نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور کرمانشاه.
2 عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
چکیده
کلیدواژه‌ها
مقدمه و ضرورت پژوهش
نقش محوری اطلاعات در ساختن تمدن و فرهنگ بشری از زمانی آغاز شد که آدمی زبان را اختراع کرد. لیکن امروز، با پشرفت فناوری و به کارگیری وسایل نوین و پیچیدة الکترونیکی، بشر در آستانة عصر تازهای است که با انقلاب صنعتی آغاز شده و با سرعت و شتابی فزاینده میرود تا جای خود را به عصر فرا صنعتی بسپارد. عصر جدید با ظهور فناوری اطلاعاتی و ارتباطی، پیشرفت عظیم تحولات اجتماعی و اقتصادی، گسترش ارتباطات، قابلیت دسترسی به اطلاعات و سرانجام انقلاب اطلاعاتی، همراه بوده است. به دنبال پیشرفتهایی که در فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی به وجود آمده و همچنین پیدایش وب جهان گستر، جهان با پدیدهای به نام وبسایت روبه رو شده است، که اصلیترین ابزار برای دسترسی به اطلاعات است. وب سایت که دریچهای برای ورود به دنیای مجازی است، قابلیت اتصال و ارتباط کاربران به اطلاعات الکترونیکی را ممکن ساخته است. با توجه به جایگاه مهم این فناوری در امر اطلاعرسانی، می‌توان انتظار داشت اطلاعات زیادی بر روی وب سایتها قابل دسترس باشد، به طوری که شاید بتوان آن را به عنوان غنی‌ترین خزانه اطلاعاتی جهان نام برد. وب‌سایتها در امر اطلاعرسانی در حوزههای مختلف اهمیت فراوانی پیدا کردهاند و از این طریق می‌توان اطلاعات را با هزینهای اندک و در سطحی وسیع منتقل کرد. وب‌سایتها از طریق پیوندهایی که برقرار میکنند، سبب میشوند کاربران در حداقل زمان ممکن، از متنی به متن دیگر یا از وب سایتی به وب سایت دیگر جا به جا شوند و به انبوهی از اطلاعات موردنیاز دسترسی پیدا کنند (سهیلی، 1385). امروزه که بحث دولت الکترونیکی و ارائه خدمات از این طریق به شهروندان مورد توجه قرار گرفته است و هر وزارتخانه‌ای با ایجاد یک وبسایت امکان دسترسی کاربرانشان به روزآمدترین اطلاعات و خدمات را فراهم نموده‌اند، و با توجه به گذشت تقریباً بیش از 15 سال از ایجاد وبسایتهای مختلف، پژوهش حاضر در نظر دارد وضعیت وبسایتهای وزارتخانههای دولت جمهوری اسلامی ایران را با استفاده از روش وبسنجی مورد بررسی قرار دهد.
پیشینة پژوهش
از اواسط دهه 1990 با به وجود آمدن حوزة پژوهشی وبسنجی، مطالعات گسترده‌ای برای بررسی اینترنت و وب، در داخل و خارج از ایران صورت گرفته است. به طور کلی، پژوهشهای وبسنجی درون دو گروه کلی قرار میگیرند؛ یکی تحلیل پیوند و دیگری ارزیابی عملکرد موتورهای کاوش. هر کدام از این دو گروه کلی، به زیرگروه‌های متعددی تقسیم می شوند.
پیشینة خارج از کشور
«وری لند»[1] (2000) 156 وبسایت کتابخانههای دانشکدههای حقوق انجمن وکلای آمریکا را بر اساس میزان رؤیت[2] (تعداد پیوندهای دریافتی) و میزان وضوح[3] (تعداد پیوند های بیرونی) رتبهبندی کرد. او حاکم بودن قانون 20-80 را برای میزان وضوح وب سایت کتابخانه که اندازهگیری کرده بود، نشان داد و این بدان معناست که بخش کوچکی از وب‌سایتها (20%) قسمت اعظم (80%) اطّلاعات را برای کل جامعه فراهم میکنند.
«چو» (2001) در پژوهشی، پیوندهای دریافتی 12 وبسایت مربوط به دانشکدههای کتابداری مورد تأیید انجمن کتابداران آمریکا را تحلیل نمود. او با استفاده از روش دستهبندی خوشهای[4] و مقیاس چندبعدی[5] وضعیت پیوندهای این 12 وبسایت را بررسی کرده است. یکی از یافتههای پژوهش او این است که قرار دادن مطالبی در موضوعهای گوناگون و گسترده، باعث رؤیت و جذب پیوند بیشتر به سایت میشود. همچنین، وی بیان میدارد که وبسنجی، شیوهای را برای ارزیابی و سنجش ارائه میکند که در کتابسنجی وجود ندارد. او عقیده دارد پژوهشهای وبسنجی باید با دقت صورت گیرد؛ زیرا هم منبع دادهها (دادههای مبتنی بر وب) و هم ابزار گردآوری دادهها (موتورهای کاوش وبی) نواقص آشکاری دارند.
«اسمیت»[6] در پژوهشی دربارة محاسبة عامل تأثیرگذار وب برای کشورهای منطقه جنوب شرقی آسیا، نتیجه گرفت که به طور کلّی رابطه‌ای معکوس بین تعداد صفحات وب در یک حوزه و عامل تأثیرگذار خارجی آن حوزه وجود دارد. در این پژوهش مشخّص شد استرالیا با بالاترین تعداد صفحات وب پایینترین عامل تأثیرگذار خارجی و پایینترین عامل تأثیرگذار کلّی را داشت. برخلاف مقایسه کشورها، اسمیت در این پژوهش برای محاسبه عامل تأثیرگذار دانشگاهها دریافت که رابطه اندکی بین تعداد صفحات در یک وب سایت و عامل تأثیرگذار وجود دارد (اسمیت، 2004).
حاجی زینالعابدینی، مکتبیفرد و عصاره (2006) در پژوهشی پیوندهای وبسایتهای کتابخانههای ملّی جهان را تحلیل کردند. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان داد وبسایت کتابخانه کنگره آمریکا، از نظر معیارهای این پژوهش، قویترین وبسایت در بین کتابخانههای ملّی سراسر جهان است. این وب سایت دارای بالاترین میزان پیوند کلّ (596000)، بالاترین میزان پیوند دریافتی خارجی (249000)، بالاترین میزان خودپیوندی (89600) و بالاترین میزان صفحههای نمایهسازی شده در موتور کاوش آلتاویستا (452000) میباشد. از نظر همپیوندی با وبسایتهای سایر کتابخانههای ملّی جهان نیز در یکی از کانونیترین نقاط همپیوندی قرار دارد.
احراز رتبه اول توسط وبسایت کتابخانه کنگره آمریکا، دلایل متعدّدی دارد. از جمله این دلایل می‌توان به تعداد صفحههای بسیار بالای وبسایت، عناصر اطّلاعاتی متنوع و ارزشمند در تمامی زمینههای کتابخانه، کتابداری و اطّلاعرسانی که در سطح جهان بسیار مورد علاقه و نیاز هستند، زبان انگلیسی، روزآمدسازی سریع اطّلاعات، کابرمداربودن، گستره جهانی و... این وبسایت اشاره کرد. همچنین، وجود فهرست پیوسته کتابخانه کنگره، باعث مراجعه و ایجاد پیوند فراوان به آن شده است. در این پژوهش محقّقان با استفاده از محاسبه ضریب تأثیرگذاری تجدیدنظر شده (خالص) نشان دادند وبسایت کتابخانه ملّی لهستان با ضریب تأثیری برابر با 48/335 دارای بالاترین و وب سایت کتابخانه ملّی کانادا با ضریب تأثیر 07/0 پایینترین رتبه را داراست. یافتههای این پژوهش همچنین نشان داد بین وبسایتهای مورد مطالعه به طور کلّی 5 خوشة اصلی، 3 خوشة بین‌المللی، 2 خوشة قارهای (اروپایی) و چهار وبسایت مستقل وجود دارد که وبسایتهای موجود در هر دسته، نشانگر میزان همپیوندی آنها با یکدیگر است.
پیشینة داخل کشور
«نوروزی» (1384) در پژوهشی، وبسایتهای دانشگاههای دولتی و دانشگاه آزاد ایران را بررسی کرد. پژوهش وی نشان داد دانشگاه شهید بهشتی با ضریب تأثیری برابر 32/12 بالاترین و دانشگاه فردوسی با ضریب تأثیری برابر38/. پایینترین میزان تأثیر را داشتهاند. امّا از نظر میزان حجم سایت، دانشگاه تهران با حجم سایتی برابر با 9750 صفحه وب، بالاترین و دانشگاه ایلام با حجم سایتی برابر با 22 صفحه وب، پایینترین رتبه را در مقایسه با سایر دانشگاههای ایرانی دارا میباشند. نتایج پژوهش نشان میدهد در مجموع، حجم وبسایتهای دانشگاهی ایران بسیار پایین است. به نظر میرسد یکی از عوامل مهم در پایین بودن حجم وبسایتهای دانشگاهی ایران، این است که بسیاری از گروههای آموزشی در دانشگاهها و به تبع آن اعضای هیئت علمی، فاقد صفحه وب هستند، در حالی که در اکثر کشورهای دنیا این کار را انجام میدهند. شایان ذکر است، دانشگاههای ایرانی که شهرت بین‌المللی بیشتری دارند، به میزان بیشتری پیوند دریافت کرده و دانشگاههایی که شهرت کمتری دارند، کمتر مورد توجّه قرار گرفتهاند. دانشگاههای ایرانی در سطح بین‌المللی به دلایل گوناگونی از جمله زبان فارسی، کمبود اطّلاعات علمی و عدم اشاعه اطّلاعات مناسب در قالب مجلههای الکترونیکی و کنفرانسها، نتوانسته‌اند به اندازة کافی در جذب پیوند موفق باشند.
دانش و سهیلی(1386) در پژوهشی، وبسایتهای دانشگاههای علوم پزشکی ایران، سایتهای دانشگاه را که در مجموع 42 وب سایت را شامل میشود، مورد بررسی قرار دادند. نتایج پژوهش آنها نشان داد وب سایتهای دانشگاههای علوم پزشکی شیراز با 12700، تهران با10400 و اصفهان با5170 پیوند دریافتی، دارای بالاترین میزان رؤیت بودند و وبسایتهای دانشگاههای علوم پزشکی بقیه الله، بوشهر و بابل به ترتیب دارای بالاترین میزان تأثیر گذاری در محیط وب بودند و وب سایت دانشگاه علوم پزشکی فسا با ضریب تأثیری برابر با 81/0 دارای پایینترین میزان تأثیرگذاری بود. نتایج تحلیل هم پیوندی این وب‌سایتها نشان داد وبسایتهای مورد مطالعه در7 خوشه با هم همکاری دارند. از سوی دیگر، استفاده از مقیاس چند بعدی نشان داد این وب‌سایتها در4 خوشه با هم همکاری دارند.
«سهیلی و عصاره» در پژوهشی، به بررسی میزان رؤیت و میزان همکاری وبسایتهای نانو فناوری ایران پرداختند. یافتههای پژوهش آنها نشان داد وبسایتهای نانو فناوری ایران دارای میزان رؤیت، میزان تأثیرگذاری و حجم صفحات پایینی در محیط وب میباشند. «سایت ستاد ویژه توسعه فناوری نانو»، «سایت ایده پردازی کاربردی در فناوری نانو» و «سایت انجمن نانو فناوری ایران دارای بالاترین تعداد پیوند دریافتی پیوند دریافتی و در نتیجه بالاترین میزان رؤیت بودند و وب سایت «دپارتمان نانو» دارای پایینترین میزان رؤیت میباشد. نتایج پژوهش همچنین نشان داد سایت «کمیته نانو فناوری دانشگاه صنعتی امیرکبیر»، «سایت ستاد ویژه توسعه فناوری نانو» و سایت ایده‌پردازی کاربردی در فناوری نانو، دارای بالاترین میزان تأثیرگذاری و «سایت مؤسسه علوم و فناوری نانو دانشگاه کاشان» دارای پایینترین میزان تأثیرگذاری میباشد. نتایج همچنین نشان داد وبسایتهای نانو فناوری ایران در 2 خوشه با هم به همکاری میپردازند. از سوی دیگر، استفاده از مقیاس چند بعدی نشان داد این وب‌سایتها در2 خوشه با هم همکاری دارند (سهیلی و عصاره، 1386).
بررسی پیشینه‌های پژوهشهای انجام شده نشان میدهد تفاوت قابل توجهی بین وب سایتهای داخلی و خارجی از منظر عامل تاثیر گذار وب و میزان رویت وجود دارد. به عبارت دیگر، وبسایتهای داخلی از لحاظ عامل تأثیرگذار وب. میزان رؤیت، وضعیت مناسبی ندارند. مدیران وبسایتهای داخلی باید با ایده گرفتن از وبسایتهای معتبر خارجی، به غنای هرچه بیشتر وب سایتهای داخلی کمک کنند. در این میان، کتابداران و اطلاع‌رسانان می توانند با دیدگاه انتقادی و خلاقی که دارند، نقش مهمی را ایفا نمایند.
هدف اصلی پژوهش
هدف اصلی این پژوهش، تحلیل پیوندهای وبسایتهای وزارتخانههای جمهوری اسلامی ایران میباشد، تا از این طریق بتوان به رتبهبندی این وب‌سایتها بر اساس میزان رؤیت و میزان تأثیرگذاری آنها پرداخت. ضمناً، خوشه‌های مهم در این وب‌سایتها را شناسایی و با ترسیم نقشه این آنها، وب سایتهای مهم را معّرفی نمود.
هدفهای فرعی پژوهش
پرسشهای پژوهش
پژوهش حاضر در نظر دارد به منظور رسیدن به هدفهای فوق، به پرسشهای زیر پاسخ بدهد:
روش پژوهش
روش پژوهش حاضر، تحلیل پیوندهاست که یکی از روشهای وبسنجی است. در این روش، با استفاده از راهنمای اینترنتی یاهو، ابتدا نوع پیوندهای دریافتی، خودپیوندی و همپیوندی وبسایتهای مورد مطالعه شمارش گردید. پس از روشهای دستهبندی خوشهای و تحلیل چند متغیره روی هم پیوندها استفاده شد. این روشها تعداد متغیرها را به چند متغیر مهم و اساسی کاهش میدهند و بدین وسیله امکان بررسی متغیّرها را فراهم می‌سازند (عصاره، 2003).
شیوه گردآوری دادهها
کلیه پیوندهای مختلف وبسایت وزارتخانههای جمهوری اسلامی ایران که در مجموع 21 وب سایت را شامل می شود، در یک دورة زمانی یکماهه (1 دی ماه 1386- 1 بهمن ماه 1386) با استفاده از راهنمای اینترنتی یاهو، بازیابی و استخراج گردید. با توجه به اینکه وبسایت وزارت اطلاعات با مشکل فنی روبه رو بود و امکان استخراج پیوندهای آنها و جود نداشت، از جامعة پژوهش حذف گردید و پژوهش بر روی وبسایتهای باقی‌مانده صورت گرفت.
ابتدا، نشانیهای اینترنتی وبسایتهای وزارتخانههای جمهوری اسلامی ایران در بخش جستجوی ساده راهنمای اینترنتی یاهو به همراه دستور زیر وارد گردید، تا تعداد کلّ پیوندها به این وب‌سایتها مشخص شود.
(linkdomain:www. maj.ir/ OR linkdomain. maj.ir /)
برای بازیابی خودپیوندی ها از دستور AND استفاده گردید.
(link:http://www. maj.ir OR http:// maj.ir) AND (host:http://www. maj.ir OR host:http:// maj.ir)
همچنین برای بازیابی پیوندهای دریافتی از دستور NOT استفاده گردید.
(link:http://www. maj.ir OR link:http:// maj.ir) NOT (host:http://www. maj.ir OR host:http:// maj.ir)
آنگاه به منظور شمارش هم‌پیوندیهای وب‌سایتها یک ماتریس 20 x 20 تهیه گردید و وبسایتهای مورد بررسی در آن ماتریس قرار گرفتند. سپس، تک‌تک وب‌سایتها با استفاده از دستور همپیوندی با هم سنجیده شدند؛ بدین ترتیب که ابتدا نام یک وب سایت در بخش جستجوی یاهو درج شده و سپس با یک فاصلة ماشینی وبسایتهای بعدی یک به یک، برای شمارش هم پیوندی با وب‌سایتی که در ابتدا درج شده است، آورده شدند. ماتریس جهت تجزیه و تحلیل ازExcel وارد spss و برای تحلیل نتایج از بخش دستهبندی خوشهای و تحلیل چند متغیره نرم افزار spss استفاده گردید.
از فرمول زیر برای تعیین هم‌پیوندیهای وبسایتهای وزارتخانههای جمهوری اسلامی ایران استفاده گردیده است:
www. maj.ir www. maj.ir
برای تعیین ضریب تأثیرگذاری یک وبسایت، از دستور زیر استفاده شد.
Link: Host Name.Domain OR link: WWW.Host Name.Domain
بحث و نتیجه‌گیری
در این بخش، دادههای به دست آمده از شمارش پیوندهای مختلف وبسایتهای وزارتخانه های جمهوری اسلامی ایران تحلیل میشود. دادههای به دست آمده از شمارش پیوندها در جدول 1 مشاهده می‌گردند.
جدول 1. توزیع فراوانی میزان رؤیت وزارتخانه های جمهوری اسلامی ایران بر اساس
(تعداد پیوندهای دریافتی)
|
نام وب سایت |
نشانی اینترنتی |
میزان رؤیت(تعداد پیوندهای دریافتی) |
حجم صفحات وب |
مجموع پیوندها |
خود پیوندی ها |
عامل تأثیرگذار کل |
عامل تأثیرگذار تجدید نظر شده (خالص) |
|
وزارت تعاون |
282 |
3400 |
1270 |
285 |
37/0 |
08/0 |
|
|
وزرات علوم |
126 |
7770 |
3710 |
122 |
47/0 |
01/0 |
|
|
وزارت صنایع |
109 |
23200 |
8840 |
798 |
38/0 |
004/0 |
|
|
وزارت رفاه |
21 |
330 |
235 |
223 |
71/0 |
06/0 |
|
|
وزارت کار |
21 |
1230 |
1820 |
1030 |
48/1 |
01/0 |
|
|
وزارت ارشاد |
21 |
6680 |
6490 |
4 |
97/0 |
003/0 |
|
|
مسکن |
21 |
308 |
572 |
1 |
85/1 |
068/0 |
|
|
دادگستری |
21 |
45200 |
528 |
1 |
011/0 |
0004/0 |
|
|
اموزش پرورش |
21 |
12900 |
876 |
2 |
067/0 |
00/1 |
|
|
اقتصاد دارایی |
http://www.mefa.ir/ |
21 |
866 |
108 |
1 |
12/0 |
02/0 |
میزان رؤیت وبسایتهای وزارتخانههای جمهوری اسلامی ایران چگونه است؟
واژة «میزان رؤیت» به عنوان توصیفی کلی برای شمارش پیوندهای دریافتی یک وب سایت به کار میرود؛ زیرا پیوندهای دریافتی هم نشان میدهند این صفحات یافت شده و به احتمال بسیار زیاد به وسیلة موتورهای کاوش نمایهسازی شدهاند. میزان رؤیت یک وبسایت، عاملی قطعی در موفقیت وبسایت است و هدف آن به طور ویژه به دست آوردن بالاترین تعداد ممکن بازدید کننده است، و اینکه کاربران بالقوه وب سایت بتوانند به راحتی آن وب سایت را در میان انبوه عظیم وب‌سایتها و... بیابند (سهیلی، 1386) تحلیل دادههای مربوط به میزان رؤیت وبسایتهای وزارتخانههای جمهوری اسلامی ایران نشان داد وبسایتهای وزارتخانههای جمهوری اسلامی ایران میزان رؤیت بسیار پایینی دارند، به طوری که وبسایتهای وزارت تعاون با 282، وزارت علوم تحقیقات و فناوری با 126 و وبسایت وزارت صنایع با 109 پیوند، دریافتی دارای بالاترین میزان پیوند دریافتی و وبسایتهای وزارت کار، وزارت رفاه، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت مسکن، وزارت دادگستری، وزارت آموزش و پرورش و وزارت اقتصاد و دارایی همگی با 21 پیوند دریافتی، پایینترین میزان پیوند دریافتی را به خود اختصاص داده‌اند (جدول 1).
جدول 2. توزیع فراوانی وبسایتهای وزارتخانههای جمهوری اسلامی ایران بر اساس تعدادخود پیوندها
|
نام وب سایت |
نشانی اینترنتی |
میزان رؤیت(تعداد پیوندهای دریافتی) |
حجم صفحات وب |
مجموع پیوندها |
خود پیوندی ها |
عامل تأثیرگذار کل |
عامل تأثیرگذار تجدید نظر شده (خالص) |
|
وزارت راه |
24 |
18000 |
2450 |
5440 |
13/0 |
001/0 |
|
|
وزارت کار |
21 |
1230 |
1820 |
1030 |
47/1 |
01/0 |
|
|
وزارت نفت |
35 |
12400 |
9820 |
966 |
79/0 |
002/0 |
|
|
مسکن |
21 |
308 |
572 |
1 |
85/1 |
06/0 |
|
|
دادگستری |
21 |
45200 |
528 |
1 |
01/0 |
0004/0 |
|
|
اقتصاد دارایی |
http://www.mefa.ir/ |
21 |
866 |
108 |
1 |
1/0 |
02/0 |
رتبهبندی وب‌سایتهایوزارتخانه‌های جمهوری اسلامی ایران بر اساس خود پیوندها چگونه است؟
هرچند خود پیوندیها در مطالعات وبسنجی اهمیت چندانی ندارد، ولی هر چه خودپیوندیهای یک وبسایت بیشتر باشد، کاربران آن وبسایت به راحتی از یک صفحه به صفحه دیگر هدایت میشوند و ناوبری سایت برای کاربران راحت‌تر است. تحلیل خود پیوندیهای وبسایتهای وزارتخانههای جمهوری اسلامی ایران نشان داد وبسایت وزارت راه و ترابری با 5440 خود پیوندی، وبسایت وزارت کار و امور اجتماعی با 1030 خودپیوندی و وبسایت وزارت نفت با 966 خودپیوندی، بالاترین تعداد خودپیوندی و وبسایتهای وزارت مسکن و شهرسازی، وزارت دادگستری و وزارت امور اقتصادی و دارایی هر کدام با 1 خودپیوندی، پایینترین فراوانی را دارند (جدول2).
رتبهبندی وب‌سایتهایوزارتخانه‌های جمهوری اسلامی ایران بر اساس حجم صفحات چگونه است؟
در جدول 3 وبسایتهای وزارتخانههای جمهوری اسلامی ایران که دارای بالاترین و پایین ترین فراوانی از نظر میزان صفحات نمایه شده توسط موتورهای کاوش و راهنماهای اینترنتی هستند، نمایش داده شده است. همان‌گونه که در این جدول مشاهده میگردد، وبسایتهای وزارتخانههای دادگستری با 45200 صفحه وب، وزارت کشور با 31600 صفحه وب و وزارت صنایع با 23200 صفحه وب دارای بالاترین حجم صفحات وب و وب سایت وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح با 94 صفحه وب، پایینترین حجم صفحات وب را دارا هستند (جدول 3)
جدول 3. توزیع فراوانی وبسایتهای وزارتخانههای جمهوری اسلامی ایران بر اساس حجم صفحات نمایه شده توسط موتورهای کاوش
|
نام وب سایت |
نشانی اینترنتی |
میزان رؤیت(تعداد پیوندهای دریافتی) |
حجم صفحات وب |
مجموع پیوندها |
خود پیوندی ها |
عامل تأثیرگذار کل |
عامل تأثیرگذار تجدید نظر شده (خالص) |
|
دادگستری |
21 |
45200 |
528 |
1 |
01/0 |
0004/0 |
|
|
وزارت کشور |
29 |
31600 |
3260 |
9 |
1/0 |
0009/0 |
|
|
وزارت صنایع |
109 |
23200 |
8840 |
798 |
38/0 |
004/0 |
|
|
وزارت دفاع |
26 |
94 |
282 |
4 |
3 |
27/0 |
رتبهبندی وبسایتهای وزارتخانههای جمهوری اسلامی ایران از لحاظ عامل تأثیرگذار چگونه است؟
در ادامه، رتبهبندی وبسایتهای وزارتخانههای جمهوری اسلامی ایران بر اساس عامل تأثیر گذار کل آمده است.
جدول 4. توزیع فراوانی وبسایتهای وزارتخانه های جمهوری اسلامی ایران
بر اساس عامل تأثیرگذار کل
|
نام وب سایت |
نشانی اینترنتی |
میزان رؤیت(تعداد پیوندهای دریافتی) |
حجم صفحات وب |
مجموع پیوندها |
خود پیوندی ها |
عامل تأثیرگذار کل |
عامل تأثیرگذار تجدید نظر شده (خالص) |
|
وزارت دفاع |
26 |
94 |
282 |
4 |
3 |
27/0 |
|
|
مسکن |
21 |
308 |
572 |
1 |
85/1 |
06/0 |
|
|
وزارت کار |
21 |
1230 |
1820 |
1030 |
47/1 |
01/0 |
|
|
وزارت نیرو |
42 |
16100 |
1340 |
136 |
08/0 |
002/0 |
|
|
آموزش و پرورش |
21 |
12900 |
876 |
2 |
06/0 |
001/0 |
|
|
دادگستری |
21 |
45200 |
528 |
1 |
01/0 |
0004/0 |
عامل تأثیرگذار وب، مبتنی بر قیاس بین فراپیوندها و استنادها و اقتباسی از عامل تأثیرگذاری مجله‌هاست. عامل تأثیرگذار وب توسط اینگورسن در سال 1998 برای اندازهگیری نواحی وب از طریق تعداد پیوندهایی که دریافت میکنند، توسعه داده شد؛ ولی «رودریگرز گایرین»[7] مفهومی مشابه را یک سال قبل از اینگورسن معرفی کرد، امّا مقاله وی در یک مجله اسپانیایی منتشر گردید و به اندازه کار اینگورسن تأثیرگذار نبود. بعد از سال 1998، پژوهشگران مختلفی به سنجش عامل تأثیرگذار وبسایتهای متعدد پرداختند؛ از جمله «تلوال»[8] (2001)، «واگان و هیسن»[9] (2002)، «اسمیت»[10] (2004)، «نوروزی» (2005)، «کوشا» (1382) و ...
در این بررسی هم عامل تأثیرگذار کلی وب و عامل تأثیرگذار تجدید نظر شده (خالص) برای وبسایتهای وزارتخانههای ایران محاسبه گردید تحلیل دادههای این پژوهش نشان داد وبسایت وزارت دفاع با عامل تأثیر گذار کلی برابر با 3 ، وبسایت وزارت مسکن با عامل تأثیرگذاری برابر با 85/1 و وبسایت وزارت کار و امور اجتماعی با عامل تأثیر گذار کلی برابر با 47/1، به ترتیب در رتبههای اول تا سوم قرار گرفتند و وب سایتهای وزارت نیرو با عامل تأثیر گذاری برابر با 08/0 ، وزارت آموزش و پرورش با 06/0 و وزارت دادگستری با 01/0، دارای پایینترین عامل تأثیرگذار کل هستند (جدول4). نتایج محاسبه عامل تأثیرگذار تجدید نظر شده برای وبسایتهای مورد مطالعه نشان داد وبسایت وزارت دفاع با عامل تأثیر گذاری برابر با 27/0، وزارت تعاون با 08/0 و وزارت مسکن با 06/0 دارای بالاترین فراوانی و وبسایتهای وزارت راه و ترابری با عامل تأثیرگذاری برابر با 100/0، وزارت کشور با 0009/0 و وزارت دادگستری با 0004/0 دارای پایین ترین فراوانی میباشند (جدول 5).
به طور کلی، نتایج حاصل از محاسبة عامل تأثیرگذار کلی و تجدیدنظر شده نشان داد وبسایتهای وزارتخانههای جمهوری اسلامی ایران عامل تأثیرگذار بسیار پایینی دارند. نتایج نشان داد وبسایتهای وزارتخانههای ایران از عامل تأثیرگذار کلی پایین تری نسبت به سایر پژوهشهای صورت گرفته از جمله، دانش و سهیلی(1386)و نوروزی (1384) برخوردارند.
جدول 5: توزیع فراوانی وبسایتهای وزارتخانه های جمهوری اسلامی ایران بر اساس
عامل تأثیرگذار تجدید نظر شده
|
نام وب سایت |
نشانی اینترنتی |
میزان رؤیت(تعداد پیوندهای دریافتی) |
حجم صفحات وب |
مجموع پیوندها |
خود پیوندی ها |
عامل تأثیرگذار کل |
عامل تأثیرگذار تجدید نظر شده (خالص) |
|
وزارت دفاع |
26 |
94 |
282 |
4 |
3 |
27/0 |
|
|
وزارت تعاون |
282 |
3400 |
1270 |
258 |
37/0 |
08/0 |
|
|
مسکن |
21 |
308 |
572 |
1 |
85/1 |
06/0 |
|
|
وزارت راه |
24 |
18000 |
2450 |
5440 |
13/0 |
001/0 |
|
|
وزارت کشور |
29 |
31600 |
3260 |
9 |
1/0 |
0009/0 |
|
|
دادگستری |
21 |
45200 |
528 |
1 |
01/0 |
0004/0 |
نمودار 1: دسته بندی وب سایت های وزارتخانه های جمهوری اسلامی ایران بر اساس دستهبندی خوشهای
در نمودار 1، دستهبندی خوشهای وبسایتهای وزارتخانههای ایران نمایش داده شده است. همان‌گونه که در این نمودار مشاهده میگردد این وب‌سایتها در سه خوشه با هم به همکاری میپردازند که این خوشه‌ها عبارتند از:
خوشه اول شامل هفت وب سایت، وزارت امور خارجه، وزارت ارتباطات، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت نیرو، وزارت تعاون، وزارت بازرگانی و وزارت کشور میباشد. این خوشه نشان میدهد این وب‌سایتها ارتباط بسیار نزدیکی نسبت به سایر وبسایتهای خوشه‌های دیگر دارند.
خوشه دوم شامل سه وبسایت است که عبارتند از: وزارت راه، وزارت دادگستری و وزارت آموزش و پرورش.
خوشه سوم شامل سه وبسایتهای وزارت مسکن، کار و امور اجتماعی و بهداشت درمان و آموزش پزشکی است.
وبسایتهای وزارت علوم تحقیقات و فناوری، نفت، رفاه، صنایع، دفاع، ارشاد، دارایی همپیوندی ضعیفتری دارند و با سایر وب‌سایتها خوشه نگردیده اند.
دستههای مهم وبسایتهای وزارتخانههای جمهوری اسلامی ایران بر اساس تحلیل چند متغیره کدامند؟
نمودار2. دستهبندی وبسایتهای وزارتخانه های جمهوری اسلامی ایران بر اساس فنون مقیاس چند بعدی
همان‌گونه که در نمودار 2 مشاهده میگردد، وبسایتهای وزارتخانههای جمهوری اسلامی ایران بر اساس مقیاس چند بُعدی در سه خوشه با هم همکاری دارند و چهار وب سایت، وزارتخانه های دفاع، کشور، دادگستری و راه و ترابری با هیچ یک از وبسایتهای دیگر دسته نشدهاند و از همکاری ضعیفتری با سایر وب‌سایتها برخوردارند.
خوشه اول از سه وب سایت تشکیل شده است که عبارتند از: وبسایتهای وزارت امور خارجه، وزارت بازرگانی و وزارت ارتباطات.
خوشه دوم شامل 9 وبسایت میباشد که عبارتند از: وب سایت وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، وزارت مسکن، وزارت رفاه، وزارت کار و امور اجتماعی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت نفت و وزارت دارایی.
خوشه سوم از چهار وب سایتِ، وزارت تعاون، وزارت کشاورزی، وزارت نیرو، وزارت صنایع و معادن تشکیل شده است.
نتیجه‌گیری
نتایج حاصل از تحلیل دادهها نشان داد وبسایتهای وزارتخانه های دولت جمهوری اسلامی ایران، میزان رؤیت و میزان عامل تأثیرگذار بسیار پایینی دارند. برخی از دلائل این امر شاید این باشد که این وب‌سایتها فقط برای کاربران فارسی زبان طراحی شدهاند و نسخه انگلیسی ندارند. از دلایل دیگر می‌توان به عدم اطلاعرسانی مناسب و آگاه کردن کاربران از خدمات ارائه شده توسط این وب‌سایتها اشاره داشت. دسترسی نداشتن بسیاری از کاربران به خدمات اینترنت، ارائه بسیاری از خدمات به صورت الکترونیکی و از طریق دولت الکترونیکی انجام داد همچنان به صورت سنتی انجام می‌گیرد و زیرساختهای مناسب برای ارائه بهتر خدمات الکترونیکی به کاربران، می‌تواند از جمله دیگر دلایل باشد. نتایج به دست آمده نشان داد وبسایتهای وزارت تعاون با 282، وزارت علوم تحقیقات و فناوری با 126 و وبسایت وزارت صنایع با 109 پیوند دریافتی بالاترین میزان پیوند دریافتی و وبسایتهای وزارت کار، وزارت رفاه، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزارت مسکن، وزارت دادگستری، وزارت آموزش و پرورش و وزارت اقتصاد و دارایی همگی با 21 پیوند دریافتی، پایینترین میزان پیوند دریافتی را به خود اختصاص داده‌اند. اگرچه این وب‌سایتها نسبت به حجم صفحات اینترنتی که انتشار داده‌اند تا حدی موفق عمل کردهاند، اما به علت پایین‌بودن تعداد پیوندهای دریافتی، از عامل تأثیرگذار پایین برخوردارند. به طور کلی، وبسایتهای وزارتخانههای دادگستری با 45200 صفحه وب، وزارت کشور با 31600 صفحه وب و وزارت صنایع با 23200 صفحه وب دارای بالاترین حجم صفحات وب و وبسایت وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح با 94 صفحه وب، دارای پایینترین حجم صفحات وب میباشد.
عوامل متعددی می‌توانند بر عامل تأثیرگذار وب تأثیرگذار باشد که از جمله این موارد می‌توان به دسترسی آسان به وبسایت، انتشار سریع، زبان وبسایت، روزآمدی و نوع مواد موجود در وبسایت همانند انتشار مجلههای الکترونیکی و خبرنامهها و انتشار وبلاگ و ... اشاره کرد (سهیلی و عصاره 1386).
عامل تأثیرگذار وب همانند هر روش آماری دیگر، توسط پژوهشگران مختلفی چون نوروزی، (2006)، تلوال، لی (2003) مورد انتقاد قرار گرفته است، با این حال ابزاری بهتر و جایگزینی برای آن وجود ندارد. چنانکه اشاره شد، وبسایت وزارت دفاع و پشتیبانی با 26 پیوند دریافتی، به علت اینکه حجم صفحات کمتری را منتشر نمود، بالاترین عامل تأثیرگذار را به خود اختصاص داده است، در حالی که وبسایت وزارت تعاون با 282 پیوند دریافتی، پایین‌تر از آن قرار گرفته است.
بررسی وبسایتهای مورد مطالعه نشان داد وبسایت وزارت دفاع با عامل تأثیرگذار خالص، برابر با 27/0، وزارت تعاون با 08/0 و وزارت مسکن با 06/0 دارای بالاترین فراوانی و وبسایتهای وزارت راه و ترابری با عامل تأثیرگذاری برابر با 100/0 ، وزارت کشور با 0009/0 و وزارت دادگستری با 0004/0 دارای پایینترین فراوانی میباشند.
نتایج حاصل از تحلیل هم پیوندهای این وب‌سایتها نشان داد این وب‌سایتها در 3 خوشه با هم به همکاری میپردازند. نتایج حاصل از فنون مقیاس چند بعدی هم نشان داد این وب‌سایتها در سه خوشه با هم همکاری دارند، وزارت علوم تحقیقات و فناوری، وزارت نفت، وزارت رفاه، وزارت صنایع و معادن، وزارت ارشاد و وزارت دارایی که در دستهبندی خوشه با هیچ یک از وب‌سایتها خوشه نگردیده بودند در مقیاس چندبُعدی با وبسایتهای مختلف خوشه گردیده بودند. وبسایتهای وزارت کشور، وزارت دادگستری و وزارت راه که در دسته بندی خوشه با سایر وب‌سایتها خوشه گردیده بودند، در مقیاس چندبُعدی با هیچ وب‌سایتی خوشه نگردیده بودند. تنها وبسایت وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح، هم در دستهبندی خوشهای و هم در فنون مقیاس چند بعدی با هیچ یک از وب‌سایتها خوشه نگردیده است.
)