مطالعه تطبیقی قواعد فهرست نویسی نسخ خطی آستان قدس رضوی با استاندارد آر. دی. ای. و ارائه الگوی پیشنهادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشگاه فرهنگیان، پردیس شهید بهشتی، مشهد. ایران.

2 استادیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران. ایران

3 کارشناس ارشد علوم کتابداری و اطلاع رسانی، مسئول امور فناوری اطلاعات سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مشهد، ایران

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر، تعیین وضعیت توصیف نسخ خطی در پایگاه نسخ خطی آستان قدس رضوی و استاندارد توصیف و دسترسی به منبع (آر.دی.ای.) است.
روش/ رویکرد پژوهشی: این پژوهش با روش سندی-کتابخانه‌‏ای با رویکرد تطبیقی انجام شده است. به این صورت که از روش سندی-کتابخانه‌‏ای برای استخراج عناصر فهرست‌نویسی نسخ خطی آستان قدس رضوی و استاندارد توصیف و دسترسی به منبع (آر.دی.ای.)؛ و روش پیمایشی- توصیفی با رویکرد تطبیقی جهت بررسی میزان انطباق عناصر پیشینه‌‏های کتاب‫شناختی پایگاه نسخ خطی آستان قدس رضوی با عناصر نسخ خطی استاندارد توصیف و دسترسی به منبع (آر.دی.ای.)، استفاده شده است. بدین منظور پیشینه‌های کتاب‌شناختی نسخ خطی کتابخانه آستان قدس رضوی به روش نمونه‌گیری طبقه‌ای انتخاب و به طریق سیاهه وارسی با قواعد آر.دی.ای. مطابقت داده شد.
این پژوهش ضمن تطبیق فوق، وضعیت توصیف نسخ خطی در پایگاه نسخ خطی آستان قدس و استاندارد آر.دی.ای. را نشان می‌دهد. جامعه مورد بررسی، عناصر موجود در فصل (1-7) استاندارد توصیف و دسترسی به منبع آر.دی.ای. (2014) و عناصر به کاربرده شده در فهرست‌نویسی نسخ خطی کتابخانه آستان قدس (عناصر کتاب‫شناسی و نسخه‫‌شناسی پایگاه نسخ خطی آستان قدس (روزآمدشده در سال 1393) ) و همچنین کتاب قواعد فهرست‌نویسی نسخ خطی از محمد وفادار مرادی است.
یافته‌ها: با بررسی روشمند مشخص شد از مجموع عناصر شناسایی شده در آر.دی.ای. (فصل 1 تا 7)، 33 عنصر مناسب جهت توصیف نسخ خطی است. از این کل، تعداد 29 عنصر، به عبارتی 77.88 درصد عناصر موجود در آر.دی.ای. با عناصر به کار رفته در فهرست‌نویسی آستان قدس رضوی مطابقت دارد و تنها 12.12درصد عدم تطابق مشاهده شد. همچنین از سوی دیگر، 46 عنصر در فهرست‌نویسی نسخ خطی آستان قدس رضوی به کار رفته که از این تعداد، 63 درصد با عناصر استخراج شده از استاندارد RDA دارای تطابق است؛ از آنجا که فهرست‌نویسی خطی آستان قدس به دو بخش کتاب‌شناسی و نسخه‌شناسی تقسیم می‌گردد، از 34 درصدی که شامل عدم تطابق است، 97.30 درصد مربوط به بخش نسخه‌شناسی (توسط سیاهه‌ای از عناصر استخراجی از دو مجموعه ذکر شده) است.
نتیجه‌گیری: یافته‌های پژوهش نشان‌دهنده نزدیکی مجموعه عناصر و قواعد مرتبط در فهرست‌نویسی نسخ خطی آستان قدس به آر.دی.ای. است. همچنین یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد آر.دی.ای. در تبیین ویژگی‌های خاص نسخ خطی و جزئیات، ضعیف‌تر از قواعد آستان قدس رضوی عمل کرده است. با توجه به این که ویژگی‌هایی از نسخ خطی در فهرست‌نویسی آستان قدس مدنظر قرار می‌گیرد که تحت عنصر مشخصی نیست؛ بدین جهت نمی‌توان در فراوانی و آمار موجود در تحقیق محاسبه گردد و در صورت رفع این ایراد، ضعف ذکر شده در آر. دی. ای. بیشتر نمایان می‌گردد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative Study Resource Description and Access (RDA) & cataloging rules of Manuscripts of Astan Quds Razavi

نویسندگان [English]

  • Adeleh Fakhari Saadat 1
  • Mohsen Haji zeinolabedini 2
  • Mohammad Naimabadi 3
1 M.L.S. in Knowledge and Information Science, Farhangian University (CFU) Shahid Beheshti, Mashhad, Iran
2 Assistant professor in Knowledge and Information Science, Department of Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
3 M.L.S. in Knowledge and Information Science, Chief of IT Department of Central Library Astan-e Quds Razavi, Organization of Libraries, Museums and Documentation Center, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Objective: The present study aims to determine the status of manuscript description in Astan-e Quds Razavi manuscript database and source description and access standard (RDA).
Methodology: This research has been done by library-document method and with a comparative approach. The method is used to extract the cataloging elements of the Astan-e Quds Razavi manuscript cataloging and source description (RDA) standard and the descriptive survey method with a comparative approach and a comparative-descriptive survey method was used to examine the degree of conformity of the elements of the bibliographic records of the Astan-e Quds Razavi manuscript database with the standard manuscripts of the description and access (RDA). For this purpose, the bibliographic records of the manuscript of the Astan-e Quds Razavi Library were selected by stratified sampling and matched to the RDA rules through a checklist. This study, while comparing the mentioned, describes the manuscript status in the Astan-e Quds manuscript database and the RDA standard. The study also shows the status of the manuscript description in the Astan-e Quds manuscript database and the RDA standard. Study population is the elements contained in Chapter (1-7) Standard Description and Access to RDA Source (2014) and the elements used in Manuscript Cataloging of Astan-e Quds Library (Bibliographic and Bibliographic Elements of Astan-e Quds Manuscript Database (Updated in 2014) and also Manuscripts Cataloging Rules by Mohammad Vafadar Moradi.
Findings: It was determined by a systematic review: of the elements identified in the RDA. (Chapters 1 to 7), 33 elements are appropriate to describe the manuscript. Of these, the 29 elements (77.88 percent of the elements contained in RDA) correspond to the elements used in cataloging Astan-e Quds Razavi. And only 12.12 percent of mismatches were observed. On the other hand, 46 elements are used in cataloging the manuscript of Astan-e Quds Razavi. Of these, 63 percent comply with the elements extracted from the RDA standard. As the cataloging of Astan-e Quds manuscripts is divided into bibliography and prescription, of the 34 percent that contain mismatches, 97.30 percent belong to the typology department.
Conclusion: The findings of the study indicate the proximity of the set of elements and cataloging rules of the Astan-e Quds manuscript to the RDA. Moreover, in terms of explaining the specific features of the manuscript and the details, the RDA has performed poorly than the rules of Astan-e Quds Razavi. Considering that some features of the manuscript are examined and used in the cataloging of Astan-e Quds Razavi which is not specified by any particular element or title, therefore, it was not calculated in the frequency and statistics contained in the research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resource Description and Access (RDA)
  • rare materials
  • cataloguing
  • manuscripts
  • Organization of Libraries Museums and Documents Center of Astan Quds Razavi‬‬‬
بزرگترین مجموعه نسخ خطی خاورمیانه در کتابخانه آستان قدس، (12/9/1390). بازیابی از همشهری آنلاین: http://www.hamshahrionline.ir/details/152816
پازوکی، ف. (1391). امکان‏‌سنجی به‏ کارگیری قواعد توصیف و دسترسی به منبع (آر.دی.ای.) در سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته کتابداری و اطلاع‌‏رسانی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه پیام‌نور، مرکز مشهد.
خوشبخت، م. (1388). بررسی پراکندگی داده‌‏های کتاب‌شناختی در عناصر پیشینه‏‌های کتاب‌شناختی «بانک نسخ خطی خانه کتاب» و ارائه الگویی بر اساس مدل «اف.آر.بی.آر.» جهت تهیه پیشینه‌‏های کتاب‌شناختی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم تربیتی و روان‏‌شناسی، پایان‏نامه کارشناسی ارشد رشته کتابداری و اطلاع‏رسانی.
رخشانی، م. (1391). بررسی وضعیت توصیف منابع اینترنتی در آر.دی.ای. و مقایسه آن با قواعد فهرست‌نویسی انگلوامریکن، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه بیرجند.
صفری آق‌‏قلعه، ع. (1390). نسخه شناخت (پژوهشنامه نسخه‌‏شناسی نسخ خطی فارسی)، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
طاهری، س. (1389). بررسی تحلیلی کارکردپذیری استاندارد «توصیف و دسترسی به منبع (RDA)» برای توصیف و سازماندهی مواد آرشیوی، مطالعات آرشیوی: فصلنامه گنجینه اسناد، 20(4)، 80-94.
عربگری، ل. (1391). بررسی میزان بهره‌گیری از استانداردهای ابرداده‌ای در ذخیره‌سازی نسخه‌های خطی موجود در پایگاه‌های فارسی، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته علوم کتابداری و اطلاع‏رسانی، دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه الزهراء علیها السلام.
عظیمی، ح.؛ نازی، ا. (1390). تحلیل فهرست‏نگاری نسخ خطی در ایران از جنبه وجود یا عدم وجود الگو در آن و ارائه راهکارهای بهبودی در جهت ایجاد قالب استاندارد ملی، کتابداری و اطلاع‌‏رسانی، 14(2).
مایل هروی، غ. (1353). لغات و اصطلاحات فن کتابسازی، تهران.
مرادی، خ. (1391، تابستان). آر.دی.اِی. و وب معنایی: ماشین‎خوان نمودن داده‎‌های آر.دی.اِی. به واسطه آر.دی.اِف، بازیابی در 8 17، 1391، از کتابداری و اطلاع‌رسانی‏، ش 58، 15(2)، http://lis.aqr-libjournal.ir/article_43181.html
وفادار مرادی، م. (1379). مقدمه‌‏ای بر اصول و قواعد فهرست‌‏نگاری در کتب خطی، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، دبیرخانه سمینار نسخه‏‌های خطی.
 
References
Arabgary, L. (2012). Investigating the Use of Metadata Standards in Storing Manuscripts in Persian Databases, Master of Science Degree in Library and Information Science, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Tehran, Al-Zahra University. (in Persian)
Azimi, H., & Nazi, A. (2011). Analysis of Cataloging Manuscripts in Iran from the Existence or Non-Existence of Patterns in Iran and provide remedies to create a national standard template, Library and Information, 14(2). (in Persian)
Bernstein, S. (2014). Beyond Content, Media and Carrier: RDA Carrier Characteristics, Cataloging & Classification Quarterly, 52, 486-463.
Dunsire, G. (2009). UNIMARC, RDA and the Semantic Web, World Library and Information Congress, 75Th IFLA General Conference and Council (23-27 August). Milan, Italy.
Ghali Nasr, W. (2007). Different Practices in Manuscript Cataloging in Egypt: How could they be reconciled, The 3rd Islamic Manuscript Conference (Aug 28-31). Egypt.
Mayel Hervey, G. (1974). Vocabulary and Idioms, Bookmaking Technique. (in Persian)
Moradi, K. (2012, Summer). RDAI and the Semantic Web: Machine to Read RDA Data, By RDF. Retrieval on, 2012/8/17, Librarianship and Information, 15(2), http://lis.aqr-libjournal.ir/article_43181.html. (in Persian)
Rakhshani, M. (2012). Description of Internet Resources in RDA Compared with AACR, Master of Science Degree in Library and Information Science, Faculty of Educational Science & Psycology, University of Birjand. (in Persian)
Safari Agh Ghaleh, A. (2011). Nuskha shenakht, pazhuheshnameye nuskha shenasi nusakh khattiye Farsi, Tehran: Miras-e Maktoob. (in Persian)
Taheri, S. (2010). Analytical review Functionality Source Description and Accessibility (RDA) standard for describing and organizing archival material, Quarterly treasury of Documents, 20(4), 80-94. (in Persian)
Vafadar Moradi, M. (2000). Introduction to Cataloging Principles and Rules in Manuscripts, Tehran, Parliamentary Library, Museum and Documentation Center, Manuscript Seminar Secretariat. (in Persian)