهای رایانه ای

1/45%

45

آشنایی با فناوریها

9/68%

12

تاریخ

43%

46

آشنایی با نویسندگان کودک و نوجوان

4/68%

13

آموزشهای لازم برای معلمان

9/42%

47

داستان

8/67%

14

جانورشناسی

42%

48

لطیفه (Joke)

8/67%

15

اخبار

8/40%

49

ورزش

5/64%

16

اطّلاعات لازم برای مسافرت

7/40%

50

مسابقه

8/63%

17

ستاره شناسی

3/40%

51

اطّلاعات عمومی

8/63%

18

گیاه شناسی

2/40%

52

موسیقی  و آهنگ

5/63%

19

نمایش ساعت

7/38%

53

فیلم

4/63%

20

امکان خرید

7/38%

54

راهنمایی­ها و کمکهای آموزشی

1/63%

21

آموزش تردستی

3/37%

55

امکان گفتگو با دیگران (Chat)

63%

22

تقویم

6/36%

56

زبان­آموزی

2/62%

23

بیان مناسبتها

3/36%

57

معرفی نوجوانان موفق

62%

24

امکان تماشای تلویزیون

8/35%

58

آشنایی با حقوق نوجوانان

9/61%

25

آشنایی با هنرپیشه­ها

5/35%

59

موضوعات هنری

3/61%

26

جغرافیا

3/33%

60

بهداشت

1/59%

27

کلمات قصار

33%

61

اطّلاعات ملی

3/58%

28

توصیه­های مالی

7/29%

62

آشنایی با مشاغل

1/58%

29

امکان گوش دادن به رادیو

28%

63

موضوعات فرهنگی

2/57%

30

رنگ آمیزی تصاویر

8/27%

64

چیستان

57%

31

طالع بینی

7/21%

65

نمایشگاه عکس

9/55%

32

ماشین حساب

9/20%

66

سرگرمی­های ریاضی

9/55%

33

اطّلاعات و تصاویر درباره اشباح

20%

67

ریاضیات

8/54%

34

تبلیغات

1/16%

68

 

 از 24 ویژگی محتوایی مربوط به «موضوعات و مسائل مربوط به وب­‌سایت»، 14 ویژگی مهم شناخته شده که در جدول شماره 4 آورده شده و همچون قبل بر اساس درصد فراوانی و به صورت برجسته و غیر برجسته، ویژگیهای مهم از غیر مهم متمایز گشته­ است.

 

 

 

 

جدول 4: اهمیت ویژگیهای محتوایی(موضوعات و مسائل مربوط به وب­سایت) از نظر پاسخگویان

ویژگیهای محتوایی

درصد فراوانی

رتبه

ویژگیهای محتوایی

درصد فراوانی

رتبه

عنوان

1/87%

1

چگونگی امکان پیوند به وب­سایت

4/58%

13

بازخورد و نظرخواهی  (Feedback)

4/81%

2

معرفی و پیشنهاد وب­سایت به یک دوست

1/58%

14

بیان توصیف کوتاهی از وب­سایت در زیر عنوان

3/78%

3

امتیازهای و مقامهای کسب شده توسط وب‌سایت

9/47%

15

راهنما (Help)

1/76%

4

تاریخ آغاز به کار وب­سایت

3/47%

16

امکان تماس

4/70%

5

مشخص بودن مدت زمان بارگذاری هر صفحه

1/47%

17

آخرین تاریخ روزآمدسازی

2/68%

6

خوشامد گویی

2/45%

18

شرایط استفاده از وب­سایت

8/67%

7

چگونگی استناد به وب­سایت

9/44%

19

سؤالهای متداول (FAQ)

1/64%

8

حق مؤلف

37%

20

سیاست محرمانگی

 (Privacy Policy)

3/61%

9

معرفی مدیر وب­سایت

5/36%

21

ثبت نام در وب­سایت

5/60%

10

انتشارات سازندگان وب­سایت

1/34%

22

آرشیو (امکان دیدن مطالب و نسخه­های قبلی وب­سایت)

3/60%

11

معرفی سازنده وب­سایت

4/33%

23

درباره وب‌سایت

8/59%

12

معرفی حمایت کنندگان وب­سایت

3/29%

24

 

بررسی پاسخهای داده شده به قسمت پرسش باز

در انتهای سیاهة وارسی، پرسشی باز درنظر گرفته شده بود تا در صورتی که صاحب­نظران­­­ و نوجوانان ویژگی مناسب دیگری را برای قرارگیری در وب­سایت نوجوانان 12ـ14 ساله ایرانی در نظر دارند که در سیاهه وارسی لحاظ نشده است، آن را ذکر کنند. در این قسمت، ابتدا نظرهای صاحب­نظران و سپس نوجوانان بیان خواهد شد.

ـ صاحب­نظران

به طور کلی، پاسخهای صاحب­نظران در 2 محور کلی توضیح و تأکید بر روی برخی ویژگیها، و ضرورت به مرحلة عمل رساندن این پژوهش دیده می­شود.  همچنین، گروهی تذکر داده­اند برای به مرحله اجرا رساندن این پژوهش باید از متخصصان مختلف برای تهیة محتوای آن استفاده کرد.

ـ نوجوانان 12ـ14 ساله

به علّت این که تعداد قابل­ توجّهی از نوجوانان از بیان منظور خود عاجز بودند، این مرحله به صورت تعاملی با پژوهشگر انجام شد. در حین صحبت در مورد پرسش باز و دیگر موضوعات مورد علاقه نوجوانان، مشاهده شد علاوه بر استقبال نوجوانان و علاقه و تعجیل آنها در ساخت وب­سایت، بسیاری از آنان از این که دیگر نباید به ترجمه و مرور وب‌­سایتهای انگلیسی­زبان بپردازند، خوشحال هستند. همچنین، بررسی نظرهای نوجوانان نشان داد آنها به آشنایی با فناوریهای جدید بسیار علاقه‌­مندند.

مقایسه بسامد ویژگیهای مستخرج از 53 وب­سایت انگلیسی زبان مخصوص نوجوانان 12ـ14 ساله با  نظر پاسخگویان

از 53 ویژگی محتوایی که از نظر پاسخگویان مهم بوده است، 2 ویژگی اصلاً در وب‌­سایتهای انگلیسی زبان دیده ­نشد و از میان 51 ویژگی باقی‌مانده، 33 ویژگی در زمرة پربسامدترین ویژگیها، و 18 ویژگی در گروه کم‌­بسامدها قرار داشتند. این مسئله نشان می‌دهد در 7/64% موارد، پاسخگویان ایرانی با مسئولان وب‌­سایتهای انگلیسی زبان هم‌عقیده‌اند و اهمیت این 33 ویژگی در هر دو حالت، زیاد بوده است. در جدول شماره 5، 89 ویژگی محتوایی مشاهده شده در وب­‌سایتهای انگلیسی زبان بر اساس بسامد آنها در این وب­‌سایتها رتبه­بندی و تنظیم و ویژگیهای «مهم» شناخته شده از نظر پاسخگویان ایرانی، به رنگ خاکستری و ویژگیهای «مهم و پربسامد» با افزودن ستاره‌­ای در کنار آنها، مشخص شده­اند.

جدول 5. مقایسه ویژگیهای محتوایی از نظر بسامد در وب­سایتها و دیدگاه پاسخگویان

ردیف

ویژگیهای محتوایی

رتبه در وب­سایتها

رتبه از نظر پاسخگویان

ردیف

ویژگیهای محتوایی

رتبه در وب­سایتها

رتبه از نظر پاسخگویان

1

* عنوان

1

1

46

* آخرین تاریخ روزآمدسازی

46

19

2

بازیهای رایانه­ای

2

63

47

گیاه­شناسی

47

71

3

* امکان تماس

3

13

48

تاریخ

48

65

4

حق مؤلف

4

75

49

ایده­های بکر برای پر کردن اوقات فراغت

49

2

5

* سیاست محرمانگی (Privacy Policy)

5

34

50

کمیک (داستانهایی با تصاویر کارتونی و شرح کوتاهی از تصاویر، که در قسمتهای مختلف و با نظمی خاص ارائه می­گردد)

50

61

6

* بازیهای فکری

6

11

51

آشنایی با مشاغل

51

43

7

* راهنماییها و کمک­های آموزشی

7

29

52

شعر

52

52

8

* تابلوی اعلانات به منظور عرضه آثار، بیان گفته­ها و بحث در مورد موضوعات مختلف

8

51

53

کلمات قصار

53

84

9

* درباره وب­سایت

9

38

54

آزمون هوش

54

56

10

* کتاب (امکان خواندن، معرفی و نقد)

10

16

55

ستاره­شناسی

55

70

11

تبلیغات

11

92

56

رنگ­آمیزی تصاویر

56

88

12

* معرفی تازه­های وب­سایت

12

8

57

مسابقه

57

25

13

* اطّلاعات عمومی

13

26

58

تقویم

58

76

14

آموزشهای لازم برای معلّمان

14

66

59

امتیازها و مقامهای کسب شده توسط وب‌سایت

59

57

15

* بیان توصیف کوتاهی از وب­سایت در زیر عنوان

15

4

60

توصیه­های مالی

60

85

16

* بهداشت

16

39

61

شیوه­های برقراری ارتباط با دیگران

61

5

17

جغرافیا

17

83

62

سؤالهای متداول (FAQ)

62

24

18

* ثبت نام در وب­سایت

18

36

63

معرفی ویژگیهای جنسیتی (روحی و جسمی) نوجوانان

63

9

19

آموزشهای لازم برای والدین

19

58

64

امکان تماشای تلویزیون

64

79

20

* موسیقی و آهنگ

20

27

65

موضوعات فرهنگی

65

36

21

امکان خرید

21

73

66

اطّلاعات ملی

66

41

22

* لطیفه

22

22

67

یادگیری مهارتهای مختلف

67

7

23

* شرایط استفاده از وب­سایت (Terms of Use)

23

65

68

چگونگی استناد به وب­سایت

68

64

24

* راهنما (Help)

24

39

69

آرشیو (امکان دیدن مطالب و نسخه­های قبلی وب­سایت)

69

37

25

* امکان گفتگو با دیگران (Chat)

25

30

70

چگونگی امکان پیوند به وب­سایت

70

40

26

* موضوعات هنری

26

35

71

نمایشگاه عکس

71

46

27

* زبان­آموزی

27

31

72

آشنایی با هنرپیشه­ها

72

80

28

* داستان

28

21

73

طالع­بینی

73

89

29

بیان مناسبتها

29

78

74

آشنایی با خطرهای اینترنتی

74

12

30

جانورشناسی

30

67

75

اطّلاعات لازم برای مسافرت

75

69

31

* بازخورد و نظرخواهی (Feedback)

31

3

76

نمایش تاریخ روز

76

50

32

* مشاوره

32

15

77

معرفی حمایت­کنندگان وب­سایت

77

58

33

* معرفی و پیشنهاد وب­سایت به یک دوست

33

42

78

آشنایی با حقوق نوجوانان

78

33

34

* از کتابدار بپرسید

34

14

79

امکان گوش دادن به رادیو

79

87

35

* ورزش

35

23

80

تاریخ آغاز به کار وب­سایت

80

59

36

اخبار

36

68

81

معرفی مدیر وب­سایت

81

77

37

* کارت­پستال

37

53

82

معرفی سازنده وب­سایت

82

82

38

* سرگرمی­های ریاضی

38

47

83

بخش مخصوص به نوجوانان معلول

83

49

39

* ریاضیات

39

48

84

اطّلاعات و تصاویر درباره اشباح

84

91

40

* فیلم

40

37

85

معرفی نوجوانان موفق

85

22

41

* آشنایی با فناوریها

41

17

86

نمایش ساعت

86

72

42

* چیستان

42

45

87

انتشارات مسئولان وب­سایت

87

81

43

آزمون شخصیت

43

55

88

ماشین حساب

88

90

44

آموزش کاردستی

44

54

89

آموزش تردستی

89

74

45

خوشامدگویی

45

62

 

 

 

 

 

همان­طور که جدول 5 نشان می­دهد، در مورد «عنوان»، «معرفی سازنده وب‌سایت» و «اطّلاعات و تصاویر درباره اشباح» تطابق زیادی در نظر پاسخگویان با رتبة بسامدی آنها وجود دارد. ویژگیهای «بازیهای رایانه­ای» و «تبلیغات» در زمرة ویژگیهای با بسامد بالا ولی کم­اهمیت از نظر پاسخگویان هستند و در مقابل، برخی ویژگیها همچون «معرفی نوجوانان موفق» و «بخشی مخصوص نوجوانان معلول»  در گروه ویژگیهایی هستند که با وجود کم‌بسامد بودن، مهم شناخته شده­اند.

همان­طور که نتایج حاصل از مقایسة بسامدها با نظر پاسخگویان نشان می­دهد، پربسامد بودن ویژگیها به معنای مهم بودن آن ویژگیها در تمامی شرایط و برای همگان نیست. همچنین، کم بسامد بودن ویژگیها نیز لزوماً به معنای کم­اهمیت بودن ویژگیها نیست، زیرا این امکان وجود دارد که ویژگیهای مذکور به تازگی مورد توجه قرار گرفته و یا در فرهنگهای دیگر پرداختن به آنها چندان ضروری احساس نشده است. در نهایت می‌‌توان گفت، مشاهدة 18 ویژگی محتوایی (29/35%) کم­بسامد در وب‌­سایتهای انگلیسی‌‌ زبان ولی مهم شناخته شده از نظر پاسخگویان ایرانی، ثابت می‌­کند میزان بسامد یک ویژگی در وب‌­سایتها تعیین کنندة میزان اهمیت آن نیست و قرارگیری ویژگیهای کم­بسامد در سیاهة وارسی به منظور نظرخواهی از صاحب­نظران و نوجوانان 12ـ14 ساله ایرانی، توانسته است به غنای الگوی بهینه برای وب­سایت مخصوص به نوجوانان 12ـ14 ساله ایرانی بیفزاید.

 

نتیجه­گیری

تجزیه و تحلیل داده­های حاصل از سیاهه وارسی نشان داد از میان 92 ویژگی محتوایی شناسایی شدة حاصل از تحلیل محتوای 54 وب­سایت، 53 ویژگی از نظر پاسخگویان مهم شناخته شده­اند. به نظر می­‌رسد از میان ویژگیهای محتوایی، گروه­های خاصی مورد توجه پاسخگویان قرار گرفته­اند و می­توان آنها را به طور کلی در چند محور موضوعی زیر مشاهده نمود:

ـ ویژگیهایی که برای زندگی روزمره و اوقات فراغت نوجوانان مناسب است (همچون بازیهای فکری، موسیقی وآهنگ، داستان، سرگرمی­های ریاضی و امثال آن)

ـ ویژگیهایی که در آیندة نوجوانان و شکل گیری هویت و شخصیت آنان تأثیر گذار است (همچون اطلاعات ملی، آشنایی با مشاغل، موضوعات فرهنگی، تابلو اعلانات به منظور بیان گفته‌ها و امثال آن)

ـ گروهی از ویژگیها نیز در راستای افزایش دانایی و آگاهی نوجوانان و ارتقای توانایی­های آنان انتخاب شده­اند (همچون زبان­آموزی، اطلاعات عمومی، یادگیری مهارتهای مختلف و امثال آن)

ـ گروه آخر نیز ویژگیهایی را در بر می­گیرد که برای رفع و جلوگیری از ایجاد مشکلات برای نوجوانان می­باشد (همچون مشاوره، آشنایی با خطرهای اینترنتی، از کتابدار بپرسید و امثال آن).

در نهایت می­توان گفت، ویژگیهای مهم شناخته شده در زمرة ویژگیهایی قرار دارند که هم پاسخگوی نیازها و ویژگیهای این رده سنی از گروه نوجوانان است و هم به آنان در گذر از این دوران آمادگی پذیرش مسئولیتهای آینده و ورود به جامعه، کمک می‌کند.

به علت نبود تفاوت معنا­دار در مجموع نظرهای این دختران و پسران، می­توان گفت لزومی به طراحی وب­سایتی جنسیت­گرا برای نوجوانان 12ـ14 ساله نیست.

از مقایسه مهمترین ویژگیها با تنها وب­سایت فارسی­زبان نوجوانان 12ـ 14 ساله، مشخص گردید فقط 16 ویژگی­ محتوایی (18/30%) در این وب­سایت رعایت شده­اند که بیانگر بی­توجهی یا نا آگاهی مسئولان ذیربط نسبت به این­گونه منابع اطلاعاتی نوین برای نوجوانان است. مهاجر نیز در پژوهش خود بیان می­کند حتّی وب‌­سایتهای «سارا و دارا» و «هدهد» که توسط کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان طراحی شده­اند، از نظر محتوایی بسیار ضعیف هستند و این مسئله با توجه به سابقه این سازمان در ارائه خدمات به کودکان و نوجوانان، بسیار ناامید کننده است (1385، 44). بنابراین، پیشنهاد می­شود مسئولان ذیربط از یافته‌های این پژوهش و ویژگیهای مهمِ شناسایی شده، در جهت ارتقای سطح کیفیت و ایجاد وب‌­سایتهای نوجوانان 12ـ14 ساله ایرانی استفاده کنند.



1.Bilal & Wang.

1. Hughes-Hassell & Miller.

1. Gross, Dresang & Holt.

2. Nesset & Large.

3. Dunham & Sindhavd.                                                                                                                                            

ـ اکبری، ابوالقاسم (1381) مشکلات نوجوانی و جوانی. تهران: ساوالان.
ـ عطاران، محمد (1382). نوجوانی و هویت شبکه­ای. ویژه­نامه مجله دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی، (بهار و تابستان): 23 ـ 38.
ـ قزل­ایاغ، ثریا (1383). ادبیات کودکان و نوجوانان و ترویج خواندن (مواد و خدمات کتابخانه­ای برای کودکان و نوجوانان). تهران: سمت.
ـ مولاپور، فرشید (1382). استفاده کودکان از اینترنت، چرا و چگونه. موفقیت، (اسفند): 54.
ـ مهاجر، گلبو (1385). معماری اطّلاعات از چشم­انداز کودکان: بررسی سایت­های فارسی کودکان در وب. پایان­نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی. دانشگاه شیراز.
- Bilal, Dania & Peiling Wang (2005). Children's Conceptual Structures of Science Categories and the Design of Web Directories. Journal of the American Society for Information Science and Technology, Vol. 12: 1303-1313. http://www.emeraldinsight.com. (accessed on  April 17, 2007).
 
- Dunham, Trudy & Swetal Sindhvad (2005). Exploring Development & Design of Web-Based Learning Environments for Children. Presented at 19th Annual Conference on Distance Teaching and Learning. http://www.uwex.edu/disted/conference. (accessed on April 23, 2007).
 
- Gross, Melissa, Eliza T. Dresang, Leslie E. Holt (2004). Children's in-library use of computers in an urban public library. Library & Information Science Research 26: 311-337. http://www.sciencedirect.com. (accessed on December 26, 2006).
- Hughes-Hassell, Sandra & Erika Thickman Miller (2003). Public library websites for young adults: meeting the needs of today's teens online. Library & Information Science Research 25: 143-156. http://www.sciencedirect.com. (accessed on December 26, 2006).
 
- Nesset, Valerie & Andrew Large (2004). Children in the information technology design process: a review of theories and their applications. Library & Information Science Research 26:140-161. http://www.Sciencedirect.com. (accessed on December 30, 2006).