شناسایی و اولویت بندی عوامل مهم موفقیت مدیریت دانش در سازمان کتابخانه ها, موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد مدیریت دانشگاه آزاداسلامی مشهد، شاغل در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی

2 کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی و رئیس بخش سازماندهی منابع دیجیتال آستان قدس رضوی

چکیده

هدف: شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مهم موفقیت مدیریت دانش در سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، هدف این پژوهش است.
روش: پژوهش حاضر از نظر تقسیم‌بندی بر مبنای هدف از نوع کاربردی و از نظر شیوه گردآوری داده‌ها روش ترکیبی، پیمایشی و دلفی است. در روش دلفی، ازنظرهای 27 نفر خبرگان دانشگاهی و مدیران و کارشناسان ارشد سازمان استفاده شده است.
پس از گردآوری داده‌ها، به منظور تجزیه و تحلیل آماری، از روشهای آمار توصیفی و استنباطی مانند: جدول فراوانی، آزمون فریدمن با به کاربردن نرم‌افزار آماری SPSSبهره‌گرفته شد.
یافته‌ها:نتایج نشان داد عوامل مهم موفقیت مدیریت دانش در سازمان به ترتیب اولویت، عبارتند از: رهبری و حمایت مدیریت ارشد، فرهنگ سازمانی، آموزش و باز‌آموزی، مستندسازی، استراتژی مدیریت دانش، مخازن دانش، پاداش‌دهی و ایجاد انگیزه، مدیریت منابع انسانی، فناوری اطلاعات، مدیریت زیرساختهای سازمانی، فرایندها و فعالیتها، اندازه‌گیری عملکرد، رفع محدودیت منابع، الگوبرداری از بهترین‌ها.
اصالت/ارزش: یافته‌های این پژوهش به مدیران سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در شناسایی عوامل مهم موفقیت به منظور پیاده‌سازی و به کارگیری بهینة مدیریت دانش در سازمان، کمک می‌کند.
 
 

کلیدواژه‌ها


مقدمه

یکی از دغدغه‌های مهم سازمانها در موضوع مدیریت دانش، چگونگی پیاده‌سازی و اجرای بهینة آن است. گام نخست در اجرای یک سیستم، شناخت عوامل مهم موفقیت آن است. در طراحی و یا اجرای بهینة مدیریت دانش در سازمانها نیز عواملی وجود دارند که اهمیت و نقش مهم‌تری نسبت به عوامل دیگر دارند. شناخت عوامل کلیدی موفقیت مدیریت دانش کمک می‌کند تا با تمرکز بر محورهای اصلی، روند پیاده‌سازی و اجرای موفق مدیریت دانش تسهیل و از اتلاف منابع جلوگیری شود. چندین تحقیق در زمینة شناخت عوامل مهم موفقیت مدیریت دانش در سازمانهای کوچک و متوسط صورت گرفته و مؤلفه‌ها و شاخصهای متفاوتی با دیدگاه‌ها و انگیزه‌های گوناگون ارائه شده است، ولی تاکنون تحقیق وکار نظام‌مندی با این عنوان و به این صورت در کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مراکز اسناد انجام نشده است. در این تحقیق سعی شده با ملاحظه و بررسی اهم تحقیقات انجام شده، ضمن شناسایی عوامل مهم موفقیت مدیریت دانش، اولویت و طبقه‌بندی متناسب آنها در سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی ارائه گردد. 

ادبیات پژوهش

تعریفهای گوناگونی از مدیریت دانش ارائه شده که هر یک به ابعادی از این موضوع پرداخته‌اند. برخی از تعریفها برای آشنایی با جنبه‌های مختلف مدیریت دانش، در ادامه بیان شده است.

مدیریت دانش، کسب دانش درست برای افراد مناسب در زمان صحیح و مکان مناسب است (افرازه، 1384: 32). مدیریت دانش فرایند انتقال دانش و تبدیل داراییهای فکری سازمان به ارزشهای پایدار است که می‌تواند افراد را به دانشی که لازمة فعالیت آنهاست، متصل نماید(Tasmin,2010: F. 1).

کاپلان[3](2002) مدیریت دانش را فرایندی می‌داند که از طریق آن، سازمانها ارزشهایی را از سرمایه‌های فکری استخراج می‌کنند ((mathi, 2004: p. 2.

مدیریت دانش؛ فرایند کشف، توسعه و ایجاد، تسهیم، نگهداری، ارزیابی و به کارگیری دانش مناسب در زمان مناسب توسط فرد مناسب در سازمان است که از طریق ایجاد پیوند بین منابع انسانی، فناوری اطلاعات و ارتباطات و ایجاد ساختاری مناسب برای دستیابی به اهداف سازمانی، صورت می‌پذیرد (افرازه، 1384: 35).

پژوهشهای زیادی دربارة شناسایی عوامل کلیدی موفقیت مدیریت دانش انجام گرفته و طیف گسترده‌ای از عواملی که می‌تواند اجرای موفقیت‌آمیز مدیریت دانش را تحت تأثیر قراردهند، ارائه شده است.

برخی از تحقیقات انجام شده دربارة شناسایی عواملی که نقش مهم و حیاتی در طراحی و اجرای مدیریت دانش در سازمانهای کوچک و متوسط دارند، به شرح زیر ارائه می‌گردد:

«وانگ و اسپین وال»[4] (2005) در پژوهشی تجربی، عوامل موفقیت مدیریت دانش را در شرکتهای کوچک و متوسط در انگلستان بررسی کردند. آنها عوامل مؤثر بر روند پیاده‌سازی موفق مدیریت دانش شامل 11 مورد را بیان کردند که به ترتیب اهمیت عبارتند از: رهبری و حمایت مدیران، فرهنگ، اهداف و راهبرد، منابع، فعالیتها و فرایندهای سازمانی، آموزش، مدیریت منابع انسانی، فناوری اطلاعات، مشوّق‌ها، زیر ساختهای سازمانی و ارزیابی.

«طالبی و سلیمی ترکمانی» (1387) در پژوهشی با عنوان «اولویت‌بندی عوامل اساسی موفقیت درپیاده‌سازی مدیریت دانش در بنگاه‌های کوچک و متوسط کشور: مطالعه موردی شرکتهای قطعه‌سازی ایران خودرو» با استفاده از مدل ارائه شده از سوی «وانگ و اسپین وال» (2005)، در جهت تعیین عوامل اساسی مؤثر بر پیاده‌سازی مدیریت دانش، با استفاده از نظرات خبرگان دانشگاهی، عامل دیگری با عنوان «الگوبرداری رقابتی» را به عوامل یازده‌گانة مدل «وانگ و اسپین وال» (2005) اضافه کرده‌اند.

«والمحمدی» (1388) در پژوهشی با عنوان «تعیین و اولویت‌بندی عوامل اصلی اجرای موفقیت‌آمیز مدیریت دانش در سازمانهای کوچک ومتوسط کشور»، دوازده عامل اصلی اجرای موفقیت مدیریت دانش را که از سوی صاحب‌نظران و نویسندگان گوناگون در نشریات معتبر بین‌المللی به رشته تحریر درآمده، انتخاب کرد. براساس داده‌های جمع‌آوری شده از صاحب‌نظران و خبرگان (37 نفر از استادان دانشگاه‌ها و مشاوران) اهمیت و اولویت این عوامل تجزیه و تحلیل گردید. بر اساس نتایج حاصل، رهبری و حمایت و پشتیبانی مدیریت ارشد و فرهنگ سازمانی عوامل اصلی موفقیت شناخته شدند و پاداش‌دهی و ایجاد انگیزه و الگوبرداری از بهترین‌ها (بهینه کاوی) کمترین اهمیت و رتبه را داشتند.

هرچند اغلب سازمانها،به دانش سازمانی در مدیریت توجه ندارند، در محیط‌های رقابتی عصر حاضر، سازمانها درک نموده‌اند که برنامه‌ریزی هدفمند برای جمع‌آوری، ذخیره، و اشتراک دانش سازمانی، امری ضروری برای سازمانهاست (Green, 2010, p. 279).

رویکرد سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در برنامه چشم‌انداز بیست ساله، اولویت دادن به دانایی محوری است تا سازمان در افق سال1404 شمسی، به غنی‌ترین و فعا‌ل‌ترین مرکز کتابخانه‌ای، موزه‌ای وگنجینه اسناد و نفایس در منطقه و جهان اسلام تبدیل شود. نظر به این مهم، سازمان تلاش گسترده‌ای را فرا‌روی خود قرارداده است که افزایش کمّی وکیفی کتابخانه‌ها، گویای این مطلب است. تحقق این آرمان، مشروط به آن است که الزامهای مورد نیاز پیش‌بینی و برنامه‌های راهبردی متناسب با محوریت دانایی و دانش تدوین و اجرا گردد. پیاده‌سازی مدیریت دانش، یکی از این راهبردهاست. 

مسئله اصلی پژوهش، شناسایی، تعیین و اولویت‌بندی مجموعه‌ای مناسب از عوامل کلیدی موفقیت است که با به کارگیری آنها هنگام پیاده‌سازی یا اجرای مدیریت دانش، عملکرد رضایت‌بخش سازمان تضمین گردد. در راستای این اهداف، پرسش‌های پژوهش به شرح زیر مطرح شده است:

1- عوامل مهم موفقیت مدیریت دانش در سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی کدامند؟

2-آیا عوامل مهم موفقیت مدیریت دانش در سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی اهمیت یکسانی دارند؟

 
مواد و روش پژوهش

تحقیق حاضر از نظر تقسیم‌بندی بر مبنای هدف، از نوع کاربردی است و از نظر شیوۀ گردآوری داده‌ها روش ترکیبی پیمایشی و دلفی است.

چنان که در شکل 1 مشاهده می‌شود، در این پژوهش 27 نفر توسط محقق و یا از طریق افراد آگاه- به روش نمونه‌گیری هدف‌داریا قضاوتی و نمونه‌گیری زنجیره‌ای- شناسایی و به‌ عنوان خبره انتخاب شده‌اند (علاوه بر بهره‌گیری از صاحب‌نظران برون سازمانی از جمله اعضای هیئتهای علمی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد و دانشگاه فردوسی؛ از نظرهای مدیران و کارشناسان دانشی درون سازمانی که سابقۀ تدریس داشته، دارای مقاله بوده‌اند و یا آشنا و درگیر با مباحث و فعالیتهای مرتبط در حوزه مدیریت دانش بوده‌اند، بهره گرفته شده است).

بدین منظور، ابتدا دوازده عامل مهم موفقیت مدیریت دانش با استفاده از پیشینۀ تحقیق برا‌ی خبرگان منتخب ارسال و پس از اعمال اصلاحات و اضافه کردن موارد جدید پیشنهاد شده، در مرحله دوم، چهارده عامل مهم موفقیت مدیریت دانش مورد اتفاق نظر خبرگان واقع و درجه اهمیت و اولویت آنها نیز با استفاده از آزمون فریدمن مشخص گردید. شاخصهای هر یک از عوامل نیز ابتدا با بهره‌گیری از تحقیقات سایر پژوهشگران تعیین و بین خبرگان توزیع گردید وپس از جمع‌آوری نظرهای خبرگان و انجام اصلاحات مورد نظر ایشان و حذف موارد غیر مرتبط و اضافه کردن شاخصهای جدید پیشنهادی؛ در طی مرحله چهارم پژوهش ـ چهارمین مرحله توزیع پرسشنامه ـ تعداد 79 گویه، مؤلفه‌های مهم موفقیت مدیریت دانش مشخص و تثبیت گردید و با استفاده از آزمون فریدمن، گویه‌ها نیز اولویت‌بندی شد.

      شکل 1. فرایند پژوهش

 
جمع‌آوری وتجزیه وتحلیل داده‌ها

برای تجزیه‌ و‌تحلیل داده‌ها و اطلاعات گردآوری شده به منظور پاسخگویی به پرسشهای مطرح شدة روشهای توصیفی (جدول فراوانی، نمودارهای توزیع فراوانی، معیارهای تمایل تمرکزی و پراکندگی) و آمار استنباطی شامل آزمون فریدمن مورد استفاده قرار گرفته است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSSصورت گرفته است.

 
یافته‌های پژوهش

ویژگیهای فردی پاسخ‌دهندگان، در جدولهای 1تا 4 توصیف شده است.

جدول 1. توزیع فراوانی جنسیت پاسخ­دهندگان

جنسیت
فراوانی
درصد فراوانی
زن
6
22.2
مرد
21
77.8
جمع
27
100
 
 
 

جدول 2. توزیع فراوانی تحصیلات پاسخ­دهندگان

 
تحصیلات
فراوانی
درصد فراوانی
کارشناسی ارشد
16
59.3
دکتری
11
40.7
جمع
27
100
 
 
 
 
 
 

جدول 3. توزیع فراوانی سمت پاسخ‌دهندگان

سمت
فراوانی
در صد فراوانی
کارشناس
7
25.9
مدیر
9
33.3
عضو هیئت علمی دانشگاه
11
40.7
جمع
27
100
 
 
 
 
 
 
 

جدول4. شاخصهای آمار توصیفی سن و سابقۀ خدمت پاسخ‌دهندگان

شاخص های آمار توصیفی
سن
سابقه خدمت
میانگین
41.61
14.33
میانه
39
13
انحراف معیار
10.53
8.169
کمینه
28
4
بیشینه
65
38
 
 
 
 
 
 
 

در این تحقیق، دو سؤال اصلی مطرح و بررسی شده که دستاوردهای مربوط، به ترتیب به شرح زیر ارائه می‌گردد:

1. عوامل مهم موفقیت مدیریت دانش در سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی کدامند؟

در این تحقیق، عوامل مهّم موفقیت مدیریت دانش با استفاده از تحقیقات و مقالات سایر پژوهشگران جمع‌آوری و پس از ارائه به خبرگان و کسب نظر آنان در مرحلۀ دوم، تعداد عوامل مهم موفقیت مدیریت دانش به تعداد 14 عامل تعیین و تثبیت گردید. این عوامل عبارتند از: رهبری و حمایت مدیریت ارشد، فرهنگ سازمانی، آموزش و بازآموزی، مستندسازی، استراتژی مدیریت دانش، مخازن دانش، پاداش‌دهی و ایجاد انگیزه، مدیریت منابع انسانی، فناوری اطلاعات، مدیریت زیرساختهای سازمانی، فرایندها و فعالیتها، اندازه‌گیری عملکرد، رفع محدودیت منابع، الگوبرداری از بهترین‌ها.

 2. آیا عوامل مهم موفقیت مدیریت دانش در سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی اهمیت یکسانی دارند؟

با توجه به نتایج به دست آمده از آزمون فریدمن، عوامل مهم موفقیت مدیریت دانش در سازمان تفاوت معنادار دارند (001/0>p)، بنابراین با توجه به میانگین رتبه‌های به دست آمده، عوامل مذکور از نظر خبرگان به شرح جدول زیر اولویت‌بندی گردیده است.

جدول 5. اولویت‌بندی عوامل مهم موفقیت مدیریت دانش از نظر خبرگان

اولویت
عنوان عامل

میانگین رتبه‌ها (آزمون فریدمن )

1
رهبری و حمایت مدیریت ارشد
38/10
2
فرهنگ سازمانی
17/10
3
آموزش و باز آموزی
54/8
4
مستندسازی
25/8
5
استراتژی مدیریت دانش
8
6
مخازن دانش
79/7
7
پاداش‌دهی و ایجاد انگیزه
68/7
8
مدیریت منابع انسانی
31/7
9
فناوری اطلاعات
27/7
10
مدیریت زیرساختهای سازمانی
08/7
11
فرایندها و فعالیتها
65/6
12
اندازه‌گیری عملکرد
75/5
13
رفع محدودیت منابع
48/5
14
الگوبرداری از بهترین‌ها
65/4
متوسط میانگین رتبه‌ها
5/7
 

جدول 6. شاخصهای آزمون فریدمن برای مقایسۀ اولویتهای مؤلفه‌ها

26

تعداد

57.825

آمارة آزمون

13

درجه آزادی

001/0>0

p    مقدار

 
 
 
 
 
 

با توجه به اطلاعات ارائه شده در جدول 6، تفاوت بین اولویت‌بندی عوامل مختلف در سطح خطای 5% معنادار است (001/0P<) بنابراین، با توجه به نتایج جدول 5، مشاهده می‌شود که متوسط میانگین رتبه مؤلفه‌های عوامل مهّم موفقیت مدیریت دانش از دیدگاه خبرگان 5/7 می‌باشد. رتبۀ داده شده توسط خبرگان به رهبری و حمایت مدیریت ارشد، فرهنگ سازمانی، آموزش و بازآموزی، مستندسازی، استراتژی مدیریت دانش، مخازن دانش، پاداش‌دهی و ایجاد انگیزه بیشتر از متوسط میانگین رتبه‌های عوامل موفقیت مدیریت دانش است. بنابراین، از دیدگاه صاحب‌نظران بسیار مهم هستند. سایر عوامل شامل مدیریت منابع انسانی، فناوری اطلاعات، مدیریت زیرساختهای سازمانی، فرایندها و فعالیتها، اندازه‌گیری عملکرد، رفع محدودیت منابع، الگوبرداری از بهترین‌ها، نیز با توجه به رتبه اختصاص داده شده که میانگین رتبۀ آنها پایین‌تر از متوسط میانگین رتبه‌های عوامل مهم مدیریت دانش قرار دارند، از نظر خبرگان به ترتیب ذکر شده اهمیت کمتری دارند.

اولویت‌بندی شاخصها (گویه‌ها)ی عوامل مهم موفقیت مدیریت دانش نیز به شرح ذیل است:

با توجه به نتایج به دست آمده از آزمون فریدمن، 79 شاخص عوامل مهم موفقیت مدیریت دانش تفاوت معنا‌داری دارند. بنابراین، با عنایت به میانگین رتبه‌های به دست آمده، عوامل مذکور از نظر خبرگان تعیین و به شرح جدول زیر اولویت‌بندی گردیده است.

 

جدول 7. اولویت‌بندی شاخصها (گویه‌ها)ی عوامل مهّم موفقیت مدیریت دانش

مؤلفه ها

P-مقدار

میانگین رتبه‌ها

شاخصها

رهبری و حمایت مدیریت ارشد

001/0>0

5.40

تعهد وحمایت مدیریت ارشد نسبت به اجرای مدیریت دانش

5.38

مدیران به عنوان تسهیل کنندۀ اجرای مدیریت دانش عمل می‌نمایند

4.90

درک اهمیت اجرای مدیریت دانش برای موفقیت در کارها

4.17

تشویق مدیران به خلق و تسهیم و استفاده از دانش

2.95

فراهم آوردن شرایط مورد نیاز برای اجرای مدیریت دانش توسط مدیریت ارشد

2.67

ارائه رفتارمطلوب و مناسب ازسوی مدیریت در قالب نقشهای ارتباطی، اطلاعاتی وتصمیم‌گیری

2.52

مدیریت تغییر سازمانی جهت پذیرش اجرای مدیریت دانش از سوی کارکنان

فرهنگ سازمانی

006/0>0

5.10

برخورداری از سطح بالایی از اعتماد و اطمینان در بین کارکنان به منظور تسهیم دانش

4.60

برخورداری از فرهنگی که جستجوی دانش و حل مسئله را ارزش محسوب نماید

4.45

تشویق به انجام کارهای تیمی در بین کارکنان

3.90

تلقی تسهیم دانش از سوی کارکنان، به عنوان ارزش و نقطه قوت

3.45

گسترش مشارکت در بین کارکنان

3.40

توانمندسازی کارکنان در جهت تجزیه و تحلیل مسائل و شناسایی و پیدا کردن راه‌حلهای جدید

3.10

سهیم شدن آشکار کارکنان و بدون ترس از مجازات و تنبیه شدن درخصوص اشتباهات صورت گرفته

فن‌آوری اطلاعات

004/0>0

5.40

به کارگیری ساختاری استاندارد و مناسب برای طبقه‌بندی و ذخیره‌سازی اطلاعات

5.19

ایجاد شبکة امن، مطمئن برای دسترسی به اطلاعات و همچنین ورود اطلاعات از نقاط مختلف

5.17

به کارگیری اینترنت و اینترانت به منظور دسترسی به منابع اطلاعاتی

4.93

کاربرد ابزار‌‌‌‌های نرم‌افزاری و سخت افزاری مانند موتورهای جستجو، پست الکترونیک، نرم‌افزارهای ثبت و سازماندهی اطلاعات، سرورها، شبکه‌های مورد نیاز و نظایر آن

4.31

سهولت استفاده از فناوریهای در دسترس

3.86

به کارگیری نرم‌افزار‌های خاص برای اطلاع‌رسانی و تبادل گزارشهای مورد نیاز

3.60

پشتیبانی ونظارت از سیستمهای سخت افزاری و نرم افزاری به منظور جلوگیری از اختلال درمجموعه سیستمها

3.55

به کارگیری نرم افزار‌های اختصاصی مدیریت دانش متناسب با نیاز های کاربران

استراتژی مدیریت دانش

001/0>0

4.10

برخورداری از یک چشم انداز مشترک که توسط تمامی کارکنان سازمان حمایت و پشتیبانی شود

3.52

برخورداری از اهداف بلند مدت و کوتاه مدت شفاف برای مدیریت دانش

3.26

همسوسازی استراتژی مدیریت دانش با استراتژی سازمان

2.64

میزان حمایت و پشتیبانی استراتژی مدیریت دانش از مسائل حیاتی سازمان

1.48

استفاده از استراتژی کدگذاری و شخص سازی در مدیریت دانش

اندازه گیری عملکرد

029/0>0

2.76

اندازه‌گیری مزایای حاصل از پیاده‌سازی پروژه مدیریت دانش

2.71

ارزیابی تاثیر اجرای مدیریت دانش بر رشد فردی و سازمانی

2.57

تدوین و ابلاغ شاخصهای عملکردی در حوزۀ مدیریت دانش و تعیین هدف مشخص برای هرکدام

1.95

پیگیری و پایش میزان پیشرفت اجرای مدیریت دانش

مدیریت زیرساخت‌های سازمانی

204/0>0

2.71

تشکیل یک تیم یا گروه دانش

2.07

تعیین و به کارگماری یک فرد به عنوان مسئول یا مدیر دانش

2.64

تدارک زیرساختهای ساختاری که همکاری دانش‌کاران را تسهیل کند

2.57

تعیین نقشها و مسئولیتهای ویژه برای انجام وظایف مدیریت دانش

فرایند ها و فعالیتها
001/0>0
6.07

تشویق به یادگیری مستمر در تمامی سطوح سازمان

5.05

تعیین شاخصهایی برای محتوای دانش مورد نیاز سازمان

5.00

حصول اطمینان از اعتبار و مرتبط بودن دانش مورد استفاده و تولید شدۀ سازمان

4.98

وجود ارتباطات اثر بخش در بین کارکنان

3.95

چارچوبها و فرایندها برای ایجاد و خلق ایده‌ها و دانش جدید

3.88

وجود فرایندهایی برای به‌کارگیری بهترین دانش بر روی محصولات و خدمات

3.81

وجود فرایندهایی برای تسهیم دانش با استفاده از هر دو رویکرد الکترونیکی و رو در رو

3.26

وجود فرایندهای کارا برای پیدا کردن دانش مورد نیاز

پاداش دهی و ایجاد انگیزه

001/0>0

2.95

انگیزش کارکنان به منظور کسب دانش

2.71

اعطای جوایز به کارکنان بر اساس عملکرد گروهی آنان

2.64

فراهم آوردن مشوقهایی در جهت تشویق رفتارهای مطلوب برای اجرای مدیریت دانش

1.69

اعطای آشکار جوایز به کارکنانی که دانش را مستقیم استفاده می‌کنند

رفع محدودیت منابع

022/0>0

3.57

بودجه‌بندی مناسب و تخصیص منابع برای اجرای مدیریت دانش

3.43

برخورداری از منابع انسانی مورد نیاز برای پشتیبانی از اقدامهای مدیریت دانش

2.79

برخورداری کارکنان از زمان کافی به منظور فعالیتهای دانشی

2.67

در نظر گرفتن میزان منابع در دسترس به هنگام سرمایه‌گذاری در اجرای مدیریت دانش

2.55

برخورداری از منابع کافی برای ایجاد سیستمهای فناوری

آموزش و باز آموزی

001/0>0

4.00

تشویق کارکنان برای شرکت در فرصتهای یادگیری درون و برون سازمانی از قبیل کنفرانسها و...

3.35

آموزش پایه واطلاع‌رسانی عمومی و بازآموزی مفاهیم دانش و مدیریت دانش

2.88

ایجاد آگاهی در خصوص اهمیت مدیریت دانش از طریق آموزش در بین کارکنان

2.65

آموزش و بازآموزی در خصوص استفاده از ابزارها و سیستم مدیریت دانش

2.13

ارائه آموزش به کارکنان برای بهبود مهارتهایی از قبیل تفکر خلاق،حل مشکل، ارتباطات.

مدیریت منابع انسانی

001/0>0

2.88

توجه به فرایند ارتقای کارکنان دانشی

2.58

فراهم آوردن زمینة مشارکت کارکنان در تصمیم‌گیریهای مربوط به حوزه‌های تخصصی خودشان

2.68

بهبود ترکیب نیروی انسانی مؤثر درچرخۀ مدیریت دانش

1.60

فراهم آوردن فرصتهای مطالعاتی و فعالیتهای پیشرفت شغلی و توسعۀ حرفه‌ای برای کارکنان

الگوبرداری از بهترین ها

0091/0>0

2.28

الگوبرداری از نمونه‌های موفق خارجی و بهترین عملیات و تجارب دیگر سازمانها

1.95

همکاری در برقراری الگوبرداری داخلی

1.78

وجود دستورالعمل برای عملیاتی نمودن الگوبرداری

مخازن دانش

034/0>0

3.98

اشتراک با مخازن دانش سایر مراکز علمی و تحقیقاتی داخل و خارج کشور (از بعد منابع علمی)

3.80

تجهیز مخازن دانش به توانمندیهایی چون طبقه‌بندی، بازیابی و تحلیل محتوا و کاوش اطلاعات ذخیره شده

مخازن دانش
 

3.70

ایجاد و امکان دسترسی سریع و ساده به مخازن برای دانش‌کاران

2.85

توجه به حفاظت از اطلاعات طبقه‌بندی شده و امنیت شبکه

2.73

لزوم طراحی و استقرار آرشیوهای دیجیتال جهت اسناد و مدارک تخصصی

مستندسازی

002/0>0

6.75

مستندسازی دانش کلیدی که توسط کارکنان فراگرفته می‌شود

5.88

تدوین و ابلاغ استانداردهای مبنا در مستندسازی فعالیت علمی – پژوهشی

5.48

اجباری نمودن تولید مستندات پروژه‌ها برای حمایت از آنها و ادامۀ کار

5.05

ثبت تجارب دانش‌کاران در حال بازنشستگی و بازنشسته

4.75

ثبت و ذخیره‌سازی تجارب شکست و موفقیت در پروژه‌ها

4.70

منوط کردن اتمام پروژه‌ها به مستندسازی

4.38

ارائه تشویقهای مادی و معنوی به مستندات برتر جهت ایجاد فضای رقابتی در مستندسازی

4.30

اعتبار اختصاصی برای فرایند مستندسازی

3.73

در اختیار قرار دادن تجهیزات مستندسازی و آشنا کردن دانش کاران با لوازم آن

 
 
سازگاری یافته‌ها با پژوهشهای پیشین

نتایج این تحقیق برتمامی یازده عامل معرفی شده از جانب «وانگ و اسپین وال» (2005) به عنوان عوامل کلیدی موفقیت مدیریت داشته، صحه گذاشته است. افزون برآن، سه عامل شامل الگوبرداری از بهترین‌ها، مستندسازی و مخازن دانش را نیز به عنوان عوامل مهّم موفقیت مدیریت دانش در سازمان معرفی کرده است. جدول 9 اولویت عوامل مهم موفقیت دانش در تحقیق حاضر و پژوهش وانگ و اسپین وال را نشان می‌دهد. رهبری و حمایت مدیریت ارشد و فرهنگ سازمانی در هر دو پژوهش، از بیشترین اولویت برخودار است و اندازه‌گیری عملکرد در اولویتهای آخر قرار دارد.

دوازده عامل از چهارده عامل این تحقیق ـ به استثنای مستندسازی و مخازن دانش ـ همانند پژوهش «چنگیز والمحمدی» (1388) به عنوان عوامل مهّم موفقیت مدیریت دانش شناسایی شده‌اند. در هر دو پژوهش، رهبر‌ی و حمایت مدیریت ارشد و فرهنگ سازمانی عوامل اصلی موفقیت معرفی گردیده و الگوبرداری از بهترین‌ها (بهینه کاوی) کمترین میزان اهمیت و پایین‌ترین رتبه را داشته است. در پژوهش «والمحمدی» پاداش‌دهی و ایجاد انگیزه نیز جزو اولویتهای آخر معرفی ولی در این تحقیق به عنوان اولویت هفتم معرفی شده است.

جدول 8. مقایسۀ نتایج حاصل از تحقیق حاضر و پژوهش وانگ و اسپین وال (2005)

عنوان عوامل مهم موفقیت مدیریت دانش

اولویت عوامل در پژوهش حاضر

اولویت عوامل در پژوهش وانگ و اسپین وال

عنوان عوامل مهم موفقیت مدیریت دانش

اولویت عوامل در پژوهش حاضر

اولویت عوامل در پژوهش وانگ و اسپین وال

رهبری و حمایت مدیریت ارشد

1
1

مدیریت منابع انسانی

8
7

فرهنگ سازمانی

2
2

فناوری اطلاعات

9
8

آموزش و بازآموزی

3
6

مدیریت زیرساختهای سازمانی

10
10
مستندسازی
4
-

فرایندها و فعالیتها

11
5

استراتژی مدیریت دانش

5
3

اندازه‌گیری عملکرد

12
11

مخازن دانش

6
-

رفع محدودیت منابع

13
4

پاداش‌دهی و ایجاد انگیزه

7
9

الگوبرداری از بهترین‌ها

14
-
 
نتیجه‌گیری

امروزه دانش در همۀ سازمانها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، ولی سازمانها به دلیل نبود مدیریت دانش، قادر به استفأد مؤثر از آن در جهت پیشبرد برنامه‌های خود نیستند. مدیران به منظور بهره‌مندی از مزایای مدیریت دانش، علاقه زیادی به پیاده‌سازی و اجرای موفق آن دارند. مهم‌ترین رکن مدیریت دانش، اجرا و پیاده‌سازی آن است. می‌توان ادعا کرد، یکی از دغدغه‌های اساسی مدیران، چگونگی پیاده‌سازی موفق و اجرای بهینۀ مدیریت دانش است. با عنایت به مطالب مطرح شده در مقاله، به این نتیجه می‌رسیم که به منظور پیشگیری از اتلاف منابع، می‌توان با تمرکز بر محور چهارده عامل مهم موفقیت مدیریت دانش معرفی شده در مقاله و لحاظ درجه اهمیت آنها، پیاده‌سازی مدیریت دانش را تسهیل و اجرای موفق آن را تضمین کرد. به علاوه، در خصوص بهبود هر یک از مؤلفه‌های مهّم موفقیت مدیریت، مواردی ارائه می‌گردد.

- مدیران ارشد نسبت به اجرای مدیریت دانش متعهد باشند و با فراهم آوردن شرایط مورد نیاز، اجرای آن را آسان نمایند.

ـ فرهنگ اعتماد و اطمینان و جستجوی دانش وحل مسئله بین کارکنان افزایش یابد و کارکنان به مشارکت و انجام کارهای تیمی سوق داده شوند.

ـ ضمن ایجاد شبکه امن و مطمئن برای دسترسی به اطلاعات، ساختاری استاندارد و مناسب برای طبقه‌بندی و ذخیرۀ اطلاعات تدوین شود.

ـ اهداف کوتاه مدت و بلند مدت شفاف برای مدیریت دانش در راستای چشم‌انداز سازمان تدوین واستراتژی مدیریت دانش بااستراتژی سازمان همسو شود.

ـ اهداف وشاخصهای عملکردی در حوزۀ مدیریت دانش تهیه شود تا زمینة اندازه‌گیری مزایای حاصل از پیاده‌سازی پروژه‌های مدیریت دانش و تأثیر آن بر رشد فردی و سازمانی فراهم گردد.

ـ تدارک زیرساختهای ساختاری و تشکیل تیم برای انجام وظایف مدیریت دانش.

ـ تدوین شاخصهایی برای محتوای دانش مورد استفاده و تولید شده در سازمان.

ـ فراهم آوردن مشوّقهایی در جهت تشویق رفتارهای مطلوب برای اجرای مدیریت دانش و عملکرد گروهی کارکنان. 

ـ بودجه‌بندی مناسب به منظور تأمین منابع مورد نیاز برای اجرای مدیریت دانش و فراهم‌آوردن فرصت فعالیتهای دانشی برای کارکنان.

ـ ارائه آموزشهای پایه و اطلاع‌رسانی عمومی و بازآموزی مفاهیم دانش و مدیریت دانش، همچنین تشویق کارکنان برای شرکت در فرصتهای یادگیری درون وبرون سازمانی از قبیل کنفرانسها، سمینارهای آموزشی، دوره‌های دانشگاهی و مجامع علمی داخلی و خارجی.

ـ بهبود ترکیب نیروی انسانی مؤثر در چرخۀ مدیریت دانش، فراهم‌آوردن زمینة مشارکت کارکنان در تصمیم‌گیریهای مربوط به حوزۀ تخصصی خودشان و توجه به فرایند ارتقای کارکنان دانشی.

ـ الگوبرداری از نمونه‌های موفق خارجی و بهترین عملیات و تجارب دیگر سازمانها.

ـ توسعۀ کتابخانه‌های دیجیتال، ایجاد و امکان دسترسی سریع و ساده به مخازن برای دانش‌کاران، اشتراک با مخازن دانش سایر مراکز علمی و تحقیقاتی داخل وخارج کشور، تجهیز مخازن دانش به توانمندیهایی چون طبقه‌بندی، بازیابی و تحلیل محتوا و کاوش اطلاعات ذخیره شده.

ـ تدوین و ابلاغ استاندارهای مبنا در مستند‌سازی فعالیتهای علمی ـ پژوهشی و دانش کلیدی کارکنان، اجباری نمودن تولید مستندات پروژه‌ها برای حمایت از آنها و ادامه کار.

- طالبی، کامبیز و مهدی سلیمی ترکمانی(1390). اولویت‌بندی عوامل اساسی موفقیت در پیاده‌سازی مدیریت دانش در بنگاه‌های کوچک و متوسط: مطالعه موردی شرکتهای قطعه‌سازی ایران‌خودرو. فصلنامه اقتصاد و تجارت نوین،1-17.
- والمحمدی، چنگیز (1388). تعیین و الویت‌بندی عوامل اصلی اجرای موفقیت‌آمیز مدیریت دانش درسازمانهای کوچک و متوسط کشور، فصلنامه مدیریت شماره16، زمستان1388، 88-104.
- Green, annie(2009). In search of knowlege management: pursuing primary principles,bingler:emerald, 257
- Mathi,kavindra (2004). key success factors for knowledge management, Germany, MBA: international business management & consulting, 2-3.
- Tasmin, rosmaini (2010). Determining factors of knowledge management implementation in knowledge – based organizations,Malaysia,university tun hussein onn Malaysia, 1-4.
- Wong, kuan yew & Aspinwall, elaine, 2005, An empirical study of the important factors for knowledge - management adoption in the SME sector, Malaysia,journal of knowledge managemant.vol.9,NO.3, 64-82.